| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೯. ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Āṭānāṭiyasuttavaṇṇanā
ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā
೨೭೫. ‘‘ಚತುದ್ದಿಸಂ ರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಠಪಿತಂ ರಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸುರಸೇನಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ಹಿ ಅಧಿಕಾರೇ, ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಾಯ ಚ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನೇನ ತೇಸಂ ಇದಂ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ। ಯಞ್ಹಿ ತಂ ಅಸುರಸೇನಾಯ ಪಟಿಸೇಧನತ್ಥಂ ದೇವಪುರೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಕಾರೇ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನಂ। ಯಂ ಪನ ನೇಸಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಕತಾ ರಕ್ಖಾಯ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸುರಸೇನಾಯ ನಿವಾರಣತ್ಥ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಚತುದ್ದಿಸನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ತದತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚತೂಸು ದಿಸಾಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವೇಸ್ಸವಣಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗುತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮದೇವ ವಿದಹಿತ್ವಾ। ಬಲಗುಮ್ಬಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾದಿಸೇನಾಬಲಸಮೂಹಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಓವರಣಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖನಿಸೇಧನಸಮತ್ಥಂ ಆವರಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಇತಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದೇವನಗರದ್ವಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ, ದ್ವಾರತೋ ಬಹಿ, ದಿಸಾರಕ್ಖಾವಸನೋತಿ ತಿವಿಧಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಠಪಿತಭಾವೋ ವಾ ದೀಪಿತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಸತ್ತ ಬುದ್ಧೇ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಏತ್ಥ ಸತ್ತೇವ ಬುದ್ಧೇ ಆರಬ್ಭ ಪರಿಬನ್ಧನಕಾರಣಂ ಮಹಾಪದಾನಟೀಕಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೧೨) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮಆಣನ್ತಿ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಆಣಂ, ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪರಿಸತೋ ಬಾಹಿರಭಾವೋ, ಅಸಮ್ಭೋಗೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಂ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ವಿವಜ್ಜನಕರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸಾವನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಿಸಾನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿವಾರೇನ ಅನುಸಾವನಂ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಅಸುರಸೇನಾಯ ನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಹಾರಾಜಾನೋಪಿ ತಾದಿಸೇ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸೇ ಅತ್ತನೋ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇನ್ತಿ। ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ತತೋ ಸಾಸಙ್ಕಂ ಸಪ್ಪಟಿಭಯನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ತನೋಪೀ’’ತಿಆದಿ।
275. ‘‘Catuddisaṃ rakkhaṃ ṭhapetvā’’ti idaṃ dvīsu ṭhānesu catūsu disāsu ṭhapitaṃ rakkhaṃ sandhāya vuttanti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘asurasenāyā’’tiādi vuttaṃ. Attano hi adhikāre, attano rakkhāya ca appamajjanena tesaṃ idaṃ dvīsu ṭhānesu catūsu disāsu ārakkhaṭṭhapanaṃ. Yañhi taṃ asurasenāya paṭisedhanatthaṃ devapure catūsu disāsu sakkassa devānamindassa ārakkhaṭṭhapanaṃ, taṃ attano adhikāre appamajjanaṃ. Yaṃ pana nesaṃ bhagavato santikaṃ upasaṅkamane catūsu disāsu ārakkhaṭṭhapanaṃ, taṃ attano katā rakkhāya appamajjanaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘asurasenāya nivāraṇattha’’ntiādi. Pāḷiyaṃ catuddisanti bhummatthe upayogavacananti bhummavasena tadatthaṃ dassento ‘‘catūsu disāsū’’ti āha. Ārakkhaṃ ṭhapetvāti vessavaṇādayo cattāro mahārājāno attanā attanā rakkhitabbadisāsu ārakkhaṃ ṭhapetvā guttiṃ sammadeva vidahitvā. Balagumbaṃ ṭhapetvāti yakkhasenādisenābalasamūhaṃ ṭhapetvā. Ovaraṇaṃ ṭhapetvāti paṭipakkhanisedhanasamatthaṃ āvaraṇaṃ ṭhapetvā. Iti tīhi padehi yathākkamaṃ paccekaṃ devanagaradvārassa anto, dvārasamīpe, dvārato bahi, disārakkhāvasanoti tividhāya rakkhāya ṭhapitabhāvo vā dīpito. Tenāha ‘‘evaṃ sakkassa…pe… katvā’’ti. Satta buddhe ārabbhāti ettha satteva buddhe ārabbha paribandhanakāraṇaṃ mahāpadānaṭīkāyaṃ (dī. ni. ṭī. 2.12) vuttanayeneva veditabbaṃ. Dhammaāṇanti dhammamayaṃ āṇaṃ, satthu dhammacakkanti attho. ‘‘Parisato bāhirabhāvo, asambhogo’’ti evamādiṃ idañcidañca vivajjanakaraṇaṃ karissāmāti. Sāvananti catunnampi parisānaṃ tikkhattuṃ parivārena anusāvanaṃ, yathā sakko devānamindo asurasenāya nivāraṇatthaṃ catūsu disāsu ārakkhaṃ ṭhapāpeti, evaṃ mahārājānopi tādise kiccavisese attano ārakkhaṃ ṭhapenti. Imesampi hi tato sāsaṅkaṃ sappaṭibhayanti. Tena vuttaṃ ‘‘attanopī’’tiādi.
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ವಿಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖಯೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಕನ್ತತರೋ। ತಾದಿಸೋ ಚ ಸುನ್ದರೋ ಭದ್ದಕೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸುನ್ದರೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
Abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti. Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ. Abhikkantataroti ativiya kantataro. Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.
ಕೋತಿ ದೇವನಾಗಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬಾದೀಸು ಕೋ ಕತಮೋ। ಮೇತಿ ಮಮ। ಪಾದಾನೀತಿ ಪಾದೇ। ಇದ್ಧಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಏವರೂಪಾಯ ದೇವಿದ್ಧಿಯಾ। ‘‘ಯಸಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏದಿಸೇನ ಪರಿವಾರೇನ, ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚ। ಜಲನ್ತಿ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಕನ್ತೇನ ಕಮನೀಯೇನ ಅಭಿರೂಪೇನ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣನಿಭಾಯ। ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸಯಂ ದಿಸಾತಿ ದಸಪಿ ದಿಸಾ ಪಭಾಸೇನ್ತೋ ಚನ್ದೋ ವಿಯ, ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಾಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿರೂಪೇತಿ ಉಳಾರರೂಪೇ ಸಮ್ಪನ್ನರೂಪೇ। ಅಬ್ಭನುಮೋದನೇತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನೇ। ಇಧ ಪನಾತಿ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದೇ। ತೇನಾತಿ ಖಯಪರಿಯಾಯತ್ತಾ।
Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo. Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. ‘‘Yasasā’’ti iminā edisena parivārena, paricchedena ca. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena. Vaṇṇenāti sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti dasapi disā pabhāsento cando viya, sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho. Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe. Abbhanumodaneti sampahaṃsane. Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade. Tenāti khayapariyāyattā.
ರೂಪಾಯತನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಕ್ಖರಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಸುವಣ್ಣಚ್ಛವೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಛವಿಯ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫; ೩.೨೦೦, ೨೧೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೬) ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಾತಿ ಸಙ್ಗನ್ಥಿತಾ। ವಣ್ಣಾತಿ ಗುಣವಣ್ಣನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಥುತಿಯ’’ನ್ತಿ, ಥೋಮನಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಲವಗ್ಗೇತಿ ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಚ್ಛೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಣ್ಣಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಛವಿ। ವಣ್ಣನಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ। ಅಭಿತ್ಥವನಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ವಣ್ಣಿತಬ್ಬತೋ ಠಪೇತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣೋ, ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲವಗ್ಗೋ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಞಾಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಣ್ಣೋ, ಞಾಪಕಂ ಕಾರಣಂ। ವಣ್ಣನತೋ ಥೂಲರಸ್ಸಾದಿಭಾವೇನ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ ವಣ್ಣೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ। ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಖುದ್ದಕಂ, ಮಜ್ಝಿಮ’’ನ್ತಿ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬತೋ ಪಮಾಣೇತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣೋ, ಪಮಾಣಂ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿವರೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ರೂಪಾಯತನನ್ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವಣ್ಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೋತಿ ವಣ್ಣಸದ್ದೋ। ಛವಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ರೂಪಾಯತನೇ ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸ ಛವಿಮುಖೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ। ‘‘ಛವಿಗತಾ ಪನ ವಣ್ಣಧಾತು ಏವ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಅಪರೇ।
Rūpāyatanādīsūti ādi-saddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (dī. ni. 2.35; 3.200, 218; ma. ni. 2.386) saññūḷhāti saṅganthitā. Vaṇṇāti guṇavaṇṇanāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho. Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse. Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi. Vaṇṇanaṭṭhena vaṇṇo, thuti. Abhitthavanaṭṭhena vaṇṇo, thuti, aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇitabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo. Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakaṃ kāraṇaṃ. Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. ‘‘Mahantaṃ khuddakaṃ, majjhima’’nti vaṇṇetabbato pamāṇetabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇīyati cakkhunā vivarīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇa-saddassa pavatti veditabbā. Soti vaṇṇasaddo. Chaviyaṃ daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassa chavimukheneva gahetabbato. ‘‘Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva suvaṇṇavaṇṇoti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitā’’ti apare.
ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಏಕದೇಸಮ್ಪಿ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ನಿರವಸೇಸತೋವ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇವಲಕಪ್ಪಾತಿ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ ಪದಪೂರಣಮತ್ತಂ, ಕೇವಲಂ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ । ಕೇವಲ-ಸದ್ದೋ ಬಹುಲವಾಚೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಈಸಕಂ ಅಸಮತ್ತಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಸತಿ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಏವ ಕೇವಲ-ಸದ್ದತ್ಥೋ ಸಿಯಾ, ಅನತ್ಥನ್ತರೇನ ಪನ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೇನ ಪದವಡ್ಢನಂ ಕತಂ ಕೇವಲಮೇವ ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಕಪ್ಪನೀಯತಾ, ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬತಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ। ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸತಾ ವಿಜಾತಿಯೇನ ಅಸಙ್ಕರಾ ಸುದ್ಧತಾ। ಅನತಿರೇಕತಾ ತಂಪರಮತಾ ವಿಸೇಸಾಭಾವೋ। ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿವಿತ್ತತ್ತಾ। ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅಧಿಗತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಕೇವಲೀ, ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧೋ ಖೀಣಾಸವೋ।
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti. Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, kevalaṃ icceva attho . Kevala-saddo bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti. Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattā kevalakappā’’ti vadanti. Evaṃ sati anavasesattho eva kevala-saddattho siyā, anatthantarena pana kappa-saddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ kevalameva kevalakappanti. Atha vā kappanīyatā, paññāpetabbatā kevalakappā. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkarā suddhatā. Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā. Taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಸ-ಉಪಸಗ್ಗೋ, ಅನುಪಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಓಕಪ್ಪನಿಯಪದೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಕಪ್ಪನಿಯಸದ್ದಮತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೇ ಓಕಪ್ಪನಿಯಪದಂ ಅನಿದಸ್ಸನಮೇವ ಸಿಯಾ। ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ವಿನಯಕ್ಕಮಸಿದ್ಧೇಹಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ। ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ। ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ, ಯದಿದಂ ಕಪ್ಪೋತಿ। ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂತಿ ಕತ್ತರಿಯಾ ಛೇದಿತಕೇಸಮಸ್ಸು। ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕವೇಲಾಯ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ದ್ವಙ್ಗುಲತಾವಿಕಪ್ಪೋ। ಲೇಸೋತಿ ಅಪದೇಸೋ। ಅನವಸೇಸಂ ಫರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಓಭಾಸಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಏಕದೇಸಫರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋವ ಫರೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಮನ್ತತ್ಥೋ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ।
Kappa-saddo panāyaṃ sa-upasaggo, anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ kappaniyasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappa-saddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayakkamasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
ಯಸ್ಮಾ ದೇವತಾನಂ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಮತ್ತಂ ಠಾನಂ, ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಪಭಾ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚನ್ದಿಮಾ ವಿಯ, ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಂ ಪಜ್ಜೋತಂ ಕರಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಏತೇ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿಂಸು? ನನು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ದೇವತಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಾ ಠತ್ವಾವ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಕಥೇನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಇಧ ಪನ ನಿಸೀದನೇ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದೇವತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಇದಂ ಪರಿತ್ತಂ ನಾಮ ಸತ್ತಬುದ್ಧಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಗರು, ತಸ್ಮಾ ನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಠತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಗಾರವವಸೇನ ನಿಸೀದಿಂಸು।
Yasmā devatānaṃ sarīrappabhā dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ, tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādīhi samuṭṭhitā pabhā, tasmā vuttaṃ ‘‘candimā viya, sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekaṃ pajjotaṃ karitvā’’ti. Kasmā ete mahārājāno bhagavato santike nisīdiṃsu? Nanu yebhuyyena devatā bhagavato santikaṃ upagatā ṭhatvāva kathetabbaṃ kathentā gacchantīti? Saccametaṃ, idha pana nisīdane kāraṇaṃ atthi, taṃ dassetuṃ ‘‘devatāna’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Idaṃ parittaṃ nāma sattabuddhapaṭisaṃyuttaṃ garu, tasmā na amhehi ṭhatvā gahetabba’’nti cintetvā parittagāravavasena nisīdiṃsu.
೨೭೬. ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಏವ ಕಥೇಸಿ, ನ ಇತರೇಸು ಯೋ ಕೋಚೀತಿ? ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನೇನ। ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ವಿಸಾರದೋ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಸುಟ್ಠು ಸಿಕ್ಖಿತಭಾವೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಿಯ ಹಿ ದೇವೇಸುಪಿ ಕೋಚಿದೇವ ಪುರಿಮಜಾತಿಪರಿಚಯೇನ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಕೋಚಿದೇವ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಯ ಪೋರಿಯಾ ವಾಚಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ‘‘ಮಹೇಸಕ್ಖಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥವಚನಂ ‘‘ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖಾತಿ ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತೇ ಆದೀನವದಸ್ಸನೇನೇವ ತಂ ವಿಪರಿಯಾಯತೋ ತತೋ ವೇರಮಣಿಯಂ ಆನಿಸಂಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ತೇಸು ಸೇನಾಸನೇಸೂತಿ ಯಾನಿ ‘‘ಅರಞ್ಞವನಪ್ಪತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೪-೪೫) ವುತ್ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಭೂತಾನಿ ಅರಞ್ಞಾಯತನಾನಿ, ತೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸಯಿತಬ್ಬತೋ, ಆಸಿತಬ್ಬತೋ ಚ ಸೇನಾಸನಸಞ್ಞಿತೇಸು। ನಿಬದ್ಧವಾಸಿನೋತಿ ರುಕ್ಖಪಬ್ಬತಪಟಿಬದ್ಧೇಸು ವಿಮಾನೇಸು ನಿಚ್ಚವಾಸಿತಾಯ ನಿಬದ್ಧವಾಸಿನೋ। ಬದ್ಧತ್ತಾತಿ ಗಾಥಾಭಾವೇನ ಗನ್ಥಿತತ್ತಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತತ್ತಾ।
276. Kasmā panettha vessavaṇo eva kathesi, na itaresu yo kocīti? Tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ. Vissāsiko abhiṇhaṃ upasaṅkamanena. Byattoti visārado, tañcassa veyyattiyaṃ suṭṭhu sikkhitabhāvenāti āha ‘‘susikkhito’’ti. Manussesu viya hi devesupi kocideva purimajātiparicayena susikkhito hoti, tatrāpi kocideva yathādhippetamatthaṃ vattuṃ samattho paripuṇṇapadabyañjanāya poriyā vācāya samannāgato. ‘‘Mahesakkhā’’ti imassa atthavacanaṃ ‘‘ānubhāvasampannā’’ti, mahesakkhāti vā mahāparivārāti attho. Pāṇātipāte ādīnavadassaneneva taṃ vipariyāyato tato veramaṇiyaṃ ānisaṃso pākaṭo hotīti ‘‘ādīnavaṃ dassetvā’’ icceva vuttaṃ. Tesu senāsanesūti yāni ‘‘araññavanappatthānī’’tiādinā (ma. ni. 1.34-45) vuttāni bhikkhūnaṃ vasanaṭṭhānabhūtāni araññāyatanāni, tesu bhikkhūhi sayitabbato, āsitabbato ca senāsanasaññitesu. Nibaddhavāsinoti rukkhapabbatapaṭibaddhesu vimānesu niccavāsitāya nibaddhavāsino. Baddhattāti gāthābhāvena ganthitattā sambandhitattā.
‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತುಕಾಮೋ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಅವೋಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚೋದಕೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚೋದೇಸಿ। ಆಚರಿಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣಚಾರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ವದತೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಓಕಾಸಕರಣತ್ಥ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚ ಸನಙ್ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾಸುತಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪವೇದೇತಿ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ಮಹಾರಾಜಾ ಇತರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಟಾನಾಟನಗರೇ ಗಾಥಾವಸೇನ ಬನ್ಧಿತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಪವೇದೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ಆಹ, ನ ನಂ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುಣನೇ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ ಯಥಿದಂ ಪರಿತ್ತಂ ಮಯಾ ಪವೇದಿತಮತ್ತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಚಿರಕಾಲಂ ಹಿತಾವಹಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಉದ್ಧಂ ಆರಕ್ಖಾಯ ಗಣ್ಹಾತು, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತ್ಥು ಕಥಿತೇತಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚಿತೇ, ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಸತ್ಥು ಕಥನೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಖವಿಹಾರಾಯಾತಿ ಯಕ್ಖಾದೀಹಿ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ ಲದ್ಧಬ್ಬಸುಖವಿಹಾರಾಯ।
‘‘Uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti attanā vuccamānaṃ parittaṃ bhagavantaṃ uggaṇhāpetukāmo vessavaṇo avocāti adhippāyena codako ‘‘kiṃ pana bhagavato appaccakkhadhammo nāma atthī’’ti codesi. Ācariyo sabbattha appaṭihatañāṇacārassa bhagavato na kiñci appaccakkhanti dassento ‘‘natthī’’ti vatvā ‘‘uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti vadato vessavaṇassa adhippāyaṃ vivaranto ‘‘okāsakaraṇattha’’ntiādimāha. Yathā hi pañcasikho gandhabbadevaputto devānaṃ tāvatiṃsānaṃ, brahmuno ca sanaṅkumārassa sammukhā attano yathāsutaṃ dhammaṃ bhagavato santikaṃ upagantvā pavedeti, evamayampi mahārājā itarehi saddhiṃ āṭānāṭanagare gāthāvasena bandhitaṃ parittaṃ bhagavato pavedetuṃ okāsaṃ kārento ‘‘uggaṇhātu bhante bhagavā’’ti āha, na naṃ tassa pariyāpuṇane niyojento. Tasmā uggaṇhātūti yathidaṃ parittaṃ mayā paveditamattameva hutvā catunnaṃ parisānaṃ cirakālaṃ hitāvahaṃ hoti, evaṃ uddhaṃ ārakkhāya gaṇhātu, sampaṭicchatūti attho. Satthu kathiteti satthu ārocite, catunnaṃ parisānaṃ satthu kathane vāti attho. Sukhavihārāyāti yakkhādīhi avihiṃsāya laddhabbasukhavihārāya.
೨೭೭. ಸತ್ತಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮಭಾವೇ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುಮಭಾವೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಭೂತಾನುಕಮ್ಪಿತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಸೇಸಾ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾ, ತಸ್ಮಾ, ಗುಣನೇಮಿತ್ತಕಾನೇವ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮಾನಿ ನಾಮ, ನ ಲಿಙ್ಗಿಕಾವತ್ಥಿಕಯಾದಿಚ್ಛಕಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗುಣವಿಸೇಸದೀಪನಾನಿ ‘‘ಚಕ್ಖುಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೭) ವುತ್ತಾನಿ ಏತಾನಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ನಾಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ನಾಮಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವಂ ಅತ್ಥವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಭೂತಾನುಕಮ್ಪಿನೋತಿ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಮಹಾಕರುಣಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾ। ನ್ಹಾತಕಿಲೇಸತ್ತಾತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಜಲೇನ ಸಪರಸನ್ತಾನೇಸು ನಿರವಸೇಸತೋ ಧೋತಕಿಲೇಸಮಲತ್ತಾ। ಮಾರಸೇನಾಪಮದ್ದಿನೋತಿ ಸಪರಿವಾರೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಮಾರೇ ಪಮದ್ದಿತವನ್ತೋ। ವುಸಿತವನ್ತೋತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ, ದಸವಿಧಂ ಅರಿಯವಾಸಞ್ಚ ವುಸಿತವನ್ತೋ। ವುಸಿತವನ್ತತಾಯ ಏವ ಬಾಹಿತಪಾಪತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅನಾಮಟ್ಠಂ। ವಿಮುತ್ತಾತಿ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ನಿರವಸೇಸತೋ ಮುತ್ತಾ। ಅಙ್ಗತೋತಿ ಸರೀರಙ್ಗತೋ, ಞಾಣಙ್ಗತೋ ಚ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣ- (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩; ೩.೨೦೦; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೫) ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮನಪ್ಪಭಾ, ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ, ಕೇತುಮಾಲಾಉಣ್ಹೀಸಪ್ಪಭಾ ಚ ಸರೀರಙ್ಗತೋ ನಿಕ್ಖಮನಕರಸ್ಮಿಯೋ, ಯಮಕಮಹಾಪಾಟಿಹಾರಿಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಪ್ಪಭಾ ಞಾಣಙ್ಗತೋ ನಿಕ್ಖಮನಕರಸ್ಮಿಯೋ। ನ ಏತಾನೇವ ‘‘ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೭) ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತ ನಾಮಾನಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಬಹೂನಿ ಅಪರಿಮಿತಾನಿ ನಾಮಾನಿ। ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೧೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩; ಪಟಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೭೬)। ಕೇನ ವುತ್ತಂ? ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ।
277.Sattapibuddhā cakkhumanto pañcahi cakkhūhi cakkhumabhāve visesābhāvato. Tasmāti yasmā cakkhumabhāvo viya sabbabhūtānukampitādayo sabbepi visesā sattannampi buddhānaṃ sādhāraṇā, tasmā, guṇanemittakāneva vā yasmā buddhānaṃ nāmāni nāma, na liṅgikāvatthikayādicchakāni, tasmā buddhānaṃ guṇavisesadīpanāni ‘‘cakkhumantassā’’tiādinā (dī. ni. 3.277) vuttāni etāni ekekassa satta satta nāmāni honti. Tesaṃ nāmānaṃ sādhāraṇabhāvaṃ atthavasena yojetabbāti dassetuṃ ‘‘sabbepī’’tiādi vuttaṃ. Sabbabhūtānukampinoti anaññasādhāraṇamahākaruṇāya sabbasattānaṃ anukampikā. Nhātakilesattāti aṭṭhaṅgikena ariyamaggajalena saparasantānesu niravasesato dhotakilesamalattā. Mārasenāpamaddinoti saparivāre pañcapi māre pamadditavanto. Vusitavantoti maggabrahmacariyavāsaṃ, dasavidhaṃ ariyavāsañca vusitavanto. Vusitavantatāya eva bāhitapāpatā vuttā hotīti ‘‘brāhmaṇassā’’ti padaṃ anāmaṭṭhaṃ. Vimuttāti anaññasādhāraṇānaṃ pañcannampi vimuttīnaṃ vasena niravasesato muttā. Aṅgatoti sarīraṅgato, ñāṇaṅgato ca, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇa- (dī. ni. 2.33; 3.200; ma. ni. 2.385) asītianubyañjanehi nikkhamanappabhā, byāmappabhā, ketumālāuṇhīsappabhā ca sarīraṅgato nikkhamanakarasmiyo, yamakamahāpāṭihāriyādīsu uppajjanakappabhā ñāṇaṅgato nikkhamanakarasmiyo. Na etāneva ‘‘cakkhumā’’tiādinā (dī. ni. 3.277) vuttāni satta nāmāni, atha kho aññānipi bahūni aparimitāni nāmāni. Kathanti āha ‘‘asaṅkhyeyyāni nāmāni saguṇena mahesinoti vutta’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. aṭṭha. 76). Kena vuttaṃ? Dhammasenāpatinā.
ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಏತಾನೇವ ಗಣ್ಹೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟನಾಮವಸೇನಾ’’ತಿ। ಖೀಣಾಸವಾ ಜನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇ ಹಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಜಾತಾಪಿ ಏವಂ ನ ಪುನ ಜಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಜನಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ಯೋ ಚ ಕಾಲಘಸೋ ಭೂತೋ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೨.೧೯೦) ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತನ್ತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅವಯವೇನ ವಾ ಸಮುದಾಯುಪಲಕ್ಖಣಮೇತಂ। ಸತಿ ಚ ಪಿಸುಣವಾಚಪ್ಪಹಾನೇ ಫರುಸವಾಚಾ ಪಹೀನಾವ ಹೋತಿ, ಪಗೇವ ಚ ಮುಸಾವಾದೋತಿ ‘‘ಅಪಿಸುಣಾ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಾ। ಮಹತ್ತಾತಿ ಮಹಾ ಅತ್ತಾ ಸಭಾವೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಹತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ಮಹನ್ತಾತಿ ವಾ ಮಹಾ ಅನ್ತಾ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮಹನ್ತೇಹಿ ವಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಅಯಂ ತಾವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಅತ್ಥೋ। ಇತರೇಸಂ ಪನ ಮತೇನ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಮಹನೀಯತೋ ಪೂಜನೀಯತೋ ಮಹಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಮಹಮನ್ತೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಹನ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾನದಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸ್ಸಾರದಾತಿ ಸಾರಜ್ಜರಹಿತಾ, ನಿಬ್ಭಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಗತಲೋಮಹಂಸಾ’’ತಿ।
Yadi evaṃ kasmā vessavaṇo etāneva gaṇhīti āha ‘‘attano pākaṭanāmavasenā’’ti. Khīṇāsavājanāti adhippetā. Te hi kammakilesehi jātāpi evaṃ na puna jāyissantīti iminā atthena janā. Yathāha ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ti (jā. 1.2.190) desanāsīsamattanti nidassanamattanti attho, avayavena vā samudāyupalakkhaṇametaṃ. Sati ca pisuṇavācappahāne pharusavācā pahīnāva hoti, pageva ca musāvādoti ‘‘apisuṇā’’ icceva vuttā. Mahattāti mahā attā sabhāvo etesanti mahattā. Tenāha ‘‘mahantabhāvaṃ pattā’’ti. Mahantāti vā mahā antā, parinibbānapariyosānāti vuttaṃ hoti. Mahantehi vā sīlādīhi samannāgatā. Ayaṃ tāva aṭṭhakathāyaṃ āgatanayena attho. Itaresaṃ pana matena buddhādīhi ariyehi mahanīyato pūjanīyato mahaṃ nāma nibbānaṃ, mahamanto etesanti mahantā, nibbānadiṭṭhāti attho. Nissāradāti sārajjarahitā, nibbhayāti attho. Tenāha ‘‘vigatalomahaṃsā’’ti.
ಹಿತನ್ತಿ ಹಿತಚಿತ್ತಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾಭೂತಂ ವಿಪಸ್ಸಿಸುನ್ತಿ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಸಮುದಯಾದಿತೋ ಯಾಥಾವತೋ ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ‘‘ಯೇ ಚಾಪೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚತ್ತಬಹುವಚನೇನ ಅನಿಯಮತೋ ವುತ್ತೇ ತೇಸಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಸಮ್ಪದಾನಬಹುವಚನವಸೇನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ನಮತ್ಥೂ’’ತಿ ಚ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಿ ಯಂ ತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ಅಬ್ಯಭಿಚಾರಿತಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವತೋ। ವಿಪಸ್ಸಿಂಸು ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ ಯೋಜನಾ। ಪಠಮಗಾಥಾಯಾತಿ ‘‘ಯೇ ಚಾಪಿ ನಿಬ್ಬುತಾ ಲೋಕೇ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಗಾಥಾಯ। ದುತಿಯಗಾಥಾಯಾತಿ ತದನ್ತರಗಾಥಾಯ। ತತ್ಥ ದೇಸನಾಮುಖಮತ್ತನ್ತಿ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮಗ್ಗಹಣೇ ಪತ್ತೇ ಇಮಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ನಾಮಗ್ಗಹಣಂ ತಥಾ ದೇಸನಾಯ ಮುಖಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಗಹಿತಾ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾ। ಪುರಿಮಯೋಜನಾಯಂ ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬತಾಯ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ತಸ್ಸ ನಮತ್ಥೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ನಾಮಪದಂ ಉಪಯೋಗೇಕವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ ಗೋತಮ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Hitanti hitacittaṃ, sattānaṃ hitesīti attho. Yathābhūtaṃ vipassisunti pañcupādānakkhandhesu samudayādito yāthāvato vividhenākārena passiṃsu. ‘‘Ye cāpī’’ti pubbe paccattabahuvacanena aniyamato vutte tesampīti atthaṃ sampadānabahuvacanavasena niyametvā ‘‘namatthū’’ti ca padaṃ ānetvā yojeti yaṃ taṃ-saddānaṃ abyabhicāritasambandhabhāvato. Vipassiṃsu namassantīti vā yojanā. Paṭhamagāthāyāti ‘‘ye cāpi nibbutā loke’’ti evaṃ vuttagāthāya. Dutiyagāthāyāti tadantaragāthāya. Tattha desanāmukhamattanti itaresampi buddhānaṃ nāmaggahaṇe patte imasseva bhagavato nāmaggahaṇaṃ tathā desanāya mukhamattaṃ, tasmā tepi atthato gahitā evāti adhippāyo. Tenāha ‘‘ayampi hī’’tiādi. Tattha ayanti ayaṃ gāthā. Purimayojanāyaṃ tassāti visesitabbatāya abhāvato ‘‘yanti nipātamatta’’nti vuttaṃ, idha pana ‘‘tassa namatthū’’ti evaṃ sambandhassa ca icchitattā ‘‘ya’’nti nāmapadaṃ upayogekavacananti dassento ‘‘yaṃ namassanti gotama’’nti āha.
೨೭೮. ‘‘ಯತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ಸೂರಿಯೋ’’ತಿಆದಿಕಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ? ಯಂ ಯೇ ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಆಣಂ, ಅತ್ತನೋ ಚ ರಾಜಾಣಂ ನಾದಿಯನ್ತಿ, ತೇಸಂ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ನಿಗ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಾವನಂ ಕಾತುಕಾಮಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಪರಿತ್ತದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ಮಹಾದೀಪೇಸು ಅತ್ತನೋ ಆಣಾಯ ವತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಾನಂ, ಅಟ್ಠವೀಸತಿಯಾ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತಿಆದೀನಞ್ಚ ಸತ್ಥರಿ ಪಸಾದಗಾರವಬಹುಮಾನಞ್ಚ ಪವೇದೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಹಾರಹಾನಂ ಸನ್ತಜ್ಜನತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಯತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ಯತೋ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕುತೋ ಪನ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ? ಪುಬ್ಬವಿದೇಹವಾಸೀನಂ ತಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸೀನಂ ಉದೇತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಉತ್ತರಕುರುಕಾನಂ ಪನ ಓಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸದೀಪೇಸುಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಗ್ಗಚ್ಛನೋಗ್ಗಚ್ಛನಪರಿಯಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೧೨೧) ಪಕಾಸಿತೋ ಏವ। ಅದಿತಿಯಾ ಪುತ್ತೋತಿ ಲೋಕಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ದೇವೇ ಅದಿತಿಯಾ ಪುತ್ತಾ, ಅಸುರೇ ಅತಿಥಿಯಾ ಪುತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಆದಿಪ್ಪನತೋ ಪನ ಆದಿಚ್ಚೋ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಆಲೋಕವಿದಂಸನೇನ ಸಮುಜ್ಜಲನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಣ್ಡಲೀತಿ ಏತ್ಥ ಈ-ಕಾರೋ ಭುಸತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಮಣ್ಡಲಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಣ್ಡಲೀ’’ತಿ। ಮಹನ್ತಂ ಹಿಸ್ಸ ವಿಮಾನಮಣ್ಡಲಂ ಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನಾಯಾಮವಿತ್ಥಾರತೋ। ‘‘ಸಂವರೀಪಿ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ದಿವಸೋಪಿ ಜಾಯತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ರತ್ತಿ ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ ಸಿನೇರುಪಚ್ಛಾಯಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿಗಚ್ಛನತೋ।
278. ‘‘Yato uggacchati sūriyo’’tiādikaṃ kasmā āraddhaṃ? Yaṃ ye yakkhādayo satthu dhammaāṇaṃ, attano ca rājāṇaṃ nādiyanti, tesaṃ ‘‘idañcidañca niggahaṃ karissāmā’’ti sāvanaṃ kātukāmā tattha tattha dvisahassaparittadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu attano āṇāya vattānaṃ attano puttānaṃ, aṭṭhavīsatiyā yakkhasenāpatiādīnañca satthari pasādagāravabahumānañca pavedetvā niggahārahānaṃ santajjanatthaṃ āraddhaṃ. Tattha ‘‘yato uggacchatī’’tiādīsu ‘‘yato ṭhānato udetī’’ti vuccati, kuto pana ṭhānato udetīti vuccati? Pubbavidehavāsīnaṃ tāva majjhanhikaṭṭhāne ṭhito jambudīpavāsīnaṃ udetīti vuccati, uttarakurukānaṃ pana oggacchatīti iminā nayena sesadīpesupi sūriyassa uggacchanoggacchanapariyāyo veditabbo. Ayañca attho heṭṭhā aggaññasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.121) pakāsito eva. Aditiyā puttoti lokasamudācāravasena vuttaṃ. Lokiyā hi deve aditiyā puttā, asure atithiyā puttāti vadanti. Ādippanato pana ādicco, ekappahāreneva tīsu dīpesu ālokavidaṃsanena samujjalanatoti attho. Maṇḍalīti ettha ī-kāro bhusatthoti āha ‘‘mahantaṃ maṇḍalaṃ assāti maṇḍalī’’ti. Mahantaṃ hissa vimānamaṇḍalaṃ paññāsayojanāyāmavitthārato. ‘‘Saṃvarīpinirujjhatī’’ti imināva divasopi jāyatīti ayampi attho vuttoti veditabbo. Ratti antaradhāyatīti sinerupacchāyālakkhaṇassa andhakārassa vigacchanato.
ಉದಕರಹದೋತಿ ಜಲಧಿ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಠಿತಾನಂ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದತೋ ಸೂರಿಯೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ಸೂರಿಯೋ’’ತಿ। ಸಮುದ್ದನಟ್ಠೇನ ಅತ್ತನಿ ಪತಿತಸ್ಸ ಸಮ್ಮದೇವ, ಸಬ್ಬಸೋ ಚ ಉನ್ದನಟ್ಠೇನ ಕಿಲೇದನಟ್ಠೇನ ಸಮುದ್ದೋ। ಸಮುದ್ದೋ ಹಿ ಕಿಲೇದನಟ್ಠೋ ರಹದೋ। ಸಾರಿತೋದಕೋತಿ ಅನೇಕಾನಿ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣೋದಕೋ, ಸರಿತಾ ನದಿಯೋ ಉದಕೇ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸರಿತೋದಕೋ।
Udakarahadoti jaladhi. ‘‘Tasmiṃ ṭhāne’’ti idaṃ puratthimasamuddassa uparibhāgena sūriyassa gamanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tathā hi jambudīpe ṭhitānaṃ puratthimasamuddato sūriyo uggacchanto viya upaṭṭhāti. Tenāha ‘‘yato uggacchati sūriyo’’ti. Samuddanaṭṭhena attani patitassa sammadeva, sabbaso ca undanaṭṭhena kiledanaṭṭhena samuddo. Samuddo hi kiledanaṭṭho rahado. Sāritodakoti anekāni yojanasahassāni vitthiṇṇodako, saritā nadiyo udake etassāti vā saritodako.
ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ, ತಂ ಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಇತೋತಿ ಸಿನೇರುತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥಾ ಪನ ದಿಸಾವವತ್ಥಾನಂ ಅನವಟ್ಠಿತನ್ತಿ ‘‘ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಸನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ। ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಆಟಾನಾಟನಗರಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇ ಇಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ಬನ್ಧಿಂಸು। ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋತಿ ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯಟ್ಠಾನಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾ ದಿಸಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಪುರಿಮಪಕ್ಖಂಯೇವೇತ್ಥ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತೋ ಸಾ ಪುರಿಮಾ ದಿಸಾ’’ತಿ। ಸೂರಿಯೋ, ಪನ ಚನ್ದನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ ಚ ಸಿನೇರುಂ ದಕ್ಖಿಣತೋ, ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಞ್ಚ ವಾಮತೋ ಕತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಿ। ಯತ್ಥ ಚ ನೇಸಂ ಉಗ್ಗಮನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾ ದಿಸಾ। ಯತ್ಥ ಓಕ್ಕಮನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಾ ಪಚ್ಛಿಮಾ ದಿಸಾ। ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಉತ್ತರಾ ದಿಸಾ, ವಾಮಪಸ್ಸೇ ದಕ್ಖಿಣಾ ದಿಸಾತಿ ಚತುಮಹಾದೀಪವಾಸೀನಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಿನೇರು ಉತ್ತರಾದಿಸಾಯಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಅನವಟ್ಠಿತಾ ದಿಸಾವವತ್ಥಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇತಿ ನಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಜನೋ’’ತಿ। ಯಂ ದಿಸನ್ತಿ ಯಂ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಂ ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ। ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ। ಚನ್ದನನಾಗರುಕ್ಖಾದೀಸು ಓಸಧಿತಿಣವನಪ್ಪತಿಸುಗನ್ಧಾನಂ ಅಬ್ಬನತೋ, ತೇಹಿ ದಿತ್ತಭಾವೂಪಗಮನತೋ ‘‘ಗನ್ಧಬ್ಬಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ಭಾವತೋ। ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಸುತನ್ತಿ ವಿಸ್ಸುತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ತಸ್ಸ ಧತರಟ್ಠಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಾಪಿ ಬಹವೋ। ಕಿತ್ತಕಾ? ಅಸೀತಿ, ದಸ ಏಕೋ ಚ। ಏಕನಾಮಾ। ಕಥಂ? ಇನ್ದನಾಮಾ। ‘‘ಮಹಪ್ಫಲಾ’’ತಿ ಚ ಸುತಂ ವಿಸ್ಸುತಮೇತಂ ಲೋಕೇತಿ।
Sinerupabbatarājā cakkavāḷassa vemajjhe ṭhito, taṃ padhānaṃ katvā vattabbanti adhippāyena ‘‘itoti sineruto’’ti vatvā tathā pana disāvavatthānaṃ anavaṭṭhitanti ‘‘tesaṃ nisinnaṭṭhānato vā’’ti vuttaṃ. Tesanti catunnaṃ mahārājānaṃ. Nisinnaṭṭhānaṃ āṭānāṭanagaraṃ. Tattha hi nisinnā te imaṃ parittaṃ bandhiṃsu. Tesaṃ nisinnaṭṭhānatoti vā satthu santike tesaṃ nisinnaṭṭhānato. Ubhayathāpi sūriyassa udayaṭṭhānā puratthimā disā nāma hoti. Purimapakkhaṃyevettha vaṇṇenti. Tena vuttaṃ ‘‘ito sā purimā disā’’ti. Sūriyo, pana candanakkhattādayo ca sineruṃ dakkhiṇato, cakkavāḷapabbatañca vāmato katvā parivattenti. Yattha ca nesaṃ uggamanaṃ paññāyati, sā puratthimā disā. Yattha okkamanaṃ paññāyati, sā pacchimā disā. Dakkhiṇapasse uttarā disā, vāmapasse dakkhiṇā disāti catumahādīpavāsīnaṃ paccekaṃ sineru uttarādisāyameva, tasmā anavaṭṭhitā disāvavatthāti āha ‘‘iti naṃ ācikkhati jano’’ti. Yaṃ disanti yaṃ puratthimadisaṃ yasassīti mahāparivāro. Koṭisatasahassaparimāṇā hi devatā abhiṇhaṃ parivārenti. Candananāgarukkhādīsu osadhitiṇavanappatisugandhānaṃ abbanato, tehi dittabhāvūpagamanato ‘‘gandhabbā’’ti laddhanāmānaṃ cātumahārājikadevānaṃ adhipati bhāvato. Me sutanti ettha meti nipātamattaṃ. Sutanti vissutanti attho. Ayañhettha yojanā – tassa dhataraṭṭhamahārājassa puttāpi bahavo. Kittakā? Asīti, dasa eko ca. Ekanāmā. Kathaṃ? Indanāmā. ‘‘Mahapphalā’’ti ca sutaṃ vissutametaṃ loketi.
ಆದಿಚ್ಚೋ ಗೋತಮಗೋತ್ತೋ, ಭಗವಾಪಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತೋ, ಆದಿಚ್ಚೇನ ಸಮಾನಗೋತ್ತತಾಯ ಆದಿಚ್ಚೋ ಬನ್ಧು ಏತಸ್ಸಾತಿಪಿ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧು, ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ವಾ ಬನ್ಧೂತಿ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧು, ತಂ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಂ। ಅನವಜ್ಜೇನಾತಿ ಅವಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇನ। ಸಮೇಕ್ಖಸಿ ಓಧಿಸೋ, ಅನೋಧಿಸೋ ಚ ಫರಣೇನ ಓಲೋಕೇಸಿಆಸಯಾನುಸಯಚರಿಯಾಧಿಮುತ್ತಿಆದಿವಿಭಾಗಾವಬೋಧವಸೇನ। ವತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತೀತಿ ‘‘ಲೋಕಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ’’ತಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತಿ। ಸುತಂ ನೇತನ್ತಿ ಸುತಂ ನನೂತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನು-ಸದ್ದೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ನೋಕಾರೋಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಮ್ಹೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ತಥಾ ಪರಿಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ದೇವತಾನಂ ವನ್ದನಂ। ವದನ್ತಿ ಧತರಟ್ಠಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ।
Ādicco gotamagotto, bhagavāpi gotamagotto, ādiccena samānagottatāya ādicco bandhu etassātipi ādiccabandhu, ādiccassa vā bandhūti ādiccabandhu, taṃ ādiccabandhunaṃ.Anavajjenāti avajjapaṭipakkhena brahmavihārena. Samekkhasi odhiso, anodhiso ca pharaṇena olokesiāsayānusayacariyādhimuttiādivibhāgāvabodhavasena. Vatvā vandantīti ‘‘lokassa anukampako’’ti kittetvā vandanti. Sutaṃ netanti sutaṃ nanūti etasmiṃ atthe nu-saddo. Aṭṭhakathāyaṃ pana nokāroyanti adhippāyena amhehīti attho vutto. Etanti etaṃ tathā parikittetvā amanussānaṃ devatānaṃ vandanaṃ. Vadanti dhataraṭṭhamahārājassa puttā.
೨೭೯. ಯೇನ ಪೇತಾ ಪವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವಚನಸೇಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಯಥಾರುತವಸೇನೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ನೀಹರೀಯನ್ತೂತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಡಯ್ಹನ್ತು ವಾತಿ ಪೇತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಛಿಜ್ಜನ್ತು ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಕೇ ಪಿಸುಣಾ ಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಿಕಾ। ಹಞ್ಞನ್ತು ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋತಿಆದಿಕಾ। ಪವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ವಾ ಸಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ‘‘ಅಲಂ ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಸಮಾಚಿನೀಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಹಿ ವಚನಸೇಸೇನ ವಿನಾ ಏವ ಅತ್ಥೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ರಹಸ್ಸಙ್ಗನ್ತಿ ಬೀಜಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ।
279.Yenapetā pavuccantīti ettha vacanasesena attho veditabbo, na yathārutavasenevāti dassento ‘‘yena disābhāgena nīharīyantūti vuccantī’’ti āha. Ḍayhantu vāti pete sandhāya vadati. Chijjantu vā hatthapādādike pisuṇā piṭṭhimaṃsikā. Haññantu pāṇātipātinotiādikā. Pavuccantīti vā samuccanti, ‘‘alaṃ tesa’’nti samācinīyantīti attho. Evañhi vacanasesena vinā eva attho siddho hoti. Rahassaṅganti bījaṃ sandhāya vadati.
೨೮೦. ಯಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯತೋ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
280.Yasmiṃ disābhāge sūriyo atthaṃ gacchatīti ettha ‘‘yato ṭhānato udetī’’ti ettha vuttanayānusārena attho veditabbo.
೨೮೧. ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಉತ್ತರಕುರು ರಮ್ಮೋ ಅವಟ್ಠಿತೋ, ಇತೋ ಸಾ ಉತ್ತರಾ ದಿಸಾತಿ ಯೋಜನಾ । ಮಹಾನೇರೂತಿ ಮಹನ್ತೋ, ಮಹನೀಯೋ ಚ ನೇರುಸಙ್ಖಾತೋ ಪಬ್ಬತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹಾಸಿನೇರು ಪಬ್ಬತರಾಜಾ’’ತಿ। ರಜತಮಯಂ। ತಥಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪಭಾಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥತಂ ತಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ಸಮುದ್ದೋದಕಂ ಖೀರಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಮಣಿಮಯನ್ತಿ ಇನ್ದನೀಲಮಯಂ। ತಥಾ ಹಿ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯ ಸಮುದ್ದೋದಕಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ನೀಲವಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾ ಆಕಾಸಂ। ಮನುಸ್ಸಾ ಜಾಯನ್ತಿ। ಕಥಂ ಜಾಯನ್ತಿ? ಅಮಮಾ ಅಪರಿಗ್ಗಹಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಮಮತ್ತವಿರಹಿತಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಮಮ ಇದಂ ಮಮಾ’’ತಿ ಮಮಙ್ಕಾರವಿರಹಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯದಿ ತೇಸಂ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಭರಿಯಾ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ, ಅಯಂ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಏವರೂಪಾ ಇಧ ವಿಯ ಮರಿಯಾದಾಪಿ ನ ಸಿಯಾ ಮಾತುಆದಿಭಾವಸ್ಸ ಅಜಾನನತೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಮಾತರಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಛನ್ದರಾಗೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಪುತ್ತೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ ಏವ ಮಾತು ಥನತೋ ಥಞ್ಞಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ನೇಸಂ ಮಾತರಿ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತುಸಞ್ಞಾ, ಮಾತು ಚ ಪುತ್ತೇ ಪುತ್ತಸಞ್ಞಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ।
281. Yena disābhāgena uttarakuru rammo avaṭṭhito, ito sā uttarā disāti yojanā . Mahānerūti mahanto, mahanīyo ca nerusaṅkhāto pabbato. Tenāha ‘‘mahāsineru pabbatarājā’’ti. Rajatamayaṃ. Tathā hi tassa pabhāya ajjhotthataṃ tassaṃ disāyaṃ samuddodakaṃ khīraṃ viya paññāyati. Maṇimayanti indanīlamayaṃ. Tathā hi dakkhiṇadisāya samuddodakaṃ yebhuyyena nīlavaṇṇaṃ hutvā paññāyati, tathā ākāsaṃ. Manussā jāyanti. Kathaṃ jāyanti? Amamā apariggahāti yojanā. Mamattavirahitāti ‘‘idaṃ mama idaṃ mamā’’ti mamaṅkāravirahitāti adhippāyo. Yadi tesaṃ ‘‘ayaṃ mayhaṃ bhariyā’’ti pariggaho natthi, ‘‘ayaṃ me mātā, ayaṃ bhaginī’’ti evarūpā idha viya mariyādāpi na siyā mātuādibhāvassa ajānanatoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘mātaraṃ vā’’tiādi. Chandarāgo nuppajjatīti ettha ‘‘dhammatāsiddhassa sīlassa ānubhāvena putte diṭṭhamatte eva mātu thanato thaññaṃ paggharati, tena saññāṇena nesaṃ mātari puttassa mātusaññā, mātu ca putte puttasaññā paccupaṭṭhitā’’ti keci.
ನಙ್ಗಲಾತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಙ್ಗಲಾನಿಪೀ’’ತಿ। ಅಕಟ್ಠೇತಿ ಅಕಸಿತೇ ಅಕತಕಸಿಕಮ್ಮೇ।
Naṅgalāti liṅgavipallāsena vuttanti āha ‘‘naṅgalānipī’’ti. Akaṭṭheti akasite akatakasikamme.
ತಣ್ಡುಲಾವ ತಸ್ಸ ಫಲನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಹೇತುಕಾ ಥುಸಾದಿಅಭಾವೇನ ತಣ್ಡುಲಾ ಏವ ತಸ್ಸ ಸಾಲಿಸ್ಸ ಫಲಂ। ತುಣ್ಡಿಕಿರನ್ತಿ ಪಚನಭಾಜನಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಕ್ಖಲಿಯ’’ನ್ತಿ। ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ತಣ್ಡುಲಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ನಿದ್ಧೂಮಙ್ಗಾರೇನಾತಿ ಧೂಮಙ್ಗಾರರಹಿತೇನ ಕೇವಲೇನ ಅಗ್ಗಿನಾ। ಜೋತಿಕಪಾಸಾಣತೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಕುತೋ ಧೂಮಙ್ಗಾರಾನಂ ಸಮ್ಭವೋ। ಭೋಜನನ್ತಿ ಓದನಮೇವಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ‘‘ಭೋಜನಮೇವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಸೂಪೋ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯದಿ ಏವಂ ರಸವಿಸೇಸಯುತ್ತೋ ತೇಸಂ ಆಹಾರೋ ನ ಹೋತೀತಿ? ನೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ…ಪೇ॰… ರಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಚ್ಛರಿಯಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅಮಮಾ ಪರಿಗ್ಗಹಾವ ಹುತ್ವಾ ವಸನ್ತಿ।
Taṇḍulāva tassa phalanti sattānaṃ puññānubhāvahetukā thusādiabhāvena taṇḍulā eva tassa sālissa phalaṃ. Tuṇḍikiranti pacanabhājanassa nāmanti vuttaṃ ‘‘ukkhaliya’’nti. Ākiritvāti taṇḍulāni pakkhipitvā. Niddhūmaṅgārenāti dhūmaṅgārarahitena kevalena agginā. Jotikapāsāṇato aggimhi uṭṭhahante kuto dhūmaṅgārānaṃ sambhavo. Bhojananti odanamevādhippetanti ‘‘bhojanamevā’’ti avadhāraṇaṃ katvā tena nivattetabbaṃ dassento ‘‘añño sūpo vā byañjanaṃ vā na hotī’’ti āha. Yadi evaṃ rasavisesayutto tesaṃ āhāro na hotīti? Noti dassento ‘‘bhuñjantānaṃ…pe… raso hotī’’ti āha. Macchariyacittaṃ nāma na hotīti dhammatāsiddhassa sīlassa ānubhāvena. Tathā hi te katthacipi amamā pariggahāva hutvā vasanti.
ಅಪಿಚ ತತ್ಥ ಉತ್ತರಕುರುಕಾನಂ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಸಿದ್ಧೋ ಅಯಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ತತ್ಥ ಕಿರ ತೇಸು ತೇಸು ಪದೇಸೇಸು ಘನಚಿತಪತ್ತಸಞ್ಛನ್ನಸಾಖಾಪಸಾಖಾ ಕೂಟಾಗಾರೂಪಮಾ ಮನೋರಮಾ ರುಕ್ಖಾ ತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ನಿವೇಸನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ಸುಖಂ ನಿವಸನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ತತ್ಥ ರುಕ್ಖಾ ಸುಜಾತಾ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಪುಪ್ಫಿತಗ್ಗಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಜಲಾಸಯಾಪಿ ವಿಕಸಿತಕಮಲಕುವಲಯಪುಣ್ಡರೀಕಸೋಗನ್ಧಿಕಾದಿಪುಪ್ಫಸಞ್ಛನ್ನಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಪರಮಸುಗನ್ಧಂ ಸಮನ್ತತೋ ಪವಾಯನ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಸರೀರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಅತಿದೀಘತಾದಿದೋಸರಹಿತಂ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜರಾಯ ಅನಭಿಭೂತತ್ತಾ ವಲಿಪಲಿತಾದಿದೋಸರಹಿತಂ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಜವಬಲಪರಕ್ಕಮಸೋಭಮೇವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅನುಟ್ಠಾನಫಲೂಪಜೀವಿತಾಯ ನ ಚ ನೇಸಂ ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿವಸೇನ, ಆಹಾರಪರಿಯೇಟ್ಠಿವಸೇನ ದುಕ್ಖಂ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ಏವ ನ ದಾಸದಾಸಿಕಮ್ಮಕರಾದಿಪರಿಗ್ಗಹೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಚ ತತ್ಥ ಸೀತುಣ್ಹಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪವಾಳಾದಿಪರಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ। ಯಥಾ ನಾಮೇತ್ಥ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಪಚ್ಚೂಸವೇಲಾಯಂ ಸಮಸೀತುಣ್ಹಉತು ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸಮಸೀತುಣ್ಹೋವ ಉತು ಹೋತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ಕೋಚಿ ಉಪಘಾತೋ, ವಿಹೇಸಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಕಟ್ಠಪಾಕಿಮಮೇವ ಸಾಲಿಂ ಅಕಣಂ ಅಥುಸಂ ಸುಗನ್ಧಂ ತಣ್ಡುಲಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ ನೇಸಂ ಕುಟ್ಠಂ, ಗಣ್ಡೋ, ಕಿಲಾಸೋ, ಸೋಸೋ, ಕಾಸೋ, ಸಾಸೋ, ಅಪಮಾರೋ, ಜರೋತಿ ಏವಮಾದಿಕೋ ನ ಕೋಚಿ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ನ ತೇ ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ವಾಮನಕಾ ವಾ ಕಾಣಾ ವಾ ಕುಣೀ ವಾ ಖಞ್ಜಾ ವಾ ಪಕ್ಖಹತಾ ವಾ ವಿಕಲಙ್ಗಾ ವಾ ವಿಕಲಿನ್ದ್ರಿಯಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತ್ಥಿಯೋಪಿ ತತ್ಥ ನಾತಿದೀಘಾ ನಾತಿರಸ್ಸಾ ನಾತಿಕಿಸಾ ನಾತಿಥೂಲಾ ನಾತಿಕಾಳಾ ನಾಚ್ಚೋದಾತಾ ಸೋಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತರೂಪಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ದೀಘಙ್ಗುಲೀ ತಮ್ಬನಖೀ ಲಮ್ಬತ್ಥನಾ ತನುಮಜ್ಝಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮುಖೀ ವಿಸಾಲಕ್ಖೀ ಮುದುಗತ್ತಾ ಸಂಹಿತೂರೂ ಓದಾತದನ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರನಾಭೀ ತನುಜಙ್ಘಾ ದೀಘನೀಲವೇಲ್ಲಿತಕೇಸೀ ಪುಥುಲಸುಸೋಣೀ ನಾತಿಲೋಮಾನಾಲೋಮಾ ಸುಭಗಾ ಉತುಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾ ಸಣ್ಹಾ ಸಖಿಲಸಮ್ಭಾಸಾ ನಾನಾಭರಣವಿಭೂಸಿತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಸಬ್ಬದಾ ಹಿ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಪುರಿಸಾ ಚ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕಾ ವಿಯ, ನ ಪುತ್ತದಾರೇಸು ರಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಂ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾ।
Apica tattha uttarakurukānaṃ puññānubhāvasiddho ayampi viseso veditabbo – tattha kira tesu tesu padesesu ghanacitapattasañchannasākhāpasākhā kūṭāgārūpamā manoramā rukkhā tesaṃ manussānaṃ nivesanakiccaṃ sādhenti, yattha sukhaṃ nivasanti, aññepi tattha rukkhā sujātā sabbadāpi pupphitaggā tiṭṭhanti, jalāsayāpi vikasitakamalakuvalayapuṇḍarīkasogandhikādipupphasañchannā sabbakālaṃ paramasugandhaṃ samantato pavāyantā tiṭṭhanti. Sarīrampi tesaṃ atidīghatādidosarahitaṃ ārohapariṇāhasampannaṃ jarāya anabhibhūtattā valipalitādidosarahitaṃ yāvatāyukaṃ aparikkhīṇajavabalaparakkamasobhameva hutvā tiṭṭhati. Anuṭṭhānaphalūpajīvitāya na ca nesaṃ kasivāṇijjādivasena, āhārapariyeṭṭhivasena dukkhaṃ atthi, tato eva na dāsadāsikammakarādipariggaho atthi, na ca tattha sītuṇhaḍaṃsamakasavātātapasarīsapavāḷādiparissayo atthi. Yathā nāmettha gimhānaṃ pacchime māse paccūsavelāyaṃ samasītuṇhautu hoti, evameva sabbakālaṃ samasītuṇhova utu hoti, na ca tesaṃ koci upaghāto, vihesā vā uppajjati. Akaṭṭhapākimameva sāliṃ akaṇaṃ athusaṃ sugandhaṃ taṇḍulaphalaṃ paribhuñjantānaṃ nesaṃ kuṭṭhaṃ, gaṇḍo, kilāso, soso, kāso, sāso, apamāro, jaroti evamādiko na koci rogo uppajjati. Na te khujjā vā vāmanakā vā kāṇā vā kuṇī vā khañjā vā pakkhahatā vā vikalaṅgā vā vikalindriyā vā honti. Itthiyopi tattha nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷā nāccodātā sobhaggappattarūpā honti. Tathā hi dīghaṅgulī tambanakhī lambatthanā tanumajjhā puṇṇacandamukhī visālakkhī mudugattā saṃhitūrū odātadantā gambhīranābhī tanujaṅghā dīghanīlavellitakesī puthulasusoṇī nātilomānālomā subhagā utusukhasamphassā saṇhā sakhilasambhāsā nānābharaṇavibhūsitā vicaranti. Sabbadā hi soḷasavassuddesikā viya honti. Purisā ca pañcavīsativassuddesikā viya, na puttadāresu rajjanti. Ayaṃ tattha dhammatā.
ಸತ್ತಾಹಿಕಮೇವ ಚ ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಕಾಮರತಿಯಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ತತೋ ವೀತರಾಗಾ ಯಥಾಸಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನ ತತ್ಥ ಇಧ ವಿಯ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಮೂಲಕಂ, ಗಬ್ಭಪರಿಹರಣಮೂಲಕಂ , ವಿಜಾಯನಮೂಲಕಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ಹೋತಿ। ರತ್ತಕಞ್ಚುಕತೋ ಕಞ್ಚನಪಟಿಮಾ ವಿಯ ದಾರಕಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಅಮಕ್ಖಿತಾ ಏವ ಸೇಮ್ಹಾದಿನಾ ಸುಖೇನೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಅಯಂ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾ।
Sattāhikameva ca tattha itthipurisā kāmaratiyā viharanti, tato vītarāgā yathāsakaṃ gacchanti. Na tattha idha viya gabbhokkantimūlakaṃ, gabbhapariharaṇamūlakaṃ , vijāyanamūlakaṃ vā dukkhaṃ hoti. Rattakañcukato kañcanapaṭimā viya dārakā mātukucchito amakkhitā eva semhādinā sukheneva nikkhamanti, ayaṃ tattha dhammatā.
ಮಾತಾ ಪನ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಿಚರಣಪ್ಪದೇಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಯಥಾರುಚಿ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಸಯಿತಾನಂ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪುರಿಸಾ, ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಪನಾಮೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ತತೋ ಖೀರಂ ಪವತ್ತತಿ, ತೇನ ದಾರಕಾ ಯಾಪೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಪನ ವಡ್ಢನ್ತಾ ಕತಿಪಯದಿವಸೇಹೇವ ಲದ್ಧಬಲಾ ಹುತ್ವಾ ದಾರಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದಾರಕಾ ಪುರಿಸೇ। ಕಪ್ಪರುಕ್ಖತೋ ಏವ ಚ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ನಿಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನಾನಾವಿರಾಗವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಾನಿ ಹಿ ಸುಖುಮಾನಿ ಮುದುಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇಸು ಓಲಮ್ಬನ್ತಾನಿ ಇಟ್ಠನ್ತಿ। ನಾನಾವಿಧರಂಸಿಜಾಲಸಮುಜ್ಜಲವಿವಿಧವಣ್ಣರತನವಿನದ್ಧಾನಿ ಅನೇಕವಿಧಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮವಿಚಿತ್ತಾನಿ ಸೀಸೂಪಗಗೀವೂಪಗಹತ್ಥೂಪಗಕಟೂಪಗಪಾದೂಪಗಾನಿ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಚ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖತೋ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ತಥಾ ವೀಣಾಮುದಿಙ್ಗಪಣವಸಮ್ಮತಾಳಸಙ್ಖವಂಸವೇತಾಳಪರಿವಾನಿವಲ್ಲಕೀಪಭುತಿಕಾ ತೂರಿಯಭಣ್ಡಾಪಿ ತತೋ ತತೋ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಚ ಬಹೂ ಫಲರುಕ್ಖಾ ಕುಮ್ಭಮತ್ತಾನಿ ಫಲಾನಿ ಫಲನ್ತಿ ಮಧುರರಸಾನಿ, ಯಾನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತೇ ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಹಿ ನ ಬಾಧೀಯನ್ತಿ। ನಜ್ಜೋಪಿ ತತ್ಥ ಸುವಿಸುದ್ಧಜಲಾ ಸುಪತಿತ್ಥಾ ರಮಣೀಯಾ ಅಕದ್ದಮಾ ವಾಲುಕತಲಾ ನಾತಿಸೀತಾ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾ ಸುರಭಿಗನ್ಧೀಹಿ ಜಲಜಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಾ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸುರಭಿಂ ವಾಯನ್ತಿಯೋ ಸನ್ದನ್ತಿ। ನ ತತ್ಥ ಕಣ್ಟಕತಿಣಕಕ್ಖಳಗಚ್ಛಲತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಕಣ್ಟಕಾ ಪುಪ್ಫಫಲಸಮ್ಪನ್ನಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ। ಚನ್ದನನಾಗರುಕ್ಖಾ ಸಯಮೇವ ರಸಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ । ನ್ಹಾಯಿತುಕಾಮಾ ಚ ನದೀತಿತ್ಥೇ ಏಕಜ್ಝಂ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಉತ್ತಿಣ್ಣುತ್ತಿಣ್ಣಾ ಉಪರಿಟ್ಠಿಮಂ ವತ್ಥಾಭರಣಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ನ ತೇಸಂ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇದಂ ಮಮ, ಇದಂ ಪರಸ್ಸಾ’’ತಿ, ತತೋ ಏವ ನ ತೇಸಂ ಕೋಚಿ ವಿಗ್ಗಹೋ ವಾ ವಿವಾದೋ ವಾ। ಸತ್ತಾಹಿಕಾ ಏವ ಚ ನೇಸಂ ಕಾಮರತಿಕೀಳಾ ಹೋತಿ, ತತೋ ವೀತರಾಗಾ ವಿಯ ವಿಚರನ್ತಿ। ಯತ್ಥ ಚ ರುಕ್ಖೇ ಸಯಿತುಕಾಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥೇವ ಸಯನಂ ಉಪಲಭನ್ತಿ। ಮತೇ ಚ ಸತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ನ ರೋದನ್ತಿ, ನ ಸೋಚನ್ತಿ, ತಞ್ಚ ಮಣ್ಡಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ। ತಾವದೇವ ಚ ನೇಸಂ ತಥಾರೂಪಾ ಸಕುಣಾ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಮತಂ ದೀಪನ್ತರಂ ನೇನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸುಸಾನಂ ವಾ ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ತತ್ಥ ನತ್ಥಿ। ನ ಚ ತತೋ ಮತಾ ನಿರಯಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ ವಾ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಂ ವಾ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಿ। ‘‘ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಞ್ಚಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ತೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮೇವ ಚ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಸಬ್ಬಮೇತಂ ತೇಸಂ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ವಿಯ ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಂ ಏವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉತ್ತರಕುರುದೀಪೇ।
Mātā pana puttaṃ vā dhītaraṃ vā vijāyitvā tesaṃ vicaraṇappadese ṭhapetvā anapekkhā yathāruci gacchati. Tesaṃ tattha sayitānaṃ ye passanti purisā, itthiyo vā, te attano aṅguliyo upanāmenti, tesaṃ kammabalena tato khīraṃ pavattati, tena dārakā yāpenti. Evaṃ pana vaḍḍhantā katipayadivaseheva laddhabalā hutvā dārikā itthiyo upagacchanti, dārakā purise. Kapparukkhato eva ca tesaṃ tattha tattha vatthābharaṇāni nippajjanti. Nānāvirāgavaṇṇavicittāni hi sukhumāni mudusukhasamphassāni vatthāni tattha tattha kapparukkhesu olambantāni iṭṭhanti. Nānāvidharaṃsijālasamujjalavividhavaṇṇaratanavinaddhāni anekavidhamālākammalatākammabhittikammavicittāni sīsūpagagīvūpagahatthūpagakaṭūpagapādūpagāni sovaṇṇamayāni ābharaṇāni ca kapparukkhato olambanti. Tathā vīṇāmudiṅgapaṇavasammatāḷasaṅkhavaṃsavetāḷaparivānivallakīpabhutikā tūriyabhaṇḍāpi tato tato olambanti. Tattha ca bahū phalarukkhā kumbhamattāni phalāni phalanti madhurarasāni, yāni paribhuñjitvā te sattāhampi khuppipāsāhi na bādhīyanti. Najjopi tattha suvisuddhajalā supatitthā ramaṇīyā akaddamā vālukatalā nātisītā nāccuṇhā surabhigandhīhi jalajapupphehi sañchannā sabbakālaṃ surabhiṃ vāyantiyo sandanti. Na tattha kaṇṭakatiṇakakkhaḷagacchalatā honti, akaṇṭakā pupphaphalasampannā eva honti. Candananāgarukkhā sayameva rasaṃ paggharanti . Nhāyitukāmā ca nadītitthe ekajjhaṃ vatthābharaṇāni ṭhapetvā nadiṃ otaritvā nhatvā uttiṇṇuttiṇṇā upariṭṭhimaṃ vatthābharaṇaṃ gaṇhanti, na tesaṃ evaṃ hoti ‘‘idaṃ mama, idaṃ parassā’’ti, tato eva na tesaṃ koci viggaho vā vivādo vā. Sattāhikā eva ca nesaṃ kāmaratikīḷā hoti, tato vītarāgā viya vicaranti. Yattha ca rukkhe sayitukāmā honti, tattheva sayanaṃ upalabhanti. Mate ca satte disvā na rodanti, na socanti, tañca maṇḍayitvā nikkhipanti. Tāvadeva ca nesaṃ tathārūpā sakuṇā upagantvā mataṃ dīpantaraṃ nenti. Tasmā susānaṃ vā asuciṭṭhānaṃ vā tattha natthi. Na ca tato matā nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā pettivisayaṃ vā upapajjanti. ‘‘Dhammatāsiddhassa pañcasīlassa ānubhāvena te devaloke nibbattantī’’ti vadanti. Vassasahassameva ca nesaṃ sabbakālaṃ āyuppamāṇaṃ. Sabbametaṃ tesaṃ pañcasīlaṃ viya dhammatāsiddhaṃ evāti veditabbaṃ. Tatthāti tasmiṃ uttarakurudīpe.
ಏಕಖುರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅನೇಕಸಫಮ್ಪಿ ಏಕಸಫಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ, ಅಸ್ಸಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಗಾವಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಪಸು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾವಿತೋ ಇತರೋ ಸಬ್ಬೋ ಚತುಪ್ಪದೋ ಇಧ ‘‘ಪಸೂ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾವಿ’’ನ್ತಿ।
Ekakhuraṃ katvāti anekasaphampi ekasaphaṃ viya katvā, assaṃ viya katvāti attho. ‘‘Gāvi’’nti vatvā puna ‘‘pasu’’nti vuttattā gāvito itaro sabbo catuppado idha ‘‘pasū’’ti adhippetoti āha ‘‘ṭhapetvā gāvi’’nti.
ತಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭಿನಿತ್ಥಿಯಾ। ಪಿಟ್ಠಿ ಓನಮಿತುಂ ಸಹತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ಗರುಭಾರತಾಯ ತೇಸಂ ಆರುಳ್ಹಕಾಲೇ ಪಿಟ್ಠಿ ಓನಮತಿ, ತೇಸಂ ನಿಸಜ್ಜಂ ಸಹತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೇತಿ ಕಮ್ಮಪಥಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೇ। ಏತ್ಥಾತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಜನಪದವೋಹಾರೋ, ನ ಉತ್ತರಕುರುಮ್ಹಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಮಿಲಕ್ಖುವಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ।
Tassāti gabbhinitthiyā. Piṭṭhi onamituṃ sahatīti kucchiyā garubhāratāya tesaṃ āruḷhakāle piṭṭhi onamati, tesaṃ nisajjaṃ sahati pallaṅke nisinnā viya honti. Sammādiṭṭhiketi kammapathasammādiṭṭhiyā sammādiṭṭhike. Etthāti jambudīpe. Ettha hi janapadavohāro, na uttarakurumhi. Tathā hi ‘‘paccantimamilakkhuvāsike’’ti ca vuttaṃ.
ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋತಿ ವೇಸ್ಸವಣಮಹಾರಾಜಸ್ಸ। ಇತಿ ಸೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಪರಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವದತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಪರತೋಪಿ। ಬಹುವಿಧಂ ನಾನಾರತನವಿಚಿತ್ತಂ ನಾನಾಸಣ್ಠಾನಂ ರಥಾದಿ ದಿಬ್ಬಯಾನಂ ಉಪಟ್ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಸುದನ್ತವಾಹನಯುತ್ತಂ, ನ ನೇಸಂ ಯಾನಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಪನೇ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ। ಏತಾನೀತಿ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದೀನಿ। ನೇಸನ್ತಿ ವೇಸ್ಸವಣಪರಿಚಾರಿಕಾನಂ। ಕಪ್ಪಿತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತಾನಿ ಆರುಹಿತುಂ ಉಪಕಪ್ಪನಯಾನಾನಿ। ನಿಪನ್ನಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ವಿಚರನ್ತಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಯ ಯಥಾಸಕಂ ವಿಮಾನೇಸು।
Tassa raññoti vessavaṇamahārājassa. Iti so attānameva paraṃ viya katvā vadati. Eseva nayo paratopi. Bahuvidhaṃ nānāratanavicittaṃ nānāsaṇṭhānaṃ rathādi dibbayānaṃ upaṭṭhitameva hoti sudantavāhanayuttaṃ, na nesaṃ yānānaṃ upaṭṭhāpane ussukkaṃ āpajjitabbaṃ atthi. Etānīti hatthiyānādīni. Nesanti vessavaṇaparicārikānaṃ. Kappitāni hutvā uṭṭhitāni āruhituṃ upakappanayānāni. Nipannāpi nisinnāpi vicaranti candimasūriyā viya yathāsakaṃ vimānesu.
ನಗರಾ ಅಹೂತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಗರಾನಿ ಭವಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಆಟಾನಾಟಾ ನಾಮಾತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮಂ ನಗರಂ ಆಸಿ।
Nagarāahūti liṅgavipallāsena vuttanti āha ‘‘nagarāni bhaviṃsūti attho’’ti. Āṭānāṭā nāmāti itthiliṅgavasena laddhanāmaṃ nagaraṃ āsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಪರಕುಸಿಟನಾಟಾನಾಮಕೇ ನಗರೇ ಠತ್ವಾ। ತತೋ ಉಜುಂ ಉತ್ತರದಿಸಾಯಂ। ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕಸಿವನ್ತನಗರಸ್ಸ। ಅಪರಭಾಗೇ ಅಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ಪರತೋ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ।
Tasmiṃ ṭhatvāti tasmiṃ padese parakusiṭanāṭānāmake nagare ṭhatvā. Tato ujuṃ uttaradisāyaṃ. Etassāti kasivantanagarassa. Aparabhāge aparakoṭṭhāse, parato icceva attho.
ಕುವೇರೋತಿ ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಮುದಾಗತಂ ನಾಮನ್ತಿ ತೇನೇವ ಪಸಙ್ಗೇನ ಯೇನಾಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಧಿಗತಾ, ತದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಉಚ್ಛುವಪ್ಪನ್ತಿ ಉಚ್ಛುಸಸ್ಸಂ। ಅವಸೇಸಸಾಲಾಹೀತಿ ಅವಸೇಸಯನ್ತಸಾಲಾಹಿ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಞ್ಚೇತಂ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪುಞ್ಞತ್ಥಂ ದಿನ್ನಸಾಲಾಯಮೇವ।
Kuveroti tassa purimajātisamudāgataṃ nāmanti teneva pasaṅgena yenāyaṃ sampatti adhigatā, tadassa pubbakammaṃ ācikkhituṃ ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ. Ucchuvappanti ucchusassaṃ. Avasesasālāhīti avasesayantasālāhi, nissakkavacanañcetaṃ. Tatthevāti puññatthaṃ dinnasālāyameva.
ಪಟಿಏಸನ್ತೋತಿ ಪತಿ ಪತಿ ಅತ್ಥೇ ಏಸನ್ತೋ ವೀಮಂಸನ್ತೋ। ನ ಕೇವಲಂ ತೇ ವೀಮಂಸನ್ತಿ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ತಮತ್ಥಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅತ್ಥೇ ಉಪಪರಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅನುಸಾಸಮಾನಾ’’ತಿ। ಯಕ್ಖರಟ್ಠಿಕಾತಿ ಯಕ್ಖರಟ್ಠಾಧಿಪತಿನೋ। ಯಕ್ಖಾ ಚ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ನಿಯುತ್ತಾ ಚಾತಿ ಯಕ್ಖದೋವಾರಿಕಾ, ತೇಸಂ ಯಕ್ಖದೋವಾರಿಕಾನಂ।
Paṭiesantoti pati pati atthe esanto vīmaṃsanto. Na kevalaṃ te vīmaṃsanti eva, atha kho tamatthaṃ patiṭṭhāpentīti āha ‘‘visuṃ visuṃ atthe upaparikkhamānā anusāsamānā’’ti. Yakkharaṭṭhikāti yakkharaṭṭhādhipatino. Yakkhā ca vessavaṇassa rañño nivesanadvāre niyuttā cāti yakkhadovārikā, tesaṃ yakkhadovārikānaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ಧರಣೀಪೋರಕ್ಖಣಿತೋ ಪುರಾಣೋದಕಂ ಭಸ್ಸಯನ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುಟ್ಠಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಮೇಘೇಹಿ ಪವುಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯತೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮೇಘಾ ಪವಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಯತೋತಿ ಯತೋ ಧರಣೀಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ। ಸಭಾತಿ ಯಕ್ಖಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಭಾ।
Yasmā dharaṇīporakkhaṇito purāṇodakaṃ bhassayantaṃ heṭṭhā vuṭṭhi hutvā nikkhamati, tasmā taṃ tato gahetvā meghehi pavuṭṭhaṃ viya hotīti vuttaṃ ‘‘yato pokkharaṇito udakaṃ gahetvā meghā pavassantī’’ti. Yatoti yato dharaṇīpokkharaṇito. Sabhāti yakkhānaṃ upaṭṭhānasabhā.
ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ಯಕ್ಖಾನಂ ವಸನವನೇ। ಸದಾ ಫಲಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಸಞ್ಜಾತಫಲಾ। ನಿಚ್ಚಪುಪ್ಫಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಂ ಸಞ್ಜಾತಪುಪ್ಫಾ। ನಾನಾದಿಜಗಣಾಯುತಾತಿ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ದಿಜಗಣೇಹಿ ಯುತ್ತಾ। ತೇಹಿ ಪನ ಸಕುಣಸಙ್ಘೇಹಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮ್ಪತನ್ತೇಹಿ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತೇಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಆಕುಲಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿವಿಧಪಕ್ಖಿಸಙ್ಘಸಮಾಕುಲಾ’’ತಿ। ಕೋಞ್ಚಸಕುಣೇಹೀತಿ ಸಾರಸಸಕುನ್ತೇಹಿ।
Tasmiṃ ṭhāneti tassā pokkharaṇiyā tīre yakkhānaṃ vasanavane. Sadā phalitāti niccakālaṃ sañjātaphalā. Niccapupphitāti niccaṃ sañjātapupphā. Nānādijagaṇāyutāti nānāvidhehi dijagaṇehi yuttā. Tehi pana sakuṇasaṅghehi ito cito ca sampatantehi paribbhamantehi yasmā sā pokkharaṇī ākulā viya hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘vividhapakkhisaṅghasamākulā’’ti. Koñcasakuṇehīti sārasasakuntehi.
‘‘ಏವಂ ವಿರವನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತಥಾ ವಸ್ಸಿತವಸೇನ ‘‘ಜೀವಞ್ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ಸಮಞ್ಞಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಟ್ಠವಚಿತ್ತಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ವಸ್ಸಮಾನಾ’’ತಿ। ಪೋಕ್ಖರಸಾತಕಾತಿ ಪೋಕ್ಖರಸಣ್ಠಾನತಾಯ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಸಾತಕಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಾ।
‘‘Evaṃ viravantāna’’nti iminā tathā vassitavasena ‘‘jīvañjīvakā’’ti ayaṃ tesaṃ samaññāti dasseti. Uṭṭhavacittakāti etthāpi eseva nayo. Tenāha ‘‘evaṃ vassamānā’’ti. Pokkharasātakāti pokkharasaṇṭhānatāya ‘‘pokkharasātakā’’ti evaṃ laddhanāmā.
ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸೋಭತೀತಿ ಸಬ್ಬಉತೂಸು ಸೋಭತಿ, ನ ತಸ್ಸಾ ಹೇಮನ್ತಾದಿವಸೇನ ಸೋಭಾವಿರತೋ ಅತ್ಥಿ। ಏವಂಭೂತಾ ಚ ನಿಚ್ಚಂ ಪುಪ್ಫಿತಜಲಜಥಲಜಪುಪ್ಫತಾಯ, ಫಲಭಾರಭರಿತರುಕ್ಖಪರಿವಾರಿತತಾಯ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸಲಿಲತಾಯ ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಸೋಭತಿ।
Sabbakālaṃsobhatīti sabbautūsu sobhati, na tassā hemantādivasena sobhāvirato atthi. Evaṃbhūtā ca niccaṃ pupphitajalajathalajapupphatāya, phalabhārabharitarukkhaparivāritatāya, aṭṭhaṅgasamannāgatasalilatāya ca nirantaraṃ sobhati.
೨೮೨. ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರಂ। ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಏಕಕ್ಖರಸ್ಸಾಪಿ ಅವಿರಾಧನವಸೇನ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಸಬ್ಬಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ। ಸುಟ್ಠು ಉಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಯ ಪೋರಿಯಾ ವಾಚಾಯ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಅನೇಲಗಳಾಯ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನೀಯಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಉಗ್ಗಹಿತಾ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅತ್ಥಞ್ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥಂ ಜಾನತೋ ಏವ ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪರಿಸುಜ್ಝತಿ, ನೋ ಅಜಾನತೋ। ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನೀತಿ ಪದಞ್ಚೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಕತ್ವಾ। ತೇಜವನ್ತಂ ನ ಹೋತಿ ವಿರಜ್ಝನತೋ ಚೇವ ವಿಮ್ಹಯತ್ಥಭಾವತೋ ಚ। ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಅನವಸೇಸತೋ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನತೋ। ತೇಜವನ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪವತ್ತಿಭಾವೇನ ಸಾಧನತೋ। ಏವಂ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸತಿ ಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಜ್ಝಾಸಯವಿಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಲಾಭಹೇತೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ಪರಿತ್ತಭಣನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಪಟಿಬಾಹನಹೇತೂತಿ ತಸ್ಸ ಞಾಣಕರುಣಾಪುಬ್ಬಕತಾ ನಿಸ್ಸರಣಪಕ್ಖೋ। ಮೇತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಮೇತ್ತಾಮನಸಿಕಾರೇನ ಸತ್ತೇಸು ಹಿತಫರಣಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ।
282.Parikammanti pubbupacāraṃ. Parisodhetvāti ekakkharassāpi avirādhanavasena ācariyasantike sabbaṃ sodhetvā. Suṭṭhu uggahitāti parimaṇḍalapadabyañjanāya poriyā vācāya vissaṭṭhāya anelagaḷāya atthassa viññāpanīyā sammadeva uggahitā. Tathā hi ‘‘atthañca byañjanañca parisodhetvā’’ti vuttaṃ. Atthaṃ jānato eva hi byañjanaṃ parisujjhati, no ajānato. Padabyañjanānīti padañceva byañjanañca ahāpetvā. Evañhi paripuṇṇā nāma hotīti. Visaṃvādetvāti aññathā katvā. Tejavantaṃ na hoti virajjhanato ceva vimhayatthabhāvato ca. Sabbasoti anavasesato ādimajjhapariyosānato. Tejavantaṃ hotīti sabhāvaniruttiṃ avirādhetvā suppavattibhāvena sādhanato. Evaṃ payogavipattiṃ pahāya payogasampattiyā sati parittassa atthasādhakataṃ dassetvā idāni ajjhāsayavipattiṃ pahāya ajjhāsayasampattiyā atthasādhakataṃ dassetuṃ ‘‘lābhahetū’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ parittabhaṇanaṃ sattānaṃ anatthapaṭibāhanahetūti tassa ñāṇakaruṇāpubbakatā nissaraṇapakkho. Mettaṃ purecārikaṃ katvāti mettāmanasikārena sattesu hitapharaṇaṃ purakkhatvā.
‘‘ವತ್ಥುಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬೇ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಕತಾಯ ಸಾಧನಾಯ ಭಗವತೋ ಪವೇದನಂ। ಘರವತ್ಥುನ್ತಿ ವಸನಗೇಹಂ। ನಿಬದ್ಧವಾಸನ್ತಿ ಪರಗೇಹೇಪಿ ನೇವಾಸಿಕಭಾವೇನ ವಾಸಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ, ಯಂ ಪನ ಮಹಾರಾಜಾನಂ, ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಞ್ಚ ಅಜಾನನ್ತಾನಂಯೇವ ಕದಾಚಿ ವಸಿತ್ವಾ ಗಮನಂ, ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮಿತಿನ್ತಿ ಯಕ್ಖಾದಿಸಮಾಗಮಂ। ಕಾಮಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ನ ಮೇ ಸೋ’’ತಿ ಆಗತಂ, ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಪನ ಮಹಾರಾಜಾನಮತ್ತನಾ ಏಕಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸವಣೋ ತಥಾ ಅವೋಚ। ಕಞ್ಞಂ ಅನು ಅನು ವಹಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋ ಅನಾವಯ್ಹೋ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಕಞ್ಞಂ ಲದ್ಧುಂ ಅಯುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಅನಾವಯ್ಹಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಆವಾಹಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ನ ವಿವಯ್ಹನ್ತಿ ಅವಿವಯ್ಹಂ, ಕಞ್ಞಂ ಗಹೇತುಮಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ವಿವಾಹಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಆಹಿತೋ ಅಹಂಮಾನೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅತ್ತಾ, ಅತ್ತಭಾವೋ। ಅತ್ತಾ ವಿಸಯಭೂತೋ ಏತಾಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ತಾ, ಪರಿಭಾಸಾ, ತಾಹಿ। ಪರಿಯತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಚನೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಹಿ। ಯಥಾ ಯಕ್ಖಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಅಕ್ಕೋಸಾ ಯಕ್ಖಅಕ್ಕೋಸಾ ನಾಮ, ತೇಹಿ। ತೇ ಪನ ‘‘ಕಳಾರಕ್ಖಿ ಕಳಾರದನ್ತಾ ಕಾಳವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆದಯೋ।
‘‘Vatthuṃ vā’’tiādi pubbe catuparisamajjhe katāya sādhanāya bhagavato pavedanaṃ. Gharavatthunti vasanagehaṃ. Nibaddhavāsanti paragehepi nevāsikabhāvena vāsaṃ na labheyya, yaṃ pana mahārājānaṃ, yakkhasenāpatīnañca ajānantānaṃyeva kadāci vasitvā gamanaṃ, taṃ appamāṇanti adhippāyo. Samitinti yakkhādisamāgamaṃ. Kāmaṃ pāḷiyaṃ ‘‘na me so’’ti āgataṃ, itaresampi pana mahārājānamattanā ekajjhāsayatāya tesampi ajjhāsayaṃ hadaye ṭhapetvā vessavaṇo tathā avoca. Kaññaṃ anu anu vahituṃ ayutto anāvayho, sabbakālaṃ kaññaṃ laddhuṃ ayuttoti attho, taṃ anāvayhaṃ. Tenāha ‘‘na āvāhayutta’’nti. Na vivayhanti avivayhaṃ, kaññaṃ gahetumayuttanti attho. Tenāha ‘‘na vivāhayutta’’nti. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Attā visayabhūto etāsaṃ atthīti attā, paribhāsā, tāhi. Pariyattaṃ katvā vacanena paripuṇṇāhi. Yathā yakkhā akkositabbā, evaṃ pavattā akkosā yakkhaakkosā nāma, tehi. Te pana ‘‘kaḷārakkhi kaḷāradantā kāḷavaṇṇā’’ti evaṃ ādayo.
ವಿರುದ್ಧಾತಿ ವಿರುಜ್ಝನಕಾ ಪರೇಹಿ ವಿರೋಧಿನೋ। ರಭಸಾತಿ ಸಾರಮ್ಭಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕರಣುತ್ತರಿಯಾ’’ತಿ। ರಭಸಾತಿ ವಾ ಸಾಹಸಿಕಾ। ಸಾಮಿನೋ ಮನಸೋ ಅಸ್ಸವಾತಿ ಮನಸ್ಸಾ, ಕಿಙ್ಕರಾ। ಯೇ ಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ ಭದ್ದನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ ಯೇ ಮನಸ್ಸಾ, ತೇಸ’’ನ್ತಿ। ಆಣಾಯ ಅವರೋಧಿತುಪಚಾರಾ ಅವರುದ್ಧಾ, ತೇ ಪನ ಆಣಾವತೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾ ವೇರಿನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಜ್ಝಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಚಿನ್ತಾಪೇತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪನ ಉಜ್ಝಾಪನಂ ತೇಸಂ ನೀಚಕಿರಿಯಾಯ ಜಾನಾಪನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನಾಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ।
Viruddhāti virujjhanakā parehi virodhino. Rabhasāti sārambhakāti adhippāyo. Tenāha ‘‘karaṇuttariyā’’ti. Rabhasāti vā sāhasikā. Sāmino manaso assavāti manassā, kiṅkarā. Ye hi ‘‘kiṃ karomi bhaddante’’ti sāmikassa vase vattanti, te evaṃ vuccanti. Tena vuttaṃ ‘‘yakkhasenāpatīnaṃ ye manassā, tesa’’nti. Āṇāya avarodhitupacārā avaruddhā, te pana āṇāvato paccatthikā nāma hontīti ‘‘paccāmittā verino’’ti vuttaṃ. Ujjhāpetabbanti heṭṭhā katvā cintāpetabbaṃ, taṃ pana ujjhāpanaṃ tesaṃ nīcakiriyāya jānāpanaṃ hotīti āha ‘‘jānāpetabbā’’ti.
ಪರಿತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Parittaparikammakathāvaṇṇanā
ಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರಟ್ಠಾನಿಯಂ ಮೇತ್ತಸುತ್ತಾದಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ತಂ ಲದ್ಧಾಸೇವನಂ ಹುತ್ವಾ ತೇಜವನ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಠಮಮೇವ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಿಟ್ಠಂ ವಾ ಮಂಸಂ ವಾತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮತ್ಥೋ, ತೇನ ಮಚ್ಛಘತಸೂಪಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಓತಾರಂ ಲಭನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಆಹಾರವಸೇನ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ। ‘‘ಪರಿತ್ತ…ಪೇ॰… ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಪರಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿಸುದ್ಧಿಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Parittassa parikammaṃ kathetabbanti āṭānāṭiyaparittassa parikammaṃ pubbupacāraṭṭhāniyaṃ mettasuttādi kathetabbaṃ. Evañhi taṃ laddhāsevanaṃ hutvā tejavantaṃ hoti. Tenāha ‘‘paṭhamameva hī’’tiādi. Piṭṭhaṃ vā maṃsaṃ vāti vā-saddo aniyamattho, tena macchaghatasūpādiṃ saṅgaṇhāti. Otāraṃ labhanti attanā piyāyitabbaāhāravasena piyāyitabbaṭṭhānavasena ca. ‘‘Paritta…pe… nisīditabba’’nti imināva parittakārakassa bhikkhuno parisuddhipi icchitabbāti dasseti.
‘‘ಪರಿತ್ತಕಾರಕೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಪರಿವಾರಿತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ಬಾಹಿರರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ। ‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ …ಪೇ॰… ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಬ್ಭನ್ತರರಕ್ಖಾ ಉಭಯತೋ ರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಪರಿತ್ತಕರಣಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕಾತುಂ ನ ವಿಸಹನ್ತಿ। ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರವಸೇನ। ಸಬ್ಬಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗಾಮಖೇತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ। ಘೋಸೇತಬ್ಬೋ,‘‘ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಅನಾಗನ್ತುಂ ನಾಮ ನ ಲಬ್ಭತಿ ಅಮನುಸ್ಸೇನ ಬುದ್ಧಾಣಾಭಯೇನ, ರಾಜಾಣಾಭಯೇನ ಚ। ಗಹಿತಕಾಪದೇಸೇನ ಅಮನುಸ್ಸೋವ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸಗ್ಗಹಿತಕೋ ‘ತ್ವಂ ಕೋ ನಾಮಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಸು ಪೂಜನತ್ಥಂ ವಿನಿಯುಞ್ಜಿಯಮಾನೇಸು। ಪತ್ತೀತಿ ತುಯ್ಹಂ ಪತ್ತಿದಾನಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪತ್ತೀತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ಪತ್ತಿದಾನಂ। ದೇವತಾನನ್ತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ। ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ವುತ್ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ।
‘‘Parittakārako…pe… samparivāritenā’’ti idaṃ parittakaraṇe bāhirarakkhāsaṃvidhānaṃ. ‘‘Mettacittaṃ …pe… kātabba’’nti idaṃ abbhantararakkhā ubhayato rakkhāsaṃvidhānaṃ. Evañhi amanussā parittakaraṇassa antarāyaṃ kātuṃ na visahanti. Maṅgalakathā vattabbā pubbupacāravasena. Sabbasannipātoti tasmiṃ vihāre, tasmiṃ vā gāmakhette sabbesaṃ bhikkhūnaṃ sannipāto. Ghosetabbo,‘‘cetiyaṅgaṇe sabbehi sannipatitabba’’nti. Anāgantuṃ nāma na labbhati amanussena buddhāṇābhayena, rājāṇābhayena ca. Gahitakāpadesena amanussova pucchito hotīti āha ‘‘amanussaggahitako ‘tvaṃ ko nāmā’ti pucchitabbo’’ti. Mālāgandhādīsu pūjanatthaṃ viniyuñjiyamānesu. Pattīti tuyhaṃ pattidānaṃ. Piṇḍapāte pattīti piṇḍapāte diyyamāne pattidānaṃ. Devatānanti yakkhasenāpatīnaṃ. Parittaṃ bhaṇitabbanti etthāpi ‘‘mettacittaṃ purecārikaṃ katvā’’ti ca ‘‘maṅgalakathā vattabbā’’ti ca ‘‘vihārassa upavane’’ti evamādi ca sabbaṃ gihīnaṃ parittakaraṇe vuttaṃ parikammaṃ kātabbameva.
ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಸರೀರಂ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಯ ಆವಿಸನ್ತೋ ಯಥಾ ಗಹಿತಕಸ್ಸ ವಸೇನ ನ ವತ್ತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಏವ ವಸೇನ ವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆವಿಸತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನ’’ನ್ತಿ। ಲಗ್ಗತೀತಿ ತತ್ಥೇವ ಲಗ್ಗೋ ಅಲ್ಲೀನೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಅಪೇತೀ’’ತಿ। ರೋಗಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋತಿ ಧಾತೂನಂ ಸಮಭಾವೇನ ವತ್ತಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರೋಗಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ। ಧಾತೂನಂ ವಿಸಮಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಆಹಾರಸ್ಸ ಚ ಅರುಚ್ಚನೇನ ಗಹಿತಕಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಲೋಹಿತಂ ಸುಸ್ಸತಿ, ಮಂಸಂ ಮಿಲಾಯತಿ, ತಂ ಪನಸ್ಸ ಯಕ್ಖೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭನಿಮಿತ್ತತಾಯ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ’’ತಿ।
Sarīre adhimuccatīti sarīraṃ anupavisitvā viya āvisanto yathā gahitakassa vasena na vattati, attano eva vasena vattati, evaṃ adhimuccati adhiṭṭhahitvā tiṭṭhati. Tenāha ‘‘āvisatītitasseva vevacana’’nti. Laggatīti tattheva laggo allīno hoti. Tenāha ‘‘na apetī’’ti. Rogaṃvaḍḍhentoti dhātūnaṃ samabhāvena vattituṃ appadānavasena uppannaṃ rogaṃ vaḍḍhento. Dhātūnaṃ visamabhāvāpattiyā ca āhārassa ca aruccanena gahitakassa sarīre lohitaṃ sussati, maṃsaṃ milāyati, taṃ panassa yakkho dhātukkhobhanimittatāya karonto viya hotīti vuttaṃ ‘‘appamaṃsalohitaṃ karonto’’ti.
೨೮೩. ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ ಇನ್ದಾದಿನಾಮಭಾವೇನ ವೋಹರಿತಬ್ಬತೋ। ತತೋತಿ ತತೋ ಆರೋಚನತೋ ಪರಂ। ತೇತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತಯೋ। ಓಕಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ, ಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ವಿಹೇಠೇತುಂ ಅವಸರೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಆರಕ್ಖಾಯ ವಿಹಿತತ್ತಾತಿ।
283.Tesaṃ nāmāni indādināmabhāvena voharitabbato. Tatoti tato ārocanato paraṃ. Teti yakkhasenāpatayo. Okāso na bhavissatīti bhikkhubhikkhuniyo, upāsakaupāsikāyo viheṭhetuṃ avasaro na bhavissati sammadeva ārakkhāya vihitattāti.
ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Āṭānāṭiyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೯. ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಂ • 9. Āṭānāṭiyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Āṭānāṭiyasuttavaṇṇanā
