| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๑๕. ฉตฺตวโคฺค
15. Chattavaggo
๑. อติฉตฺติยเตฺถรอปทานวณฺณนา
1. Atichattiyattheraapadānavaṇṇanā
ปรินิพฺพุเต ภควตีติอาทิกํ อายสฺมโต อติฉตฺติยเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต ธรมานสฺส ภควโต อทิฎฺฐตฺตา ปรินิพฺพุตกาเล ‘‘อโห มม ปริหานี’’ติ จิเนฺตตฺวา ‘‘มม ชาติํ สผลํ กริสฺสามี’’ติ กตสนฺนิฎฺฐาโน ฉตฺตาธิฉตฺตํ กาเรตฺวา ตสฺส ภควโต สรีรธาตุํ นิหิตธาตุคพฺภํ ปูเชสิฯ อปรภาเค ปุปฺผจฺฉตฺตํ กาเรตฺวา ตเมว ธาตุคพฺภํ ปูเชสิฯ โส เตเนว ปุเญฺญน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อุภยสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท คหปติกุเล นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต สตฺถริ ปสโนฺน ปพฺพชิตฺวา กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา วายมโนฺต นจิรเสฺสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ
Parinibbutebhagavatītiādikaṃ āyasmato atichattiyattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle ekasmiṃ kulagehe nibbatto dharamānassa bhagavato adiṭṭhattā parinibbutakāle ‘‘aho mama parihānī’’ti cintetvā ‘‘mama jātiṃ saphalaṃ karissāmī’’ti katasanniṭṭhāno chattādhichattaṃ kāretvā tassa bhagavato sarīradhātuṃ nihitadhātugabbhaṃ pūjesi. Aparabhāge pupphacchattaṃ kāretvā tameva dhātugabbhaṃ pūjesi. So teneva puññena devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde gahapatikule nibbatto viññutaṃ patto satthari pasanno pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vāyamanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
๑. โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต ปรินิพฺพุเต ภควตีติอาทิมาหฯ ตตฺถ ฉตฺตาติฉตฺตนฺติ ฉาทิยติ สํวริยติ อาตปาทินฺติ ฉตฺตํ, ฉตฺตสฺส อติฉตฺตํ ฉตฺตสฺส อุปริ กตฉตฺตํ ฉตฺตาติฉตฺตํ, ฉตฺตสฺส อุปรูปริ ฉตฺตนฺติ อโตฺถฯ ถูปมฺหิ อภิโรปยินฺติ ถูปิยติ ราสิกรียตีติ ถูโป, อถ วา ถูปติ ถิรภาเวน วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปชฺชมาโน ปติฎฺฐาตีติ ถูโป, ตสฺมิํ ถูปมฺหิ มยา การิตํ ฉตฺตํ อุปรูปริ ฐปนวเสน อภิ วิเสเสน อาโรปยิํ ปูเชสินฺติ อโตฺถฯ
1. So attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento parinibbute bhagavatītiādimāha. Tattha chattātichattanti chādiyati saṃvariyati ātapādinti chattaṃ, chattassa atichattaṃ chattassa upari katachattaṃ chattātichattaṃ, chattassa uparūpari chattanti attho. Thūpamhi abhiropayinti thūpiyati rāsikarīyatīti thūpo, atha vā thūpati thirabhāvena vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjamāno patiṭṭhātīti thūpo, tasmiṃ thūpamhi mayā kāritaṃ chattaṃ uparūpari ṭhapanavasena abhi visesena āropayiṃ pūjesinti attho.
๒. ปุปฺผจฺฉทนํ กตฺวานาติ วิกสิเตหิ สุคเนฺธหิ อเนเกหิ ผุเปฺผหิ ฉทนํ ฉตฺตุปริ วิตานํ กตฺวา ปูเชสินฺติ อโตฺถฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
2.Pupphacchadanaṃ katvānāti vikasitehi sugandhehi anekehi phupphehi chadanaṃ chattupari vitānaṃ katvā pūjesinti attho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
อติฉตฺติยเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Atichattiyattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๑. อติฉตฺติยเตฺถรอปทานํ • 1. Atichattiyattheraapadānaṃ
