| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
៦. អតីតក្ខន្ធាទិកថា
6. Atītakkhandhādikathā
១. នសុត្តសាធនកថាវណ្ណនា
1. Nasuttasādhanakathāvaṇṇanā
២៩៧. ‘‘អតីតំ អនាគតំ បច្ចុប្បន្ន’’ន្តិ អយំ កាលវិភាគបរិច្ឆិន្នោ វោហារោ ធម្មានំ តំ តំ អវត្ថាវិសេសំ ឧបាទាយ បញ្ញត្តោ។ ធម្មោ ហិ សកិច្ចក្ខណេ បច្ចុប្បន្នោ, តតោ បុព្ពេ អនាគតោ, បច្ឆា អតីតោតិ វុត្តោវាយមត្ថោ។ តត្ថ យទិបិ ធម្មា អនិច្ចតាយ អនវដ្ឋិតា, អវត្ថា បន តេសំ យថាវុត្តា វវត្ថិតាតិ តទុបាទានា កាលបញ្ញត្តិបិ វវត្ថិតា ឯវ។ ន ហិ អតីតាទិ អនាគតាទិភាវេន វោហរីយតិ, ខន្ធាទិបញ្ញត្តិ បន អនបេក្ខិតកាលវិសេសា។ តីសុបិ ហិ កាលេសុ រូបក្ខន្ធោ រូបក្ខន្ធោវ, តថា សេសា ខន្ធា អាយតនធាតុយោ ច។ ឯវមវដ្ឋិតេ យស្មា បរវាទី ‘‘អត្ថី’’តិ ឥមំ បច្ចុប្បន្ននិយតំ វោហារំ អតីតានាគតេសុបិ អារោបេតិ, តស្មា សោ អទ្ធសង្ករំ ករោតិ។ បរមត្ថតោ អវិជ្ជមានេ វិជ្ជមានេ កត្វា វោហរតីតិ តតោ វិវេចេតុំ ‘‘អតីតំ ខន្ធា’’តិអាទិកា អយំ កថា អារទ្ធា។
297. ‘‘Atītaṃ anāgataṃ paccuppanna’’nti ayaṃ kālavibhāgaparicchinno vohāro dhammānaṃ taṃ taṃ avatthāvisesaṃ upādāya paññatto. Dhammo hi sakiccakkhaṇe paccuppanno, tato pubbe anāgato, pacchā atītoti vuttovāyamattho. Tattha yadipi dhammā aniccatāya anavaṭṭhitā, avatthā pana tesaṃ yathāvuttā vavatthitāti tadupādānā kālapaññattipi vavatthitā eva. Na hi atītādi anāgatādibhāvena voharīyati, khandhādipaññatti pana anapekkhitakālavisesā. Tīsupi hi kālesu rūpakkhandho rūpakkhandhova, tathā sesā khandhā āyatanadhātuyo ca. Evamavaṭṭhite yasmā paravādī ‘‘atthī’’ti imaṃ paccuppannaniyataṃ vohāraṃ atītānāgatesupi āropeti, tasmā so addhasaṅkaraṃ karoti. Paramatthato avijjamāne vijjamāne katvā voharatīti tato vivecetuṃ ‘‘atītaṃ khandhā’’tiādikā ayaṃ kathā āraddhā.
យស្មា បន រុប្បនាទិសភាវេ អតីតាទិភេទភិន្នេ ធម្មេ ឯកជ្ឈំ គហេត្វា តត្ថ រាសដ្ឋំ ឧបាទាយ ខន្ធបញ្ញត្តិ, ចក្ខុរូបាទីសុ ការណាទិអត្ថំ សុញ្ញតដ្ឋញ្ច ឧបាទាយ អាយតនបញ្ញត្តិ ធាតុបញ្ញត្តិ ច, តស្មា សា អទ្ធត្តយសាធារណា, ន អតីតាទិបញ្ញត្តិ វិយ អទ្ធវិសេសាធិដ្ឋានាតិ អាហ ‘‘ខន្ធាទិភាវាវិជហនតោ អតីតានាគតាន’’ន្តិ។ តេ បនេតេ អតីតាទិកេ ខន្ធាទិកេ វិយ សភាវធម្មតោ សញ្ជានន្តោ បរវាទី ‘‘អត្ថី’’តិ បដិជានាតីតិ អាហ ‘‘អតីតានាគតានំ អត្ថិតំ ឥច្ឆន្តស្សា’’តិ។ សេសមេត្ថ យំ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តនយមេវ។
Yasmā pana ruppanādisabhāve atītādibhedabhinne dhamme ekajjhaṃ gahetvā tattha rāsaṭṭhaṃ upādāya khandhapaññatti, cakkhurūpādīsu kāraṇādiatthaṃ suññataṭṭhañca upādāya āyatanapaññatti dhātupaññatti ca, tasmā sā addhattayasādhāraṇā, na atītādipaññatti viya addhavisesādhiṭṭhānāti āha ‘‘khandhādibhāvāvijahanato atītānāgatāna’’nti. Te panete atītādike khandhādike viya sabhāvadhammato sañjānanto paravādī ‘‘atthī’’ti paṭijānātīti āha ‘‘atītānāgatānaṃ atthitaṃ icchantassā’’ti. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
‘‘តយោមេ, ភិក្ខវេ, និរុត្តិបថា’’តិ សុត្តំ និរុត្តិបថសុត្តំ។ តត្ថ ហិ បច្ចុប្បន្នស្សេវ អត្ថិភាវោ វុត្តោ, ន អតីតានាគតានំ។ តេន វុត្តំ ‘‘អត្ថិតាយ វារិតត្តា’’តិ។ យទិ ឯវំ ‘‘អត្ថិ, ភិក្ខវេ, និព្ពាន’’ន្តិ ឥទំ កថន្តិ? តំ សព្ពទា ឧបលទ្ធិតោ វុត្តំ និច្ចសភាវញាបនត្ថំ អសង្ខតធម្មស្ស, ឥធ បន សង្ខតធម្មានំ ខណត្តយសមង្គិតាយ អត្ថិភាវោ ន តតោ បុព្ពេ បច្ឆា ចាតិ បញ្ញាបនត្ថំ ‘‘យំ, ភិក្ខវេ, រូបំ…បេ.… ន តស្ស សង្ខា ភវិស្សតី’’តិ វុត្តំ។ ឯតេន ‘‘អត្ថី’’តិ សមញ្ញាយ អនុបាទានតោ អតីតំ អនាគតំ បរមត្ថតោ នត្ថីតិ ទស្សិតំ ហោតិ។ ឥមិនាវូបាយេនាតិ ‘‘ខន្ធាទិភាវាវិជហនតោ’’តិ ឯវំ វុត្តេន ហេតុនា។ ឧបបត្តិសាធនយុត្តិ ហិ ឥធ ‘‘ឧបាយោ’’តិ វុត្តា។
‘‘Tayome, bhikkhave, niruttipathā’’ti suttaṃ niruttipathasuttaṃ. Tattha hi paccuppannasseva atthibhāvo vutto, na atītānāgatānaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘atthitāya vāritattā’’ti. Yadi evaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, nibbāna’’nti idaṃ kathanti? Taṃ sabbadā upaladdhito vuttaṃ niccasabhāvañāpanatthaṃ asaṅkhatadhammassa, idha pana saṅkhatadhammānaṃ khaṇattayasamaṅgitāya atthibhāvo na tato pubbe pacchā cāti paññāpanatthaṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ…pe… na tassa saṅkhā bhavissatī’’ti vuttaṃ. Etena ‘‘atthī’’ti samaññāya anupādānato atītaṃ anāgataṃ paramatthato natthīti dassitaṃ hoti. Imināvūpāyenāti ‘‘khandhādibhāvāvijahanato’’ti evaṃ vuttena hetunā. Upapattisādhanayutti hi idha ‘‘upāyo’’ti vuttā.
នសុត្តសាធនកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nasuttasādhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
២. សុត្តសាធនកថាវណ្ណនា
2. Suttasādhanakathāvaṇṇanā
២៩៨. ឯតេ ធម្មាតិ ឯតេ ខន្ធអាយតនធាតុធម្មា។ សុត្តាហរណន្តិ និរុត្តិបថសុត្តាហរណំ។ នេសន្តិ អតីតានាគតានំ។
298. Ete dhammāti ete khandhaāyatanadhātudhammā. Suttāharaṇanti niruttipathasuttāharaṇaṃ. Nesanti atītānāgatānaṃ.
សុត្តសាធនកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Suttasādhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
អតីតក្ខន្ធាទិកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Atītakkhandhādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / កថាវត្ថុបាឡិ • Kathāvatthupāḷi / ៦. អតីតក្ខន្ធាទិកថា • 6. Atītakkhandhādikathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ៦. អតីតក្ខន្ធាទិកថា • 6. Atītakkhandhādikathā
