| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
6. අතීතක්‌ඛන්‌ධාදිකථා
6. Atītakkhandhādikathā
1. නසුත්‌තසාධනකථාවණ්‌ණනා
1. Nasuttasādhanakathāvaṇṇanā
297. ‘‘අතීතං අනාගතං පච්‌චුප්‌පන්‌න’’න්‌ති අයං කාලවිභාගපරිච්‌ඡින්‌නො වොහාරො ධම්‌මානං තං තං අවත්‌ථාවිසෙසං උපාදාය පඤ්‌ඤත්‌තො. ධම්‌මො හි සකිච්‌චක්‌ඛණෙ පච්‌චුප්‌පන්‌නො, තතො පුබ්‌බෙ අනාගතො, පච්‌ඡා අතීතොති වුත්‌තොවායමත්‌ථො. තත්‌ථ යදිපි ධම්‌මා අනිච්‌චතාය අනවට්‌ඨිතා, අවත්‌ථා පන තෙසං යථාවුත්‌තා වවත්‌ථිතාති තදුපාදානා කාලපඤ්‌ඤත්‌තිපි වවත්‌ථිතා එව. න හි අතීතාදි අනාගතාදිභාවෙන වොහරීයති, ඛන්‌ධාදිපඤ්‌ඤත්‌ති පන අනපෙක්‌ඛිතකාලවිසෙසා. තීසුපි හි කාලෙසු රූපක්‌ඛන්‌ධො රූපක්‌ඛන්‌ධොව, තථා සෙසා ඛන්‌ධා ආයතනධාතුයො ච. එවමවට්‌ඨිතෙ යස්‌මා පරවාදී ‘‘අත්‌ථී’’ති ඉමං පච්‌චුප්‌පන්‌නනියතං වොහාරං අතීතානාගතෙසුපි ආරොපෙති, තස්‌මා සො අද්‌ධසඞ්‌කරං කරොති. පරමත්‌ථතො අවිජ්‌ජමානෙ විජ්‌ජමානෙ කත්‌වා වොහරතීති තතො විවෙචෙතුං ‘‘අතීතං ඛන්‌ධා’’තිආදිකා අයං කථා ආරද්‌ධා.
297. ‘‘Atītaṃ anāgataṃ paccuppanna’’nti ayaṃ kālavibhāgaparicchinno vohāro dhammānaṃ taṃ taṃ avatthāvisesaṃ upādāya paññatto. Dhammo hi sakiccakkhaṇe paccuppanno, tato pubbe anāgato, pacchā atītoti vuttovāyamattho. Tattha yadipi dhammā aniccatāya anavaṭṭhitā, avatthā pana tesaṃ yathāvuttā vavatthitāti tadupādānā kālapaññattipi vavatthitā eva. Na hi atītādi anāgatādibhāvena voharīyati, khandhādipaññatti pana anapekkhitakālavisesā. Tīsupi hi kālesu rūpakkhandho rūpakkhandhova, tathā sesā khandhā āyatanadhātuyo ca. Evamavaṭṭhite yasmā paravādī ‘‘atthī’’ti imaṃ paccuppannaniyataṃ vohāraṃ atītānāgatesupi āropeti, tasmā so addhasaṅkaraṃ karoti. Paramatthato avijjamāne vijjamāne katvā voharatīti tato vivecetuṃ ‘‘atītaṃ khandhā’’tiādikā ayaṃ kathā āraddhā.
යස්‌මා පන රුප්‌පනාදිසභාවෙ අතීතාදිභෙදභින්‌නෙ ධම්‌මෙ එකජ්‌ඣං ගහෙත්‌වා තත්‌ථ රාසට්‌ඨං උපාදාය ඛන්‌ධපඤ්‌ඤත්‌ති, චක්‌ඛුරූපාදීසු කාරණාදිඅත්‌ථං සුඤ්‌ඤතට්‌ඨඤ්‌ච උපාදාය ආයතනපඤ්‌ඤත්‌ති ධාතුපඤ්‌ඤත්‌ති ච, තස්‌මා සා අද්‌ධත්‌තයසාධාරණා, න අතීතාදිපඤ්‌ඤත්‌ති විය අද්‌ධවිසෙසාධිට්‌ඨානාති ආහ ‘‘ඛන්‌ධාදිභාවාවිජහනතො අතීතානාගතාන’’න්‌ති. තෙ පනෙතෙ අතීතාදිකෙ ඛන්‌ධාදිකෙ විය සභාවධම්‌මතො සඤ්‌ජානන්‌තො පරවාදී ‘‘අත්‌ථී’’ති පටිජානාතීති ආහ ‘‘අතීතානාගතානං අත්‌ථිතං ඉච්‌ඡන්‌තස්‌සා’’ති. සෙසමෙත්‌ථ යං වත්‌තබ්‌බං, තං හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයමෙව.
Yasmā pana ruppanādisabhāve atītādibhedabhinne dhamme ekajjhaṃ gahetvā tattha rāsaṭṭhaṃ upādāya khandhapaññatti, cakkhurūpādīsu kāraṇādiatthaṃ suññataṭṭhañca upādāya āyatanapaññatti dhātupaññatti ca, tasmā sā addhattayasādhāraṇā, na atītādipaññatti viya addhavisesādhiṭṭhānāti āha ‘‘khandhādibhāvāvijahanato atītānāgatāna’’nti. Te panete atītādike khandhādike viya sabhāvadhammato sañjānanto paravādī ‘‘atthī’’ti paṭijānātīti āha ‘‘atītānāgatānaṃ atthitaṃ icchantassā’’ti. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
‘‘තයොමෙ, භික්‌ඛවෙ, නිරුත්‌තිපථා’’ති සුත්‌තං නිරුත්‌තිපථසුත්‌තං. තත්‌ථ හි පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌සෙව අත්‌ථිභාවො වුත්‌තො, න අතීතානාගතානං. තෙන වුත්‌තං ‘‘අත්‌ථිතාය වාරිතත්‌තා’’ති. යදි එවං ‘‘අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, නිබ්‌බාන’’න්‌ති ඉදං කථන්‌ති? තං සබ්‌බදා උපලද්‌ධිතො වුත්‌තං නිච්‌චසභාවඤාපනත්‌ථං අසඞ්‌ඛතධම්‌මස්‌ස, ඉධ පන සඞ්‌ඛතධම්‌මානං ඛණත්‌තයසමඞ්‌ගිතාය අත්‌ථිභාවො න තතො පුබ්‌බෙ පච්‌ඡා චාති පඤ්‌ඤාපනත්‌ථං ‘‘යං, භික්‌ඛවෙ, රූපං…පෙ.… න තස්‌ස සඞ්‌ඛා භවිස්‌සතී’’ති වුත්‌තං. එතෙන ‘‘අත්‌ථී’’ති සමඤ්‌ඤාය අනුපාදානතො අතීතං අනාගතං පරමත්‌ථතො නත්‌ථීති දස්‌සිතං හොති. ඉමිනාවූපායෙනාති ‘‘ඛන්‌ධාදිභාවාවිජහනතො’’ති එවං වුත්‌තෙන හෙතුනා. උපපත්‌තිසාධනයුත්‌ති හි ඉධ ‘‘උපායො’’ති වුත්‌තා.
‘‘Tayome, bhikkhave, niruttipathā’’ti suttaṃ niruttipathasuttaṃ. Tattha hi paccuppannasseva atthibhāvo vutto, na atītānāgatānaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘atthitāya vāritattā’’ti. Yadi evaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, nibbāna’’nti idaṃ kathanti? Taṃ sabbadā upaladdhito vuttaṃ niccasabhāvañāpanatthaṃ asaṅkhatadhammassa, idha pana saṅkhatadhammānaṃ khaṇattayasamaṅgitāya atthibhāvo na tato pubbe pacchā cāti paññāpanatthaṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ…pe… na tassa saṅkhā bhavissatī’’ti vuttaṃ. Etena ‘‘atthī’’ti samaññāya anupādānato atītaṃ anāgataṃ paramatthato natthīti dassitaṃ hoti. Imināvūpāyenāti ‘‘khandhādibhāvāvijahanato’’ti evaṃ vuttena hetunā. Upapattisādhanayutti hi idha ‘‘upāyo’’ti vuttā.
නසුත්‌තසාධනකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nasuttasādhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
2. සුත්‌තසාධනකථාවණ්‌ණනා
2. Suttasādhanakathāvaṇṇanā
298. එතෙ ධම්‌මාති එතෙ ඛන්‌ධආයතනධාතුධම්‌මා. සුත්‌තාහරණන්‌ති නිරුත්‌තිපථසුත්‌තාහරණං. නෙසන්‌ති අතීතානාගතානං.
298. Ete dhammāti ete khandhaāyatanadhātudhammā. Suttāharaṇanti niruttipathasuttāharaṇaṃ. Nesanti atītānāgatānaṃ.
සුත්‌තසාධනකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suttasādhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
අතීතක්‌ඛන්‌ධාදිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Atītakkhandhādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / 6. අතීතක්‌ඛන්‌ධාදිකථා • 6. Atītakkhandhādikathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 6. අතීතක්‌ඛන්‌ධාදිකථා • 6. Atītakkhandhādikathā
