Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
൧൫. അത്തദണ്ഡസുത്തനിദ്ദേസവണ്ണനാ
15. Attadaṇḍasuttaniddesavaṇṇanā
൧൭൦. പന്നരസമേ അത്തദണ്ഡസുത്തനിദ്ദേസേ അത്തദണ്ഡാ ഭയം ജാതന്തി പഠമഗാഥായ അത്ഥോ – യം ലോകസ്സ ദിട്ഠധമ്മികം വാ സമ്പരായികം വാ ഭയം ജാതം, തം സബ്ബം അത്തദണ്ഡാ ഭയം ജാതം അത്തനോ ദുച്ചരിതകാരണാ ജാതം, ഏവം സന്തേപി ജനം പസ്സഥ മേധഗം, ഇമം സാകിയാദിജനം പസ്സഥ അഞ്ഞമഞ്ഞം മേധഗം ഹിംസകം ബാധകന്തി. ഏവം തം പടിവിരുദ്ധം വിപ്പടിപന്നം ജനം പരിഭാസിത്വാ അത്തനോ സമ്മാ പടിപത്തിദസ്സനേന തസ്സ സംവേഗം ജനേതും ആഹ ‘‘സംവേഗം കിത്തയിസ്സാമി, യഥാ സംവിജിതം മയാ’’തി. പുബ്ബേ ബോധിസത്തേനേവ സതാതി അധിപ്പായോ.
170. Pannarasame attadaṇḍasuttaniddese attadaṇḍā bhayaṃ jātanti paṭhamagāthāya attho – yaṃ lokassa diṭṭhadhammikaṃ vā samparāyikaṃ vā bhayaṃ jātaṃ, taṃ sabbaṃ attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ attano duccaritakāraṇā jātaṃ, evaṃ santepi janaṃ passatha medhagaṃ, imaṃ sākiyādijanaṃ passatha aññamaññaṃ medhagaṃ hiṃsakaṃ bādhakanti. Evaṃ taṃ paṭiviruddhaṃ vippaṭipannaṃ janaṃ paribhāsitvā attano sammā paṭipattidassanena tassa saṃvegaṃ janetuṃ āha ‘‘saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā’’ti. Pubbe bodhisatteneva satāti adhippāyo.
തയോതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. ദണ്ഡാതി ദുച്ചരിതാ. കായദണ്ഡോതി കായദുച്ചരിതം. വചീദണ്ഡാദീസുപി ഏസേവ നയോ. തിവിധം കായദുച്ചരിതന്തി പാണാതിപാതാദികായതോ പവത്തം ദുട്ഠും ചരിതം, കിലേസപൂതികത്താ വാ ദുട്ഠു ചരിതന്തി ലദ്ധനാമം തിവിധം ദുച്ചരിതം കായദുച്ചരിതം. ചതുബ്ബിധന്തി മുസാവാദാദിചതുബ്ബിധം. തിവിധന്തി അഭിജ്ഝാദിതിവിധം. ദിട്ഠധമ്മികന്തി ദിട്ഠേവ ധമ്മേ ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ പടിസംവേദനീയം. സമ്പരായികന്തി അനാഗതേ അത്തഭാവേ പടിസംവേദനീയം. ആഗുചാരീതി പാപകാരീ അപരാധകാരീ. തമേനം രാജാ പരിഭാസതീതി പാപകാരിം രാജാ പരിഭാസതി, ഭയം ഉപ്പാദേതി. ദുക്ഖം ദോമനസ്സം പടിസംവേദേതീതി കായികം ദുക്ഖം ചേതസികം ദോമനസ്സം വിന്ദതി. ഏതം ഭയം ദുക്ഖം ദോമനസ്സന്തി ഏവരൂപം ഭയഞ്ച ദുക്ഖഞ്ച ദോമനസ്സഞ്ച. കുതോ തസ്സാതി തസ്സ ചോരസ്സ കുതോ ഉപ്പന്നം. അത്തദണ്ഡതോ ജാതന്തി അത്തനാ കതദുച്ചരിതതോ ഉപ്പന്നം.
Tayoti gaṇanaparicchedo. Daṇḍāti duccaritā. Kāyadaṇḍoti kāyaduccaritaṃ. Vacīdaṇḍādīsupi eseva nayo. Tividhaṃ kāyaduccaritanti pāṇātipātādikāyato pavattaṃ duṭṭhuṃ caritaṃ, kilesapūtikattā vā duṭṭhu caritanti laddhanāmaṃ tividhaṃ duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ. Catubbidhanti musāvādādicatubbidhaṃ. Tividhanti abhijjhāditividhaṃ. Diṭṭhadhammikanti diṭṭheva dhamme imasmiṃyeva attabhāve paṭisaṃvedanīyaṃ. Samparāyikanti anāgate attabhāve paṭisaṃvedanīyaṃ. Āgucārīti pāpakārī aparādhakārī. Tamenaṃ rājā paribhāsatīti pāpakāriṃ rājā paribhāsati, bhayaṃ uppādeti. Dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti kāyikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ domanassaṃ vindati. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassanti evarūpaṃ bhayañca dukkhañca domanassañca. Kuto tassāti tassa corassa kuto uppannaṃ. Attadaṇḍato jātanti attanā kataduccaritato uppannaṃ.
അന്തമസോതി ഹേട്ഠിമതോ. സവചനീയമ്പി കരോതി ‘‘ന തേ ലബ്ഭാ ഇതോ പക്കമിതു’’ന്തി ഇതോ ഇമമ്ഹാ ഗാമാദിനാ ഗന്തും ന ലബ്ഭാ. ന സക്കാ ബഹി നിക്ഖമിതുന്തി പലിബോധം സങ്ഗം കരോതി. ധനജാനിപച്ചയാപീതി ധനപരിഹാനികാരണാപി. രാജാ തസ്സ വിവിധാ കമ്മകാരണാ കാരാപേതി. കസാഹിപി താളേതീതി കസാദണ്ഡകേഹി പോഥേതി. വേത്തേഹിപി താളേതീതി സകണ്ടകവേത്തലതാഹി പോഥേതി. അഡ്ഢദണ്ഡകേഹീതിആദയോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയായേവ. സുനഖേഹിപി ഖാദാപേതീതി കതിപയാനി ദിവസാനി ആഹാരേ അദത്വാ ഛാതസുനഖേഹി ഖാദാപേതി. തേ മുഹുത്തേന അട്ഠികസങ്ഖലികമേവ കരോതി. സൂലേ ഉത്താസേതീതി സൂലം ആരോപേതി. രാജാ ഇമേസം ചതുന്നം ദണ്ഡാനം ഇസ്സരോതി ഇമാസം ചതുന്നം ആണാനം കാതും രാജാ സമത്ഥോ.
Antamasoti heṭṭhimato. Savacanīyampi karoti ‘‘nate labbhā ito pakkamitu’’nti ito imamhā gāmādinā gantuṃ na labbhā. Na sakkā bahi nikkhamitunti palibodhaṃ saṅgaṃ karoti. Dhanajānipaccayāpīti dhanaparihānikāraṇāpi. Rājā tassa vividhā kammakāraṇā kārāpeti. Kasāhipi tāḷetīti kasādaṇḍakehi potheti. Vettehipi tāḷetīti sakaṇṭakavettalatāhi potheti. Aḍḍhadaṇḍakehītiādayo heṭṭhā vuttanayāyeva. Sunakhehipikhādāpetīti katipayāni divasāni āhāre adatvā chātasunakhehi khādāpeti. Te muhuttena aṭṭhikasaṅkhalikameva karoti. Sūle uttāsetīti sūlaṃ āropeti. Rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaroti imāsaṃ catunnaṃ āṇānaṃ kātuṃ rājā samattho.
സകേന കമ്മേനാതി സയംകതേന കമ്മേന. തമേനം നിരയപാലാതി ഏത്ഥ ഏകച്ചേ ഥേരാ ‘‘നിരയപാലാ നാമ നത്ഥി, യന്തരൂപം വിയ കമ്മമേവ കാരണം കാരേതീ’’തി വദന്തി. തേസം തം ‘‘അത്ഥി നിരയേസു നിരയപാലാതി, ആമന്താ. അത്ഥി ച കാരണികാ’’തിആദിനാ നയേന അഭിധമ്മേ (കഥാ॰ ൮൬൬ ആദയോ) പടിസേധിതമേവ. യഥാ ഹി മനുസ്സലോകേ കമ്മകാരണകാരകാ അത്ഥി, ഏവമേവ നിരയേസു നിരയപാലാ അത്ഥീതി. തത്തം അയോഖിലന്തി തിഗാവുതം അത്തഭാവം സമ്പജ്ജലിതായ ലോഹപഥവിയാ ഉത്താനകം നിപജ്ജാപേത്വാ ദക്ഖിണഹത്ഥേ താലപ്പമാണം അയസൂലം പവേസേന്തി, തഥാ വാമഹത്ഥാദീസു. യഥാ ച ഉത്താനകം നിപജ്ജാപേത്വാ ഏവം ഉരേനപി വാമപസ്സേനപി ദക്ഖിണപസ്സേനപി നിപജ്ജാപേത്വാ തം കമ്മകാരണം കരോന്തിയേവ.
Sakena kammenāti sayaṃkatena kammena. Tamenaṃ nirayapālāti ettha ekacce therā ‘‘nirayapālā nāma natthi, yantarūpaṃ viya kammameva kāraṇaṃ kāretī’’ti vadanti. Tesaṃ taṃ ‘‘atthi nirayesu nirayapālāti, āmantā. Atthi ca kāraṇikā’’tiādinā nayena abhidhamme (kathā. 866 ādayo) paṭisedhitameva. Yathā hi manussaloke kammakāraṇakārakā atthi, evameva nirayesu nirayapālā atthīti. Tattaṃ ayokhilanti tigāvutaṃ attabhāvaṃ sampajjalitāya lohapathaviyā uttānakaṃ nipajjāpetvā dakkhiṇahatthe tālappamāṇaṃ ayasūlaṃ pavesenti, tathā vāmahatthādīsu. Yathā ca uttānakaṃ nipajjāpetvā evaṃ urenapi vāmapassenapi dakkhiṇapassenapi nipajjāpetvā taṃ kammakāraṇaṃ karontiyeva.
സംവേസേത്വാതി ജലിതായ ലോഹപഥവിയാ തിഗാവുതം അത്തഭാവം നിപജ്ജാപേത്വാ. കുഠാരീഹീതി മഹതീഹി ഗേഹച്ഛാദനസ്സ ഏകപക്ഖമത്താഹി കുഠാരീഹി തച്ഛേന്തി, ലോഹിതം നദീ ഹുത്വാ സന്ദതി, ലോഹപഥവിതോ ജാലാ ഉട്ഠഹിത്വാ തച്ഛിതട്ഠാനം ഗണ്ഹാതി, മഹാദുക്ഖം ഉപ്പജ്ജതി, തച്ഛന്താ പന സുത്താഹതം കരിത്വാ ദാരു വിയ അട്ഠംസമ്പി ഛളംസമ്പി കരോന്തി. വാസീഹീതി മഹാസുപ്പപമാണാഹി വാസീഹി. രഥേ യോജേത്വാതി സദ്ധിം യുഗയോത്തഉപക്ഖരചക്കകുബ്ബരപാജനേഹി സബ്ബതോ പജ്ജലിതേ രഥേ യോജേത്വാ. മഹന്തന്തി മഹാകൂടാഗാരപ്പമാണം. ആരോപേന്തീതി സമ്പജ്ജലിതേഹി അയമുഗ്ഗരേഹി പോഥേന്താ ആരോപേന്തി. സകിമ്പി ഉദ്ധന്തി സുപക്കുത്ഥിതായ ഉക്ഖലിയാ പക്ഖിത്തതണ്ഡുലം വിയ ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ച ഗച്ഛതി. മഹാനിരയേതി അവീചിമഹാനിരയമ്ഹി.
Saṃvesetvāti jalitāya lohapathaviyā tigāvutaṃ attabhāvaṃ nipajjāpetvā. Kuṭhārīhīti mahatīhi gehacchādanassa ekapakkhamattāhi kuṭhārīhi tacchenti, lohitaṃ nadī hutvā sandati, lohapathavito jālā uṭṭhahitvā tacchitaṭṭhānaṃ gaṇhāti, mahādukkhaṃ uppajjati, tacchantā pana suttāhataṃ karitvā dāru viya aṭṭhaṃsampi chaḷaṃsampi karonti. Vāsīhīti mahāsuppapamāṇāhi vāsīhi. Rathe yojetvāti saddhiṃ yugayottaupakkharacakkakubbarapājanehi sabbato pajjalite rathe yojetvā. Mahantanti mahākūṭāgārappamāṇaṃ. Āropentīti sampajjalitehi ayamuggarehi pothentā āropenti. Sakimpi uddhanti supakkutthitāya ukkhaliyā pakkhittataṇḍulaṃ viya uddhaṃ adho tiriyañca gacchati. Mahānirayeti avīcimahānirayamhi.
ചതുക്കണ്ണോതി ചതുരസ്സമഞ്ജൂസാസദിസോ. വിഭത്തോതി ചതുദ്വാരവസേന വിഭത്തോ. ഭാഗസോ മിതോതി ദ്വാരവീഥീനം വസേന ഭാഗേ ഠപേത്വാ ഠപേത്വാ വിഭത്തോ. പരിയന്തോതി പരിക്ഖിത്തോ. അയസാതി ഉപരി നവയോജനികേന അയപത്തേന ഛാദിതോ. സമന്താ യോജനസതം ഫരിത്വാ തിട്ഠതീതി ഏവം ഫരിത്വാ തിട്ഠതി, യഥാ സമന്താ യോജനസതേ ഠത്വാ ഓലോകേന്തസ്സ അക്ഖീനി യമകഗോളകാ വിയ നിക്ഖമന്തി. കദരിയാതപനാതി സബ്ബേപി തേ ഉസ്സദേഹി സദ്ധിം അട്ഠ മഹാനിരയാ കദരിയാ നിച്ചം തപന്തീതി കദരിയാതപനാ. ബലവദുക്ഖതായ ഘോരാ. കപ്പട്ഠികാനം അച്ചീനം അത്ഥിതായ അച്ചിമന്തോ. ആസാദേതും ഘട്ടേതും ദുക്കരതായ ദുരാസദാ. ദിട്ഠമത്താ വാ സുതമത്താ വാ ലോമാനി ഹംസേന്തീതി ലോമഹംസനരൂപാ. ഭീസനതായ ഭിസ്മാ. ഭയജനനതായ പടിഭയാ. സുഖാഭാവേന ദുഖാ.
Catukkaṇṇoti caturassamañjūsāsadiso. Vibhattoti catudvāravasena vibhatto. Bhāgaso mitoti dvāravīthīnaṃ vasena bhāge ṭhapetvā ṭhapetvā vibhatto. Pariyantoti parikkhitto. Ayasāti upari navayojanikena ayapattena chādito. Samantā yojanasataṃ pharitvā tiṭṭhatīti evaṃ pharitvā tiṭṭhati, yathā samantā yojanasate ṭhatvā olokentassa akkhīni yamakagoḷakā viya nikkhamanti. Kadariyātapanāti sabbepi te ussadehi saddhiṃ aṭṭha mahānirayā kadariyā niccaṃ tapantīti kadariyātapanā. Balavadukkhatāya ghorā. Kappaṭṭhikānaṃ accīnaṃ atthitāya accimanto. Āsādetuṃ ghaṭṭetuṃ dukkaratāya durāsadā. Diṭṭhamattā vā sutamattā vā lomāni haṃsentīti lomahaṃsanarūpā. Bhīsanatāya bhismā. Bhayajananatāya paṭibhayā. Sukhābhāvena dukhā.
പുരത്ഥിമായ ഭിത്തിയാതിആദിഗാഥാനം ഏവം അവീചിനിരയോതി പരിയന്തം കത്വാ അയം സങ്ഖേപത്ഥോ – അഗ്ഗിജാലാനം വാ പന സത്താനം വാ തേസം ദുക്ഖസ്സ വാ വീചി അന്തരം നത്ഥി ഏത്ഥാതി അവീചി. തത്ര ഹി പുരത്ഥിമാദീഹി ഭിത്തീഹി ജാലാരാസി ഉട്ഠഹിത്വാ പാപകമ്മിനോ പുഗ്ഗലേ ഝാപേന്തോ പച്ഛിമാദീസു ഭിത്തീസു പടിഹഞ്ഞതി പഹരതി, താ ച ഭിത്തിയോ വിനിവിജ്ഝിത്വാ പരതോ യോജനസതം ഗണ്ഹാതി, ഹേട്ഠാ ഉട്ഠിതാ ഉപരി പടിഹഞ്ഞതി, ഉപരി ഉട്ഠിതാ ഹേട്ഠാ പടിഹഞ്ഞതി. ഏവം താവേത്ഥ ജാലാനം വീചി നാമ നത്ഥി. തസ്സ പന അന്തോ യോജനസതട്ഠാനം ഖീരവല്ലിപിട്ഠസ്സ പൂരിതനാളി വിയ സത്തേഹി നിരന്തരം പൂരിതം ചതൂഹി ഇരിയാപഥേഹി പച്ചന്താനം സത്താനം പമാണം നത്ഥി, ന ച അഞ്ഞമഞ്ഞം ബ്യാബാധേന്തി, സകസകട്ഠാനേയേവ പച്ചന്തി. ഏവമേത്ഥ സത്താനം വീചി നാമ നത്ഥി. യഥാ പന ജിവ്ഹഗ്ഗേ ഛ മധുബിന്ദൂനി സത്തമസ്സ തമ്ബലോഹബിന്ദുനോ അനുദഹനബലവതായ അബ്ബോഹാരികാനി ഹോന്തി, തഥാ തത്ഥ അനുദഹനബലവതായ സേസാ ഛ അകുസലവിപാകുപേക്ഖാ അബ്ബോഹാരികാ ഹോന്തി, ദുക്ഖമേവ നിരന്തരം പഞ്ഞായതി. ഏവമേത്ഥ ദുക്ഖസ്സ വീചി നാമ നത്ഥി. നിരസ്സാദട്ഠേന നിരയോ.
Puratthimāyabhittiyātiādigāthānaṃ evaṃ avīcinirayoti pariyantaṃ katvā ayaṃ saṅkhepattho – aggijālānaṃ vā pana sattānaṃ vā tesaṃ dukkhassa vā vīci antaraṃ natthi etthāti avīci. Tatra hi puratthimādīhi bhittīhi jālārāsi uṭṭhahitvā pāpakammino puggale jhāpento pacchimādīsu bhittīsu paṭihaññati paharati, tā ca bhittiyo vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gaṇhāti, heṭṭhā uṭṭhitā upari paṭihaññati, upari uṭṭhitā heṭṭhā paṭihaññati. Evaṃ tāvettha jālānaṃ vīci nāma natthi. Tassa pana anto yojanasataṭṭhānaṃ khīravallipiṭṭhassa pūritanāḷi viya sattehi nirantaraṃ pūritaṃ catūhi iriyāpathehi paccantānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi, na ca aññamaññaṃ byābādhenti, sakasakaṭṭhāneyeva paccanti. Evamettha sattānaṃ vīci nāma natthi. Yathā pana jivhagge cha madhubindūni sattamassa tambalohabinduno anudahanabalavatāya abbohārikāni honti, tathā tattha anudahanabalavatāya sesā cha akusalavipākupekkhā abbohārikā honti, dukkhameva nirantaraṃ paññāyati. Evamettha dukkhassa vīci nāma natthi. Nirassādaṭṭhena nirayo.
തത്ഥ സത്താ മഹാലുദ്ദാതി തസ്മിം നിബ്ബത്താ സത്താ മഹന്താ ലുദ്ദാ. മഹാകിബ്ബിസകാരിനോതി മഹന്തദാരുണകമ്മകാരിനോ. അച്ചന്തപാപകമ്മന്താതി ഏകംസേന പാപകമ്മിനോ. പച്ചന്തി ന ച മിയ്യരേതി ഛന്നം ജാലാനമന്തരേ പച്ചന്തി, ന ച മിയ്യന്തി. ജാതവേദസമോ കായോതി തേസം സരീരം അഗ്ഗിസദിസം. തേസം നിരയവാസിനന്തി തേസം പാപകമ്മാനം നിരയവാസീനം. പസ്സ കമ്മാനം ദള്ഹത്തന്തി പാപകമ്മാനം ഥിരഭാവം ഓലോകേഹി. ന ഭസ്മാ ഹോതി നപീ മസീതി ഛാരികാപി ന ഹോതി അങ്ഗാരോപി. പുരത്ഥിമേനാതി യദാ തം ദ്വാരം അപാരുതം ഹോതി, അഥ തദഭിമുഖാ ധാവന്തി, തേസം തത്ഥ ഛവിആദീനി ഝായന്തി. ദ്വാരസമീപം പത്താനഞ്ച തേസം തം പീധീയതി, പച്ഛിമം അപാരുതം വിയ ഖായതി. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. അഭിനിക്ഖമിതാസാ തേതി നിരയാ നിക്ഖമിതും ആസാ ഏതേസന്തി നിക്ഖമിതാസാ. മോക്ഖഗവേസിനോതി മുഞ്ചനുപായം ഏസന്താ ഗവേസന്താപി. ന തേ തതോ നിക്ഖമിതും, ലഭന്തി കമ്മപച്ചയാതി തേ സത്താ നിരയതോ നിക്ഖമനദ്വാരം പാപകമ്മപച്ചയാ നാധിഗച്ഛന്തി. തേസഞ്ച പാപകമ്മന്തം, അവിപക്കം കതം ബഹുന്തി തേസഞ്ച സത്താനം ലാമകം ദാരുണകമ്മം അവിപാകം ബഹുവിധം നാനപ്പകാരം അദിന്നവിപാകം കതം ഉപചിതം അത്ഥി.
Tattha sattā mahāluddāti tasmiṃ nibbattā sattā mahantā luddā. Mahākibbisakārinoti mahantadāruṇakammakārino. Accantapāpakammantāti ekaṃsena pāpakammino. Paccanti na ca miyyareti channaṃ jālānamantare paccanti, na ca miyyanti. Jātavedasamo kāyoti tesaṃ sarīraṃ aggisadisaṃ. Tesaṃ nirayavāsinanti tesaṃ pāpakammānaṃ nirayavāsīnaṃ. Passa kammānaṃ daḷhattanti pāpakammānaṃ thirabhāvaṃ olokehi. Na bhasmā hoti napī masīti chārikāpi na hoti aṅgāropi. Puratthimenāti yadā taṃ dvāraṃ apārutaṃ hoti, atha tadabhimukhā dhāvanti, tesaṃ tattha chaviādīni jhāyanti. Dvārasamīpaṃ pattānañca tesaṃ taṃ pīdhīyati, pacchimaṃ apārutaṃ viya khāyati. Esa nayo sabbattha. Abhinikkhamitāsā teti nirayā nikkhamituṃ āsā etesanti nikkhamitāsā. Mokkhagavesinoti muñcanupāyaṃ esantā gavesantāpi. Na te tato nikkhamituṃ, labhanti kammapaccayāti te sattā nirayato nikkhamanadvāraṃ pāpakammapaccayā nādhigacchanti. Tesañca pāpakammantaṃ, avipakkaṃ kataṃ bahunti tesañca sattānaṃ lāmakaṃ dāruṇakammaṃ avipākaṃ bahuvidhaṃ nānappakāraṃ adinnavipākaṃ kataṃ upacitaṃ atthi.
സംവേഗന്തി വിനിലനം. ഉബ്ബേഗന്തി ഠിതട്ഠാനതോ ഗമനം. ഉത്രാസന്തി ഉബ്ബേജനം അസന്നിട്ഠാനം. ഭയന്തി ചിത്തുത്രാസനം. പീളനന്തി ഘട്ടനം. ഘട്ടനന്തി പീളാകരണം. ഉപദ്ദവന്തി ഈതിം. ഉപസഗ്ഗന്തി രുന്ധനം.
Saṃveganti vinilanaṃ. Ubbeganti ṭhitaṭṭhānato gamanaṃ. Utrāsanti ubbejanaṃ asanniṭṭhānaṃ. Bhayanti cittutrāsanaṃ. Pīḷananti ghaṭṭanaṃ. Ghaṭṭananti pīḷākaraṇaṃ. Upaddavanti ītiṃ. Upasagganti rundhanaṃ.
൧൭൧. ഇദാനി യഥാനേന സംവിജിതം, തം പകാരം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഫന്ദമാന’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഫന്ദമാനന്തി തണ്ഹാദിട്ഠീഹി കമ്പമാനം. അപ്പോദകേതി അപ്പേ ഉദകേ. അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി ബ്യാരുദ്ധേ ദിസ്വാതി നാനാസത്തേ ച അഞ്ഞമഞ്ഞേഹി സദ്ധിം വിരുദ്ധേ ദിസ്വാ. മം ഭയമാവിസീതി മം ഭയം പവിട്ഠം.
171. Idāni yathānena saṃvijitaṃ, taṃ pakāraṃ dassento ‘‘phandamāna’’ntiādimāha. Tattha phandamānanti taṇhādiṭṭhīhi kampamānaṃ. Appodaketi appe udake. Aññamaññehi byāruddhedisvāti nānāsatte ca aññamaññehi saddhiṃ viruddhe disvā. Maṃ bhayamāvisīti maṃ bhayaṃ paviṭṭhaṃ.
കിലേസഫന്ദനായ ഫന്ദമാനന്തി രാഗാദികിലേസചലനായ ചലമാനം. പയോഗോതി കായവചീമനോപയോഗോ.
Kilesaphandanāya phandamānanti rāgādikilesacalanāya calamānaṃ. Payogoti kāyavacīmanopayogo.
വിരുദ്ധാതി വിരോധമാപന്നാ. പടിവിരുദ്ധാതി പടിമുഖം ഹുത്വാ വിരോധമാപന്നാ, സുട്ഠു വിരുദ്ധാ വാ. ആഹതാതി കോധേന ആഹതാ പഹതാ. പച്ചാഹതാതി പടിമല്ലാ ഹുത്വാ ആഹതാ. ആഘാതിതാതി ഘട്ടിതാ. പച്ചാഘാതിതാതി വിസേസേന ഘട്ടിതാ. പാണീഹിപി ഉപക്കമന്തീതി ഹത്ഥേഹിപി പഹരന്തി.
Viruddhāti virodhamāpannā. Paṭiviruddhāti paṭimukhaṃ hutvā virodhamāpannā, suṭṭhu viruddhā vā. Āhatāti kodhena āhatā pahatā. Paccāhatāti paṭimallā hutvā āhatā. Āghātitāti ghaṭṭitā. Paccāghātitāti visesena ghaṭṭitā. Pāṇīhipi upakkamantīti hatthehipi paharanti.
൧൭൨. സമന്തമസാരോ ലോകോതി നിരയം ആദിം കത്വാ സമന്തതോ ലോകോ അസാരോ നിച്ചസാരാദിരഹിതോ. ദിസാ സബ്ബാ സമേരിതാതി സബ്ബാ ദിസാ അനിച്ചതായ കമ്പിതാ. ഇച്ഛം ഭവനമത്തനോതി അത്തനോ താണം ഇച്ഛന്തോ. നാദ്ദസാസിം അനോസിതന്തി കിഞ്ചി ഠാനം ജരാദീഹി അനജ്ഝാവുട്ഠം നാദ്ദക്ഖിന്തി.
172.Samantamasāro lokoti nirayaṃ ādiṃ katvā samantato loko asāro niccasārādirahito. Disā sabbā sameritāti sabbā disā aniccatāya kampitā. Icchaṃ bhavanamattanoti attano tāṇaṃ icchanto. Nāddasāsiṃ anositanti kiñci ṭhānaṃ jarādīhi anajjhāvuṭṭhaṃ nāddakkhinti.
അസാരോതി ന സാരോ, സാരവിരഹിതോ വാ. നിസ്സാരോതി സബ്ബേന സബ്ബം സാരവിരഹിതോ. സാരാപഗതോതി സാരതോ അപഗതോ. നിച്ചസാരസാരേന വാതി സതതസാരസങ്ഖാതേന സാരേന വാ. ഉപരിപദദ്വയേപി ഏസേവ നയോ. യേ പുരത്ഥിമായ ദിസായ സങ്ഖാരാതി യേ പുരത്ഥിമായ ദിസായ പച്ചയേഹി സങ്ഗമ്മ സമാഗമ്മ കതാ സങ്ഖാരാ. തേപി ഏരിതാതി തേപി സങ്ഖാരാ കമ്പിതാ. സമേരിതാതി സമ്മാ കമ്പിതാ. ചലിതാതി ചലനം ഗതാ. ഘട്ടിതാതി ഉദയബ്ബയേന പീളിതാ. അനിച്ചതായാതി ഹുത്വാ അഭാവതായ. ജാതിയാ അനുഗതാതി നിബ്ബത്തിയാ അനുപവിട്ഠാ. ജരായ അനുസടാതി പരിപക്കതായ അനുപത്ഥടാ. ബ്യാധിനാ അഭിഭൂതാതി ചാതുവിസമേന ഉപ്പന്നബ്യാധിനാ അജ്ഝോത്ഥടാ. മരണേന അബ്ഭാഹതാതി മച്ചുനാ അഭിആഹതാ പഹതാ. അതാണാതി രക്ഖവിരഹിതാ. അലേണാതി ലേണവിരഹിതാ. അസരണാതി നത്ഥി ഏതേസം സരണന്തി അസരണാ. അസരണീഭൂതാതി സയം സരണകിച്ചം ന കരോന്തീതി അസരണീഭൂതാ.
Asāroti na sāro, sāravirahito vā. Nissāroti sabbena sabbaṃ sāravirahito. Sārāpagatoti sārato apagato. Niccasārasārena vāti satatasārasaṅkhātena sārena vā. Uparipadadvayepi eseva nayo. Ye puratthimāya disāya saṅkhārāti ye puratthimāya disāya paccayehi saṅgamma samāgamma katā saṅkhārā. Tepi eritāti tepi saṅkhārā kampitā. Sameritāti sammā kampitā. Calitāti calanaṃ gatā. Ghaṭṭitāti udayabbayena pīḷitā. Aniccatāyāti hutvā abhāvatāya. Jātiyā anugatāti nibbattiyā anupaviṭṭhā. Jarāya anusaṭāti paripakkatāya anupatthaṭā. Byādhinā abhibhūtāti cātuvisamena uppannabyādhinā ajjhotthaṭā. Maraṇena abbhāhatāti maccunā abhiāhatā pahatā. Atāṇāti rakkhavirahitā. Aleṇāti leṇavirahitā. Asaraṇāti natthi etesaṃ saraṇanti asaraṇā. Asaraṇībhūtāti sayaṃ saraṇakiccaṃ na karontīti asaraṇībhūtā.
അത്തനോ ഭവനന്തി നിദ്ദേസപദസ്സ ഉദ്ദേസപദം. താണന്തി പാലനം. ലേണന്തി ലേണട്ഠാനം. സരണന്തി ദുക്ഖനാസനം. ഗതിന്തി പതിട്ഠം. പരായനന്തി പരം അയനം. അജ്ഝോസിതംയേവ അദ്ദസന്തി ജരാദീഹി മദ്ദിതംയേവ അദ്ദക്ഖിം. സബ്ബം യോബ്ബഞ്ഞന്തി യോബ്ബനഭാവോ യോബ്ബഞ്ഞം, സചേതനാനം സബ്ബം യോബ്ബഞ്ഞം. ജരായ ഓസിതന്തി പരിപാകായ ജരായ അവസിതം മദ്ദിതം. ഏവം സബ്ബത്ഥ.
Attano bhavananti niddesapadassa uddesapadaṃ. Tāṇanti pālanaṃ. Leṇanti leṇaṭṭhānaṃ. Saraṇanti dukkhanāsanaṃ. Gatinti patiṭṭhaṃ. Parāyananti paraṃ ayanaṃ. Ajjhositaṃyevaaddasanti jarādīhi madditaṃyeva addakkhiṃ. Sabbaṃ yobbaññanti yobbanabhāvo yobbaññaṃ, sacetanānaṃ sabbaṃ yobbaññaṃ. Jarāya ositanti paripākāya jarāya avasitaṃ madditaṃ. Evaṃ sabbattha.
൧൭൩. ഓസാനേ ത്വേവ ബ്യാരുദ്ധേ, ദിസ്വാ മേ അരതീ അഹൂതി യോബ്ബഞ്ഞാദീനം ഓസാനേയേവ അന്തഗമകേ ഏവ വിനാസകേ ഏവ ജരാദീഹി ബ്യാരുദ്ധേ ആഹതചിത്തേ സത്തേ ദിസ്വാ അരതി മേ അഹോസി. അഥേത്ഥ സല്ലന്തി അഥ ഏതേസു സത്തേസു രാഗാദിസല്ലം. ഹദയസ്സിതന്തി ചിത്തനിസ്സിതം.
173.Osāne tveva byāruddhe, disvā me aratī ahūti yobbaññādīnaṃ osāneyeva antagamake eva vināsake eva jarādīhi byāruddhe āhatacitte satte disvā arati me ahosi. Athettha sallanti atha etesu sattesu rāgādisallaṃ. Hadayassitanti cittanissitaṃ.
യോബ്ബഞ്ഞം ജരാ ഓസാപേതീതി ജരാ അത്ഥങ്ഗമേതി വിനാസേതി. ഏവം സബ്ബത്ഥ.
Yobbaññaṃ jarā osāpetīti jarā atthaṅgameti vināseti. Evaṃ sabbattha.
൧൭൪. ‘‘കഥം ആനുഭാവം സല്ല’’ന്തി ചേ? യേന സല്ലേന ഓതിണ്ണോതി ഗാഥാ. തത്ഥ ദിസാ സബ്ബാ വിധാവതീതി സബ്ബാ ദുച്ചരിതദിസാപി പുരത്ഥിമാദിദിസാപി വിദിസാപി ധാവതി. തമേവ സല്ലമബ്ബുയ്ഹ, ന ധാവതി ന സീദതീതി തമേവ സല്ലം ഉദ്ധരിത്വാ താ ച ദിസാ ന ധാവതി, ചതുരോഘേ ച ന സീദതി.
174. ‘‘Kathaṃ ānubhāvaṃ salla’’nti ce? Yena sallena otiṇṇoti gāthā. Tattha disā sabbā vidhāvatīti sabbā duccaritadisāpi puratthimādidisāpi vidisāpi dhāvati. Tameva sallamabbuyha, na dhāvati na sīdatīti tameva sallaṃ uddharitvā tā ca disā na dhāvati, caturoghe ca na sīdati.
അഞ്ഞാണന്തിആദീസു ഞാണദസ്സനപടിപക്ഖതോ അഞ്ഞാണം അദസ്സനം. അഭിമുഖോ ഹുത്വാ ധമ്മേന ന സമേതി ന സമാഗച്ഛതീതി അനഭിസമയോ. അനുരൂപതോ ധമ്മേ ബുജ്ഝതീതി അനുബോധോ. തപ്പടിപക്ഖതായ അനനുബോധോ. അനിച്ചാദീഹി സദ്ധിം യോജേത്വാ ന ബുജ്ഝതീതി അസമ്ബോധോ. അസന്തം അസമഞ്ച ബുജ്ഝതീതിപി അസമ്ബോധോ. ചതുസച്ചധമ്മം ന പടിവിജ്ഝതീതി അപ്പടിവേധോ. രൂപാദീസു ഏകധമ്മമ്പി അനിച്ചാദിസാമഞ്ഞതോ ന സങ്ഗണ്ഹാതീതി അസങ്ഗാഹണാ. തമേവ ധമ്മം ന പരിയോഗാഹതീതി അപരിയോഗാഹണാ. ന സമം പേക്ഖതീതി അസമപേക്ഖനാ. ധമ്മാനം സഭാവം പതി ന അപേക്ഖതീതി അപച്ചവേക്ഖണാ.
Aññāṇantiādīsu ñāṇadassanapaṭipakkhato aññāṇaṃ adassanaṃ. Abhimukho hutvā dhammena na sameti na samāgacchatīti anabhisamayo. Anurūpato dhamme bujjhatīti anubodho. Tappaṭipakkhatāya ananubodho. Aniccādīhi saddhiṃ yojetvā na bujjhatīti asambodho. Asantaṃ asamañca bujjhatītipi asambodho. Catusaccadhammaṃ na paṭivijjhatīti appaṭivedho. Rūpādīsu ekadhammampi aniccādisāmaññato na saṅgaṇhātīti asaṅgāhaṇā. Tameva dhammaṃ na pariyogāhatīti apariyogāhaṇā. Na samaṃ pekkhatīti asamapekkhanā. Dhammānaṃ sabhāvaṃ pati na apekkhatīti apaccavekkhaṇā.
കുസലാകുസലകമ്മേസു വിപരീതവുത്തിയാ സഭാവഗഹണാഭാവേന വാ ഏകമ്പി കമ്മം ഏതസ്സ പച്ചക്ഖം നത്ഥി, സയം വാ കസ്സചി ധമ്മസ്സ പച്ചക്ഖകരണം നാമ ന ഹോതീതി അപച്ചക്ഖകമ്മം. യം ഏതസ്മിം അനുപ്പജ്ജമാനേ ചിത്തസന്താനം മേജ്ഝം ഭവേയ്യ സുചി വോദാനം, തം ദുട്ഠും മേജ്ഝം ഇമിനാതി ദുമ്മേജ്ഝം. ബാലാനം ഭാവോ ബാല്യം. മുയ്ഹതീതി മോഹോ. ബലവതരോ മോഹോ പമോഹോ. സമന്തതോ മുയ്ഹതീതി സമ്മോഹോ. വിജ്ജായ പടിപക്ഖഭാവതോ ന വിജ്ജാതി അവിജ്ജാ. ഓഘയോഗത്ഥോ വുത്തോയേവ. ഥാമഗതട്ഠേന അനുസേതീതി അനുസയോ. ചിത്തം പരിയുട്ഠാതി അഭിഭവതീതി പരിയുട്ഠാനം. ഹിതഗ്ഗഹണാഭാവേന ഹിതാഭിമുഖം ഗന്തും ന സക്കോതി അഞ്ഞദത്ഥു ലങ്ഗതിയേവാതി ലങ്ഗീ, ഖഞ്ജതീതി അത്ഥോ. ദുരുഗ്ഘാടനട്ഠേന വാ ലങ്ഗീ. യഥാ ഹി മഹാപലിഘസങ്ഖാതാ ലങ്ഗീ ദുരുഗ്ഘാടാ ഹോതി, ഏവമയമ്പി ലങ്ഗീ വിയാതി ലങ്ഗീ. സേസം ഉത്താനത്ഥമേവ.
Kusalākusalakammesu viparītavuttiyā sabhāvagahaṇābhāvena vā ekampi kammaṃ etassa paccakkhaṃ natthi, sayaṃ vā kassaci dhammassa paccakkhakaraṇaṃ nāma na hotīti apaccakkhakammaṃ. Yaṃ etasmiṃ anuppajjamāne cittasantānaṃ mejjhaṃ bhaveyya suci vodānaṃ, taṃ duṭṭhuṃ mejjhaṃ imināti dummejjhaṃ. Bālānaṃ bhāvo bālyaṃ. Muyhatīti moho. Balavataro moho pamoho. Samantato muyhatīti sammoho. Vijjāya paṭipakkhabhāvato na vijjāti avijjā. Oghayogattho vuttoyeva. Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo. Cittaṃ pariyuṭṭhāti abhibhavatīti pariyuṭṭhānaṃ. Hitaggahaṇābhāvena hitābhimukhaṃ gantuṃ na sakkoti aññadatthu laṅgatiyevāti laṅgī, khañjatīti attho. Durugghāṭanaṭṭhena vā laṅgī. Yathā hi mahāpalighasaṅkhātā laṅgī durugghāṭā hoti, evamayampi laṅgī viyāti laṅgī. Sesaṃ uttānatthameva.
യാ ഏവരൂപാ കങ്ഖാതി ഏത്ഥ കങ്ഖനവസേന കങ്ഖാ. കങ്ഖം ആനയതീതി കങ്ഖായനാ. പുരിമകങ്ഖാ ഹി ഉത്തരകങ്ഖം ആനയതി നാമ. ആകാരവസേന വാ ഏതം വുത്തം. കങ്ഖാസമങ്ഗിചിത്തം കങ്ഖായ ആയിതത്താ കങ്ഖായിതം നാമ. തസ്സ ഭാവോ കങ്ഖായിതത്തം. വിമതീതി വിഗതാ മതി വിമതി. വിചികിച്ഛാതി വിഗതാ ചികിച്ഛാ വിചികിച്ഛാ, സഭാവം വാ വിചിനന്തോ കിച്ഛതി കിലമതി ഏതായാതി വിചികിച്ഛാ. സാ സംസയലക്ഖണാ, കമ്പനരസാ, അനിച്ഛയപച്ചുപട്ഠാനാ, അനേകംസഗ്ഗാഹപച്ചുപട്ഠാനാ വാ, അയോനിസോമനസികാരപദട്ഠാനാ, പടിപത്തിയാ അന്തരായകരാതി ദട്ഠബ്ബാ.
Yāevarūpā kaṅkhāti ettha kaṅkhanavasena kaṅkhā. Kaṅkhaṃ ānayatīti kaṅkhāyanā. Purimakaṅkhā hi uttarakaṅkhaṃ ānayati nāma. Ākāravasena vā etaṃ vuttaṃ. Kaṅkhāsamaṅgicittaṃ kaṅkhāya āyitattā kaṅkhāyitaṃ nāma. Tassa bhāvo kaṅkhāyitattaṃ. Vimatīti vigatā mati vimati. Vicikicchāti vigatā cikicchā vicikicchā, sabhāvaṃ vā vicinanto kicchati kilamati etāyāti vicikicchā. Sā saṃsayalakkhaṇā, kampanarasā, anicchayapaccupaṭṭhānā, anekaṃsaggāhapaccupaṭṭhānā vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhānā, paṭipattiyā antarāyakarāti daṭṭhabbā.
കമ്പനട്ഠേന ദ്വിധാ ഏളയതീതി ദ്വേള്ഹകം. പടിപത്തിനിവാരണേന ദ്വിധാപഥോ വിയാതി ദ്വേധാപഥോ. ‘‘നിച്ചം വാ ഇദം അനിച്ചം വാ’’തിആദിപവത്തിയാ ഏകസ്മിം ആകാരേ സണ്ഠാതും അസമത്ഥതായ സമന്തതോ സേതീതി സംസയോ. ഏകംസം ഗഹേതും അസമത്ഥതായ ന ഏകംസഗ്ഗാഹോതി അനേകംസഗ്ഗാഹോ. നിച്ഛേതും അസക്കോന്തീ ആരമ്മണതോ ഓസക്കതീതി ആസപ്പനാ. ഓഗാഹിതും അസക്കോന്തീ പരിസമന്തതോ സപ്പതീതി പരിസപ്പനാ. പരിയോഗാഹിതും അസമത്ഥതായ അപരിയോഗാഹണാ. നിച്ഛയവസേന ആരമ്മണേ പവത്തിതും അസമത്ഥതായ ഛമ്ഭിതത്തം ചിത്തസ്സ, ഥദ്ധഭാവോതി അത്ഥോ. വിചികിച്ഛാ ഹി ഉപ്പജ്ജിത്വാ ചിത്തം ഥദ്ധം കരോതി, യസ്മാ പന സാ ഉപ്പജ്ജമാനാ ആരമ്മണം ഗഹേത്വാ മനം വിലിഖന്തീ വിയ, തസ്മാ മനോവിലേഖോതി വുത്താ.
Kampanaṭṭhena dvidhā eḷayatīti dveḷhakaṃ. Paṭipattinivāraṇena dvidhāpatho viyāti dvedhāpatho. ‘‘Niccaṃ vā idaṃ aniccaṃ vā’’tiādipavattiyā ekasmiṃ ākāre saṇṭhātuṃ asamatthatāya samantato setīti saṃsayo. Ekaṃsaṃ gahetuṃ asamatthatāya na ekaṃsaggāhoti anekaṃsaggāho. Nicchetuṃ asakkontī ārammaṇato osakkatīti āsappanā. Ogāhituṃ asakkontī parisamantato sappatīti parisappanā. Pariyogāhituṃ asamatthatāya apariyogāhaṇā. Nicchayavasena ārammaṇe pavattituṃ asamatthatāya chambhitattaṃ cittassa, thaddhabhāvoti attho. Vicikicchā hi uppajjitvā cittaṃ thaddhaṃ karoti, yasmā pana sā uppajjamānā ārammaṇaṃ gahetvā manaṃ vilikhantī viya, tasmā manovilekhoti vuttā.
വിദ്ധോതി സല്ലേന ലദ്ധപ്പഹാരോ. ഫുട്ഠോതി ഘട്ടിതോ. പരേതോതി പീളിതോ. ധാവതീതി പുരതോ ഗച്ഛതി. വിധാവതീതി അനേകവിധേന ഗച്ഛതി. സന്ധാവതീതി വേഗേന ധാവതി. സംസരതീതി ഇതോ ചിതോ ച ചരതി.
Viddhoti sallena laddhappahāro. Phuṭṭhoti ghaṭṭito. Paretoti pīḷito. Dhāvatīti purato gacchati. Vidhāvatīti anekavidhena gacchati. Sandhāvatīti vegena dhāvati. Saṃsaratīti ito cito ca carati.
അചേലകോതി നിച്ചോലോ, നഗ്ഗോതി അത്ഥോ. മുത്താചാരോതി വിസട്ഠാചാരോ, ഉച്ചാരകമ്മാദീസു ലോകിയകുലപുത്താചാരേന വിരഹിതോ ഠിതകോവ ഉച്ചാരം കരോതി, പസ്സാവം കരോതി, ഖാദതി ഭുഞ്ജതി. ഹത്ഥാപലേഖനോതി ഹത്ഥേ പിണ്ഡമ്ഹി ഠിതേ ജിവ്ഹായ ഹത്ഥം അപലിഖതി, ഉച്ചാരം വാ കത്വാ ഹത്ഥമ്ഹിയേവ ദണ്ഡകസഞ്ഞീ ഹുത്വാ ഹത്ഥേന അപലിഖതി. തേ കിര ദണ്ഡകം ‘‘സത്തോ’’തി പഞ്ഞപേന്തി. ഭിക്ഖാഗഹണത്ഥം ‘‘ഏഹി ഭദന്തേ’’തി വുത്തോ ന ഏതീതി ന ഏഹിഭദന്തികോ. തേന ഹി ‘‘തിട്ഠ ഭദന്തേ’’തി വുത്തോപി ന തിട്ഠതീതി ന തിട്ഠഭദന്തികോ. തദുഭയമ്പി കിര സോ ‘‘ഏതസ്സ വചനം കതം ഭവിസ്സതീ’’തി ന കരോതി.
Acelakoti niccolo, naggoti attho. Muttācāroti visaṭṭhācāro, uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati bhuñjati. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi ṭhite jivhāya hatthaṃ apalikhati, uccāraṃ vā katvā hatthamhiyeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalikhati. Te kira daṇḍakaṃ ‘‘satto’’ti paññapenti. Bhikkhāgahaṇatthaṃ ‘‘ehi bhadante’’ti vutto na etīti na ehibhadantiko. Tena hi ‘‘tiṭṭha bhadante’’ti vuttopi na tiṭṭhatīti na tiṭṭhabhadantiko. Tadubhayampi kira so ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karoti.
അഭിഹടന്തി പുരേതരം ഗഹേത്വാ ആഹടം ഭിക്ഖം. ഉദ്ദിസ്സകതന്തി ‘‘ഇദം തുമ്ഹേ ഉദ്ദിസ്സ കത’’ന്തി ഏവം ആരോചിതം ഭിക്ഖം. ന നിമന്തനന്തി ‘‘അസുകം നാമ കുലം വാ വീഥിം വാ ഗാമം വാ പവിസേയ്യാഥാ’’തി ഏവം നിമന്തിതഭിക്ഖമ്പി ന സാദിയതി ന ഗണ്ഹാതി. ന കുമ്ഭിമുഖാതി കുമ്ഭിതോ ഉദ്ധരിത്വാ ദിയ്യമാനം ഭിക്ഖം ന ഗണ്ഹാതി. ന കളോപിമുഖാതി കളോപീതി ഉക്ഖലി വാ പച്ഛി വാ, തതോപി ന ഗണ്ഹാതി. കസ്മാ? കുമ്ഭികളോപിയോ മം നിസ്സായ കടച്ഛുനാ പഹാരം ലഭന്തീതി. ന ഏളകമന്തരന്തി ഉമ്മാരം അന്തരം കരിത്വാ ദിയ്യമാനം ന ഗണ്ഹാതി. കസ്മാ? അയം മം നിസ്സായ അന്തരകരണം ലഭതീതി. ദണ്ഡമുസലേസുപി ഏസേവ നയോ.
Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ. Uddissakatanti ‘‘idaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitaṃ bhikkhaṃ. Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati na gaṇhāti. Na kumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali vā pacchi vā, tatopi na gaṇhāti. Kasmā? Kumbhikaḷopiyo maṃ nissāya kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ karitvā diyyamānaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo.
ന ദ്വിന്നന്തി ദ്വീസു ഭുഞ്ജമാനേസു ഏകസ്മിം ഉട്ഠായ ദേന്തേ ന ഗണ്ഹാതി. കസ്മാ? കബളന്തരായോ ഹോതീതി. ന ഗബ്ഭിനിയാതിആദീസു പന ‘‘ഗബ്ഭിനിയാ കുച്ഛിയം ദാരകോ കിലമതീ’’തി, പായന്തിയാ ദാരകസ്സ ഖീരന്തരായോ ഹോതീ’’തി, ‘‘പുരിസന്തരഗതായ രതിഅന്തരായോ ഹോതീ’’തി ന ഗണ്ഹാതി. ന സംകിത്തീസൂതി സംകിത്തേത്വാ കതഭത്തേസു. ദുബ്ഭിക്ഖസമയേ കിര അചേലകസാവകാ അചേലകാനമത്ഥായ തതോ തതോ തണ്ഡുലാദീനി സമാദപേത്വാ ഭത്തം പചന്തി, ഉക്കട്ഠോ അചേലകോ തതോപി ന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി. ന യത്ഥ സാതി യത്ഥ സുനഖോ ‘‘പിണ്ഡം ലഭിസ്സാമീ’’തി ഉപട്ഠിതോ ഹോതി, തത്ഥ തസ്സ അദത്വാ ആഹടം ന ഗണ്ഹാതി. കസ്മാ? ഏതസ്സ പിണ്ഡന്തരായോ ഹോതീതി. സണ്ഡസണ്ഡചാരിനീതി സമൂഹസമൂഹചാരിനീ . സചേ ഹി അചേലകം ദിസ്വാ ‘‘ഇമസ്സ ഭിക്ഖം ദസ്സാമാ’’തി മനുസ്സാ ഭത്തഗേഹം പവിസന്തി, തേസു ച പവിസന്തേസു കളോപിമുഖാദീസു നിലീനാ മക്ഖികാ ഉപ്പതിത്വാ സണ്ഡസണ്ഡാ ചരന്തി. തതോ ആഹടം ഭിക്ഖം ന ഗണ്ഹാതി. കസ്മാ? മം നിസ്സായ മക്ഖികാനം ഗോചരന്തരായോ ജാതോതി. ഥുസോദകന്തി സബ്ബസസ്സസമ്ഭാരേഹി കതം സോവീരകം. ഏത്ഥ ച സുരാപാനമേവ സാവജ്ജം, അയം പന സബ്ബേസുപി സാവജ്ജസഞ്ഞീ.
Na dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhāti. Kasmā? Kabaḷantarāyo hotīti. Na gabbhiniyātiādīsu pana ‘‘gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamatī’’ti, pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hotī’’ti, ‘‘purisantaragatāya ratiantarāyo hotī’’ti na gaṇhāti. Na saṃkittīsūti saṃkittetvā katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānamatthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti, ukkaṭṭho acelako tatopi na paṭiggaṇhāti. Na yattha sāti yattha sunakho ‘‘piṇḍaṃ labhissāmī’’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti. Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī . Sace hi acelakaṃ disvā ‘‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’’ti manussā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti. Tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti. Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ, ayaṃ pana sabbesupi sāvajjasaññī.
ഏകാഗാരികോതി യോ ഏകസ്മിംയേവ ഗേഹേ ഭിക്ഖം ലഭിത്വാ നിവത്തതി. ഏകാലോപികോതി യോ ഏകേനേവ ആലോപേന യാപേതി. ദ്വാഗാരികാദീസുപി ഏസേവ നയോ. ഏകിസ്സാപി ദത്തിയാതി ഏകായ ദത്തിയാ. ദത്തി നാമ ഏകാ ഖുദ്ദകപാതി ഹോതി, യത്ഥ അഗ്ഗഭിക്ഖം പക്ഖിപിത്വാ ഠപേന്തി. ഏകാഹികന്തി ഏകദിവസന്തരികം. അഡ്ഢമാസികന്തി അഡ്ഢമാസന്തരികം. പരിയായഭത്തഭോജനന്തി വാരഭത്തഭോജനം , ഏകാഹവാരേന ദ്വീഹവാരേന സത്താഹവാരേന അഡ്ഢമാസവാരേനാതി ഏവം ദിവസവാരേന ആഭതം ഭത്തഭോജനം.
Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati. Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti. Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Aḍḍhamāsikanti aḍḍhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ , ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti evaṃ divasavārena ābhataṃ bhattabhojanaṃ.
സാകഭക്ഖോതിആദീനി വുത്തത്ഥാനേവ. ഉബ്ഭട്ഠകോതി ഉദ്ധം ഠിതകോ. ഉക്കുടികപ്പധാനമനുയുത്തോതി ഉക്കുടികം വീരിയം അനുയുത്തോ. ഗച്ഛന്തോപി ഉക്കുടികോവ ഹുത്വാ ഉപ്പതിത്വാ ഉപ്പതിത്വാ ഗച്ഛതി. കണ്ടകാപസ്സയികോതി അയകണ്ടകേ വാ പകതികണ്ടകേ വാ ഭൂമിയം കോട്ടേത്വാ തത്ഥ ചമ്മം അത്ഥരിത്വാ ഠാനചങ്കമാദീനി കരോതി. സേയ്യന്തി സയന്തോപി തത്ഥേവ സേയ്യം കപ്പേതി. ഫലകസേയ്യന്തി രുക്ഖഫലകേ സേയ്യം. ഥണ്ഡിലസേയ്യന്തി ഥണ്ഡിലേ ഉച്ചേ ഭൂമിട്ഠാനേ സേയ്യം. ഏകപസ്സയികോതി ഏകപസ്സേനേവ സയതി. രജോജല്ലധരോതി സരീരം തേലേന മക്ഖേത്വാ രജുട്ഠാനട്ഠാനേ തിട്ഠതി, അഥസ്സ സരീരേ രജോജല്ലം ലഗ്ഗതി, തം ധാരേതി. യഥാസന്ഥതികോതി ലദ്ധം ആസനം അകോപേത്വാ യദേവ ലഭതി, തത്ഥേവ നിസീദനസീലോ. വേകടികോതി വികടഖാദനസീലോ, വികടന്തി ഗൂഥം വുച്ചതി. അപാനകോതി പടിക്ഖിത്തസീതുദകപാനോ. സായം തതിയം അസ്സാതി സായതതിയകം. പാതോ മജ്ഝന്ഹികേ സായന്തി ദിവസസ്സ തിക്ഖത്തും ‘‘പാപം പവാഹേസ്സാമീ’’തി ഉദകോരോഹനാനുയോഗം അനുയുത്തോ വിഹരതി.
Sākabhakkhotiādīni vuttatthāneva. Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako. Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikaṃ vīriyaṃ anuyutto. Gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti. Phalakaseyyanti rukkhaphalake seyyaṃ. Thaṇḍilaseyyanti thaṇḍile ucce bhūmiṭṭhāne seyyaṃ. Ekapassayikoti ekapasseneva sayati. Rajojalladharoti sarīraṃ telena makkhetvā rajuṭṭhānaṭṭhāne tiṭṭhati, athassa sarīre rajojallaṃ laggati, taṃ dhāreti. Yathāsanthatikoti laddhaṃ āsanaṃ akopetvā yadeva labhati, tattheva nisīdanasīlo. Vekaṭikoti vikaṭakhādanasīlo, vikaṭanti gūthaṃ vuccati. Apānakoti paṭikkhittasītudakapāno. Sāyaṃ tatiyaṃ assāti sāyatatiyakaṃ. Pāto majjhanhike sāyanti divasassa tikkhattuṃ ‘‘pāpaṃ pavāhessāmī’’ti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati.
തേ സല്ലേ അഭിസങ്ഖരോതീതി തേ രാഗാദിസത്തസല്ലേ അഭിനിബ്ബത്തേതി. അഭിസങ്ഖരോന്തോതി അഭിനിബ്ബത്തേന്തോ. സല്ലാഭിസങ്ഖാരവസേനാതി സല്ലാഭിനിബ്ബത്താപനകാരണാ. പുരത്ഥിമം ദിസം ധാവതീതി പുരിമം ദിസം ഗച്ഛതി. തേ സല്ലാഭിസങ്ഖാരാ അപ്പഹീനാതി ഏതേ രാഗാദിസല്ലാ പയോഗാ നപ്പഹീനാ. സല്ലാഭിസങ്ഖാരാനം അപ്പഹീനത്താതി സല്ലപയോഗാനം അപ്പഹീനഭാവേന. ഗതിയാ ധാവതീതി ഗതിയം ധാവതി. ഗതിയാ ഗതിന്തി ഗതിതോ ഗതിം.
Te salle abhisaṅkharotīti te rāgādisattasalle abhinibbatteti. Abhisaṅkharontoti abhinibbattento. Sallābhisaṅkhāravasenāti sallābhinibbattāpanakāraṇā. Puratthimaṃ disaṃ dhāvatīti purimaṃ disaṃ gacchati. Te sallābhisaṅkhārā appahīnāti ete rāgādisallā payogā nappahīnā. Sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti sallapayogānaṃ appahīnabhāvena. Gatiyā dhāvatīti gatiyaṃ dhāvati. Gatiyā gatinti gatito gatiṃ.
ന സീദതീതി ന നിമുജ്ജതി. ന സംസീദതീതി ന സമന്തതോ മുജ്ജതി. ന ഓസീദതീതി ന ഓസക്കതി. ന അവസീദതീതി ന പച്ചോസക്കതി. ന അവഗച്ഛതീതി ന ഹേട്ഠാ ഗച്ഛതി.
Na sīdatīti na nimujjati. Na saṃsīdatīti na samantato mujjati. Na osīdatīti na osakkati. Na avasīdatīti na paccosakkati. Na avagacchatīti na heṭṭhā gacchati.
൧൭൫. ഏവം മഹാനുഭാവേന സല്ലേന ഓതിണ്ണേസു ച സത്തേസു – തത്ഥ സിക്ഖാനുഗീയന്തി, യാനി ലോകേ ഗധിതാനീതി ഗാഥാ. തസ്സത്ഥോ – യേ ലോകേ പഞ്ച കാമഗുണാ പടിലാഭായ ഗിജ്ഝന്തീതി കത്വാ ‘‘ഗധിതാനീ’’തി വുച്ചന്തി, ചിരകാലസേവിതത്താ വാ ‘‘ഗധിതാനീ’’തി വുച്ചന്തി. തത്ഥ തം നിമിത്തം ഹത്ഥിസിക്ഖാദികാ അനേകാ സിക്ഖാ കഥീയന്തി, ഉഗ്ഗയ്ഹന്തി വാ. പസ്സഥ യാവ സമത്ഥോ വായം ലോകോ, യതോ പണ്ഡിതോ കുലപുത്തോ തേസു വാ ഗധിതേസു താസു വാ സിക്ഖാസു അധിമുത്തോ ന സിയാ, അഞ്ഞദത്ഥു അനിച്ചാദിദസ്സനേന നിബ്ബിജ്ഝ സബ്ബസോ കാമേ. അത്തനോ നിബ്ബാനമേവ സിക്ഖേതി.
175. Evaṃ mahānubhāvena sallena otiṇṇesu ca sattesu – tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānīti gāthā. Tassattho – ye loke pañca kāmaguṇā paṭilābhāya gijjhantīti katvā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti, cirakālasevitattā vā ‘‘gadhitānī’’ti vuccanti. Tattha taṃ nimittaṃ hatthisikkhādikā anekā sikkhā kathīyanti, uggayhanti vā. Passatha yāva samattho vāyaṃ loko, yato paṇḍito kulaputto tesu vā gadhitesu tāsu vā sikkhāsu adhimutto na siyā, aññadatthu aniccādidassanena nibbijjha sabbaso kāme. Attano nibbānameva sikkheti.
പടിവിജ്ഝിത്വാതി ഞാണേന നിക്ഖമേത്വാ വാ നിബ്ബിജ്ഝിത്വാ വാ.
Paṭivijjhitvāti ñāṇena nikkhametvā vā nibbijjhitvā vā.
൧൭൬. ഇദാനി യഥാ നിബ്ബാനായ സിക്ഖിതബ്ബം, തം ദസ്സേന്തോ ‘‘സച്ചോ സിയാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ സച്ചോതി വാചാസച്ചേന ഞാണസച്ചേന മഗ്ഗസച്ചേന ച സമന്നാഗതോ. രിത്തപേസുണോതി പഹീനപേസുണോ. വേവിച്ഛന്തി മച്ഛരിയം.
176. Idāni yathā nibbānāya sikkhitabbaṃ, taṃ dassento ‘‘sacco siyā’’tiādimāha. Tattha saccoti vācāsaccena ñāṇasaccena maggasaccena ca samannāgato. Rittapesuṇoti pahīnapesuṇo. Vevicchanti macchariyaṃ.
൧൭൭. നിദ്ദം തന്ദിം സഹേ ഥീനന്തി പചലായികഞ്ച കായാലസിയഞ്ച ചിത്താലസിയഞ്ചാതി ഇമേ തയോ ധമ്മേ അഭിഭവേയ്യ. നിബ്ബാനമാനസോതി നിബ്ബാനനിന്നചിത്തോ.
177.Niddaṃ tandiṃ sahe thīnanti pacalāyikañca kāyālasiyañca cittālasiyañcāti ime tayo dhamme abhibhaveyya. Nibbānamānasoti nibbānaninnacitto.
കായസ്സ അകല്യതാതി ഖന്ധത്തയസങ്ഖാതസ്സ നാമകായസ്സ ഗിലാനഭാവോ. ഗിലാനോ ഹി അകല്ലകോതി വുച്ചതി. വിനയേപി (പാരാ॰ ൧൫൧) വുത്തം – ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, അകല്ലകോ’’തി. അകമ്മഞ്ഞതാതി കായഗേലഞ്ഞസങ്ഖാതോ അകമ്മഞ്ഞതാകാരോ. മേഘോ വിയ ആകാസം കായം ഓനയ്ഹതീതി ഓനാഹോ. സബ്ബതോ ഭാഗേന ഓനാഹോ പരിയോനാഹോ. അബ്ഭന്തരേ സമോരുന്ധതീതി അന്തോസമോരോധോ. മേധതീതി മിദ്ധം, അകമ്മഞ്ഞഭാവേന വിഹിംസതീതി അത്ഥോ. സുപന്തി തേനാതി സുപ്പം. അക്ഖിദലാദീനം പചലഭാവം കരോതീതി പചലായികാ. സുപ്പനാ സുപ്പിതത്തന്തി ആകാരഭാവനിദ്ദേസാ. ഓലീയനാതി ഓലീയനാകാരോ. ദുതിയം ഉപസഗ്ഗവസേന വഡ്ഢിതം. ലീനന്തി അവിപ്ഫാരികതായ പടികുടികം. ഇതരേ ദ്വേ ആകാരഭാവനിദ്ദേസാ. ഥിനന്തി സപ്പിപിണ്ഡോ വിയ അവിപ്ഫാരികതായ ഘനഭാവേന ഠിതം. ഥിയനാതി ആകാരനിദ്ദേസോ. ഥിയിതസ്സ ഭാവോ ഥിയിതത്തം, അവിപ്ഫാരവസേന ഥദ്ധതാതി അത്ഥോ.
Kāyassa akalyatāti khandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa gilānabhāvo. Gilāno hi akallakoti vuccati. Vinayepi (pārā. 151) vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti. Akammaññatāti kāyagelaññasaṅkhāto akammaññatākāro. Megho viya ākāsaṃ kāyaṃ onayhatīti onāho. Sabbato bhāgena onāho pariyonāho. Abbhantare samorundhatīti antosamorodho. Medhatīti middhaṃ, akammaññabhāvena vihiṃsatīti attho. Supanti tenāti suppaṃ. Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā. Suppanā suppitattanti ākārabhāvaniddesā. Olīyanāti olīyanākāro. Dutiyaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ. Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭikaṃ. Itare dve ākārabhāvaniddesā. Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ. Thiyanāti ākāraniddeso. Thiyitassa bhāvo thiyitattaṃ, avipphāravasena thaddhatāti attho.
സബ്ബസങ്ഖാരധാതുയാതി നിബ്ബാനനിന്നമാനസോ സബ്ബതേഭൂമികസങ്ഖാതധാതുയാ. ചിത്തം പടിവാപേത്വാതി ചിത്തം നിവത്താപേത്വാ. ഏതം സന്തന്തി ഏതം നിബ്ബാനം. കിലേസസന്തതായ സന്തം. അതപ്പകട്ഠേന പണീതം.
Sabbasaṅkhāradhātuyāti nibbānaninnamānaso sabbatebhūmikasaṅkhātadhātuyā. Cittaṃ paṭivāpetvāti cittaṃ nivattāpetvā. Etaṃ santanti etaṃ nibbānaṃ. Kilesasantatāya santaṃ. Atappakaṭṭhena paṇītaṃ.
ന പണ്ഡിതാ ഉപധിസുഖസ്സ ഹേതൂതി ദബ്ബജാതികാ കാമസുഖസ്സ കാരണാ ദാനാനി ന ദേന്തി. കാമഞ്ച തേ ഉപധിപരിക്ഖയായാതി ഏകംസേന തേ പണ്ഡിതാ കാമക്ഖയായ കാമക്ഖേപനത്ഥം ദാനാനി ദേന്തി . അപുനബ്ഭവായാതി നിബ്ബാനത്ഥായ. ഝാനാനി ഭാവേന്തീതി പഠമജ്ഝാനാദീനി വഡ്ഢേന്തി. പുനബ്ഭവായാതി പുനബ്ഭവകാരണാ. തേ പണ്ഡിതാ നിബ്ബാനം അഭിമുഖം ഹുത്വാ ദാനം ദദന്തി.
Na paṇḍitā upadhisukhassa hetūti dabbajātikā kāmasukhassa kāraṇā dānāni na denti. Kāmañca te upadhiparikkhayāyāti ekaṃsena te paṇḍitā kāmakkhayāya kāmakkhepanatthaṃ dānāni denti . Apunabbhavāyāti nibbānatthāya. Jhānāni bhāventīti paṭhamajjhānādīni vaḍḍhenti. Punabbhavāyāti punabbhavakāraṇā. Te paṇḍitā nibbānaṃ abhimukhaṃ hutvā dānaṃ dadanti.
൧൭൮. സാഹസാതി രത്തസ്സ രാഗചരിതാദിഭേദാ സാഹസാകാരണാ. നിദ്ദേസോ ഉത്താനത്ഥോയേവ.
178.Sāhasāti rattassa rāgacaritādibhedā sāhasākāraṇā. Niddeso uttānatthoyeva.
൧൭൯. പുരാണം നാഭിനന്ദേയ്യാതി അതീതം രൂപാദിം നാഭിനന്ദേയ്യ. നവേതി പച്ചുപ്പന്നേ. ഹീയമാനേതി വിനസ്സമാനേ. ആകാസം ന സിതോ സിയാതി തണ്ഹാനിസ്സിതോ ന ഭവേയ്യ. തണ്ഹാ ഹി രൂപാദീനം ആകാസനതോ ‘‘ആകാസോ’’തി വുച്ചതി.
179.Purāṇaṃ nābhinandeyyāti atītaṃ rūpādiṃ nābhinandeyya. Naveti paccuppanne. Hīyamāneti vinassamāne. Ākāsaṃ na sito siyāti taṇhānissito na bhaveyya. Taṇhā hi rūpādīnaṃ ākāsanato ‘‘ākāso’’ti vuccati.
വേമാനേതി അഭവമാനേ. വിഗച്ഛമാനേതി അപഗച്ഛമാനേ.
Vemāneti abhavamāne. Vigacchamāneti apagacchamāne.
‘‘ആകാസതീ’’തി ‘‘ആകസ്സതീ’’തി ച ദുവിധോ പാഠോ.
‘‘Ākāsatī’’ti ‘‘ākassatī’’ti ca duvidho pāṭho.
൧൮൦. കിം കാരണാ ആകാസം ന സിതോ സിയാതി ചേ? ഗേധം ബ്രൂമീതി ഗാഥാ. തസ്സത്ഥോ – അഹഞ്ഹി ഇമം ആകാസസങ്ഖാതം തണ്ഹം രൂപാദീസു ഗിജ്ഝനതോ ഗേധം ബ്രൂമി ‘‘ഗേധോ’’തി വദാമി. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – അവഹനനട്ഠേന ‘‘ഓഘോ’’തി ച ആജവനട്ഠേന ‘‘ആജവ’’ന്തി ച ‘‘ഇദം മയ്ഹം, ഇദം മയ്ഹ’’ന്തി ജപ്പകാരണതോ ‘‘ജപ്പന’’ന്തി ച ദുമ്മുഞ്ചനട്ഠേന ‘‘ആരമ്മണ’’ന്തി ച കമ്പകരണട്ഠേന ‘‘കമ്പന’’ന്തി ച ബ്രൂമി, ഏസാവ ലോകസ്സ പലിബോധട്ഠേന ദുരതിക്കമനീയട്ഠേന ച ‘‘കാമപങ്കോ ദുരച്ചയോ’’തി.
180. Kiṃ kāraṇā ākāsaṃ na sito siyāti ce? Gedhaṃ brūmīti gāthā. Tassattho – ahañhi imaṃ ākāsasaṅkhātaṃ taṇhaṃ rūpādīsu gijjhanato gedhaṃ brūmi ‘‘gedho’’ti vadāmi. Kiñca bhiyyo – avahananaṭṭhena ‘‘ogho’’ti ca ājavanaṭṭhena ‘‘ājava’’nti ca ‘‘idaṃ mayhaṃ, idaṃ mayha’’nti jappakāraṇato ‘‘jappana’’nti ca dummuñcanaṭṭhena ‘‘ārammaṇa’’nti ca kampakaraṇaṭṭhena ‘‘kampana’’nti ca brūmi, esāva lokassa palibodhaṭṭhena duratikkamanīyaṭṭhena ca ‘‘kāmapaṅko duraccayo’’ti.
ആജവന്തി ആപടിസന്ധിതോ ജവതി ധാവതീതി ആജവം, വട്ടമൂലതായ പുനബ്ഭവേ പടിസന്ധിദാനതണ്ഹായേതം അധിവചനം. ജപ്പനന്തി പത്ഥനാ, തണ്ഹായേതം അധിവചനം. ആരമ്മണമ്പി വുച്ചതി തണ്ഹാതി രൂപാദീസു ആരമ്മണേസു ഉപ്പന്നതണ്ഹാ മുച്ചിതും അസക്കുണേയ്യട്ഠേന ആരമ്മണാതി കഥീയതി. കാമപങ്കോതി ഓസീദനട്ഠേന കലലം. കദ്ദമോതി സങ്ഗട്ഠേന കദ്ദമോ. താപനട്ഠേന കിലേസോ . നിയ്യാസം വിയ ലഗ്ഗാപനട്ഠേന പലിപോ. രുന്ധിത്വാ ധാരണട്ഠേന പലിരോധോ. ഏവമേതം ഗേധാദിപരിയായം ആകാസം അനിസ്സിതോ.
Ājavanti āpaṭisandhito javati dhāvatīti ājavaṃ, vaṭṭamūlatāya punabbhave paṭisandhidānataṇhāyetaṃ adhivacanaṃ. Jappananti patthanā, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ. Ārammaṇampi vuccati taṇhāti rūpādīsu ārammaṇesu uppannataṇhā muccituṃ asakkuṇeyyaṭṭhena ārammaṇāti kathīyati. Kāmapaṅkoti osīdanaṭṭhena kalalaṃ. Kaddamoti saṅgaṭṭhena kaddamo. Tāpanaṭṭhena kileso. Niyyāsaṃ viya laggāpanaṭṭhena palipo. Rundhitvā dhāraṇaṭṭhena palirodho. Evametaṃ gedhādipariyāyaṃ ākāsaṃ anissito.
൧൮൧. സച്ചാ അവോക്കമന്തി ഗാഥാ. തസ്സത്ഥോ – പുബ്ബേ വുത്താ തിവിധാപി സച്ചാ അവോക്കമം മോനേയ്യപത്തിയാ മുനീതി സങ്ഖം ഗതോ നിബ്ബാനഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോ, സ വേഏവരൂപോ സബ്ബാനി ആയതനാനി നിസ്സജ്ജിത്വാ ‘‘സന്തോ’’തി വുച്ചതി. നിദ്ദേസേ വത്തബ്ബം നത്ഥി.
181.Saccā avokkamanti gāthā. Tassattho – pubbe vuttā tividhāpi saccā avokkamaṃ moneyyapattiyā munīti saṅkhaṃ gato nibbānathale tiṭṭhati brāhmaṇo, sa veevarūpo sabbāni āyatanāni nissajjitvā ‘‘santo’’ti vuccati. Niddese vattabbaṃ natthi.
൧൮൨. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – സ വേ വിദ്വാതി ഗാഥാ. തത്ഥ ഞത്വാ ധമ്മന്തി അനിച്ചാദിനയേന സങ്ഖതധമ്മം അഞ്ഞായ. സമ്മാ സോ ലോകേ ഇരിയാനോതി അസമ്മാഇരിയനകരാനം കിലേസാനം പഹാനാ സമ്മാ സോ ലോകേ ഇരിയമാനോ.
182. Kiñca bhiyyo – sa ve vidvāti gāthā. Tattha ñatvā dhammanti aniccādinayena saṅkhatadhammaṃ aññāya. Sammā so loke iriyānoti asammāiriyanakarānaṃ kilesānaṃ pahānā sammā so loke iriyamāno.
൧൮൩. ഏവം അപിഹേന്തോ ച – യോധ കാമേതി ഗാഥാ. തത്ഥ സങ്ഗന്തി സത്തവിധം സങ്ഗം യോ അച്ചതരി. നാജ്ഝേതീതി ന അഭിജ്ഝായതി.
183. Evaṃ apihento ca – yodha kāmeti gāthā. Tattha saṅganti sattavidhaṃ saṅgaṃ yo accatari. Nājjhetīti na abhijjhāyati.
൧൮൪. തസ്മാ തുമ്ഹേസുപി യോ ഏവരൂപോ ഹോതും ഇച്ഛതി, തം വദാമി – യം പുബ്ബേതി ഗാഥാ. തത്ഥ യം പുബ്ബേതി അതീതേ സങ്ഖാരേ ആരബ്ഭ ഉപ്പജ്ജനധമ്മം കിലേസജാതം അതീതം കമ്മഞ്ച. പച്ഛാ തേ മാഹു കിഞ്ചനന്തി അനാഗതേപി സങ്ഖാരേ ആരബ്ഭ ഉപ്പജ്ജനധമ്മം രാഗാദികിഞ്ചനം മാ അഹു. മജ്ഝേ ചേ നോ ഗഹേസ്സസീതി പച്ചുപ്പന്നരൂപാദിധമ്മേപി ന ഗഹേസ്സസി ചേ. ഏവം ഉപസന്തോ ചരിസ്സസി.
184. Tasmā tumhesupi yo evarūpo hotuṃ icchati, taṃ vadāmi – yaṃ pubbeti gāthā. Tattha yaṃ pubbeti atīte saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ kilesajātaṃ atītaṃ kammañca. Pacchā te māhu kiñcananti anāgatepi saṅkhāre ārabbha uppajjanadhammaṃ rāgādikiñcanaṃ mā ahu. Majjhe ce no gahessasīti paccuppannarūpādidhammepi na gahessasi ce. Evaṃ upasanto carissasi.
അബീജം കരോഹീതി മഗ്ഗഞാണേന ന ബീജം കരോഹി. രാഗകിഞ്ചനന്തി രാഗഫന്ദനം. ദോസകിഞ്ചനാദീസുപി ഏസേവ നയോ.
Abījaṃ karohīti maggañāṇena na bījaṃ karohi. Rāgakiñcananti rāgaphandanaṃ. Dosakiñcanādīsupi eseva nayo.
൧൮൫. ഏവം അരഹത്തപ്പത്തിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അരഹതോ ഥുതിവസേന ഇതോ പരാ ഗാഥായോ അഭാസി. തത്ഥ സബ്ബസോതി ഗാഥായ മമായിതന്തി മമത്തകരണം. ‘‘മമ ഇദ’’ന്തി ഗഹിതം വാ വത്ഥു. അസതാ ച ന സോചതീതി അവിജ്ജമാനകാരണാ അസന്തകാരണാ ന സോചതി. ന ജീയതീതി ജാനിം നാധിഗച്ഛതി.
185. Evaṃ arahattappattiṃ dassetvā idāni arahato thutivasena ito parā gāthāyo abhāsi. Tattha sabbasoti gāthāya mamāyitanti mamattakaraṇaṃ. ‘‘Mama ida’’nti gahitaṃ vā vatthu. Asatā ca na socatīti avijjamānakāraṇā asantakāraṇā na socati. Na jīyatīti jāniṃ nādhigacchati.
അഹു വത മേതി മയ്ഹം അഹോസി വത. തം വത മേ നത്ഥീതി യം അതീതേ അഹോസി, തം മയ്ഹം ഇദാനി ന സന്തി. സിയാ വത മേതി യം മയ്ഹം ഭവിസ്സതി, തം വതാഹം ന ലഭാമീതി ഇദാനി അഹം ഏകംസേന ന പാപുണാമി.
Ahuvata meti mayhaṃ ahosi vata. Taṃ vata me natthīti yaṃ atīte ahosi, taṃ mayhaṃ idāni na santi. Siyā vata meti yaṃ mayhaṃ bhavissati, taṃ vatāhaṃ na labhāmīti idāni ahaṃ ekaṃsena na pāpuṇāmi.
൧൮൬. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – യസ്സ നത്ഥീതി ഗാഥാ. തത്ഥ കിഞ്ചനന്തി കിഞ്ചി രൂപാദിധമ്മജാതം.
186. Kiñca bhiyyo – yassa natthīti gāthā. Tattha kiñcananti kiñci rūpādidhammajātaṃ.
അഭിസങ്ഖതന്തി കമ്മേന സങ്ഖരിതം. അഭിസഞ്ചേതയിതന്തി ചിത്തേന രാസികതം. അവിജ്ജായ ത്വേവാതി അവിജ്ജായ തു ഏവ. അസേസവിരാഗനിരോധാതി വിരാഗസങ്ഖാതേന മഗ്ഗേന നിരവസേസനിരോധാ.
Abhisaṅkhatanti kammena saṅkharitaṃ. Abhisañcetayitanti cittena rāsikataṃ. Avijjāya tvevāti avijjāya tu eva. Asesavirāganirodhāti virāgasaṅkhātena maggena niravasesanirodhā.
സുഞ്ഞതോ ലോകം അവേക്ഖസ്സൂതി അവസവത്തിസല്ലക്ഖണവസേന വാ തുച്ഛസങ്ഖാരസമനുപസ്സനവസേന വാതി ദ്വീഹാകാരേഹി സുഞ്ഞതോ ലോകം പസ്സ. അത്താനുദിട്ഠിം ഊഹച്ചാതി സക്കായദിട്ഠിം ഉദ്ധരിത്വാ. ഏവം മച്ചുതരോ സിയാതി ഏവം മരണസ്സ തരണോ ഭവേയ്യ. ഏവം ലോകം അവേക്ഖന്തന്തി ഏവം ഖന്ധലോകം പസ്സന്തം. മച്ചുരാജാ ന പസ്സതീതി മരണരാജാ ന ഓലോകേതി ന ദക്ഖതി.
Suññatolokaṃ avekkhassūti avasavattisallakkhaṇavasena vā tucchasaṅkhārasamanupassanavasena vāti dvīhākārehi suññato lokaṃ passa. Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti sakkāyadiṭṭhiṃ uddharitvā. Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ maraṇassa taraṇo bhaveyya. Evaṃ lokaṃ avekkhantanti evaṃ khandhalokaṃ passantaṃ. Maccurājā na passatīti maraṇarājā na oloketi na dakkhati.
നാഞ്ഞം പത്ഥയതേ കിഞ്ചീതി അഞ്ഞം അപ്പമത്തകമ്പി ന പത്ഥയതി ന പിഹയതി. അഞ്ഞത്ര അപ്പടിസന്ധിയാതി നിബ്ബാനം ഠപേത്വാ. ‘‘അഞ്ഞത്രപ്പടിസന്ധിയാ’’തി ഏകപദം കത്വാപി പഠന്തി.
Nāññaṃ patthayate kiñcīti aññaṃ appamattakampi na patthayati na pihayati. Aññatra appaṭisandhiyāti nibbānaṃ ṭhapetvā. ‘‘Aññatrappaṭisandhiyā’’ti ekapadaṃ katvāpi paṭhanti.
൧൮൭. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – അനിട്ഠുരീതി ഗാഥാ. തത്ഥ അനിട്ഠുരീതി അനിസ്സുകീ. ‘‘അനിട്ഠരീ’’തിപി കേചി പഠന്തി. സബ്ബധീ സമോതി സബ്ബത്ഥ സമോ, ഉപേക്ഖകോതി അധിപ്പായോ. കിം വുത്തം ഹോതി? യോ സോ ‘‘നത്ഥി മേ’’തി ന സോചതി, തമഹം അവികമ്പിനം പുഗ്ഗലം പുട്ഠോ സമാനോ അനിട്ഠുരീ അനനുഗിദ്ധോ, അനേജോ സബ്ബധീ സമോതി ഇമം തസ്മിം പുഗ്ഗലേ ചതുബ്ബിധം ആനിസംസം ബ്രൂമീതി.
187. Kiñca bhiyyo – aniṭṭhurīti gāthā. Tattha aniṭṭhurīti anissukī. ‘‘Aniṭṭharī’’tipi keci paṭhanti. Sabbadhī samoti sabbattha samo, upekkhakoti adhippāyo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yo so ‘‘natthi me’’ti na socati, tamahaṃ avikampinaṃ puggalaṃ puṭṭho samāno aniṭṭhurī ananugiddho, anejo sabbadhī samoti imaṃ tasmiṃ puggale catubbidhaṃ ānisaṃsaṃ brūmīti.
നിട്ഠുരിയോതി ഇസ്സുകീ. നിട്ഠുരഭാവോ നിട്ഠുരിയം, തം നിസ്സായ ഏത്തകമ്പി നത്ഥീതി ഖേളപാതന്തി അത്ഥോ. നിട്ഠുരിയകമ്മന്തി നിട്ഠുരിയകരണം. ഗഹട്ഠോ വാ ഹി ഗഹട്ഠം ഭിക്ഖു വാ ഭിക്ഖും നിസ്സായ വസന്തോ അപ്പമത്തകേനേവ കുജ്ഝിത്വാ തം നിസ്സായ ഏത്തകമ്പി നത്ഥീതി ഖേളം പാതേത്വാ പാദേന മദ്ദന്തോ വിയ നിട്ഠുരിയം നാമ കരോതി. തസ്സ തം കമ്മം ‘‘നിട്ഠുരിയകമ്മ’’ന്തി വുച്ചതി. ഇസ്സാതി സഭാവനിദ്ദേസോ . തതോ പരാ ദ്വേ ആകാരഭാവനിദ്ദേസാ. ഇതരത്തയം പരിയായവചനം. ലക്ഖണാദിതോ പനേസാ പരസമ്പത്തീനം ഉസൂയനലക്ഖണാ ഇസ്സാ; തത്ഥ ച അനഭിരതിരസാ; തതോ വിമുഖഭാവപച്ചുപട്ഠാനാ; പരസമ്പത്തിപദട്ഠാനാ.
Niṭṭhuriyoti issukī. Niṭṭhurabhāvo niṭṭhuriyaṃ, taṃ nissāya ettakampi natthīti kheḷapātanti attho. Niṭṭhuriyakammanti niṭṭhuriyakaraṇaṃ. Gahaṭṭho vā hi gahaṭṭhaṃ bhikkhu vā bhikkhuṃ nissāya vasanto appamattakeneva kujjhitvā taṃ nissāya ettakampi natthīti kheḷaṃ pātetvā pādena maddanto viya niṭṭhuriyaṃ nāma karoti. Tassa taṃ kammaṃ ‘‘niṭṭhuriyakamma’’nti vuccati. Issāti sabhāvaniddeso . Tato parā dve ākārabhāvaniddesā. Itarattayaṃ pariyāyavacanaṃ. Lakkhaṇādito panesā parasampattīnaṃ usūyanalakkhaṇā issā; tattha ca anabhiratirasā; tato vimukhabhāvapaccupaṭṭhānā; parasampattipadaṭṭhānā.
ലാഭേപി ന ഇഞ്ജതീതി പച്ചയലാഭേ ന ചലതി. അലാഭേപീതി പച്ചയാനം അലാഭേപി.
Lābhepi na iñjatīti paccayalābhe na calati. Alābhepīti paccayānaṃ alābhepi.
൧൮൮. കിഞ്ച ഭിയ്യോ – അനേജസ്സാതി ഗാഥാ. തത്ഥ നിസങ്ഖതീതി പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരാദീസു യോ കോചി സങ്ഖാരോ. സോ ഹി യസ്മാ നിസങ്ഖരിയതി, നിസങ്ഖരോതി വാ, തസ്മാ ‘‘നിസങ്ഖതീ’’തി വുച്ചതി. വിയാരമ്ഭാതി വിവിധാ പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരാദികാ ആരമ്ഭാ. ഖേമം പസ്സതി സബ്ബധീതി സബ്ബത്ഥ അഭയമേവ പസ്സതി.
188. Kiñca bhiyyo – anejassāti gāthā. Tattha nisaṅkhatīti puññābhisaṅkhārādīsu yo koci saṅkhāro. So hi yasmā nisaṅkhariyati, nisaṅkharoti vā, tasmā ‘‘nisaṅkhatī’’ti vuccati. Viyārambhāti vividhā puññābhisaṅkhārādikā ārambhā. Khemaṃ passati sabbadhīti sabbattha abhayameva passati.
ആരമ്ഭാതി കമ്മാനം പഠമാരമ്ഭാ. വിയാരമ്ഭാതി ഉപരൂപരി വിവിധആരമ്ഭനവസേന വീരിയാരമ്ഭാ. തീസു ഭവേസു പടിസന്ധിജനകകമ്മാനം ഏതം അധിവചനം. തസ്മാ വിയാരമ്ഭാ ആരതോ.
Ārambhāti kammānaṃ paṭhamārambhā. Viyārambhāti uparūpari vividhaārambhanavasena vīriyārambhā. Tīsu bhavesu paṭisandhijanakakammānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tasmā viyārambhā ārato.
൧൮൯. ഏവം പസ്സന്തോ ന സമേസൂതി ഗാഥാ. തത്ഥ ന വദതേതി ‘‘സദിസോഹമസ്മീ’’തിആദിനാ മാനവസേന സമേസുപി അത്താനം ന വദതി ഓമേസുപി ഉസ്സേസുപി. നാദേതി ന നിരസ്സതീതി രൂപാദീസു കഞ്ചി ധമ്മം ന ഗണ്ഹാതി ന നിസ്സജ്ജതി. സേസം സബ്ബത്ഥ തത്ഥ തത്ഥ വുത്തനയത്താ പാകടമേവ. ഏവം അരഹത്തനികൂടേനേവ ദേസനം നിട്ഠാപേസീതി.
189. Evaṃ passanto na samesūti gāthā. Tattha na vadateti ‘‘sadisohamasmī’’tiādinā mānavasena samesupi attānaṃ na vadati omesupi ussesupi. Nādeti na nirassatīti rūpādīsu kañci dhammaṃ na gaṇhāti na nissajjati. Sesaṃ sabbattha tattha tattha vuttanayattā pākaṭameva. Evaṃ arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhāpesīti.
സദ്ധമ്മപ്പജ്ജോതികായ മഹാനിദ്ദേസട്ഠകഥായ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
അത്തദണ്ഡസുത്തനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Attadaṇḍasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / മഹാനിദ്ദേസപാളി • Mahāniddesapāḷi / ൧൫. അത്തദണ്ഡസുത്തനിദ്ദേസോ • 15. Attadaṇḍasuttaniddeso