Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహానిద్దేసపాళి • Mahāniddesapāḷi |
౧౫. అత్తదణ్డసుత్తనిద్దేసో
15. Attadaṇḍasuttaniddeso
అథ అత్తదణ్డసుత్తనిద్దేసం వక్ఖతి –
Atha attadaṇḍasuttaniddesaṃ vakkhati –
౧౭౦.
170.
అత్తదణ్డా భయం జాతం, జనం పస్సథ మేధగం;
Attadaṇḍābhayaṃ jātaṃ, janaṃ passatha medhagaṃ;
సంవేగం కిత్తయిస్సామి, యథా సంవిజితం మయా.
Saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā.
అత్తదణ్డా భయం జాతన్తి. దణ్డాతి తయో దణ్డా – కాయదణ్డో, వచీదణ్డో, మనోదణ్డో. తివిధం కాయదుచ్చరితం కాయదణ్డో, చతుబ్బిధం వచీదుచ్చరితం వచీదణ్డో, తివిధం మనోదుచ్చరితం మనోదణ్డో. భయన్తి ద్వే భయాని – దిట్ఠధమ్మికఞ్చ భయం సమ్పరాయికఞ్చ భయం. కతమం దిట్ఠధమ్మికం భయం? ఇధేకచ్చో కాయేన దుచ్చరితం చరతి, వాచాయ దుచ్చరితం చరతి, మనసా దుచ్చరితం చరతి, పాణమ్పి హనతి, అదిన్నమ్పి ఆదియతి, సన్ధిమ్పి ఛిన్దతి, నిల్లోపమ్పి హరతి, ఏకాగారికమ్పి కరోతి, పరిపన్థేపి తిట్ఠతి, పరదారమ్పి గచ్ఛతి, ముసాపి భణతి. తమేనం గహేత్వా రఞ్ఞో దస్సేన్తి – ‘‘అయం, దేవ, చోరో ఆగుచారీ. ఇమస్స యం ఇచ్ఛసి తం దణ్డం పణేహీ’’తి. తమేనం రాజా పరిభాసతి. సో పరిభాసపచ్చయా భయమ్పి ఉప్పాదేతి, దుక్ఖం దోమనస్సం 1 పటిసంవేదేతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం.
Attadaṇḍā bhayaṃ jātanti. Daṇḍāti tayo daṇḍā – kāyadaṇḍo, vacīdaṇḍo, manodaṇḍo. Tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyadaṇḍo, catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ vacīdaṇḍo, tividhaṃ manoduccaritaṃ manodaṇḍo. Bhayanti dve bhayāni – diṭṭhadhammikañca bhayaṃ samparāyikañca bhayaṃ. Katamaṃ diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ? Idhekacco kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Tamenaṃ gahetvā rañño dassenti – ‘‘ayaṃ, deva, coro āgucārī. Imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehī’’ti. Tamenaṃ rājā paribhāsati. So paribhāsapaccayā bhayampi uppādeti, dukkhaṃ domanassaṃ 2 paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ.
ఏత్తకేనపి రాజా న తుస్సతి. తమేనం రాజా బన్ధాపేతి అన్దుబన్ధనేన వా రజ్జుబన్ధనేన వా సఙ్ఖలికబన్ధనేన వా వేత్తబన్ధనేన వా లతాబన్ధనేన వా పక్ఖేపబన్ధనేన వా 3 పరిక్ఖేపబన్ధనేన వా గామబన్ధనేన వా నిగమబన్ధనేన వా నగరబన్ధనేన వా రట్ఠబన్ధనేన వా జనపదబన్ధనేన వా అన్తమసో సవచనీయమ్పి కరోతి – ‘‘న తే లబ్భా ఇతో పక్కమితు’’న్తి. సో బన్ధనపచ్చయాపి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం.
Ettakenapi rājā na tussati. Tamenaṃ rājā bandhāpeti andubandhanena vā rajjubandhanena vā saṅkhalikabandhanena vā vettabandhanena vā latābandhanena vā pakkhepabandhanena vā 4 parikkhepabandhanena vā gāmabandhanena vā nigamabandhanena vā nagarabandhanena vā raṭṭhabandhanena vā janapadabandhanena vā antamaso savacanīyampi karoti – ‘‘na te labbhā ito pakkamitu’’nti. So bandhanapaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ.
ఏత్తకేనపి రాజా న తుస్సతి. రాజా తస్స ధనం ఆహరాపేతి – సతం వా సహస్సం వా సతసహస్సం వా. సో ధనజానిపచ్చయాపి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం.
Ettakenapi rājā na tussati. Rājā tassa dhanaṃ āharāpeti – sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā. So dhanajānipaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ.
ఏత్తకేనపి రాజా న తుస్సతి. తమేనం రాజా వివిధా కమ్మకారణా కారాపేతి – కసాహిపి తాళేతి, వేత్తేహిపి తాళేతి, అడ్ఢదణ్డకేహిపి తాళేతి, హత్థమ్పి ఛిన్దతి, పాదమ్పి ఛిన్దతి, హత్థపాదమ్పి ఛిన్దతి, కణ్ణమ్పి ఛిన్దతి, నాసమ్పి ఛిన్దతి, కణ్ణనాసమ్పి ఛిన్దతి, బిలఙ్గథాలికమ్పి కరోతి, సఙ్ఖముణ్డికమ్పి కరోతి, రాహుముఖమ్పి కరోతి, జోతిమాలికమ్పి కరోతి, హత్థపజ్జోతికమ్పి కరోతి, ఏరకపత్తికమ్పి కరోతి, చీరకవాసికమ్పి కరోతి, ఏణేయ్యకమ్పి కరోతి, బళిసమంసికమ్పి కరోతి, కహాపణికమ్పి కరోతి, ఖారాపతచ్ఛికమ్పి కరోతి, పలిఘపరివత్తకమ్పి కరోతి, పలాలపీఠకమ్పి కరోతి, తత్తేనపి తేలేన ఓసిఞ్చతి, సునఖేహిపి ఖాదాపేతి, జీవన్తమ్పి సూలే ఉత్తాసేతి, అసినాపి సీసం ఛిన్దతి. సో కమ్మకారణపచ్చయాపి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం. రాజా ఇమేసం చతున్నం దణ్డానం ఇస్సరో.
Ettakenapi rājā na tussati. Tamenaṃ rājā vividhā kammakāraṇā kārāpeti – kasāhipi tāḷeti, vettehipi tāḷeti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷeti, hatthampi chindati, pādampi chindati, hatthapādampi chindati, kaṇṇampi chindati, nāsampi chindati, kaṇṇanāsampi chindati, bilaṅgathālikampi karoti, saṅkhamuṇḍikampi karoti, rāhumukhampi karoti, jotimālikampi karoti, hatthapajjotikampi karoti, erakapattikampi karoti, cīrakavāsikampi karoti, eṇeyyakampi karoti, baḷisamaṃsikampi karoti, kahāpaṇikampi karoti, khārāpatacchikampi karoti, palighaparivattakampi karoti, palālapīṭhakampi karoti, tattenapi telena osiñcati, sunakhehipi khādāpeti, jīvantampi sūle uttāseti, asināpi sīsaṃ chindati. So kammakāraṇapaccayāpi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaro.
సో సకేన కమ్మేన కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జతి. తమేనం నిరయపాలా పఞ్చవిధబన్ధనం నామ కమ్మకారణం కారేన్తి – తత్తం అయోఖిలం హత్థే గమేన్తి, తత్తం అయోఖిలం దుతియే హత్థే గమేన్తి, తత్తం అయోఖిలం పాదే గమేన్తి, తత్తం అయోఖిలం దుతియే పాదే గమేన్తి, తత్తం అయోఖిలం మజ్ఝే ఉరస్మిం గమేన్తి. సో తత్థ దుక్ఖా తిబ్బా 5 కటుకా వేదనా వేదేతి; న చ తావ కాలంకరోతి యావ న తం పాపకమ్మం బ్యన్తీహోతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం.
So sakena kammena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Tamenaṃ nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakāraṇaṃ kārenti – tattaṃ ayokhilaṃ hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye hatthe gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ dutiye pāde gamenti, tattaṃ ayokhilaṃ majjhe urasmiṃ gamenti. So tattha dukkhā tibbā 6 kaṭukā vedanā vedeti; na ca tāva kālaṃkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ.
తమేనం నిరయపాలా సంవేసేత్వా 7 కుఠారీహి 8 తచ్ఛేన్తి. సో తత్థ దుక్ఖా తిబ్బా కటుకా వేదనా వేదేతి; న చ తావ కాలంకరోతి యావ న తం పాపకమ్మం బ్యన్తీహోతి. తమేనం నిరయపాలా ఉద్ధంపాదం 9 అధోసిరం గహేత్వా వాసీహి తచ్ఛేన్తి. తమేనం నిరయపాలా రథే యోజేత్వా ఆదిత్తాయ పథవియా సమ్పజ్జలితాయ సజోతిభూతాయ సారేన్తిపి పచ్చాసారేన్తిపి 10 …పే॰… తమేనం నిరయపాలా మహన్తం అఙ్గారపబ్బతం ఆదిత్తం సమ్పజ్జలితం సజోతిభూతం ఆరోపేన్తిపి ఓరోపేన్తిపి…పే॰… తమేనం నిరయపాలా ఉద్ధంపాదం అధోసిరం గహేత్వా తత్తాయ లోహకుమ్భియా పక్ఖిపన్తి ఆదిత్తాయ సమ్పజ్జలితాయ సజోతిభూతాయ. సో తత్థ ఫేణుద్దేహకం పచ్చతి. సో తత్థ ఫేణుద్దేహకం పచ్చమానో సకిమ్పి ఉద్ధం గచ్ఛతి, సకిమ్పి అధో గచ్ఛతి, సకిమ్పి తిరియం గచ్ఛతి. సో తత్థ దుక్ఖా తిబ్బా కటుకా వేదనా వేదేతి; న చ తావ కాలంకరోతి యావ న తం పాపకమ్మం బ్యన్తీహోతి. ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం. తమేనం నిరయపాలా మహానిరయే పక్ఖిపన్తి. సో ఖో పన మహానిరయో –
Tamenaṃ nirayapālā saṃvesetvā 11 kuṭhārīhi 12 tacchenti. So tattha dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedeti; na ca tāva kālaṃkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ nirayapālā uddhaṃpādaṃ 13 adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchenti. Tamenaṃ nirayapālā rathe yojetvā ādittāya pathaviyā sampajjalitāya sajotibhūtāya sārentipi paccāsārentipi 14 …pe… tamenaṃ nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ āropentipi oropentipi…pe… tamenaṃ nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya. So tattha pheṇuddehakaṃ paccati. So tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati, sakimpi adho gacchati, sakimpi tiriyaṃ gacchati. So tattha dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedeti; na ca tāva kālaṃkaroti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Tamenaṃ nirayapālā mahāniraye pakkhipanti. So kho pana mahānirayo –
‘‘చతుక్కణ్ణో చతుద్వారో, విభత్తో భాగసో మితో;
‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;
‘‘తస్స అయోమయా భూమి, జలితా తేజసా యుతా;
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
సమన్తా యోజనసతం, ఫరిత్వా తిట్ఠతి సబ్బదా.
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā.
‘‘కదరియాతపనా ఘోరా, అచ్చిమన్తో దురాసదా;
‘‘Kadariyātapanā ghorā, accimanto durāsadā;
లోమహంసనరూపా చ, భిస్మా పటిభయా దుఖా.
Lomahaṃsanarūpā ca, bhismā paṭibhayā dukhā.
‘‘పురత్థిమాయ భిత్తియా, అచ్చిక్ఖన్ధో సముట్ఠితో;
‘‘Puratthimāya bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, పచ్ఛిమాయ పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, pacchimāya paṭihaññati.
‘‘పచ్ఛిమాయ చ భిత్తియా, అచ్చిక్ఖన్ధో సముట్ఠితో;
‘‘Pacchimāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, పురత్థిమాయ పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, puratthimāya paṭihaññati.
‘‘ఉత్తరాయ చ భిత్తియా, అచ్చిక్ఖన్ధో సముట్ఠితో;
‘‘Uttarāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, దక్ఖిణాయ పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, dakkhiṇāya paṭihaññati.
‘‘దక్ఖిణాయ చ భిత్తియా, అచ్చిక్ఖన్ధో సముట్ఠితో;
‘‘Dakkhiṇāya ca bhittiyā, accikkhandho samuṭṭhito;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, ఉత్తరాయ పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, uttarāya paṭihaññati.
‘‘హేట్ఠతో చ సముట్ఠాయ, అచ్చిక్ఖన్ధో భయానకో;
‘‘Heṭṭhato ca samuṭṭhāya, accikkhandho bhayānako;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, ఛదనస్మిం పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, chadanasmiṃ paṭihaññati.
‘‘ఛదనమ్హా సముట్ఠాయ, అచ్చిక్ఖన్ధో భయానకో;
‘‘Chadanamhā samuṭṭhāya, accikkhandho bhayānako;
దహన్తో పాపకమ్మన్తే, భూమియం పటిహఞ్ఞతి.
Dahanto pāpakammante, bhūmiyaṃ paṭihaññati.
‘‘అయోకపాలమాదిత్తం, సన్తత్తం జలితం యథా;
‘‘Ayokapālamādittaṃ, santattaṃ jalitaṃ yathā;
ఏవం అవీచినిరయో, హేట్ఠా ఉపరి పస్సతో.
Evaṃ avīcinirayo, heṭṭhā upari passato.
‘‘తత్థ సత్తా మహాలుద్దా, మహాకిబ్బిసకారినో;
‘‘Tattha sattā mahāluddā, mahākibbisakārino;
‘‘జాతవేదసమో కాయో, తేసం నిరయవాసినం;
‘‘Jātavedasamo kāyo, tesaṃ nirayavāsinaṃ;
పస్స కమ్మానం దళ్హత్తం, న భస్మా హోతి నపీ మసి.
Passa kammānaṃ daḷhattaṃ, na bhasmā hoti napī masi.
‘‘పురత్థిమేనపి ధావన్తి, తతో ధావన్తి పచ్ఛిమం;
‘‘Puratthimenapi dhāvanti, tato dhāvanti pacchimaṃ;
ఉత్తరేనపి ధావన్తి, తతో ధావన్తి దక్ఖిణం.
Uttarenapi dhāvanti, tato dhāvanti dakkhiṇaṃ.
అభినిక్ఖమితాసా తే, సత్తా మోక్ఖగవేసినో.
Abhinikkhamitāsā te, sattā mokkhagavesino.
‘‘న తే తతో నిక్ఖమితుం, లభన్తి కమ్మపచ్చయా;
‘‘Na te tato nikkhamituṃ, labhanti kammapaccayā;
తేసఞ్చ పాపకమ్మన్తం, అవిపక్కం కతం బహు’’న్తి.
Tesañca pāpakammantaṃ, avipakkaṃ kataṃ bahu’’nti.
ఏతం భయం దుక్ఖం దోమనస్సం కుతో తస్స? అత్తదణ్డతో జాతం సఞ్జాతం నిబ్బత్తం అభినిబ్బత్తం పాతుభూతం. యాని చ నేరయికాని దుక్ఖాని యాని చ తిరచ్ఛానయోనికాని దుక్ఖాని యాని చ పేత్తివిసయికాని దుక్ఖాని యాని చ మానుసికాని దుక్ఖాని; తాని కుతో జాతాని కుతో సఞ్జాతాని కుతో నిబ్బత్తాని కుతో అభినిబ్బత్తాని కుతో పాతుభూతాని? అత్తదణ్డతో జాతాని సఞ్జాతాని నిబ్బత్తాని అభినిబ్బత్తాని పాతుభూతానీతి – అత్తదణ్డా భయం జాతం.
Etaṃ bhayaṃ dukkhaṃ domanassaṃ kuto tassa? Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Yāni ca nerayikāni dukkhāni yāni ca tiracchānayonikāni dukkhāni yāni ca pettivisayikāni dukkhāni yāni ca mānusikāni dukkhāni; tāni kuto jātāni kuto sañjātāni kuto nibbattāni kuto abhinibbattāni kuto pātubhūtāni? Attadaṇḍato jātāni sañjātāni nibbattāni abhinibbattāni pātubhūtānīti – attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ.
జనం పస్సథ మేధగన్తి. జనన్తి ఖత్తియా చ బ్రాహ్మణా చ వేస్సా చ సుద్దా చ గహట్ఠా చ పబ్బజితా చ దేవా చ మనుస్సా చ మేధగం జనం కలహం జనం విరుద్ధం జనం పటివిరుద్ధం జనం ఆహతం జనం పచ్చాహతం జనం ఆఘాతితం జనం పచ్చాఘాతితం జనం పస్సథ దక్ఖథ ఓలోకేథ నిజ్ఝాయేథ ఉపపరిక్ఖథాతి – జనం పస్సథ మేధగం.
Janaṃ passatha medhaganti. Jananti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca medhagaṃ janaṃ kalahaṃ janaṃ viruddhaṃ janaṃ paṭiviruddhaṃ janaṃ āhataṃ janaṃ paccāhataṃ janaṃ āghātitaṃ janaṃ paccāghātitaṃ janaṃ passatha dakkhatha oloketha nijjhāyetha upaparikkhathāti – janaṃ passatha medhagaṃ.
సంవేగం కిత్తయిస్సామీతి. సంవేగం ఉబ్బేగం ఉత్రాసం భయం పీళనం ఘట్టనం ఉపద్దవం ఉపసగ్గం. కిత్తయిస్సామీతి పకిత్తయిస్సామి ఆచిక్ఖిస్సామి దేసేస్సామి పఞ్ఞపేస్సామి పట్ఠపేస్సామి వివరిస్సామి విభజిస్సామి ఉత్తానీకరిస్సామి పకాసిస్సామీతి – సంవేగం కిత్తయిస్సామి.
Saṃvegaṃ kittayissāmīti. Saṃvegaṃ ubbegaṃ utrāsaṃ bhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavaṃ upasaggaṃ. Kittayissāmīti pakittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – saṃvegaṃ kittayissāmi.
యథా సంవిజితం మయాతి. యథా మయా అత్తనాయేవ అత్తానం సంవేజితో ఉబ్బేజితో సంవేగమాపాదితోతి – యథా సంవిజితం మయా.
Yathā saṃvijitaṃ mayāti. Yathā mayā attanāyeva attānaṃ saṃvejito ubbejito saṃvegamāpāditoti – yathā saṃvijitaṃ mayā.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘అత్తదణ్డా భయం జాతం, జనం పస్సథ మేధగం;
‘‘Attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ, janaṃ passatha medhagaṃ;
సంవేగం కిత్తయిస్సామి, యథా సంవిజితం మయా’’తి.
Saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā’’ti.
౧౭౧.
171.
ఫన్దమానం పజం దిస్వా, మచ్ఛే అప్పోదకే యథా;
Phandamānaṃpajaṃ disvā, macche appodake yathā;
అఞ్ఞమఞ్ఞేహి బ్యారుద్ధే, దిస్వా మం భయమావిసి.
Aññamaññehi byāruddhe, disvā maṃ bhayamāvisi.
ఫన్దమానం పజం దిస్వాతి. పజాతి సత్తాధివచనం. పజం తణ్హాఫన్దనాయ ఫన్దమానం దిట్ఠిఫన్దనాయ ఫన్దమానం కిలేసఫన్దనాయ ఫన్దమానం దుచ్చరితఫన్దనాయ ఫన్దమానం పయోగఫన్దనాయ ఫన్దమానం విపాకఫన్దనాయ ఫన్దమానం రత్తం రాగేన ఫన్దమానం దుట్ఠం దోసేన ఫన్దమానం మూళ్హం మోహేన ఫన్దమానం వినిబద్ధం మానేన ఫన్దమానం పరామట్ఠం దిట్ఠియా ఫన్దమానం విక్ఖేపగతం ఉద్ధచ్చేన ఫన్దమానం అనిట్ఠఙ్గతం విచికిచ్ఛాయ ఫన్దమానం థామగతం అనుసయేహి ఫన్దమానం లాభేన ఫన్దమానం అలాభేన ఫన్దమానం యసేన ఫన్దమానం అయసేన ఫన్దమానం పసంసాయ ఫన్దమానం నిన్దాయ ఫన్దమానం సుఖేన ఫన్దమానం దుక్ఖేన ఫన్దమానం జాతియా ఫన్దమానం జరాయ ఫన్దమానం బ్యాధినా ఫన్దమానం మరణేన ఫన్దమానం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసేహి ఫన్దమానం నేరయికేన దుక్ఖేన ఫన్దమానం తిరచ్ఛానయోనికేన దుక్ఖేన ఫన్దమానం పేత్తివిసయికేన దుక్ఖేన ఫన్దమానం మానుసికేన దుక్ఖేన ఫన్దమానం గబ్భోక్కన్తిమూలకేన దుక్ఖేన… గబ్భట్ఠితిమూలకేన 23 దుక్ఖేన… గబ్భావుట్ఠానమూలకేన దుక్ఖేన… జాతస్సూపనిబన్ధకేన దుక్ఖేన… జాతస్స పరాధేయ్యకేన దుక్ఖేన… అత్తూపక్కమేన దుక్ఖేన… పరూపక్కమేన దుక్ఖేన… దుక్ఖదుక్ఖేన… సఙ్ఖారదుక్ఖేన… విపరిణామదుక్ఖేన… చక్ఖురోగేన దుక్ఖేన… సోతరోగేన … ఘానరోగేన… జివ్హారోగేన … కాయరోగేన… సీసరోగేన … కణ్ణరోగేన… ముఖరోగేన… దన్తరోగేన… కాసేన… సాసేన… పినాసేన… డాహేన… జరేన… కుచ్ఛిరోగేన… ముచ్ఛాయ… పక్ఖన్దికాయ… సూలాయ… విసూచికాయ… కుట్ఠేన… గణ్డేన… కిలాసేన… సోసేన… అపమారేన… దద్దుయా… కణ్డుయా… కచ్ఛుయా… రఖసాయ… వితచ్ఛికాయ… లోహితేన… పిత్తేన… మధుమేహేన… అంసాయ… పీళకాయ… భగన్దలేన… పిత్తసముట్ఠానేన ఆబాధేన… సేమ్హసముట్ఠానేన ఆబాధేన… వాతసముట్ఠానేన ఆబాధేన… సన్నిపాతికేన ఆబాధేన… ఉతుపరిణామజేన ఆబాధేన… విసమపరిహారజేన ఆబాధేన … ఓపక్కమికేన ఆబాధేన… కమ్మవిపాకజేన ఆబాధేన… సీతేన… ఉణ్హేన… జిఘచ్ఛాయ… పిపాసాయ… ఉచ్చారేన… పస్సావేన… డంసమకసవాతాతపసరీసపసమ్ఫస్సేన దుక్ఖేన… మాతుమరణేన దుక్ఖేన… పితుమరణేన దుక్ఖేన… భాతుమరణేన దుక్ఖేన… భగినిమరణేన దుక్ఖేన… పుత్తమరణేన దుక్ఖేన… ధీతుమరణేన దుక్ఖేన… ఞాతిమరణేన దుక్ఖేన… భోగబ్యసనేన దుక్ఖేన… రోగబ్యసనేన దుక్ఖేన… సీలబ్యసనేన దుక్ఖేన… దిట్ఠిబ్యసనేన దుక్ఖేన ఫన్దమానం సమ్ఫన్దమానం విప్ఫన్దమానం వేధమానం పవేధమానం సమ్పవేధమానం. దిస్వాతి దిస్వా పస్సిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వాతి – ఫన్దమానం పజం దిస్వా.
Phandamānaṃ pajaṃ disvāti. Pajāti sattādhivacanaṃ. Pajaṃ taṇhāphandanāya phandamānaṃ diṭṭhiphandanāya phandamānaṃ kilesaphandanāya phandamānaṃ duccaritaphandanāya phandamānaṃ payogaphandanāya phandamānaṃ vipākaphandanāya phandamānaṃ rattaṃ rāgena phandamānaṃ duṭṭhaṃ dosena phandamānaṃ mūḷhaṃ mohena phandamānaṃ vinibaddhaṃ mānena phandamānaṃ parāmaṭṭhaṃ diṭṭhiyā phandamānaṃ vikkhepagataṃ uddhaccena phandamānaṃ aniṭṭhaṅgataṃ vicikicchāya phandamānaṃ thāmagataṃ anusayehi phandamānaṃ lābhena phandamānaṃ alābhena phandamānaṃ yasena phandamānaṃ ayasena phandamānaṃ pasaṃsāya phandamānaṃ nindāya phandamānaṃ sukhena phandamānaṃ dukkhena phandamānaṃ jātiyā phandamānaṃ jarāya phandamānaṃ byādhinā phandamānaṃ maraṇena phandamānaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamānaṃ nerayikena dukkhena phandamānaṃ tiracchānayonikena dukkhena phandamānaṃ pettivisayikena dukkhena phandamānaṃ mānusikena dukkhena phandamānaṃ gabbhokkantimūlakena dukkhena… gabbhaṭṭhitimūlakena 24 dukkhena… gabbhāvuṭṭhānamūlakena dukkhena… jātassūpanibandhakena dukkhena… jātassa parādheyyakena dukkhena… attūpakkamena dukkhena… parūpakkamena dukkhena… dukkhadukkhena… saṅkhāradukkhena… vipariṇāmadukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena … ghānarogena… jivhārogena … kāyarogena… sīsarogena … kaṇṇarogena… mukharogena… dantarogena… kāsena… sāsena… pināsena… ḍāhena… jarena… kucchirogena… mucchāya… pakkhandikāya… sūlāya… visūcikāya… kuṭṭhena… gaṇḍena… kilāsena… sosena… apamārena… dadduyā… kaṇḍuyā… kacchuyā… rakhasāya… vitacchikāya… lohitena… pittena… madhumehena… aṃsāya… pīḷakāya… bhagandalena… pittasamuṭṭhānena ābādhena… semhasamuṭṭhānena ābādhena… vātasamuṭṭhānena ābādhena… sannipātikena ābādhena… utupariṇāmajena ābādhena… visamaparihārajena ābādhena … opakkamikena ābādhena… kammavipākajena ābādhena… sītena… uṇhena… jighacchāya… pipāsāya… uccārena… passāvena… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena dukkhena… mātumaraṇena dukkhena… pitumaraṇena dukkhena… bhātumaraṇena dukkhena… bhaginimaraṇena dukkhena… puttamaraṇena dukkhena… dhītumaraṇena dukkhena… ñātimaraṇena dukkhena… bhogabyasanena dukkhena… rogabyasanena dukkhena… sīlabyasanena dukkhena… diṭṭhibyasanena dukkhena phandamānaṃ samphandamānaṃ vipphandamānaṃ vedhamānaṃ pavedhamānaṃ sampavedhamānaṃ. Disvāti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – phandamānaṃ pajaṃ disvā.
మచ్ఛే అప్పోదకే యథాతి యథా మచ్ఛా అప్పోదకే ఉదకపరియాదానే కాకేహి వా కులలేహి వా బలాకాహి వా పరిపాతియమానా ఉక్ఖిపియమానా ఖజ్జమానా ఫన్దన్తి సమ్ఫన్దన్తి విప్ఫన్దన్తి వేధన్తి పవేధన్తి సమ్పవేధన్తి; ఏవమేవ పజా తణ్హాఫన్దనాయ ఫన్దన్తి…పే॰… దిట్ఠిబ్యసనేన దుక్ఖేన ఫన్దన్తి సమ్ఫన్దన్తి విప్ఫన్దన్తి వేధన్తి పవేధన్తి సమ్పవేధన్తీతి – మచ్ఛే అప్పోదకే యథా.
Macche appodake yathāti yathā macchā appodake udakapariyādāne kākehi vā kulalehi vā balākāhi vā paripātiyamānā ukkhipiyamānā khajjamānā phandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhanti; evameva pajā taṇhāphandanāya phandanti…pe… diṭṭhibyasanena dukkhena phandanti samphandanti vipphandanti vedhanti pavedhanti sampavedhantīti – macche appodake yathā.
అఞ్ఞమఞ్ఞేహి బ్యారుద్ధేతి అఞ్ఞమఞ్ఞం సత్తా విరుద్ధా పటివిరుద్ధా ఆహతా పచ్చాహతా ఆఘాతితా పచ్చాఘాతితా. రాజానోపి రాజూహి వివదన్తి, ఖత్తియాపి ఖత్తియేహి వివదన్తి, బ్రాహ్మణాపి బ్రాహ్మణేహి వివదన్తి, గహపతీపి గహపతీహి వివదన్తి, మాతాపి పుత్తేన వివదతి, పుత్తోపి మాతరా వివదతి, పితాపి పుత్తేన వివదతి, పుత్తోపి పితరా వివదతి, భాతాపి భాతరా వివదతి, భగినీపి భగినియా వివదతి, భాతాపి భగినియా వివదతి, భగినిపి భాతరా వివదతి, సహాయోపి సహాయేన వివదతి; తే తత్థ కలహవిగ్గహవివాదాపన్నా అఞ్ఞమఞ్ఞం పాణీహిపి ఉపక్కమన్తి, లేడ్డూహిపి ఉపక్కమన్తి, దణ్డేహిపి ఉపక్కమన్తి, సత్థేహిపి ఉపక్కమన్తి, తే తత్థ మరణమ్పి నిగచ్ఛన్తి మరణమత్తమ్పి దుక్ఖన్తి – అఞ్ఞమఞ్ఞేహి బ్యారుద్ధే.
Aññamaññehi byāruddheti aññamaññaṃ sattā viruddhā paṭiviruddhā āhatā paccāhatā āghātitā paccāghātitā. Rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatīpi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhātarā vivadati, bhaginīpi bhaginiyā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati, bhaginipi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati; te tattha kalahaviggahavivādāpannā aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti, leḍḍūhipi upakkamanti, daṇḍehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti, te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhanti – aññamaññehi byāruddhe.
దిస్వా మం భయమావిసీతి. దిస్వాతి దిస్వా పస్సిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా భయం పీళనం ఘట్టనం ఉపద్దవో ఉపసగ్గో ఆవిసీతి 25 – దిస్వా మం భయమావిసి.
Disvāmaṃ bhayamāvisīti. Disvāti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā bhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggo āvisīti 26 – disvā maṃ bhayamāvisi.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘ఫన్దమానం పజం దిస్వా, మచ్ఛే అప్పోదకే యథా;
‘‘Phandamānaṃ pajaṃ disvā, macche appodake yathā;
అఞ్ఞమఞ్ఞేహి బ్యారుద్ధే, దిస్వా మం భయమావిసీ’’తి.
Aññamaññehi byāruddhe, disvā maṃ bhayamāvisī’’ti.
౧౭౨.
172.
సమన్తమసారో లోకో, దిసా సబ్బా సమేరితా;
Samantamasāro loko, disā sabbā sameritā;
ఇచ్ఛం భవనమత్తనో, నాద్దసాసిం అనోసితం.
Icchaṃ bhavanamattano, nāddasāsiṃ anositaṃ.
సమన్తమసారో లోకోతి. లోకోతి నిరయలోకో తిరచ్ఛానయోనిలోకో పేత్తివిసయలోకో మనుస్సలోకో దేవలోకో, ఖన్ధలోకో ధాతులోకో ఆయతనలోకో, అయం లోకో పరో లోకో, బ్రహ్మలోకో దేవలోకో – అయం వుచ్చతి లోకో. నిరయలోకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో నిచ్చసారసారేన వా సుఖసారసారేన వా అత్తసారసారేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా. తిరచ్ఛానయోనిలోకో…పే॰… పేత్తివిసయలోకో… మనుస్సలోకో… దేవలోకో… ఖన్ధలోకో… ధాతులోకో… ఆయతనలోకో… అయం లోకో… పరో లోకో… బ్రహ్మలోకో… దేవలోకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో నిచ్చసారసారేన వా సుఖసారసారేన వా అత్తసారసారేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా.
Samantamasāro lokoti. Lokoti nirayaloko tiracchānayoniloko pettivisayaloko manussaloko devaloko, khandhaloko dhātuloko āyatanaloko, ayaṃ loko paro loko, brahmaloko devaloko – ayaṃ vuccati loko. Nirayaloko asāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Tiracchānayoniloko…pe… pettivisayaloko… manussaloko… devaloko… khandhaloko… dhātuloko… āyatanaloko… ayaṃ loko… paro loko… brahmaloko… devaloko asāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.
యథా పన నళో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా ఏరణ్డో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా ఉదుమ్బరో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా సేతకచ్ఛో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా పారిభద్దకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా ఫేణపిణ్డో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా ఉదకపుబ్బుళం 27 అసారం నిస్సారం సారాపగతం , యథా మరీచి అసారా నిస్సారా సారాపగతా, యథా కదలిక్ఖన్ధో అసారో నిస్సారో సారాపగతో, యథా మాయా అసారా నిస్సారా సారాపగతా; ఏవమేవ నిరయలోకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో నిచ్చసారసారేన వా సుఖసారసారేన వా అత్తసారసారేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా.
Yathā pana naḷo asāro nissāro sārāpagato, yathā eraṇḍo asāro nissāro sārāpagato, yathā udumbaro asāro nissāro sārāpagato, yathā setakaccho asāro nissāro sārāpagato, yathā pāribhaddako asāro nissāro sārāpagato, yathā pheṇapiṇḍo asāro nissāro sārāpagato, yathā udakapubbuḷaṃ 28 asāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ , yathā marīci asārā nissārā sārāpagatā, yathā kadalikkhandho asāro nissāro sārāpagato, yathā māyā asārā nissārā sārāpagatā; evameva nirayaloko asāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā.
తిరచ్ఛానయోనిలోకో… పేత్తివిసయలోకో… మనుస్సలోకో… దేవలోకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో నిచ్చసారసారేన వా సుఖసారసారేన వా అత్తసారసారేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వా. ఖన్ధలోకో… ధాతులోకో… ఆయతనలోకో… అయం లోకో… పరో లోకో… బ్రహ్మలోకో… దేవలోకో అసారో నిస్సారో సారాపగతో నిచ్చసారసారేన వా సుఖసారసారేన వా అత్తసారసారేన వా నిచ్చేన వా ధువేన వా సస్సతేన వా అవిపరిణామధమ్మేన వాతి – సమన్తమసారో లోకో.
Tiracchānayoniloko… pettivisayaloko… manussaloko… devaloko asāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Khandhaloko… dhātuloko… āyatanaloko… ayaṃ loko… paro loko… brahmaloko… devaloko asāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vāti – samantamasāro loko.
దిసా సబ్బా సమేరితాతి. యే పురత్థిమాయ దిసాయ సఙ్ఖారా, తేపి ఏరితా సమేరితా చలితా ఘట్టితా అనిచ్చతాయ జాతియా అనుగతా జరాయ అనుసటా బ్యాధినా అభిభూతా మరణేన అబ్భాహతా దుక్ఖే పతిట్ఠితా అతాణా అలేణా అసరణా అసరణీభూతా. యే పచ్ఛిమాయ దిసాయ సఙ్ఖారా…పే॰… యే ఉత్తరాయ దిసాయ సఙ్ఖారా… యే దక్ఖిణాయ దిసాయ సఙ్ఖారా… యే పురత్థిమాయ అనుదిసాయ సఙ్ఖారా… యే పచ్ఛిమాయ అనుదిసాయ సఙ్ఖారా… యే ఉత్తరాయ అనుదిసాయ సఙ్ఖారా… యే దక్ఖిణాయ అనుదిసాయ సఙ్ఖారా… యే హేట్ఠిమాయ దిసాయ సఙ్ఖారా… యే ఉపరిమాయ దిసాయ సఙ్ఖారా… యే దససు దిసాసు సఙ్ఖారా, తేపి ఏరితా సమేరితా చలితా ఘట్టితా అనిచ్చతాయ జాతియా అనుగతా జరాయ అనుసటా బ్యాధినా అభిభూతా మరణేన అబ్భాహతా దుక్ఖే పతిట్ఠితా అతాణా అలేణా అసరణా అసరణీభూతా. భాసితమ్పి చేతం –
Disā sabbā sameritāti. Ye puratthimāya disāya saṅkhārā, tepi eritā sameritā calitā ghaṭṭitā aniccatāya jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā dukkhe patiṭṭhitā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtā. Ye pacchimāya disāya saṅkhārā…pe… ye uttarāya disāya saṅkhārā… ye dakkhiṇāya disāya saṅkhārā… ye puratthimāya anudisāya saṅkhārā… ye pacchimāya anudisāya saṅkhārā… ye uttarāya anudisāya saṅkhārā… ye dakkhiṇāya anudisāya saṅkhārā… ye heṭṭhimāya disāya saṅkhārā… ye uparimāya disāya saṅkhārā… ye dasasu disāsu saṅkhārā, tepi eritā sameritā calitā ghaṭṭitā aniccatāya jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā dukkhe patiṭṭhitā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtā. Bhāsitampi cetaṃ –
‘‘కిఞ్చాపి చేతం జలతీ విమానం, ఓభాసయం ఉత్తరియం దిసాయ;
‘‘Kiñcāpi cetaṃ jalatī vimānaṃ, obhāsayaṃ uttariyaṃ disāya;
రూపే రణం దిస్వా సదా పవేధితం, తస్మా న రూపే రమతీ సుమేధో.
Rūpe raṇaṃ disvā sadā pavedhitaṃ, tasmā na rūpe ramatī sumedho.
‘‘మచ్చునాబ్భాహతో లోకో, జరాయ పరివారితో;
‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;
‘‘సబ్బో ఆదీపితో లోకో, సబ్బో లోకో పధూపితో;
‘‘Sabbo ādīpito loko, sabbo loko padhūpito;
సబ్బో పజ్జలితో లోకో, సబ్బో లోకో పకమ్పితో’’తి.
Sabbo pajjalito loko, sabbo loko pakampito’’ti.
దిసా సబ్బా సమేరితా.
Disā sabbā sameritā.
ఇచ్ఛం భవనమత్తనోతి. అత్తనో భవనం తాణం లేణం సరణం గతిం పరాయనం ఇచ్ఛన్తో సాదియన్తో పత్థయన్తో పిహయన్తో అభిజప్పన్తోతి – ఇచ్ఛం భవనమత్తనో. నాద్దసాసిం అనోసితన్తి. అజ్ఝోసితంయేవ అద్దసం, అనజ్ఝోసితం నాద్దసం, సబ్బం యోబ్బఞ్ఞం జరాయ ఓసితం, సబ్బం ఆరోగ్యం బ్యాధినా ఓసితం, సబ్బం జీవితం మరణేన ఓసితం, సబ్బం లాభం అలాభేన ఓసితం, సబ్బం యసం అయసేన ఓసితం, సబ్బం పసంసం నిన్దాయ ఓసితం, సబ్బం సుఖం దుక్ఖేన ఓసితం.
Icchaṃ bhavanamattanoti. Attano bhavanaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gatiṃ parāyanaṃ icchanto sādiyanto patthayanto pihayanto abhijappantoti – icchaṃ bhavanamattano. Nāddasāsiṃ anositanti. Ajjhositaṃyeva addasaṃ, anajjhositaṃ nāddasaṃ, sabbaṃ yobbaññaṃ jarāya ositaṃ, sabbaṃ ārogyaṃ byādhinā ositaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇena ositaṃ, sabbaṃ lābhaṃ alābhena ositaṃ, sabbaṃ yasaṃ ayasena ositaṃ, sabbaṃ pasaṃsaṃ nindāya ositaṃ, sabbaṃ sukhaṃ dukkhena ositaṃ.
‘‘లాభో అలాభో యసో అయసో చ, నిన్దా పసంసా చ సుఖం దుఖఞ్చ;
‘‘Lābho alābho yaso ayaso ca, nindā pasaṃsā ca sukhaṃ dukhañca;
ఏతే అనిచ్చా మనుజేసు ధమ్మా, అసస్సతా విపరిణామధమ్మా’’తి.
Ete aniccā manujesu dhammā, asassatā vipariṇāmadhammā’’ti.
నాద్దసాసిం అనోసితం.
Nāddasāsiṃ anositaṃ.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘సమన్తమసారో లోకో, దిసా సబ్బా సమేరితా;
‘‘Samantamasāro loko, disā sabbā sameritā;
ఇచ్ఛం భవనమత్తనో, నాద్దసాసిం అనోసిత’’న్తి.
Icchaṃ bhavanamattano, nāddasāsiṃ anosita’’nti.
౧౭౩.
173.
ఓసానే త్వేవ బ్యారుద్ధే, దిస్వా మే అరతీ అహు;
Osānetveva byāruddhe, disvā me aratī ahu;
అథేత్థ సల్లమద్దక్ఖిం, దుద్దసం హదయస్సితం.
Athettha sallamaddakkhiṃ, duddasaṃ hadayassitaṃ.
ఓసానే త్వేవ బ్యారుద్ధేతి. ఓసానే త్వేవాతి సబ్బం యోబ్బఞ్ఞం జరా ఓసాపేతి, సబ్బం ఆరోగ్యం బ్యాధి ఓసాపేతి, సబ్బం జీవితం మరణం ఓసాపేతి, సబ్బం లాభం అలాభో ఓసాపేతి, సబ్బం యసం అయసో ఓసాపేతి, సబ్బం పసంసం నిన్దా ఓసాపేతి, సబ్బం సుఖం దుక్ఖం ఓసాపేతీతి – ఓసానే త్వేవ. బ్యారుద్ధేతి యోబ్బఞ్ఞకామా సత్తా జరాయ పటివిరుద్ధా, ఆరోగ్యకామా సత్తా బ్యాధినా పటివిరుద్ధా, జీవితుకామా సత్తా మరణేన పటివిరుద్ధా, లాభకామా సత్తా అలాభేన పటివిరుద్ధా, యసకామా సత్తా అయసేన పటివిరుద్ధా, పసంసకామా సత్తా నిన్దాయ పటివిరుద్ధా, సుఖకామా సత్తా దుక్ఖేన పటివిరుద్ధా ఆహతా పచ్చాహతా ఆఘాతితా పచ్చాఘాతితాతి – ఓసానే త్వేవ బ్యారుద్ధే.
Osāne tveva byāruddheti. Osāne tvevāti sabbaṃ yobbaññaṃ jarā osāpeti, sabbaṃ ārogyaṃ byādhi osāpeti, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇaṃ osāpeti, sabbaṃ lābhaṃ alābho osāpeti, sabbaṃ yasaṃ ayaso osāpeti, sabbaṃ pasaṃsaṃ nindā osāpeti, sabbaṃ sukhaṃ dukkhaṃ osāpetīti – osāne tveva. Byāruddheti yobbaññakāmā sattā jarāya paṭiviruddhā, ārogyakāmā sattā byādhinā paṭiviruddhā, jīvitukāmā sattā maraṇena paṭiviruddhā, lābhakāmā sattā alābhena paṭiviruddhā, yasakāmā sattā ayasena paṭiviruddhā, pasaṃsakāmā sattā nindāya paṭiviruddhā, sukhakāmā sattā dukkhena paṭiviruddhā āhatā paccāhatā āghātitā paccāghātitāti – osāne tveva byāruddhe.
దిస్వా మే అరతీ అహూతి. దిస్వాతి దిస్వా పస్సిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వాతి – దిస్వా. మే అరతీతి యా అరతి యా అనభిరతి యా అనభిరమనా యా ఉక్కణ్ఠితా యా పరితసితా అహూతి – దిస్వా మే అరతీ అహు.
Disvāme aratī ahūti. Disvāti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – disvā. Me aratīti yā arati yā anabhirati yā anabhiramanā yā ukkaṇṭhitā yā paritasitā ahūti – disvā me aratī ahu.
అథేత్థ సల్లమద్దక్ఖిన్తి. అథాతి పదసన్ధి…పే॰… పదానుపుబ్బతాపేతం – అథాతి. ఏత్థాతి సత్తేసు. సల్లన్తి సత్త సల్లాని – రాగసల్లం, దోససల్లం, మోహసల్లం, మానసల్లం, దిట్ఠిసల్లం, సోకసల్లం, కథంకథాసల్లం. అద్దక్ఖిన్తి అద్దసం అదక్ఖిం అపస్సిం పటివిజ్ఝిన్తి – అథేత్థ సల్లమద్దక్ఖిం.
Athettha sallamaddakkhinti. Athāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – athāti. Etthāti sattesu. Sallanti satta sallāni – rāgasallaṃ, dosasallaṃ, mohasallaṃ, mānasallaṃ, diṭṭhisallaṃ, sokasallaṃ, kathaṃkathāsallaṃ. Addakkhinti addasaṃ adakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhinti – athettha sallamaddakkhiṃ.
దుద్దసం హదయస్సితన్తి. దుద్దసన్తి దుద్దసం దుద్దక్ఖం దుప్పస్సం దుబ్బుజ్ఝం దురనుబుజ్ఝం దుప్పటివిజ్ఝన్తి – దుద్దసం. హదయస్సితన్తి హదయం వుచ్చతి చిత్తం. యం చిత్తం మనో మానసం హదయం పణ్డరం మనో మనాయతనం మనిన్ద్రియం విఞ్ఞాణం విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో తజ్జా మనోవిఞ్ఞాణధాతు. హదయస్సితన్తి హదయనిస్సితం చిత్తసితం చిత్తనిస్సితం చిత్తేన సహగతం సహజాతం సంసట్ఠం సమ్పయుత్తం ఏకుప్పాదం ఏకనిరోధం ఏకవత్థుకం ఏకారమ్మణన్తి – దుద్దసం హదయస్సితం.
Duddasaṃ hadayassitanti. Duddasanti duddasaṃ duddakkhaṃ duppassaṃ dubbujjhaṃ duranubujjhaṃ duppaṭivijjhanti – duddasaṃ. Hadayassitanti hadayaṃ vuccati cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Hadayassitanti hadayanissitaṃ cittasitaṃ cittanissitaṃ cittena sahagataṃ sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ ekuppādaṃ ekanirodhaṃ ekavatthukaṃ ekārammaṇanti – duddasaṃ hadayassitaṃ.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘ఓసానే త్వేవ బ్యారుద్ధే, దిస్వా మే అరతీ అహు;
‘‘Osāne tveva byāruddhe, disvā me aratī ahu;
అథేత్థ సల్లమద్దక్ఖిం, దుద్దసం హదయస్సిత’’న్తి.
Athettha sallamaddakkhiṃ, duddasaṃ hadayassita’’nti.
౧౭౪.
174.
యేన సల్లేన ఓతిణ్ణో, దిసా సబ్బా విధావతి;
Yena sallena otiṇṇo, disā sabbā vidhāvati;
తమేవ సల్లమబ్బుయ్హ, న ధావతి న సీదతి.
Tameva sallamabbuyha, na dhāvati na sīdati.
యేన సల్లేన ఓతిణ్ణో, దిసా సబ్బా విధావతీతి. సల్లన్తి. సత్త సల్లాని – రాగసల్లం, దోససల్లం, మోహసల్లం, మానసల్లం, దిట్ఠిసల్లం, సోకసల్లం, కథంకథాసల్లం. కతమం రాగసల్లం? యో రాగో సారాగో అనునయో అనురోధో నన్దిరాగో చిత్తస్స సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం – ఇదం రాగసల్లం.
Yenasallena otiṇṇo, disā sabbā vidhāvatīti. Sallanti. Satta sallāni – rāgasallaṃ, dosasallaṃ, mohasallaṃ, mānasallaṃ, diṭṭhisallaṃ, sokasallaṃ, kathaṃkathāsallaṃ. Katamaṃ rāgasallaṃ? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandirāgo cittassa sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – idaṃ rāgasallaṃ.
కతమం దోససల్లం? ‘‘అనత్థం మే అచరీ’’తి ఆఘాతో జాయతి ‘‘అనత్థం మే చరతీ’’తి ఆఘాతో జాయతి, ‘‘అనత్థం మే చరిస్సతీ’’తి ఆఘాతో జాయతి…పే॰… చణ్డిక్కం అసురోపో అనత్తమనతా చిత్తస్స – ఇదం దోససల్లం.
Katamaṃ dosasallaṃ? ‘‘Anatthaṃ me acarī’’ti āghāto jāyati ‘‘anatthaṃ me caratī’’ti āghāto jāyati, ‘‘anatthaṃ me carissatī’’ti āghāto jāyati…pe… caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – idaṃ dosasallaṃ.
కతమం మోహసల్లం? దుక్ఖే అఞ్ఞాణం…పే॰… దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తే అఞ్ఞాణం, అపరన్తే అఞ్ఞాణం, పుబ్బన్తాపరన్తే అఞ్ఞాణం , ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణం. యం ఏవరూపం అదస్సనం అనభిసమయో అననుబోధో అసమ్బోధో అప్పటివేధో అసఙ్గాహణా అపరియోగాహణా 31 అసమపేక్ఖనా అపచ్చవేక్ఖనా అపచ్చక్ఖకమ్మం దుమ్మేజ్ఝం బాల్యం మోహో పమోహో సమ్మోహో అవిజ్జా అవిజ్జోఘో అవిజ్జాయోగో అవిజ్జానుసయో అవిజ్జాపరియుట్ఠానం అవిజ్జాలఙ్గీ మోహో అకుసలమూలం – ఇదం మోహసల్లం.
Katamaṃ mohasallaṃ? Dukkhe aññāṇaṃ…pe… dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ , idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ. Yaṃ evarūpaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhaṇā 32 asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ mohasallaṃ.
కతమం మానసల్లం? ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి మానో, ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి మానో, ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి మానో. యో ఏవరూపో మానో మఞ్ఞనా మఞ్ఞితత్తం ఉన్నతి ఉన్నమో ధజో సమ్పగ్గాహో కేతుకమ్యతా చిత్తస్స – ఇదం మానసల్లం.
Katamaṃ mānasallaṃ? ‘‘Seyyohamasmī’’ti māno, ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, ‘‘hīnohamasmī’’ti māno. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – idaṃ mānasallaṃ.
కతమం దిట్ఠిసల్లం? వీసతివత్థుకా సక్కాయదిట్ఠి, దసవత్థుకా మిచ్ఛాదిట్ఠి, దసవత్థుకా అన్తగ్గాహికా దిట్ఠి. యా ఏవరూపా దిట్ఠి దిట్ఠిగతం దిట్ఠిగహనం దిట్ఠికన్తారో దిట్ఠివిసూకాయికం దిట్ఠివిప్ఫన్దితం దిట్ఠిసఞ్ఞోజనం గాహో పటిగ్గాహో అభినివేసో పరామాసో కుమ్మగ్గో 33 మిచ్ఛాపథో మిచ్ఛత్తం తిత్థాయతనం విపరియాసగ్గాహో విపరీతగ్గాహో విపల్లాసగ్గాహో మిచ్ఛాగాహో అయాథావకస్మిం ‘‘యాథావక’’న్తి గాహో యావతా ద్వాసట్ఠి దిట్ఠిగతాని – ఇదం దిట్ఠిసల్లం.
Katamaṃ diṭṭhisallaṃ? Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo 34 micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ ‘‘yāthāvaka’’nti gāho yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – idaṃ diṭṭhisallaṃ.
కతమం సోకసల్లం? ఞాతిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స రోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స భోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స సీలబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స దిట్ఠిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన బ్యసనేన సమన్నాగతస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన దుక్ఖధమ్మేన ఫుట్ఠస్స సోకో సోచనా సోచితత్తం అన్తోసోకో అన్తోపరిసోకో అన్తోడాహో అన్తోపరిడాహో చేతసో పరిజ్ఝాయనా దోమనస్సం – ఇదం సోకసల్లం.
Katamaṃ sokasallaṃ? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā domanassaṃ – idaṃ sokasallaṃ.
కతమం కథంకథాసల్లం? దుక్ఖే కఙ్ఖా, దుక్ఖసముదయే కఙ్ఖా, దుక్ఖనిరోధే కఙ్ఖా, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ కఙ్ఖా, పుబ్బన్తే కఙ్ఖా, అపరన్తే కఙ్ఖా, పుబ్బన్తాపరన్తే కఙ్ఖా, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖా. యా ఏవరూపా కఙ్ఖా కఙ్ఖాయనా కఙ్ఖాయితత్తం విమతి విచికిచ్ఛా ద్వేళ్హకం ద్వేధాపథో సంసయో అనేకంసగ్గాహో ఆసప్పనా పరిసప్పనా అపరియోగాహణా ఛమ్భితత్తం చిత్తస్స మనోవిలేఖో – ఇదం కథంకథాసల్లం.
Katamaṃ kathaṃkathāsallaṃ? Dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā. Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhaṇā chambhitattaṃ cittassa manovilekho – idaṃ kathaṃkathāsallaṃ.
యేన సల్లేన ఓతిణ్ణో, దిసా సబ్బా విధావతీతి. రాగసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో కాయేన దుచ్చరితం చరతి, వాచాయ దుచ్చరితం చరతి, మనసా దుచ్చరితం చరతి, పాణమ్పి హనతి, అదిన్నమ్పి ఆదియతి, సన్ధిమ్పి ఛిన్దతి, నిల్లోపమ్పి హరతి, ఏకాగారికమ్పి కరోతి, పరిపన్థేపి తిట్ఠతి, పరదారమ్పి గచ్ఛతి, ముసాపి భణతి; ఏవమ్పి రాగసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి. అథ వా రాగసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో భోగే పరియేసన్తో నావాయ మహాసముద్దం పక్ఖన్దతి. సీతస్స పురక్ఖతో ఉణ్హస్స పురక్ఖతో డంసమకసవాతాతపసరీసపసమ్ఫస్సేహి పీళియమానో 35 ఖుప్పిపాసాయ మియ్యమానో తిగుమ్బం గచ్ఛతి, తక్కోలం గచ్ఛతి, తక్కసీలం గచ్ఛతి, కాళముఖం గచ్ఛతి, పురపూరం గచ్ఛతి, వేసుఙ్గం గచ్ఛతి, వేరాపథం గచ్ఛతి, జవం గచ్ఛతి, తామలిం గచ్ఛతి, వఙ్కం గచ్ఛతి, ఏళబన్ధనం గచ్ఛతి, సువణ్ణకూటం గచ్ఛతి, సువణ్ణభూమిం గచ్ఛతి, తమ్బపణ్ణిం గచ్ఛతి, సుప్పాదకం 36 గచ్ఛతి, భారుకచ్ఛం గచ్ఛతి, సురట్ఠం గచ్ఛతి, భఙ్గలోకం 37 గచ్ఛతి, భఙ్గణం 38 గచ్ఛతి, పరమభఙ్గణం గచ్ఛతి, యోనం గచ్ఛతి, పరమయోనం గచ్ఛతి, వినకం గచ్ఛతి, మూలపదం గచ్ఛతి, మరుకన్తారం గచ్ఛతి, జణ్ణుపథం గచ్ఛతి, అజపథం గచ్ఛతి , మేణ్డపథం గచ్ఛతి, సఙ్కుపథం గచ్ఛతి, ఛత్తపథం గచ్ఛతి, వంసపథం గచ్ఛతి, సకుణపథం గచ్ఛతి, మూసికపథం గచ్ఛతి, దరిపథం గచ్ఛతి, వేత్తాచారం గచ్ఛతి; పరియేసన్తో న లభతి, అలాభమూలకమ్పి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి, పరియేసన్తో లభతి, లద్ధా ఆరక్ఖమూలకమ్పి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి ‘‘కిన్తి మే భోగే నేవ రాజానో హరేయ్యుం న చోరా హరేయ్యుం న అగ్గి దహేయ్య న ఉదకం వహేయ్య న అప్పియా దాయాదా హరేయ్యు’’న్తి. తస్స ఏవం ఆరక్ఖతో గోపయతో తే భోగా విప్పలుజ్జన్తి , సో విప్పయోగమూలకమ్పి దుక్ఖం దోమనస్సం పటిసంవేదేతి. ఏవమ్పి రాగసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
Yenasallena otiṇṇo, disā sabbā vidhāvatīti. Rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati; evampi rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati. Atha vā rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato bhoge pariyesanto nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandati. Sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi pīḷiyamāno 39 khuppipāsāya miyyamāno tigumbaṃ gacchati, takkolaṃ gacchati, takkasīlaṃ gacchati, kāḷamukhaṃ gacchati, purapūraṃ gacchati, vesuṅgaṃ gacchati, verāpathaṃ gacchati, javaṃ gacchati, tāmaliṃ gacchati, vaṅkaṃ gacchati, eḷabandhanaṃ gacchati, suvaṇṇakūṭaṃ gacchati, suvaṇṇabhūmiṃ gacchati, tambapaṇṇiṃ gacchati, suppādakaṃ 40 gacchati, bhārukacchaṃ gacchati, suraṭṭhaṃ gacchati, bhaṅgalokaṃ 41 gacchati, bhaṅgaṇaṃ 42 gacchati, paramabhaṅgaṇaṃ gacchati, yonaṃ gacchati, paramayonaṃ gacchati, vinakaṃ gacchati, mūlapadaṃ gacchati, marukantāraṃ gacchati, jaṇṇupathaṃ gacchati, ajapathaṃ gacchati , meṇḍapathaṃ gacchati, saṅkupathaṃ gacchati, chattapathaṃ gacchati, vaṃsapathaṃ gacchati, sakuṇapathaṃ gacchati, mūsikapathaṃ gacchati, daripathaṃ gacchati, vettācāraṃ gacchati; pariyesanto na labhati, alābhamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti, pariyesanto labhati, laddhā ārakkhamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti ‘‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ na corā hareyyuṃ na aggi daheyya na udakaṃ vaheyya na appiyā dāyādā hareyyu’’nti. Tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhogā vippalujjanti , so vippayogamūlakampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Evampi rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
దోససల్లేన…పే॰… మోహసల్లేన… మానసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో కాయేన దుచ్చరితం చరతి, వాచాయ దుచ్చరితం చరతి, మనసా దుచ్చరితం చరతి, పాణమ్పి హనతి, అదిన్నమ్పి ఆదియతి, సన్ధిమ్పి ఛిన్దతి, నిల్లోపమ్పి హరతి, ఏకాగారికమ్పి కరోతి, పరిపన్థేపి తిట్ఠతి, పరదారమ్పి గచ్ఛతి, ముసాపి భణతి. ఏవం మానసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
Dosasallena…pe… mohasallena… mānasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, sandhimpi chindati, nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati. Evaṃ mānasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
దిట్ఠిసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో అచేలకో హోతి ముత్తాచారో హత్థాపలేఖనో 43, న ఏహిభదన్తికో , న తిట్ఠభదన్తికో; నాభిహటం, న ఉద్దిస్సకతం, న నిమన్తనం సాదియతి, సో న కుమ్భిముఖా పటిగ్గణ్హాతి, న కళోపిముఖా 44 పటిగ్గణ్హాతి, న ఏళకమన్తరం, న దణ్డమన్తరం, న ముసలమన్తరం, న ద్విన్నం భుఞ్జమానానం, న గబ్భినియా, న పాయమానాయ, న పురిసన్తరగతాయ, న సంకిత్తీసు, న యత్థ సా ఉపట్ఠితో హోతి, న యత్థ మక్ఖికా సణ్డసణ్డచారినీ. న మచ్ఛం న మంసం న సురం న మేరయం న థుసోదకం పివతి. సో ఏకాగారికో వా హోతి ఏకాలోపికో, ద్వాగారికో వా హోతి ద్వాలోపికో…పే॰… సత్తాగారికో వా హోతి సత్తాలోపికో. ఏకిస్సాపి భత్తియా యాపేతి, ద్వీహిపి భత్తీహి యాపేతి…పే॰… సత్తహిపి భత్తీహి యాపేతి. ఏకాహికమ్పి ఆహారం ఆహారేతి, ద్వీహికమ్పి ఆహారం ఆహారేతి…పే॰… సత్తాహికమ్పి ఆహారం ఆహారేతి. ఇతి ఏవరూపం అడ్ఢమాసికమ్పి పరియాయభత్తభోజనానుయోగమనుయుత్తో విహరతి. ఏవమ్పి దిట్ఠిసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
Diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato acelako hoti muttācāro hatthāpalekhano 45, na ehibhadantiko , na tiṭṭhabhadantiko; nābhihaṭaṃ, na uddissakataṃ, na nimantanaṃ sādiyati, so na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti, na kaḷopimukhā 46 paṭiggaṇhāti, na eḷakamantaraṃ, na daṇḍamantaraṃ, na musalamantaraṃ, na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ, na gabbhiniyā, na pāyamānāya, na purisantaragatāya, na saṃkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī. Na macchaṃ na maṃsaṃ na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pivati. So ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko…pe… sattāgāriko vā hoti sattālopiko. Ekissāpi bhattiyā yāpeti, dvīhipi bhattīhi yāpeti…pe… sattahipi bhattīhi yāpeti. Ekāhikampi āhāraṃ āhāreti, dvīhikampi āhāraṃ āhāreti…pe… sattāhikampi āhāraṃ āhāreti. Iti evarūpaṃ aḍḍhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati. Evampi diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
అథ వా దిట్ఠిసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో సో సాకభక్ఖో వా హోతి, సామాకభక్ఖో వా హోతి, నీవారభక్ఖో వా హోతి, దద్దులభక్ఖో వా హోతి, హటభక్ఖో వా హోతి, కణభక్ఖో వా హోతి, ఆచామభక్ఖో వా హోతి, పిఞ్ఞాకభక్ఖో వా హోతి, తిలభక్ఖో వా హోతి, తిణభక్ఖో వా హోతి, గోమయభక్ఖో వా హోతి, వనమూలఫలాహారో యాపేతి పవత్తఫలభోజనో. సో సాణానిపి ధారేతి, మసాణానిపి ధారేతి, ఛవదుస్సానిపి ధారేతి, పంసుకూలానిపి ధారేతి, తిరీటానిపి ధారేతి, అజినానిపి ధారేతి, అజినక్ఖిపమ్పి ధారేతి, కుసచీరమ్పి ధారేతి, వాకచీరమ్పి ధారేతి, ఫలకచీరమ్పి ధారేతి, కేసకమ్బలమ్పి ధారేతి, ఉలూకపక్ఖమ్పి ధారేతి, కేసమస్సులోచకోపి హోతి, కేసమస్సులోచనానుయోగమనుయుత్తో విహరతి. ఉబ్భట్ఠకోపి హోతి ఆసనపటిక్ఖిత్తో, ఉక్కుటికోపి హోతి ఉక్కుటికప్పధానమనుయుత్తో, కణ్టకాపస్సయికో హోతి, కణ్టకాపస్సయే సేయ్యం కప్పేతి, ఫలకసేయ్యమ్పి కప్పేతి, థణ్డిలసేయ్యమ్పి కప్పేతి, ఏకాపస్సయికో హోతి రజోజల్లధరో, అబ్భోకాసికోపి హోతి యథాసన్థతికో, వేకటికోపి హోతి వికటభోజనానుయోగమనుయుత్తో, అపానకోపి హోతి అపానకత్తమనుయుత్తో, సాయతతియకమ్పి ఉదకోరోహనానుయోగమనుయుత్తో విహరతి. ఇతి ఏవరూపం అనేకవిహితం కాయస్స ఆతాపనపరితాపనానుయోగమనుయుత్తో విహరతి. ఏవమ్పి దిట్ఠిసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
Atha vā diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato so sākabhakkho vā hoti, sāmākabhakkho vā hoti, nīvārabhakkho vā hoti, daddulabhakkho vā hoti, haṭabhakkho vā hoti, kaṇabhakkho vā hoti, ācāmabhakkho vā hoti, piññākabhakkho vā hoti, tilabhakkho vā hoti, tiṇabhakkho vā hoti, gomayabhakkho vā hoti, vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojano. So sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāreti, chavadussānipi dhāreti, paṃsukūlānipi dhāreti, tirīṭānipi dhāreti, ajinānipi dhāreti, ajinakkhipampi dhāreti, kusacīrampi dhāreti, vākacīrampi dhāreti, phalakacīrampi dhāreti, kesakambalampi dhāreti, ulūkapakkhampi dhāreti, kesamassulocakopi hoti, kesamassulocanānuyogamanuyutto viharati. Ubbhaṭṭhakopi hoti āsanapaṭikkhitto, ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto, kaṇṭakāpassayiko hoti, kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti, phalakaseyyampi kappeti, thaṇḍilaseyyampi kappeti, ekāpassayiko hoti rajojalladharo, abbhokāsikopi hoti yathāsanthatiko, vekaṭikopi hoti vikaṭabhojanānuyogamanuyutto, apānakopi hoti apānakattamanuyutto, sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati. Iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati. Evampi diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
సోకసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో సోచతి కిలమతి పరిదేవతి ఉరత్తాళిం కన్దతి సమ్మోహం ఆపజ్జతి. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –
Sokasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘భూతపుబ్బం, బ్రాహ్మణ, ఇమిస్సాయేవ సావత్థియా అఞ్ఞతరిస్సా ఇత్థియా మాతా కాలమకాసి. సా తస్సా కాలం కిరియాయ ఉమ్మత్తికా ఖిత్తచిత్తా రథియాయ రథియం, సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవమాహ – ‘అపి మే మాతరం అద్దస్సథ, అపి మే మాతరం అద్దస్సథా’తి .
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa, imissāyeva sāvatthiyā aññatarissā itthiyā mātā kālamakāsi. Sā tassā kālaṃ kiriyāya ummattikā khittacittā rathiyāya rathiyaṃ, siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘api me mātaraṃ addassatha, api me mātaraṃ addassathā’ti .
‘‘భూతపుబ్బం, బ్రాహ్మణ, ఇమిస్సాయేవ సావత్థియా అఞ్ఞతరిస్సా ఇత్థియా పితా కాలమకాసి… భాతా కాలమకాసి… భగినీ కాలమకాసి… పుత్తో కాలమకాసి… ధీతా కాలమకాసి… సామికో కాలమకాసి. సా తస్స కాలం కిరియాయ ఉమ్మత్తికా ఖిత్తచిత్తా రథియాయ రథియం, సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవమాహ – ‘అపి మే సామికం అద్దస్సథ, అపి మే సామికం అద్దస్సథా’తి.
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa, imissāyeva sāvatthiyā aññatarissā itthiyā pitā kālamakāsi… bhātā kālamakāsi… bhaginī kālamakāsi… putto kālamakāsi… dhītā kālamakāsi… sāmiko kālamakāsi. Sā tassa kālaṃ kiriyāya ummattikā khittacittā rathiyāya rathiyaṃ, siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘api me sāmikaṃ addassatha, api me sāmikaṃ addassathā’ti.
‘‘భూతపుబ్బం, బ్రాహ్మణ, ఇమిస్సాయేవ సావత్థియా అఞ్ఞతరస్స పురిసస్స మాతా కాలమకాసి. సో తస్సా కాలం కిరియాయ ఉమ్మత్తకో ఖిత్తచిత్తో రథియాయ రథియం, సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవమాహ – ‘అపి మే మాతరం అద్దస్సథ, అపి మే మాతరం అద్దస్సథా’తి.
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa, imissāyeva sāvatthiyā aññatarassa purisassa mātā kālamakāsi. So tassā kālaṃ kiriyāya ummattako khittacitto rathiyāya rathiyaṃ, siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘api me mātaraṃ addassatha, api me mātaraṃ addassathā’ti.
‘‘భూతపుబ్బం , బ్రాహ్మణ, ఇమిస్సాయేవ సావత్థియా అఞ్ఞతరస్స పురిసస్స పితా కాలమకాసి… భాతా కాలమకాసి… భగినీ కాలమకాసి… పుత్తో కాలమకాసి… ధీతా కాలమకాసి… పజాపతి కాలమకాసి. సో తస్సా కాలం కిరియాయ ఉమ్మత్తకో ఖిత్తచిత్తో రథియాయ రథియం, సిఙ్ఘాటకేన సిఙ్ఘాటకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవమాహ – ‘అపి మే పజాపతిం అద్దస్సథ, అపి మే పజాపతిం అద్దస్సథా’తి.
‘‘Bhūtapubbaṃ , brāhmaṇa, imissāyeva sāvatthiyā aññatarassa purisassa pitā kālamakāsi… bhātā kālamakāsi… bhaginī kālamakāsi… putto kālamakāsi… dhītā kālamakāsi… pajāpati kālamakāsi. So tassā kālaṃ kiriyāya ummattako khittacitto rathiyāya rathiyaṃ, siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘api me pajāpatiṃ addassatha, api me pajāpatiṃ addassathā’ti.
‘‘భూతపుబ్బం, బ్రాహ్మణ, ఇమిస్సాయేవ సావత్థియా అఞ్ఞతరా ఇత్థీ ఞాతికులం అగమాసి. తస్సా తే ఞాతకా సామికం అచ్ఛిన్దిత్వా అఞ్ఞస్స దాతుకామా, సా చ నం న ఇచ్ఛతి. అథ ఖో సా ఇత్థీ సామికం ఏతదవోచ – ‘ఇమే, అయ్యపుత్త, ఞాతకా తవ అచ్ఛిన్దిత్వా అఞ్ఞస్స దాతుకామా, ఉభో మయం మరిస్సామా’తి. అథ ఖో సో పురిసో తం ఇత్థిం ద్విధా ఛేత్వా అత్తానం ఓపాతేతి – ‘ఉభో పేచ్చ భవిస్సామా’’’తి. ఏవం సోకసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
‘‘Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa, imissāyeva sāvatthiyā aññatarā itthī ñātikulaṃ agamāsi. Tassā te ñātakā sāmikaṃ acchinditvā aññassa dātukāmā, sā ca naṃ na icchati. Atha kho sā itthī sāmikaṃ etadavoca – ‘ime, ayyaputta, ñātakā tava acchinditvā aññassa dātukāmā, ubho mayaṃ marissāmā’ti. Atha kho so puriso taṃ itthiṃ dvidhā chetvā attānaṃ opāteti – ‘ubho pecca bhavissāmā’’’ti. Evaṃ sokasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
కథంకథాసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో సంసయపక్ఖన్దో హోతి విమతిపక్ఖన్దో ద్వేళ్హకజాతో – ‘‘అహోసిం ను ఖో అహం అతీతమద్ధానం, నను ఖో అహోసిం అతీతమద్ధానం, కిం ను ఖో అహోసిం అతీతమద్ధానం, కథం ను ఖో అహోసిం అతీతమద్ధానం , కిం హుత్వా కిం అహోసిం ను ఖో అతీతమద్ధానం, భవిస్సామి ను ఖో అహం అనాగతమద్ధానం, నను ఖో భవిస్సామి అనాగతమద్ధానం, కిం ను ఖో భవిస్సామి అనాగతమద్ధానం, కథం ను ఖో భవిస్సామి అనాగతమద్ధానం, కిం హుత్వా కిం భవిస్సామి ను ఖో అనాగతమద్ధానం, ఏతరహి వా పచ్చుప్పన్నం అద్ధానం అజ్ఝత్తం కథంకథీ హోతి, అహం ను ఖోస్మి, నో ను ఖోస్మి, కిం ను ఖోస్మి కథం ను ఖోస్మి, అయం ను ఖో సత్తో కుతో ఆగతో, సో కుహిం గామీ భవిస్సతీ’’తి. ఏవం కథంకథాసల్లేన ఓతిణ్ణో విద్ధో ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతి.
Kathaṃkathāsallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ , kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho atītamaddhānaṃ, bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho anāgatamaddhānaṃ, etarahi vā paccuppannaṃ addhānaṃ ajjhattaṃ kathaṃkathī hoti, ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatī’’ti. Evaṃ kathaṃkathāsallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati.
తే సల్లే అభిసఙ్ఖరోతి; తే సల్లే అభిసఙ్ఖరోన్తో సల్లాభిసఙ్ఖారవసేన పురత్థిమం దిసం ధావతి, పచ్ఛిమం దిసం ధావతి, ఉత్తరం దిసం ధావతి, దక్ఖిణం దిసం ధావతి. తే సల్లాభిసఙ్ఖారా అప్పహీనా; సల్లాభిసఙ్ఖారానం అప్పహీనత్తా గతియా ధావతి, నిరయే ధావతి , తిరచ్ఛానయోనియా ధావతి, పేత్తివిసయే ధావతి, మనుస్సలోకే ధావతి, దేవలోకే ధావతి, గతియా గతిం, ఉపపత్తియా ఉపపత్తిం, పటిసన్ధియా పటిసన్ధిం, భవేన భవం, సంసారేన సంసారం, వట్టేన వట్టం ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతీతి – యేన సల్లేన ఓతిణ్ణో దిసా సబ్బా విధావతి.
Te salle abhisaṅkharoti; te salle abhisaṅkharonto sallābhisaṅkhāravasena puratthimaṃ disaṃ dhāvati, pacchimaṃ disaṃ dhāvati, uttaraṃ disaṃ dhāvati, dakkhiṇaṃ disaṃ dhāvati. Te sallābhisaṅkhārā appahīnā; sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattā gatiyā dhāvati, niraye dhāvati , tiracchānayoniyā dhāvati, pettivisaye dhāvati, manussaloke dhāvati, devaloke dhāvati, gatiyā gatiṃ, upapattiyā upapattiṃ, paṭisandhiyā paṭisandhiṃ, bhavena bhavaṃ, saṃsārena saṃsāraṃ, vaṭṭena vaṭṭaṃ dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsaratīti – yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvati.
తమేవ సల్లమబ్బుయ్హ, న ధావతి న సీదతీతి. తమేవ రాగసల్లం దోససల్లం మోహసల్లం మానసల్లం దిట్ఠిసల్లం సోకసల్లం కథంకథాసల్లం అబ్బుయ్హ అబ్బుహిత్వా ఉద్ధరిత్వా సముద్ధరిత్వా ఉప్పాటయిత్వా సముప్పాటయిత్వా 47 పజహిత్వా వినోదేత్వా బ్యన్తిం కరిత్వా అనభావం గమేత్వా నేవ పురత్థిమం దిసం ధావతి న పచ్ఛిమం దిసం ధావతి న ఉత్తరం దిసం ధావతి న దక్ఖిణం దిసం ధావతి. తే సల్లాభిసఙ్ఖారా పహీనా; సల్లాభిసఙ్ఖారానం పహీనత్తా గతియా న ధావతి, నిరయే న ధావతి, తిరచ్ఛానయోనియా న ధావతి, పేత్తివిసయే న ధావతి, మనుస్సలోకే న ధావతి, దేవలోకే న ధావతి, న గతియా గతిం, న ఉపపత్తియా ఉపపత్తిం, న పటిసన్ధియా పటిసన్ధిం, న భవేన భవం, న సంసారేన సంసారం, న వట్టేన వట్టం ధావతి విధావతి సన్ధావతి సంసరతీతి – తమేవ సల్లమబ్బుయ్హ న ధావతి. న సీదతీతి కామోఘే న సీదతి, భవోఘే న సీదతి, దిట్ఠోఘే న సీదతి, అవిజ్జోఘే న సీదతి, న సంసీదతి న ఓసీదతి న అవసీదతి న గచ్ఛతి న అవగచ్ఛతీతి – తమేవ సల్లమబ్బుయ్హ, న ధావతి న సీదతి.
Tameva sallamabbuyha, na dhāvati na sīdatīti. Tameva rāgasallaṃ dosasallaṃ mohasallaṃ mānasallaṃ diṭṭhisallaṃ sokasallaṃ kathaṃkathāsallaṃ abbuyha abbuhitvā uddharitvā samuddharitvā uppāṭayitvā samuppāṭayitvā 48 pajahitvā vinodetvā byantiṃ karitvā anabhāvaṃ gametvā neva puratthimaṃ disaṃ dhāvati na pacchimaṃ disaṃ dhāvati na uttaraṃ disaṃ dhāvati na dakkhiṇaṃ disaṃ dhāvati. Te sallābhisaṅkhārā pahīnā; sallābhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyā na dhāvati, niraye na dhāvati, tiracchānayoniyā na dhāvati, pettivisaye na dhāvati, manussaloke na dhāvati, devaloke na dhāvati, na gatiyā gatiṃ, na upapattiyā upapattiṃ, na paṭisandhiyā paṭisandhiṃ, na bhavena bhavaṃ, na saṃsārena saṃsāraṃ, na vaṭṭena vaṭṭaṃ dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsaratīti – tameva sallamabbuyha na dhāvati. Na sīdatīti kāmoghe na sīdati, bhavoghe na sīdati, diṭṭhoghe na sīdati, avijjoghe na sīdati, na saṃsīdati na osīdati na avasīdati na gacchati na avagacchatīti – tameva sallamabbuyha, na dhāvati na sīdati.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘యేన సల్లేన ఓతిణ్ణో, దిసా సబ్బా విధావతి;
‘‘Yena sallena otiṇṇo, disā sabbā vidhāvati;
తమేవ సల్లమబ్బుయ్హ, న ధావతి న సీదతీ’’తి.
Tameva sallamabbuyha, na dhāvati na sīdatī’’ti.
౧౭౫.
175.
తత్థ సిక్ఖానుగీయన్తి, యాని లోకే గధితాని;
Tatthasikkhānugīyanti, yāni loke gadhitāni;
న తేసు పసుతో సియా, నిబ్బిజ్ఝ సబ్బసో కామే;
Na tesu pasuto siyā, nibbijjha sabbaso kāme;
సిక్ఖే నిబ్బానమత్తనో.
Sikkhe nibbānamattano.
తత్థ సిక్ఖానుగీయన్తి, యాని లోకే గధితానీతి. సిక్ఖాతి హత్థిసిక్ఖా అస్ససిక్ఖా రథసిక్ఖా ధనుసిక్ఖా సాలాకియం సల్లకత్తియం కాయతికిచ్ఛం భూతియం కోమారభచ్చం 49. అనుగీయన్తీతి గీయన్తి నిగ్గీయన్తి కథీయన్తి భణీయన్తి దీపీయన్తి వోహరీయన్తి. అథ వా గీయన్తి గణ్హీయన్తి ఉగ్గణ్హీయన్తి ధారీయన్తి ఉపధారీయన్తి ఉపలక్ఖీయన్తి గధితపటిలాభాయ. గధితా వుచ్చన్తి పఞ్చ కామగుణా – చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యా రూపా ఇట్ఠా కన్తా మనాపా పియరూపా కామూపసఞ్హితా రజనీయా, సోతవిఞ్ఞేయ్యా సద్దా…పే॰… ఘానవిఞ్ఞేయ్యా గన్ధా… జివ్హావిఞ్ఞేయ్యా రసా… కాయవిఞ్ఞేయ్యా ఫోట్ఠబ్బా ఇట్ఠా కన్తా మనాపా పియరూపా కామూపసఞ్హితా రజనీయా. కింకారణా గధితా వుచ్చన్తి పఞ్చ కామగుణా? యేభుయ్యేన దేవమనుస్సా పఞ్చ కామగుణే ఇచ్ఛన్తి సాదియన్తి పత్థయన్తి పిహయన్తి అభిజప్పన్తి తంకారణా గధితా వుచ్చన్తి పఞ్చ కామగుణా. లోకేతి మనుస్సలోకేతి – తత్థ సిక్ఖానుగీయన్తి, యాని లోకే గధితాని.
Tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitānīti. Sikkhāti hatthisikkhā assasikkhā rathasikkhā dhanusikkhā sālākiyaṃ sallakattiyaṃ kāyatikicchaṃ bhūtiyaṃ komārabhaccaṃ 50. Anugīyantīti gīyanti niggīyanti kathīyanti bhaṇīyanti dīpīyanti voharīyanti. Atha vā gīyanti gaṇhīyanti uggaṇhīyanti dhārīyanti upadhārīyanti upalakkhīyanti gadhitapaṭilābhāya. Gadhitā vuccanti pañca kāmaguṇā – cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā. Kiṃkāraṇā gadhitā vuccanti pañca kāmaguṇā? Yebhuyyena devamanussā pañca kāmaguṇe icchanti sādiyanti patthayanti pihayanti abhijappanti taṃkāraṇā gadhitā vuccanti pañca kāmaguṇā. Loketi manussaloketi – tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitāni.
న తేసు పసుతో సియాతి. తాసు వా సిక్ఖాసు తేసు వా పఞ్చసు కామగుణేసు న పసుతో సియా, న తన్నిన్నో అస్స, న తప్పోణో, న తప్పబ్భారో, న తదధిముత్తో, న తదధిపతేయ్యోతి – న తేసు పసుతో సియా.
Na tesu pasuto siyāti. Tāsu vā sikkhāsu tesu vā pañcasu kāmaguṇesu na pasuto siyā, na tanninno assa, na tappoṇo, na tappabbhāro, na tadadhimutto, na tadadhipateyyoti – na tesu pasuto siyā.
నిబ్బిజ్ఝ సబ్బసో కామేతి. నిబ్బిజ్ఝాతి పటివిజ్ఝిత్వా. ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి పటివిజ్ఝిత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి పటివిజ్ఝిత్వా…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి పటివిజ్ఝిత్వా. సబ్బసోతి సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అసేసం నిస్సేసం పరియాదియనవచనమేతం – సబ్బసోతి. కామాతి ఉద్దానతో ద్వే కామా – వత్థుకామా చ కిలేసకామా చ…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి వత్థుకామా…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి కిలేసకామాతి – నిబ్బిజ్ఝ సబ్బసో కామే.
Nibbijjhasabbaso kāmeti. Nibbijjhāti paṭivijjhitvā. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti paṭivijjhitvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti paṭivijjhitvā…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti paṭivijjhitvā. Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – sabbasoti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmāti – nibbijjha sabbaso kāme.
సిక్ఖే నిబ్బానమత్తనోతి. సిక్ఖాతి తిస్సో సిక్ఖా – అధిసీలసిక్ఖా, అధిచిత్తసిక్ఖా, అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా…పే॰… అయం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా. నిబ్బానమత్తనోతి అత్తనో రాగస్స నిబ్బాపనాయ దోసస్స నిబ్బాపనాయ మోహస్స నిబ్బాపనాయ…పే॰… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారానం సమాయ ఉపసమాయ వూపసమాయ నిబ్బాపనాయ పటినిస్సగ్గాయ పటిపస్సద్ధియా అధిసీలమ్పి సిక్ఖేయ్య అధిచిత్తమ్పి సిక్ఖేయ్య అధిపఞ్ఞమ్పి సిక్ఖేయ్య, ఇమా తిస్సో సిక్ఖాయో ఆవజ్జన్తో సిక్ఖేయ్య జానన్తో సిక్ఖేయ్య…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోన్తో సిక్ఖేయ్య ఆచరేయ్య సమాచరేయ్య సమాదాయ వత్తేయ్యాతి – సిక్ఖే నిబ్బానమత్తనో.
Sikkhe nibbānamattanoti. Sikkhāti tisso sikkhā – adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā, adhipaññāsikkhā…pe… ayaṃ adhipaññāsikkhā. Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbāpanāya dosassa nibbāpanāya mohassa nibbāpanāya…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbāpanāya paṭinissaggāya paṭipassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya adhicittampi sikkheyya adhipaññampi sikkheyya, imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkheyya jānanto sikkheyya…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti – sikkhe nibbānamattano.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘తత్థ సిక్ఖానుగీయన్తి, యాని లోకే గధితాని;
‘‘Tattha sikkhānugīyanti, yāni loke gadhitāni;
న తేసు పసుతో సియా, నిబ్బిజ్ఝ సబ్బసో కామే;
Na tesu pasuto siyā, nibbijjha sabbaso kāme;
సిక్ఖే నిబ్బానమత్తనో’’తి.
Sikkhe nibbānamattano’’ti.
౧౭౬.
176.
సచ్చో సియా అప్పగబ్భో, అమాయో రిత్తపేసుణో;
Saccosiyā appagabbho, amāyo rittapesuṇo;
అక్కోధనో లోభపాపం, వేవిచ్ఛం వితరే ముని.
Akkodhano lobhapāpaṃ, vevicchaṃ vitare muni.
సచ్చో సియా అప్పగబ్భోతి. సచ్చో సియాతి సచ్చవాచాయ సమన్నాగతో సియా, సమ్మాదిట్ఠియా సమన్నాగతో సియా, అరియేన అట్ఠఙ్గికేన మగ్గేన సమన్నాగతో సియాతి – సచ్చో సియా. అప్పగబ్భోతి తీణి పాగబ్భియాని – కాయికం పాగబ్భియం, వాచసికం పాగబ్భియం, చేతసికం పాగబ్భియం…పే॰… ఇదం చేతసికం పాగబ్భియం. యస్సిమాని తీణి పాగబ్భియాని పహీనాని సముచ్ఛిన్నాని వూపసన్తాని పటిపస్సద్ధాని అభబ్బుప్పత్తికాని ఞాణగ్గినా దడ్ఢాని, సో వుచ్చతి అప్పగబ్భోతి – సచ్చో సియా అప్పగబ్భో.
Sacco siyā appagabbhoti. Sacco siyāti saccavācāya samannāgato siyā, sammādiṭṭhiyā samannāgato siyā, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena samannāgato siyāti – sacco siyā. Appagabbhoti tīṇi pāgabbhiyāni – kāyikaṃ pāgabbhiyaṃ, vācasikaṃ pāgabbhiyaṃ, cetasikaṃ pāgabbhiyaṃ…pe… idaṃ cetasikaṃ pāgabbhiyaṃ. Yassimāni tīṇi pāgabbhiyāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭipassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni, so vuccati appagabbhoti – sacco siyā appagabbho.
అమాయో రిత్తపేసుణోతి. మాయా వుచ్చతి వఞ్చనికా చరియా. ఇధేకచ్చో కాయేన దుచ్చరితం చరిత్వా వాచాయ దుచ్చరితం చరిత్వా మనసా దుచ్చరితం చరిత్వా తస్స పటిచ్ఛాదనహేతు పాపికం ఇచ్ఛం పణిదహతి, మా మం జఞ్ఞాతి ఇచ్ఛతి, మా మం జఞ్ఞాతి సఙ్కప్పేతి, మా మం జఞ్ఞాతి వాచం భాసతి, మా మం జఞ్ఞాతి కాయేన పరక్కమతి. యా ఏవరూపా మాయా మాయావితా అచ్చసరా వఞ్చనా నికతి నికిరణా పరిహరణా గూహనా పరిగూహనా ఛాదనా పరిచ్ఛాదనా అనుత్తానీకమ్మం అనావికమ్మం వోచ్ఛాదనా పాపకిరియా – అయం వుచ్చతి మాయా. యస్సేసా మాయా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అమాయో. రిత్తపేసుణోతి పేసుఞ్ఞన్తి ఇధేకచ్చో పిసుణవాచో హోతి…పే॰… ఏవం భేదాధిప్పాయేన పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరతి. యస్సేతం పేసుఞ్ఞం పహీనం సముచ్ఛిన్నం వూపసన్తం పటిపస్సద్ధం అభబ్బుప్పత్తికం ఞాణగ్గినా దడ్ఢం, సో వుచ్చతి రిత్తపేసుణో వివిత్తపేసుణో పవివిత్తపేసుణోతి – అమాయో రిత్తపేసుణో.
Amāyo rittapesuṇoti. Māyā vuccati vañcanikā cariyā. Idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati, mā maṃ jaññāti icchati, mā maṃ jaññāti saṅkappeti, mā maṃ jaññāti vācaṃ bhāsati, mā maṃ jaññāti kāyena parakkamati. Yā evarūpā māyā māyāvitā accasarā vañcanā nikati nikiraṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paricchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā – ayaṃ vuccati māyā. Yassesā māyā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati amāyo. Rittapesuṇoti pesuññanti idhekacco pisuṇavāco hoti…pe… evaṃ bhedādhippāyena pesuññaṃ upasaṃharati. Yassetaṃ pesuññaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭipassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ, so vuccati rittapesuṇo vivittapesuṇo pavivittapesuṇoti – amāyo rittapesuṇo.
అక్కోధనో లోభపాపం, వేవిచ్ఛం వితరే మునీతి. అక్కోధనోతి హి ఖో వుత్తం, అపి చ కోధో తావ వత్తబ్బో. దసహాకారేహి కోధో జాయతి. ‘‘అనత్థం మే అచరీ’’తి కోధో జాయతి…పే॰… యస్సేసో కోధో పహీనో సముచ్ఛిన్నో వూపసన్తో పటిపస్సద్ధో అభబ్బుప్పత్తికో ఞాణగ్గినా దడ్ఢో, సో వుచ్చతి అక్కోధనో. కోధస్స పహీనత్తా అక్కోధనో, కోధవత్థుస్స పరిఞ్ఞాతత్తా అక్కోధనో, కోధహేతుస్స ఉపచ్ఛిన్నత్తా అక్కోధనో. లోభోతి యో లోభో లుబ్భనా లుబ్భితత్తం…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. వేవిచ్ఛం వుచ్చతి పఞ్చ మచ్ఛరియాని – ఆవాసమచ్ఛరియం…పే॰… గాహో వుచ్చతి మచ్ఛరియం. మునీతి. మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో ముని. అక్కోధనో లోభపాపం, వేవిచ్ఛం వితరే మునీతి. ముని లోభపాపఞ్చ వేవిచ్ఛఞ్చ అతరి ఉత్తరి పతరి సమతిక్కమి వీతివత్తయీతి 51 – అక్కోధనో లోభపాపం, వేవిచ్ఛం వితరే ముని.
Akkodhano lobhapāpaṃ, vevicchaṃ vitare munīti. Akkodhanoti hi kho vuttaṃ, api ca kodho tāva vattabbo. Dasahākārehi kodho jāyati. ‘‘Anatthaṃ me acarī’’ti kodho jāyati…pe… yasseso kodho pahīno samucchinno vūpasanto paṭipassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho, so vuccati akkodhano. Kodhassa pahīnattā akkodhano, kodhavatthussa pariññātattā akkodhano, kodhahetussa upacchinnattā akkodhano. Lobhoti yo lobho lubbhanā lubbhitattaṃ…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Vevicchaṃ vuccati pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ…pe… gāho vuccati macchariyaṃ. Munīti. Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Akkodhano lobhapāpaṃ, vevicchaṃ vitare munīti. Muni lobhapāpañca vevicchañca atari uttari patari samatikkami vītivattayīti 52 – akkodhano lobhapāpaṃ, vevicchaṃ vitare muni.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘సచ్చో సియా అప్పగబ్భో, అమాయో రిత్తపేసుణో;
‘‘Sacco siyā appagabbho, amāyo rittapesuṇo;
అక్కోధనో లోభపాపం, వేవిచ్ఛం వితరే మునీ’’తి.
Akkodhano lobhapāpaṃ, vevicchaṃ vitare munī’’ti.
౧౭౭.
177.
నిద్దం తన్దిం సహే థీనం, పమాదేన న సంవసే;
Niddaṃtandiṃ sahe thīnaṃ, pamādena na saṃvase;
అతిమానే న తిట్ఠేయ్య, నిబ్బానమనసో నరో.
Atimāne na tiṭṭheyya, nibbānamanaso naro.
నిద్దం తన్దిం సహే థీనన్తి. నిద్దాతి యా కాయస్స అకల్యతా అకమ్మఞ్ఞతా ఓనాహో పరియోనాహో అన్తోసమోరోధో మిద్ధం సుప్పం పచలాయికా సుప్పం సుప్పనా సుప్పితత్తం. తన్దిన్తి యా తన్దీ 53 తన్దియనా తన్దియితత్తం తన్దిమనకతా ఆలస్యం ఆలస్యాయతా ఆలస్యాయితత్తం. థీనన్తి యా చిత్తస్స అకల్యతా అకమ్మఞ్ఞతా ఓలీయనా సల్లీయనా లీనం లీయనా లీయితత్తం, థినం థియనా థియితత్తం చిత్తస్స. నిద్దం తన్దిం సహే థీనన్తి. నిద్దఞ్చ తన్దిఞ్చ థినఞ్చ సహే సహేయ్య పరిసహేయ్య అభిభవేయ్య అజ్ఝోత్థరేయ్య పరియాదియేయ్య మద్దేయ్యాతి – నిద్దం తన్దిం సహే థీనం.
Niddaṃ tandiṃ sahe thīnanti. Niddāti yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ suppaṃ pacalāyikā suppaṃ suppanā suppitattaṃ. Tandinti yā tandī 54 tandiyanā tandiyitattaṃ tandimanakatā ālasyaṃ ālasyāyatā ālasyāyitattaṃ. Thīnanti yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ, thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa. Niddaṃ tandiṃ sahe thīnanti. Niddañca tandiñca thinañca sahe saheyya parisaheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti – niddaṃ tandiṃ sahe thīnaṃ.
పమాదేన న సంవసేతి. పమాదో వత్తబ్బో కాయదుచ్చరితే వా వచీదుచ్చరితే వా మనోదుచ్చరితే వా పఞ్చసు వా కామగుణేసు. చిత్తస్స వోసగ్గో వోసగ్గానుప్పాదనం 55 వా కుసలానం వా ధమ్మానం భావనాయ అసక్కచ్చకిరియతా అసాతచ్చకిరియతా అనట్ఠితకిరియతా ఓలీనవుత్తితా నిక్ఖిత్తచ్ఛన్దతా నిక్ఖిత్తధురతా అనాసేవనా అభావనా అబహులీకమ్మం అనధిట్ఠానం అననుయోగో పమాదో. యో ఏవరూపో పమాదో పమజ్జనా పమజ్జితత్తం – అయం వుచ్చతి పమాదో. పమాదేన న సంవసేతి పమాదేన న వసేయ్య న సంవసేయ్య న ఆవసేయ్య న పరివసేయ్య, పమాదం పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తిం కరేయ్య అనభావం గమేయ్య, పమాదా ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరేయ్యాతి – పమాదేన న సంవసే.
Pamādena na saṃvaseti. Pamādo vattabbo kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu vā kāmaguṇesu. Cittassa vosaggo vosaggānuppādanaṃ 56 vā kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo. Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo. Pamādena na saṃvaseti pamādena na vaseyya na saṃvaseyya na āvaseyya na parivaseyya, pamādaṃ pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyya, pamādā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – pamādena na saṃvase.
అతిమానే న తిట్ఠేయ్యాతి. అతిమానోతి ఇధేకచ్చో పరం అతిమఞ్ఞతి జాతియా వా గోత్తేన వా…పే॰… అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన వా వత్థునా. యో ఏవరూపో మానో మఞ్ఞనా మఞ్ఞితత్తం ఉన్నతి ఉన్నమో ధజో సమ్పగ్గాహో కేతుకమ్యతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి అతిమానో. అతిమానే న తిట్ఠేయ్యాతి. అతిమానే న తిట్ఠేయ్య న సంతిట్ఠేయ్య, అతిమానం పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తిం కరేయ్య అనభావం గమేయ్య, అతిమానా ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరేయ్యాతి – అతిమానే న తిట్ఠేయ్య.
Atimānena tiṭṭheyyāti. Atimānoti idhekacco paraṃ atimaññati jātiyā vā gottena vā…pe… aññataraññatarena vā vatthunā. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati atimāno. Atimāne na tiṭṭheyyāti. Atimāne na tiṭṭheyya na saṃtiṭṭheyya, atimānaṃ pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyya, atimānā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – atimāne na tiṭṭheyya.
నిబ్బానమనసో నరోతి. ఇధేకచ్చో దానం దేన్తో సీలం సమాదియన్తో ఉపోసథకమ్మం కరోన్తో పానీయం పరిభోజనీయం ఉపట్ఠపేన్తో పరివేణం సమ్మజ్జన్తో చేతియం వన్దన్తో చేతియే గన్ధమాలం ఆరోపేన్తో చేతియం పదక్ఖిణం కరోన్తో యం కిఞ్చి తేధాతుకం కుసలాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోన్తో న గతిహేతు న ఉపపత్తిహేతు న పటిసన్ధిహేతు న భవహేతు న సంసారహేతు న వట్టహేతు, సబ్బం తం విసంయోగాధిప్పాయో నిబ్బాననిన్నో నిబ్బానపోణో నిబ్బానపబ్భారో అభిసఙ్ఖరోతీతి. ఏవమ్పి నిబ్బానమనసో నరో. అథ వా సబ్బసఙ్ఖారధాతుయా చిత్తం పటివాపేత్వా 57 అమతాయ ధాతుయా చిత్తం ఉపసంహరతి – ‘‘ఏతం సన్తం ఏతం పణీతం యదిదం సబ్బసఙ్ఖారసమథో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గో తణ్హక్ఖయో విరాగో నిరోధో నిబ్బాన’’న్తి. ఏవమ్పి నిబ్బానమనసో నరో.
Nibbānamanaso naroti. Idhekacco dānaṃ dento sīlaṃ samādiyanto uposathakammaṃ karonto pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapento pariveṇaṃ sammajjanto cetiyaṃ vandanto cetiye gandhamālaṃ āropento cetiyaṃ padakkhiṇaṃ karonto yaṃ kiñci tedhātukaṃ kusalābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharonto na gatihetu na upapattihetu na paṭisandhihetu na bhavahetu na saṃsārahetu na vaṭṭahetu, sabbaṃ taṃ visaṃyogādhippāyo nibbānaninno nibbānapoṇo nibbānapabbhāro abhisaṅkharotīti. Evampi nibbānamanaso naro. Atha vā sabbasaṅkhāradhātuyā cittaṃ paṭivāpetvā 58 amatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharati – ‘‘etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti. Evampi nibbānamanaso naro.
‘‘న పణ్డితా ఉపధిసుఖస్స హేతు, దదన్తి దానాని పునబ్భవాయ;
‘‘Na paṇḍitā upadhisukhassa hetu, dadanti dānāni punabbhavāya;
కామఞ్చ తే ఉపధిపరిక్ఖయాయ, దదన్తి దానం అపునబ్భవాయ.
Kāmañca te upadhiparikkhayāya, dadanti dānaṃ apunabbhavāya.
‘‘న పణ్డితా ఉపధిసుఖస్స హేతు, భావేన్తి ఝానాని పునబ్భవాయ;
‘‘Na paṇḍitā upadhisukhassa hetu, bhāventi jhānāni punabbhavāya;
కామఞ్చ తే ఉపధిపరిక్ఖయాయ, భావేన్తి ఝానం అపునబ్భవాయ.
Kāmañca te upadhiparikkhayāya, bhāventi jhānaṃ apunabbhavāya.
నజ్జో యథా సాగరమజ్ఝుపేతా 63, భవన్తి నిబ్బానపరాయనా తే’’తి.
Najjo yathā sāgaramajjhupetā 64, bhavanti nibbānaparāyanā te’’ti.
నిబ్బానమనసో నరో. తేనాహ భగవా –
Nibbānamanaso naro. Tenāha bhagavā –
‘‘నిద్దం తన్ది సహే థీనం, పమాదేన న సంవసే;
‘‘Niddaṃ tandi sahe thīnaṃ, pamādena na saṃvase;
అతిమానే న తిట్ఠేయ్య, నిబ్బానమనసో నరో’’తి.
Atimāne na tiṭṭheyya, nibbānamanaso naro’’ti.
౧౭౮.
178.
మానఞ్చ పరిజానేయ్య, సాహసా విరతో చరే.
Mānañca parijāneyya, sāhasā virato care.
మోసవజ్జే న నియ్యేథాతి. మోసవజ్జం వుచ్చతి ముసావాదో. ఇధేకచ్చో సభగ్గతో వా పరిసగ్గతో వా ఞాతిమజ్ఝగతో వా పూగమజ్ఝగతో వా రాజకులమజ్ఝగతో వా అభినీతో సక్ఖిపుట్ఠో – ‘‘ఏహమ్భో పురిస, యం జానాసి తం వదేహీ’’తి, సో అజానం వా ఆహ – ‘‘జానామీ’’తి, జానం వా ఆహ – ‘‘న జానామీ’’తి, అపస్సం వా ఆహ – ‘‘పస్సామీ’’తి, పస్సం వా ఆహ – ‘‘న పస్సామీ’’తి. ఇతి అత్తహేతు వా పరహేతు వా ఆమిసకిఞ్చిక్ఖహేతు వా సమ్పజానముసా భాసితా హోతి – ఇదం వుచ్చతి మోసవజ్జం. అపి చ తీహాకారేహి…పే॰… చతూహాకారేహి… పఞ్చహాకారేహి… ఛహాకారేహి… సత్తహాకారేహి… అట్ఠహాకారేహి…పే॰… ఇమేహి అట్ఠహాకారేహి ముసావాదో హోతి. మోసవజ్జే న నియ్యేథాతి. మోసవజ్జే న యాయేయ్య న నియ్యాయేయ్య న వహేయ్య న సంహరేయ్య, మోసవజ్జం పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తిం కరేయ్య అనభావం గమేయ్య, మోసవజ్జా ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరేయ్యాతి – మోసవజ్జే న నియ్యేథ.
Mosavajjena niyyethāti. Mosavajjaṃ vuccati musāvādo. Idhekacco sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho – ‘‘ehambho purisa, yaṃ jānāsi taṃ vadehī’’ti, so ajānaṃ vā āha – ‘‘jānāmī’’ti, jānaṃ vā āha – ‘‘na jānāmī’’ti, apassaṃ vā āha – ‘‘passāmī’’ti, passaṃ vā āha – ‘‘na passāmī’’ti. Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsitā hoti – idaṃ vuccati mosavajjaṃ. Api ca tīhākārehi…pe… catūhākārehi… pañcahākārehi… chahākārehi… sattahākārehi… aṭṭhahākārehi…pe… imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti. Mosavajje na niyyethāti. Mosavajje na yāyeyya na niyyāyeyya na vaheyya na saṃhareyya, mosavajjaṃ pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyya, mosavajjā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – mosavajje na niyyetha.
రూపే స్నేహం న కుబ్బయేతి. రూపన్తి చత్తారో చ మహాభూతా , చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయ రూపం. రూపే స్నేహం న కుబ్బయేతి. రూపే స్నేహం న కరేయ్య ఛన్దం న కరేయ్య పేమం న కరేయ్య రాగం న కరేయ్య న జనేయ్య న సఞ్జనేయ్య న నిబ్బత్తేయ్య నాభినిబ్బత్తేయ్యాతి – రూపే స్నేహం న కుబ్బయే.
Rūpesnehaṃ na kubbayeti. Rūpanti cattāro ca mahābhūtā , catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ. Rūpe snehaṃ na kubbayeti. Rūpe snehaṃ na kareyya chandaṃ na kareyya pemaṃ na kareyya rāgaṃ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti – rūpe snehaṃ na kubbaye.
మానఞ్చ పరిజానేయ్యాతి. మానోతి ఏకవిధేన మానో – యా చిత్తస్స ఉన్నతి. దువిధేన మానో – అత్తుక్కంసనమానో, పరవమ్భనమానో. తివిధేన మానో – ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి మానో, ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి మానో, ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి మానో. చతువిధేన మానో – లాభేన మానం జనేతి, యసేన మానం జనేతి, పసంసాయ మానం జనేతి, సుఖేన మానం జనేతి. పఞ్చవిధేన మానో – ‘‘లాభిమ్హి మనాపికానం రూపాన’’న్తి మానం జనేతి, ‘‘లాభిమ్హి మనాపికానం సద్దానం…పే॰… గన్ధానం… రసానం… ఫోట్ఠబ్బాన’’న్తి మానం జనేతి. ఛబ్బిధేన మానో – చక్ఖుసమ్పదాయ మానం జనేతి, సోతసమ్పదాయ…పే॰… ఘానసమ్పదాయ… జివ్హాసమ్పదాయ… కాయసమ్పదాయ… మనోసమ్పదాయ మానం జనేతి. సత్తవిధేన మానో – అతిమానో, మానాతిమానో, ఓమానో, సదిసమానో, అధిమానో, అస్మిమానో, మిచ్ఛామానో. అట్ఠవిధేన మానో – లాభేన మానం జనేతి, అలాభేన ఓమానం జనేతి, యసేన మానం జనేతి, అయసేన ఓమానం జనేతి, పసంసాయ మానం జనేతి, నిన్దాయ ఓమానం జనేతి, సుఖేన మానం జనేతి, దుక్ఖేన ఓమానం జనేతి. నవవిధేన మానో – సేయ్యస్స ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి మానో, సేయ్యస్స ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి మానో, సేయ్యస్స ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి మానో, సదిసస్స ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి మానో, సదిసస్స ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి మానో, సదిసస్స ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి మానో, హీనస్స ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి మానో, హీనస్స ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి మానో, హీనస్స ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి మానో. దసవిధేన మానో – ఇధేకచ్చో మానం జనేతి జాతియా వా గోత్తేన వా…పే॰… అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన వా వత్థునా. యో ఏవరూపో మానో మఞ్ఞనా మఞ్ఞితత్తం ఉన్నతి ఉన్నమో ధజో సమ్పగ్గాహో కేతుకమ్యతా చిత్తస్స – అయం వుచ్చతి మానో.
Mānañcaparijāneyyāti. Mānoti ekavidhena māno – yā cittassa unnati. Duvidhena māno – attukkaṃsanamāno, paravambhanamāno. Tividhena māno – ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, ‘‘hīnohamasmī’’ti māno. Catuvidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti. Pañcavidhena māno – ‘‘lābhimhi manāpikānaṃ rūpāna’’nti mānaṃ janeti, ‘‘lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ…pe… gandhānaṃ… rasānaṃ… phoṭṭhabbāna’’nti mānaṃ janeti. Chabbidhena māno – cakkhusampadāya mānaṃ janeti, sotasampadāya…pe… ghānasampadāya… jivhāsampadāya… kāyasampadāya… manosampadāya mānaṃ janeti. Sattavidhena māno – atimāno, mānātimāno, omāno, sadisamāno, adhimāno, asmimāno, micchāmāno. Aṭṭhavidhena māno – lābhena mānaṃ janeti, alābhena omānaṃ janeti, yasena mānaṃ janeti, ayasena omānaṃ janeti, pasaṃsāya mānaṃ janeti, nindāya omānaṃ janeti, sukhena mānaṃ janeti, dukkhena omānaṃ janeti. Navavidhena māno – seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, sadisassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno, hīnassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno. Dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā…pe… aññataraññatarena vā vatthunā. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.
మానఞ్చ పరిజానేయ్యాతి. మానం తీహి పరిఞ్ఞాహి పరిజానేయ్య – ఞాతపరిఞ్ఞాయ, తీరణపరిఞ్ఞాయ, పహానపరిఞ్ఞాయ. కతమా ఞాతపరిఞ్ఞా? మానం జానాతి అయం ఏకవిధేన మానో – యా చిత్తస్స ఉన్నతి. అయం దువిధేన మానో – అత్తుక్కంసనమానో పరవమ్భనమానో…పే॰… అయం దసవిధేన మానో – ఇధేకచ్చో మానం జనేతి జాతియా వా గోత్తేన వా…పే॰… అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన వా వత్థునాతి జానాతి పస్సతి – అయం ఞాతపరిఞ్ఞా.
Mānañca parijāneyyāti. Mānaṃ tīhi pariññāhi parijāneyya – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya, pahānapariññāya. Katamā ñātapariññā? Mānaṃ jānāti ayaṃ ekavidhena māno – yā cittassa unnati. Ayaṃ duvidhena māno – attukkaṃsanamāno paravambhanamāno…pe… ayaṃ dasavidhena māno – idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā…pe… aññataraññatarena vā vatthunāti jānāti passati – ayaṃ ñātapariññā.
కతమా తీరణపరిఞ్ఞా? ఏతం ఞాతం కత్వా మానం తీరేతి అనిచ్చతో దుక్ఖతో…పే॰… నిస్సరణతో తీరేతి – అయం తీరణపరిఞ్ఞా.
Katamā tīraṇapariññā? Etaṃ ñātaṃ katvā mānaṃ tīreti aniccato dukkhato…pe… nissaraṇato tīreti – ayaṃ tīraṇapariññā.
కతమా పహానపరిఞ్ఞా? ఏవం తీరయిత్వా మానం పజహతి వినోదేతి బ్యన్తిం కరోతి అనభావం గమేతి – అయం పహానపరిఞ్ఞా. మానఞ్చ పరిజానేయ్యాతి మానం ఇమాహి తీహి పరిఞ్ఞాహి పరిజానేయ్యాతి – మానఞ్చ పరిజానేయ్య.
Katamā pahānapariññā? Evaṃ tīrayitvā mānaṃ pajahati vinodeti byantiṃ karoti anabhāvaṃ gameti – ayaṃ pahānapariññā. Mānañca parijāneyyāti mānaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijāneyyāti – mānañca parijāneyya.
సాహసా విరతో చరేతి. కతమా సాహసా చరియా? రత్తస్స రాగచరియా సాహసా చరియా, దుట్ఠస్స దోసచరియా సాహసా చరియా, మూళ్హస్స మోహచరియా సాహసా చరియా, వినిబద్ధస్స మానచరియా సాహసా చరియా, పరామట్ఠస్స దిట్ఠిచరియా సాహసా చరియా, విక్ఖేపగతస్స ఉద్ధచ్చచరియా సాహసా చరియా, అనిట్ఠఙ్గతస్స విచికిచ్ఛాచరియా సాహసా చరియా, థామగతస్స అనుసయచరియా సాహసా చరియా – అయం సాహసా చరియా. సాహసా విరతో చరేతి సాహసా చరియాయ ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరేయ్య చరేయ్య విచరేయ్య ఇరియేయ్య వత్తేయ్య పాలేయ్య యపేయ్య యాపేయ్యాతి – సాహసా విరతో చరే.
Sāhasā virato careti. Katamā sāhasā cariyā? Rattassa rāgacariyā sāhasā cariyā, duṭṭhassa dosacariyā sāhasā cariyā, mūḷhassa mohacariyā sāhasā cariyā, vinibaddhassa mānacariyā sāhasā cariyā, parāmaṭṭhassa diṭṭhicariyā sāhasā cariyā, vikkhepagatassa uddhaccacariyā sāhasā cariyā, aniṭṭhaṅgatassa vicikicchācariyā sāhasā cariyā, thāmagatassa anusayacariyā sāhasā cariyā – ayaṃ sāhasā cariyā. Sāhasā viratocareti sāhasā cariyāya ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyya careyya vicareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – sāhasā virato care.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘మోసవజ్జే న నియ్యేథ, రూపే స్నేహం న కుబ్బయే;
‘‘Mosavajje na niyyetha, rūpe snehaṃ na kubbaye;
మానఞ్చ పరిజానేయ్య, సాహసా విరతో చరే’’తి.
Mānañca parijāneyya, sāhasā virato care’’ti.
౧౭౯.
179.
పురాణం నాభినన్దేయ్యాతి. పురాణం వుచ్చతి అతీతా రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణా. అతీతే సఙ్ఖారే తణ్హావసేన దిట్ఠివసేన నాభినన్దేయ్య నాభివదేయ్య న అజ్ఝోసేయ్య, అభినన్దనం అభివదనం అజ్ఝోసానం గాహం పరామాసం అభినివేసం పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తిం కరేయ్య అనభావం గమేయ్యాతి – పురాణం నాభినన్దేయ్య.
Purāṇaṃnābhinandeyyāti. Purāṇaṃ vuccati atītā rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇā. Atīte saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena nābhinandeyya nābhivadeyya na ajjhoseyya, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyyāti – purāṇaṃ nābhinandeyya.
నవే ఖన్తిం న కుబ్బయేతి. నవా వుచ్చతి పచ్చుప్పన్నా రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణా. పచ్చుప్పన్నే సఙ్ఖారే తణ్హావసేన దిట్ఠివసేన ఖన్తిం న కరేయ్య ఛన్దం న కరేయ్య పేమం న కరేయ్య రాగం న కరేయ్య న జనేయ్య న సఞ్జనేయ్య న నిబ్బత్తేయ్య నాభినిబ్బత్తేయ్యాతి – నవే ఖన్తిం న కుబ్బయే.
Nave khantiṃ na kubbayeti. Navā vuccati paccuppannā rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇā. Paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena khantiṃ na kareyya chandaṃ na kareyya pemaṃ na kareyya rāgaṃ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti – nave khantiṃ na kubbaye.
హీయమానే న సోచేయ్యాతి. హీయమానే హాయమానే పరిహాయమానే వేమానే విగచ్ఛమానే అన్తరధాయమానే న సోచేయ్య న కిలమేయ్య న పరామసేయ్య న పరిదేవేయ్య న ఉరత్తాళిం కన్దేయ్య న సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్య. చక్ఖుస్మిం హీయమానే హాయమానే పరిహాయమానే వేమానే విగచ్ఛమానే అన్తరధాయమానే, సోతస్మిం…పే॰… ఘానస్మిం… జివ్హాయ… కాయస్మిం… రూపస్మిం… సద్దస్మిం… గన్ధస్మిం… రసస్మిం… ఫోట్ఠబ్బస్మిం… కులస్మిం… గణస్మిం… ఆవాసస్మిం… లాభస్మిం… యసస్మిం… పసంసాయ… సుఖస్మిం… చీవరస్మిం… పిణ్డపాతస్మిం… సేనాసనస్మిం… గిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారస్మిం హీయమానే హాయమానే పరిహాయమానే వేమానే విగచ్ఛమానే అన్తరధాయమానే న సోచేయ్య న కిలమేయ్య న పరామసేయ్య న పరిదేవేయ్య న ఉరత్తాళిం కన్దేయ్య న సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్యాతి – హీయమానే న సోచేయ్య.
Hīyamānena soceyyāti. Hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne na soceyya na kilameyya na parāmaseyya na parideveyya na urattāḷiṃ kandeyya na sammohaṃ āpajjeyya. Cakkhusmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne, sotasmiṃ…pe… ghānasmiṃ… jivhāya… kāyasmiṃ… rūpasmiṃ… saddasmiṃ… gandhasmiṃ… rasasmiṃ… phoṭṭhabbasmiṃ… kulasmiṃ… gaṇasmiṃ… āvāsasmiṃ… lābhasmiṃ… yasasmiṃ… pasaṃsāya… sukhasmiṃ… cīvarasmiṃ… piṇḍapātasmiṃ… senāsanasmiṃ… gilānapaccayabhesajjaparikkhārasmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne na soceyya na kilameyya na parāmaseyya na parideveyya na urattāḷiṃ kandeyya na sammohaṃ āpajjeyyāti – hīyamāne na soceyya.
ఆకాసం న సితో సియాతి. ఆకాసం వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. కింకారణా ఆకాసం వుచ్చతి తణ్హా? యాయ తణ్హాయ రూపం ఆకస్సతి సమాకస్సతి గణ్హాతి పరామసతి అభినివిసతి, వేదనం…పే॰… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం… గతిం… ఉపపత్తిం… పటిసన్ధిం… భవం… సంసారం… వట్టం ఆకస్సతి సమాకస్సతి గణ్హాతి పరామసతి అభినివిసతి; తంకారణా ఆకాసం వుచ్చతి తణ్హా. ఆకాసం న సితో సియాతి. తణ్హానిస్సితో న సియా. తణ్హం పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తిం కరేయ్య అనభావం గమేయ్య, తణ్హాయ ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరేయ్యాతి – ఆకాసం న సితో సియా.
Ākāsaṃ na sito siyāti. Ākāsaṃ vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Kiṃkāraṇā ākāsaṃ vuccati taṇhā? Yāya taṇhāya rūpaṃ ākassati samākassati gaṇhāti parāmasati abhinivisati, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ ākassati samākassati gaṇhāti parāmasati abhinivisati; taṃkāraṇā ākāsaṃ vuccati taṇhā. Ākāsaṃ na sito siyāti. Taṇhānissito na siyā. Taṇhaṃ pajaheyya vinodeyya byantiṃ kareyya anabhāvaṃ gameyya, taṇhāya ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – ākāsaṃ na sito siyā.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘పురాణం నాభినన్దేయ్య, నవే ఖన్తిం న కుబ్బయే;
‘‘Purāṇaṃ nābhinandeyya, nave khantiṃ na kubbaye;
హీయమానే న సోచేయ్య, ఆకాసం న సితో సియా’’తి.
Hīyamāne na soceyya, ākāsaṃ na sito siyā’’ti.
౧౮౦.
180.
గేధం బ్రూమి మహోఘోతీతి. గేధో వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. మహోఘో వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. గేధం బ్రూమి మహోఘోతీతి. గేధం ‘‘మహోఘో’’తి బ్రూమి ఆచిక్ఖామి దేసేమి పఞ్ఞపేమి పట్ఠపేమి వివరామి విభజామి ఉత్తానీకరోమి పకాసేమీతి – గేధం బ్రూమి మహోఘోతి.
Gedhaṃ brūmi mahoghotīti. Gedho vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Mahogho vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Gedhaṃ brūmi mahoghotīti. Gedhaṃ ‘‘mahogho’’ti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – gedhaṃ brūmi mahoghoti.
ఆజవం బ్రూమి జప్పనన్తి. ఆజవా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. జప్పనాపి వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. ఆజవం బ్రూమి జప్పనన్తి ఆజవం ‘‘జప్పనా’’తి బ్రూమి ఆచిక్ఖామి…పే॰… ఉత్తానీకరోమి పకాసేమీతి – ఆజవం బ్రూమి జప్పనం.
Ājavaṃbrūmi jappananti. Ājavā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Jappanāpi vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Ājavaṃ brūmi jappananti ājavaṃ ‘‘jappanā’’ti brūmi ācikkhāmi…pe… uttānīkaromi pakāsemīti – ājavaṃ brūmi jappanaṃ.
ఆరమ్మణం పకమ్పనన్తి. ఆరమ్మణమ్పి వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. పకమ్పనాపి వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలన్తి – ఆరమ్మణం పకమ్పనం.
Ārammaṇaṃ pakampananti. Ārammaṇampi vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Pakampanāpi vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlanti – ārammaṇaṃ pakampanaṃ.
కామపఙ్కో దురచ్చయోతి. కామపఙ్కో కామకద్దమో కామకిలేసో కామపలిపో కామపలిబోధో 75 దురచ్చయో దురతివత్తో దుత్తరో దుప్పతరో దుస్సమతిక్కమో దుబ్బీతివత్తోతి – కామపఙ్కో దురచ్చయో.
Kāmapaṅko duraccayoti. Kāmapaṅko kāmakaddamo kāmakileso kāmapalipo kāmapalibodho 76 duraccayo durativatto duttaro duppataro dussamatikkamo dubbītivattoti – kāmapaṅko duraccayo.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘గేధం బ్రూమి మహోఘోతి, ఆజవం బ్రూమి జప్పనం;
‘‘Gedhaṃ brūmi mahoghoti, ājavaṃ brūmi jappanaṃ;
ఆరమ్మణం పకమ్పనం, కామపఙ్కో దురచ్చయో’’తి.
Ārammaṇaṃ pakampanaṃ, kāmapaṅko duraccayo’’ti.
౧౮౧.
181.
సచ్చా అవోక్కమం ముని, థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణో;
Saccā avokkamaṃ muni, thale tiṭṭhati brāhmaṇo;
సబ్బం సో పటినిస్సజ్జ, స వే సన్తోతి వుచ్చతి.
Sabbaṃ so paṭinissajja, sa ve santoti vuccati.
సచ్చా అవోక్కమం మునీతి. సచ్చవాచాయ అవోక్కమన్తో, సమ్మాదిట్ఠియా అవోక్కమన్తో, అరియా అట్ఠఙ్గికా మగ్గా అవోక్కమన్తో. మునీతి. మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో మునీతి – సచ్చా అవోక్కమం ముని.
Saccā avokkamaṃ munīti. Saccavācāya avokkamanto, sammādiṭṭhiyā avokkamanto, ariyā aṭṭhaṅgikā maggā avokkamanto. Munīti. Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so munīti – saccā avokkamaṃ muni.
థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణోతి. థలం వుచ్చతి అమతం నిబ్బానం. యో సో సబ్బసఙ్ఖారసమథో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గో తణ్హక్ఖయో విరాగో నిరోధో నిబ్బానం. బ్రాహ్మణోతి సత్తన్నం ధమ్మానం బాహితత్తా బ్రాహ్మణో…పే॰… అసితో తాది పవుచ్చతే స బ్రహ్మా. థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణోతి. థలే తిట్ఠతి దీపే తిట్ఠతి తాణే తిట్ఠతి లేణే తిట్ఠతి సరణే తిట్ఠతి అభయే తిట్ఠతి అచ్చుతే తిట్ఠతి అమతే తిట్ఠతి నిబ్బానే తిట్ఠతీతి – థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణో.
Thaletiṭṭhati brāhmaṇoti. Thalaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo…pe… asito tādi pavuccate sa brahmā. Thale tiṭṭhati brāhmaṇoti. Thale tiṭṭhati dīpe tiṭṭhati tāṇe tiṭṭhati leṇe tiṭṭhati saraṇe tiṭṭhati abhaye tiṭṭhati accute tiṭṭhati amate tiṭṭhati nibbāne tiṭṭhatīti – thale tiṭṭhati brāhmaṇo.
సబ్బం సో పటినిస్సజ్జాతి. సబ్బం వుచ్చతి ద్వాదసాయతనాని – చక్ఖు చేవ రూపా చ …పే॰… మనో చేవ ధమ్మా చ. యతో అజ్ఝత్తికబాహిరేసు ఆయతనేసు ఛన్దరాగో పహీనో హోతి ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావంకతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, ఏత్తావతాపి సబ్బం చత్తం హోతి వన్తం ముత్తం పహీనం పటినిస్సట్ఠం. యతో తణ్హా చ దిట్ఠి చ మానో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా, ఏత్తావతాపి సబ్బం చత్తం హోతి వన్తం ముత్తం పహీనం పటినిస్సట్ఠం. యతో పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా , ఏత్తావతాపి సబ్బం చత్తం హోతి వన్తం ముత్తం పహీనం పటినిస్సట్ఠన్తి – సబ్బం సో పటినిస్సజ్జ.
Sabbaṃ so paṭinissajjāti. Sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni – cakkhu ceva rūpā ca …pe… mano ceva dhammā ca. Yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ. Yato taṇhā ca diṭṭhi ca māno ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ. Yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā , ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhanti – sabbaṃ so paṭinissajja.
స వే సన్తోతి వుచ్చతీతి. సో సన్తో ఉపసన్తో వూపసన్తో నిబ్బుతో పటిపస్సద్ధోతి వుచ్చతి కథీయతి భణీయతి దీపీయతి వోహరీయతీతి – స వే సన్తోతి వుచ్చతి.
Sa ve santoti vuccatīti. So santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭipassaddhoti vuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – sa ve santoti vuccati.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘సచ్చా అవోక్కమం ముని, థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణో;
‘‘Saccā avokkamaṃ muni, thale tiṭṭhati brāhmaṇo;
సబ్బం సో పటినిస్సజ్జ, స వే సన్తోతి వుచ్చతీ’’తి.
Sabbaṃ so paṭinissajja, sa ve santoti vuccatī’’ti.
౧౮౨.
182.
సమ్మా సో లోకే ఇరియానో, న పిహేతీధ కస్సచి.
Sammā so loke iriyāno, na pihetīdha kassaci.
స వే విద్వా స వేదగూతి. విద్వాతి విద్వా విజ్జాగతో ఞాణీ విభావీ మేధావీ. వేదగూతి. వేదా వుచ్చన్తి చతూసు మగ్గేసు ఞాణం…పే॰… సబ్బవేదనాసు వీతరాగో సబ్బవేదమతిచ్చ వేదగూ సోతి – స వే విద్వా స వేదగూ.
Sa ve vidvā sa vedagūti. Vidvāti vidvā vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Vedagūti. Vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ…pe… sabbavedanāsu vītarāgo sabbavedamaticca vedagū soti – sa ve vidvā sa vedagū.
ఞత్వా ధమ్మం అనిస్సితోతి. ఞత్వాతి ఞత్వా జానిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా. ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి ఞత్వా జానిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్త్న్త్తి ఞత్వా జానిత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా. అనిస్సితోతి ద్వే నిస్సయా – తణ్హానిస్సయో చ దిట్ఠినిస్సయో చ…పే॰… అయం తణ్హానిస్సయో…పే॰… అయం దిట్ఠినిస్సయో. తణ్హానిస్సయం పహాయ దిట్ఠినిస్సయం పటినిస్సజ్జిత్వా చక్ఖుం అనిస్సితో… సోతం అనిస్సితో… ఘానం అనిస్సితో…పే॰… దిట్ఠసుతముతవిఞ్ఞాతబ్బే ధమ్మే అనిస్సితో అనల్లీనో అనుపగతో అనజ్ఝోసితో అనధిముత్తో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరతీతి – ఞత్వా ధమ్మం అనిస్సితో.
Ñatvādhammaṃ anissitoti. Ñatvāti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’ntntti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Anissitoti dve nissayā – taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca…pe… ayaṃ taṇhānissayo…pe… ayaṃ diṭṭhinissayo. Taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito… sotaṃ anissito… ghānaṃ anissito…pe… diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – ñatvā dhammaṃ anissito.
సమ్మా సో లోకే ఇరియానోతి. యతో అజ్ఝత్తికబాహిరేసు ఆయతనేసు ఛన్దరాగో పహీనో హోతి ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావంకతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, ఏత్తావతాపి సమ్మా సో లోకే చరతి విహరతి ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతి…పే॰… యతో పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా, ఏత్తావతాపి సమ్మా సో లోకే చరతి విహరతి ఇరియతి వత్తతి పాలేతి యపేతి యాపేతీతి – సమ్మా సో లోకే ఇరియానో.
Sammā so loke iriyānoti. Yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, ettāvatāpi sammā so loke carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti…pe… yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, ettāvatāpi sammā so loke carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpetīti – sammā so loke iriyāno.
న పిహేతీధ కస్సచీతి. పిహా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసా పిహా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో కస్సచి న పిహేతి ఖత్తియస్స వా బ్రాహ్మణస్స వా వేస్సస్స వా సుద్దస్స వా గహట్ఠస్స వా పబ్బజితస్స వా దేవస్స వా మనుస్సస్స వాతి – న పిహేతీధ కస్సచి.
Na pihetīdha kassacīti. Pihā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā pihā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so kassaci na piheti khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vāti – na pihetīdha kassaci.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘స వే విద్వా స వేదగూ, ఞత్వా ధమ్మం అనిస్సితో;
‘‘Sa ve vidvā sa vedagū, ñatvā dhammaṃ anissito;
సమ్మా సో లోకే ఇరియానో, న పిహేతీధ కస్సచీ’’తి.
Sammā so loke iriyāno, na pihetīdha kassacī’’ti.
౧౮౩.
183.
యోధ కామే అచ్చతరి, సఙ్గం లోకే దురచ్చయం;
Yodha kāme accatari, saṅgaṃ loke duraccayaṃ;
న సో సోచతి నాజ్ఝేతి, ఛిన్నసోతో అబన్ధనో.
Na so socati nājjheti, chinnasoto abandhano.
యోధ కామే అచ్చతరి, సఙ్గం లోకే దురచ్చయన్తి. యోతి యో యాదిసో యథాయుత్తో యథావిహితో యథాపకారో యం ఠానప్పత్తో యం ధమ్మసమన్నాగతో ఖత్తియో వా బ్రాహ్మణో వా వేస్సో వా సుద్దో వా గహట్ఠో వా పబ్బజితో వా దేవో వా మనుస్సో వా. కామాతి ఉద్దానతో ద్వే కామా – వత్థుకామా చ కిలేసకామా చ…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి వత్థుకామా…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి కిలేసకామా. సఙ్గాతి సత్త సఙ్గా – రాగసఙ్గో, దోససఙ్గో, మోహసఙ్గో, మానసఙ్గో, దిట్ఠిసఙ్గో, కిలేససఙ్గో, దుచ్చరితసఙ్గో. లోకేతి అపాయలోకే మనుస్సలోకే దేవలోకే ఖన్ధలోకే ధాతులోకే ఆయతనలోకే. సఙ్గం లోకే దురచ్చయన్తి. యో కామే చ సఙ్గే చ లోకే దురచ్చయే దురతివత్తే దుత్తరే దుప్పతరే దుస్సమతిక్కమే దుబ్బీతివత్తే అతరి ఉత్తరి పతరి సమతిక్కమి వీతివత్తయీతి – యోధ కామే అచ్చతరి, సఙ్గం లోకే దురచ్చయం.
Yodhakāme accatari, saṅgaṃ loke duraccayanti. Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃ ṭhānappatto yaṃ dhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Saṅgāti satta saṅgā – rāgasaṅgo, dosasaṅgo, mohasaṅgo, mānasaṅgo, diṭṭhisaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgo. Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Saṅgaṃ loke duraccayanti. Yo kāme ca saṅge ca loke duraccaye durativatte duttare duppatare dussamatikkame dubbītivatte atari uttari patari samatikkami vītivattayīti – yodha kāme accatari, saṅgaṃ loke duraccayaṃ.
న సో సోచతి నాజ్ఝేతీతి. విపరిణతం వా వత్థుం న సోచతి, విపరిణతస్మిం వా వత్థుస్మిం న సోచతి. ‘‘చక్ఖు మే విపరిణత’’న్తి న సోచతి…పే॰… సోతం మే… ఘానం మే… జివ్హా మే… కాయో మే… రూపా మే… సద్దా మే… గన్ధా మే… రసా మే… ఫోట్ఠబ్బా మే… కులం మే… గణో మే… ఆవాసో మే… లాభో మే… యసో మే… పసంసా మే… సుఖం మే… చీవరం మే… పిణ్డపాతో మే… సేనాసనం మే… గిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారా మే… మాతా మే… పితా మే… భాతా మే… భగినీ మే… పుత్తో మే… ధీతా మే… మిత్తా మే… అమచ్చా మే… ఞాతీ మే… ‘‘సాలోహితా మే విపరిణతా’’తి న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి – న సోచతి. నాజ్ఝేతీతి నజ్ఝేతి న అజ్ఝేతి న ఉపనిజ్ఝాయతి న నిజ్ఝాయతి న పజ్ఝాయతి. అథ వా న జాయతి న జియ్యతి న మియ్యతి న చవతి న ఉపపజ్జతీతి – నాజ్ఝేతీతి – న సో సోచతి నాజ్ఝేతి.
Naso socati nājjhetīti. Vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati, vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati. ‘‘Cakkhu me vipariṇata’’nti na socati…pe… sotaṃ me… ghānaṃ me… jivhā me… kāyo me… rūpā me… saddā me… gandhā me… rasā me… phoṭṭhabbā me… kulaṃ me… gaṇo me… āvāso me… lābho me… yaso me… pasaṃsā me… sukhaṃ me… cīvaraṃ me… piṇḍapāto me… senāsanaṃ me… gilānapaccayabhesajjaparikkhārā me… mātā me… pitā me… bhātā me… bhaginī me… putto me… dhītā me… mittā me… amaccā me… ñātī me… ‘‘sālohitā me vipariṇatā’’ti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti – na socati. Nājjhetīti najjheti na ajjheti na upanijjhāyati na nijjhāyati na pajjhāyati. Atha vā na jāyati na jiyyati na miyyati na cavati na upapajjatīti – nājjhetīti – na so socati nājjheti.
ఛిన్నసోతో అబన్ధనోతి. సోతం వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసా సోతా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి ఛిన్నసోతో. అబన్ధనోతి రాగబన్ధనం దోసబన్ధనం మోహబన్ధనం మానబన్ధనం దిట్ఠిబన్ధనం కిలేసబన్ధనం దుచ్చరితబన్ధనం, యస్సేతే బన్ధనా పహీనా సముచ్ఛిన్నా…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అబన్ధనోతి – ఛిన్నసోతో అబన్ధనో.
Chinnasoto abandhanoti. Sotaṃ vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā sotā taṇhā pahīnā samucchinnā…pe… ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati chinnasoto. Abandhanoti rāgabandhanaṃ dosabandhanaṃ mohabandhanaṃ mānabandhanaṃ diṭṭhibandhanaṃ kilesabandhanaṃ duccaritabandhanaṃ, yassete bandhanā pahīnā samucchinnā…pe… ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati abandhanoti – chinnasoto abandhano.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘యోధ కామే అచ్చతరి, సఙ్గం లోకే దురచ్చయం;
‘‘Yodha kāme accatari, saṅgaṃ loke duraccayaṃ;
న సో సోచతి నాజ్ఝేతి, ఛిన్నసోతో అబన్ధనో’’తి.
Na so socati nājjheti, chinnasoto abandhano’’ti.
౧౮౪.
184.
యం పుబ్బే తం విసోసేహి, పచ్ఛా తే మాహు కిఞ్చనం;
Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;
మజ్ఝే చే నో గహేస్ససి, ఉపసన్తో చరిస్ససి.
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.
యం పుబ్బే తం విసోసేహీతి. అతీతే సఙ్ఖారే ఆరబ్భ యే కిలేసా ఉప్పజ్జేయ్యుం తే కిలేసే సోసేహి విసోసేహి సుక్ఖాపేహి విసుక్ఖాపేహి అబీజం కరోహి పజహ వినోదేహి బ్యన్తిం కరోహి అనభావం గమేహీతి. ఏవమ్పి యం పుబ్బే తం విసోసేహి. అథ వా యే అతీతా కమ్మాభిసఙ్ఖారా అవిపక్కవిపాకా తే కమ్మాభిసఙ్ఖారే సోసేహి విసోసేహి సుక్ఖాపేహి విసుక్ఖాపేహి అబీజం కరోహి పజహ వినోదేహి బ్యన్తిం కరోహి అనభావం గమేహీతి. ఏవమ్పి యం పుబ్బే తం విసోసేహి.
Yaṃpubbe taṃ visosehīti. Atīte saṅkhāre ārabbha ye kilesā uppajjeyyuṃ te kilese sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ karohi pajaha vinodehi byantiṃ karohi anabhāvaṃ gamehīti. Evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi. Atha vā ye atītā kammābhisaṅkhārā avipakkavipākā te kammābhisaṅkhāre sosehi visosehi sukkhāpehi visukkhāpehi abījaṃ karohi pajaha vinodehi byantiṃ karohi anabhāvaṃ gamehīti. Evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi.
పచ్ఛా తే మాహు కిఞ్చనన్తి. పచ్ఛా వుచ్చతి అనాగతం. అనాగతే సఙ్ఖారే ఆరబ్భ యాని ఉప్పజ్జేయ్యుం రాగకిఞ్చనం దోసకిఞ్చనం మోహకిఞ్చనం మానకిఞ్చనం దిట్ఠికిఞ్చనం కిలేసకిఞ్చనం దుచ్చరితకిఞ్చనం, ఇమాని కిఞ్చనాని 79 తుయ్హం మా అహు మా అకాసి మా జనేసి మా సఞ్జనేసి మా నిబ్బత్తేసి మా అభినిబ్బత్తేసి పజహ వినోదేహి బ్యన్తిం కరోహి అనభావం గమేహీతి – పచ్ఛా తే మాహు కిఞ్చనం.
Pacchā te māhu kiñcananti. Pacchā vuccati anāgataṃ. Anāgate saṅkhāre ārabbha yāni uppajjeyyuṃ rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, imāni kiñcanāni 80 tuyhaṃ mā ahu mā akāsi mā janesi mā sañjanesi mā nibbattesi mā abhinibbattesi pajaha vinodehi byantiṃ karohi anabhāvaṃ gamehīti – pacchā te māhu kiñcanaṃ.
మజ్ఝే చే నో గహేస్ససీతి. మజ్ఝం వుచ్చతి పచ్చుప్పన్నా రూపవేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణా. పచ్చుప్పన్నే సఙ్ఖారే తణ్హావసేన దిట్ఠివసేన న గహేస్ససి న ఉగ్గహేస్ససి న గణ్హిస్ససి న పరామసిస్ససి నాభినన్దిస్ససి నాభిచరిస్ససి న అజ్ఝోసిస్ససి, అభినన్దనం అభివదనం అజ్ఝోసానం గాహం పరామాసం అభినివేసం పజహిస్ససి వినోదేస్ససి బ్యన్తిం కరిస్ససి అనభావం గమేస్ససీతి – మజ్ఝే చే నో గహేస్ససి.
Majjhe ce no gahessasīti. Majjhaṃ vuccati paccuppannā rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇā. Paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena na gahessasi na uggahessasi na gaṇhissasi na parāmasissasi nābhinandissasi nābhicarissasi na ajjhosissasi, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahissasi vinodessasi byantiṃ karissasi anabhāvaṃ gamessasīti – majjhe ce no gahessasi.
ఉపసన్తో చరిస్ససీతి. రాగస్స సన్తత్తా సమితత్తా ఉపసమితత్తా, దోసస్స సన్తత్తా సమితత్తా ఉపసమితత్తా…పే॰… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారానం సన్తత్తా సమితత్తా ఉపసమితత్తా వూపసమితత్తా విజ్ఝాతత్తా నిబ్బుతత్తా విగతత్తా పటిపస్సద్ధత్తా సన్తో ఉపసన్తో వూపసన్తో నిబ్బుతో పటిపస్సద్ధో చరిస్ససి విహరిస్ససి ఇరియిస్ససి వత్తిస్ససి పాలిస్ససి యపిస్ససి యాపిస్ససీతి – ఉపసన్తో చరిస్ససి.
Upasanto carissasīti. Rāgassa santattā samitattā upasamitattā, dosassa santattā samitattā upasamitattā…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā upasamitattā vūpasamitattā vijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭipassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭipassaddho carissasi viharissasi iriyissasi vattissasi pālissasi yapissasi yāpissasīti – upasanto carissasi.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘యం పుబ్బే తం విసోసేహి, పచ్ఛా తే మాహు కిఞ్చనం;
‘‘Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;
మజ్ఝే చే నో గహేస్ససి, ఉపసన్తో చరిస్ససీ’’తి.
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasī’’ti.
౧౮౫.
185.
సబ్బసో నామరూపస్మిం, యస్స నత్థి మమాయితం;
Sabbasonāmarūpasmiṃ, yassa natthi mamāyitaṃ;
అసతా చ న సోచతి, స వే లోకే న జీయతి.
Asatā ca na socati, sa ve loke na jīyati.
సబ్బసో నామరూపస్మిం, యస్స నత్థి మమాయితన్తి. సబ్బసోతి సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అసేసం నిస్సేసం పరియాదియనవచనమేతం – సబ్బసోతి. నామన్తి చత్తారో అరూపినో ఖన్ధా. రూపన్తి చత్తారో చ మహాభూతా, చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయ రూపం. యస్సాతి అరహతో ఖీణాసవస్స. మమాయితన్తి ద్వే మమత్తా – తణ్హామమత్తఞ్చ దిట్ఠిమమత్తఞ్చ…పే॰… ఇదం తణ్హామమత్తం…పే॰… ఇదం దిట్ఠిమమత్తం. సబ్బసో నామరూపస్మిం, యస్స నత్థి మమాయితన్తి సబ్బసో నామరూపస్మిం మమత్తా యస్స నత్థి న సన్తి న సంవిజ్జన్తి నుపలబ్భన్తి, పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢాతి – సబ్బసో నామరూపస్మిం, యస్స నత్థి మమాయితం.
Sabbaso nāmarūpasmiṃ, yassa natthi mamāyitanti. Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – sabbasoti. Nāmanti cattāro arūpino khandhā. Rūpanti cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ. Yassāti arahato khīṇāsavassa. Mamāyitanti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ. Sabbaso nāmarūpasmiṃ, yassa natthi mamāyitanti sabbaso nāmarūpasmiṃ mamattā yassa natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – sabbaso nāmarūpasmiṃ, yassa natthi mamāyitaṃ.
అసతా చ న సోచతీతి. విపరిణతం వా వత్థుం న సోచతి, విపరిణతస్మిం వా వత్థుస్మిం న సోచతి. ‘‘చక్ఖు మే విపరిణత’’న్తి న సోచతి, సోతం మే… ఘానం మే… జివ్హా మే… కాయో మే… రూపా మే… సద్దా మే… గన్ధా మే… రసా మే… ఫోట్ఠబ్బా మే… కులం మే… గణో మే… ఆవాసో మే… లాభో మే…పే॰… ‘‘సాలోహితా మే విపరిణతా’’తి న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి. ఏవమ్పి అసతా చ న సోచతి.
Asatā ca na socatīti. Vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati, vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati. ‘‘Cakkhu me vipariṇata’’nti na socati, sotaṃ me… ghānaṃ me… jivhā me… kāyo me… rūpā me… saddā me… gandhā me… rasā me… phoṭṭhabbā me… kulaṃ me… gaṇo me… āvāso me… lābho me…pe… ‘‘sālohitā me vipariṇatā’’ti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti. Evampi asatā ca na socati.
అథ వా అసతాయ దుక్ఖాయ వేదనాయ ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి. ఏవమ్పి అసతా చ న సోచతి. అథ వా చక్ఖురోగేన ఫుట్ఠో పరేతో…పే॰… డంసమకసవాతాతపసరీసపసమ్ఫస్సేన ఫుట్ఠో పరేతో సమోహితో సమన్నాగతో న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి. ఏవమ్పి అసతా చ న సోచతి. అథ వా అసన్తే అసంవిజ్జమానే అనుపలబ్భమానే ‘‘అహు వత మే, తం వత మే నత్థి , సియా వత మే, తం వతాహం న లభామీ’’తి న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి. ఏవమ్పి అసతా చ న సోచతి.
Atha vā asatāya dukkhāya vedanāya phuṭṭho pareto samohito samannāgato na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti. Evampi asatā ca na socati. Atha vā cakkhurogena phuṭṭho pareto…pe… ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassena phuṭṭho pareto samohito samannāgato na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti. Evampi asatā ca na socati. Atha vā asante asaṃvijjamāne anupalabbhamāne ‘‘ahu vata me, taṃ vata me natthi , siyā vata me, taṃ vatāhaṃ na labhāmī’’ti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti. Evampi asatā ca na socati.
స వే లోకే న జీయతీతి. యస్స ‘‘మయ్హం వా ఇదం పరేసం వా ఇద’’న్తి కిఞ్చి రూపగతం వేదనాగతం సఞ్ఞాగతం సఙ్ఖారగతం విఞ్ఞాణగతం గహితం పరామట్ఠం అభినివిట్ఠం అజ్ఝోసితం అధిముత్తం అత్థి, తస్స జాని అత్థి.
Sa ve loke na jīyatīti. Yassa ‘‘mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā ida’’nti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ atthi, tassa jāni atthi.
భాసితమ్పి హేతం –
Bhāsitampi hetaṃ –
సబ్బేసు భోగేసు అసేవితేసు, కస్మా న సన్తప్పసి సోకకాలే.
Sabbesu bhogesu asevitesu, kasmā na santappasi sokakāle.
‘‘పుబ్బేవ మచ్చం విజహన్తి భోగా, మచ్చో ధనే పుబ్బతరం జహాసి;
‘‘Pubbeva maccaṃ vijahanti bhogā, macco dhane pubbataraṃ jahāsi;
అసస్సతా 85 భావినో కామకామీ, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే.
Asassatā 86 bhāvino kāmakāmī, tasmā na socāmahaṃ sokakāle.
‘‘ఉదేతి ఆపూరతి వేతి చన్దో, అన్ధం తపేత్వాన 87 పలేతి సూరియో;
‘‘Udeti āpūrati veti cando, andhaṃ tapetvāna 88 paleti sūriyo;
విదితా మయా సత్తుక లోకధమ్మా, తస్మా న సోచామహం సోకకాలే’’తి.
Viditā mayā sattuka lokadhammā, tasmā na socāmahaṃ sokakāle’’ti.
యస్స ‘‘మయ్హం వా ఇదం పరేసం వా ఇద’’న్తి కిఞ్చి రూపగతం వేదనాగతం సఞ్ఞాగతం సఙ్ఖారగతం విఞ్ఞాణగతం గహితం పరామట్ఠం అభినివిట్ఠం అజ్ఝోసితం అధిముత్తం నత్థి, తస్స జాని నత్థి. భాసితమ్పి హేతం – ‘‘‘నన్దసి, సమణా’తి. ‘కిం లద్ధా, ఆవుసో’తి? ‘తేన హి, సమణ, సోచసీ’తి. ‘కిం జీయిత్థ, ఆవుసో’తి? ‘తేన హి, సమణ, నేవ నన్దసి న సోచసీ’తి. ‘ఏవమావుసో’’’తి.
Yassa ‘‘mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā ida’’nti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi, tassa jāni natthi. Bhāsitampi hetaṃ – ‘‘‘nandasi, samaṇā’ti. ‘Kiṃ laddhā, āvuso’ti? ‘Tena hi, samaṇa, socasī’ti. ‘Kiṃ jīyittha, āvuso’ti? ‘Tena hi, samaṇa, neva nandasi na socasī’ti. ‘Evamāvuso’’’ti.
‘‘చిరస్సం వత పస్సామ, బ్రాహ్మణం పరినిబ్బుతం;
‘‘Cirassaṃ vata passāma, brāhmaṇaṃ parinibbutaṃ;
అనన్దిం అనీఘం భిక్ఖుం, తిణ్ణం లోకే విసత్తిక’’న్తి.
Anandiṃ anīghaṃ bhikkhuṃ, tiṇṇaṃ loke visattika’’nti.
స వే లోకే న జీయతి. తేనాహ భగవా –
Sa ve loke na jīyati. Tenāha bhagavā –
‘‘సబ్బసో నామరూపస్మిం, యస్స నత్థి మమాయితం;
‘‘Sabbaso nāmarūpasmiṃ, yassa natthi mamāyitaṃ;
అసతా చ న సోచతి, స వే లోకే న జీయతీ’’తి.
Asatā ca na socati, sa ve loke na jīyatī’’ti.
౧౮౬.
186.
యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం;
Yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ;
మమత్తం సో అసంవిన్దం, నత్థి మేతి న సోచతి.
Mamattaṃ so asaṃvindaṃ, natthi meti na socati.
యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనన్తి. యస్సాతి అరహతో ఖీణాసవస్స. యస్స ‘‘మయ్హం వా ఇదం పరేసం వా ఇద’’న్తి కిఞ్చి రూపగతం వేదనాగతం సఞ్ఞాగతం సఙ్ఖారగతం విఞ్ఞాణగతం గహితం పరామట్ఠం అభినివిట్ఠం అజ్ఝోసితం అధిముత్తం నత్థి న సన్తి న సంవిజ్జతి నుపలబ్భతి, పహీనం సముచ్ఛిన్నం వూపసన్తం పటిపస్సద్ధం అభబ్బుప్పత్తికం ఞాణగ్గినా దడ్ఢన్తి. ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం.
Yassanatthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcananti. Yassāti arahato khīṇāsavassa. Yassa ‘‘mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā ida’’nti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi na santi na saṃvijjati nupalabbhati, pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭipassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti. Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ.
వుత్తఞ్హేతం భగవతా – ‘‘నాయం, భిక్ఖవే, కాయో తుమ్హాకం, నపి అఞ్ఞేసం. పురాణమిదం, భిక్ఖవే, కమ్మం అభిసఙ్ఖతం అభిసఞ్చేతయితం వేదనీయం దట్ఠబ్బం. తత్ర, భిక్ఖవే, సుతవా అరియసావకో పటిచ్చసముప్పాదంయేవ సాధుకం యోనిసో మనసికరోతి – ‘ఇతి ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతి ఇమస్సుప్పాదా ఇదం ఉప్పజ్జతి, ఇమస్మిం అసతి ఇదం న హోతి ఇమస్స నిరోధా ఇదం నిరుజ్ఝతి, యదిదం అవిజ్జాపచ్చయా సఙ్ఖారా, సఙ్ఖారపచ్చయా విఞ్ఞాణం…పే॰… ఏవమేతస్స కేవలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స సముదయో హోతి. అవిజ్జాయత్వేవ అసేసవిరాగనిరోధా సఙ్ఖారనిరోధో…పే॰… ఏవమేతస్స కేవలస్స దుక్ఖక్ఖన్ధస్స నిరోధో హోతీ’’’తి. ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ, napi aññesaṃ. Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedanīyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tatra, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasikaroti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti imassuppādā idaṃ uppajjati, imasmiṃ asati idaṃ na hoti imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’’ti. Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ.
వుత్తమ్పి హేతం భగవతా –
Vuttampi hetaṃ bhagavatā –
‘‘సుఞ్ఞతో లోకం అవేక్ఖస్సు, మోఘరాజ సదా సతో;
‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
ఏవం లోకం అవేక్ఖన్తం, మచ్చురాజా న పస్సతీ’’తి.
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం.
Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ.
వుత్తమ్పి హేతం భగవతా – ‘‘యం, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతి. కిఞ్చ, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం? రూపం, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతి. వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతి. తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, యం ఇమస్మిం జేతవనే తిణకట్ఠసాఖాపలాసం, తం జనో హరేయ్య వా డహేయ్య 91 వా యథాపచ్చయం వా కరేయ్య, అపి ను తుమ్హాకం ఏవమస్స – ‘అమ్హే జనో హరతి వా డహతి వా యథాపచ్చయం వా కరోతీ’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘న హి నో ఏతం, భన్తే, అత్తా వా అత్తనియం వా’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, యం న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతి. కిఞ్చ, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం? రూపం, భిక్ఖవే, న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతి. వేదనా… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం న తుమ్హాకం, తం పజహథ. తం వో పహీనం దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయ భవిస్సతీ’’తి. ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం. భాసితమ్పి హేతం –
Vuttampi hetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ, taṃ jano hareyya vā ḍaheyya 92 vā yathāpaccayaṃ vā kareyya, api nu tumhākaṃ evamassa – ‘amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotī’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Na hi no etaṃ, bhante, attā vā attaniyaṃ vā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na tumhākaṃ, taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti. Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. Bhāsitampi hetaṃ –
‘‘సుద్ధధమ్మసముప్పాదం, సుద్ధసఙ్ఖారసన్తతిం;
‘‘Suddhadhammasamuppādaṃ, suddhasaṅkhārasantatiṃ;
పస్సన్తస్స యథాభూతం, న భయం హోతి గామణి.
Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.
‘‘తిణకట్ఠసమం లోకం, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;
‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;
నాఞ్ఞం పత్థయతే కిఞ్చి, అఞ్ఞత్ర అప్పటిసన్ధియా’’తి 93.
Nāññaṃ patthayate kiñci, aññatra appaṭisandhiyā’’ti 94.
ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం. వజిరా భిక్ఖునీ మారం పాపిమన్తం ఏతదవోచ –
Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. Vajirā bhikkhunī māraṃ pāpimantaṃ etadavoca –
‘‘కం ను సత్తోతి పచ్చేసి, మార దిట్ఠిగతం ను తే;
‘‘Kaṃ nu sattoti paccesi, māra diṭṭhigataṃ nu te;
సుద్ధసఙ్ఖారపుఞ్జోయం, నయిధ సత్తుపలబ్భతి.
Suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ, nayidha sattupalabbhati.
‘‘దుక్ఖమేవ హి సమ్భోతి, దుక్ఖం తిట్ఠతి వేతి చ;
‘‘Dukkhameva hi sambhoti, dukkhaṃ tiṭṭhati veti ca;
నాఞ్ఞత్ర దుక్ఖా సమ్భోతి, నాఞ్ఞం దుక్ఖా నిరుజ్ఝతీ’’తి.
Nāññatra dukkhā sambhoti, nāññaṃ dukkhā nirujjhatī’’ti.
ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం. వుత్తంఞ్హేతం భగవతా
Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. Vuttaṃñhetaṃ bhagavatā
‘‘ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు రూపం సమన్నేసతి యావతా రూపస్స గతి, వేదనం… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం సమన్నేసతి యావతా విఞ్ఞాణస్స గతి. తస్స రూపం సమన్నేసతో యావతా రూపస్స గతి, వేదనం… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం సమన్నేసతో యావతా విఞ్ఞాణస్స గతి , యమ్పిస్స తం హోతి ‘అహ’న్తి వా ‘మమ’న్తి వా, ‘అస్మీ’తి వా, తమ్పి తస్స న హోతీ’’తి. ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం.
‘‘Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati. Tassa rūpaṃ samannesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati , yampissa taṃ hoti ‘aha’nti vā ‘mama’nti vā, ‘asmī’ti vā, tampi tassa na hotī’’ti. Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ.
ఆయస్మా, ఆనన్దో, భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘‘సుఞ్ఞో లోకో, సుఞ్ఞో లోకో’తి, భన్తే, వుచ్చతి. కిత్తావతా ను ఖో, భన్తే, సుఞ్ఞో లోకోతి వుచ్చతీ’’తి? ‘‘యస్మా ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, తస్మా సుఞ్ఞో లోకోతి వుచ్చతి. కిఞ్చానన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా? చక్ఖు ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా. రూపా సుఞ్ఞా, చక్ఖువిఞ్ఞాణం సుఞ్ఞం, చక్ఖుసమ్ఫస్సో సుఞ్ఞో, యదిదం చక్ఖుసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా తమ్పి సుఞ్ఞం… సోతం సుఞ్ఞం… సద్దా సుఞ్ఞా… ఘానం సుఞ్ఞం… గన్ధా సుఞ్ఞా… జివ్హా సుఞ్ఞా… రసా సుఞ్ఞా… కాయో సుఞ్ఞో… ఫోట్ఠబ్బా సుఞ్ఞా… మనో సుఞ్ఞో… ధమ్మా సుఞ్ఞా… మనోవిఞ్ఞాణం సుఞ్ఞం… మనోసమ్ఫస్సో సుఞ్ఞో, యదిదం మనోసమ్ఫస్సపచ్చయా ఉప్పజ్జతి వేదయితం సుఖం వా దుక్ఖం వా అదుక్ఖమసుఖం వా తమ్పి సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా. యస్మా ఖో, ఆనన్ద, సుఞ్ఞం అత్తేన వా అత్తనియేన వా, తస్మా సుఞ్ఞో లోకోతి వుచ్చతీ’’తి. ఏవమ్పి యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం.
Āyasmā, ānando, bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti? ‘‘Yasmā kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccati. Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā? Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā. Rūpā suññā, cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ, cakkhusamphasso suñño, yadidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ… sotaṃ suññaṃ… saddā suññā… ghānaṃ suññaṃ… gandhā suññā… jivhā suññā… rasā suññā… kāyo suñño… phoṭṭhabbā suññā… mano suñño… dhammā suññā… manoviññāṇaṃ suññaṃ… manosamphasso suñño, yadidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Yasmā kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti. Evampi yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ.
మమత్తం సో అసంవిన్దన్తి. మమత్తాతి ద్వే మమత్తా – తణ్హామమత్తఞ్చ దిట్ఠిమమత్తఞ్చ…పే॰… ఇదం తణ్హామమత్తం…పే॰… ఇదం దిట్ఠిమమత్తం. తణ్హామమత్తం పహాయ దిట్ఠిమమత్తం పటినిస్సజ్జిత్వా మమత్తం అవిన్దన్తో అసంవిన్దన్తో అనధిగచ్ఛన్తో అప్పటిలభన్తోతి – మమత్తం సో అసంవిన్దం.
Mamattaṃ so asaṃvindanti. Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ. Taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamattaṃ avindanto asaṃvindanto anadhigacchanto appaṭilabhantoti – mamattaṃ so asaṃvindaṃ.
నత్థి మేతి న సోచతీతి. విపరిణతం వా వత్థుం న సోచతి, విపరిణతస్మిం వా వత్థుస్మిం న సోచతి. ‘‘చక్ఖు మే విపరిణత’’న్తి న సోచతి, ‘‘సోతం మే…పే॰… సాలోహితా మే విపరిణతా’’తి న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి న ఉరత్తాళిం కన్దతి న సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి – నత్థి మేతి న సోచతి.
Natthi meti na socatīti. Vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati, vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati. ‘‘Cakkhu me vipariṇata’’nti na socati, ‘‘sotaṃ me…pe… sālohitā me vipariṇatā’’ti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti – natthi meti na socati.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘యస్స నత్థి ఇదం మేతి, పరేసం వాపి కిఞ్చనం;
‘‘Yassa natthi idaṃ meti, paresaṃ vāpi kiñcanaṃ;
మమత్తం సో అసంవిన్దం, నత్థి మేతి న సోచతీ’’తి.
Mamattaṃ so asaṃvindaṃ, natthi meti na socatī’’ti.
౧౮౭.
187.
అనిట్ఠురీ అననుగిద్ధో, అనేజో సబ్బధీ సమో;
Aniṭṭhurīananugiddho, anejo sabbadhī samo;
తమానిసంసం పబ్రూమి, పుచ్ఛితో అవికమ్పినం.
Tamānisaṃsaṃ pabrūmi, pucchito avikampinaṃ.
అనిట్ఠురీ అననుగిద్ధో అనేజో సబ్బధీ సమోతి. కతమం నిట్ఠురియం? ఇధేకచ్చో నిట్ఠురియో హోతి, పరలాభసక్కారగరుకారమాననవన్దనపూజనాసు ఇస్సతి ఉసూయతి 99 ఇస్సం బన్ధతి. యం ఏవరూపం నిట్ఠురియం నిట్ఠురియకమ్మం ఇస్సా ఇస్సాయనా ఇస్సాయితత్తం ఉసూయా ఉసూయనా ఉసూయితత్తం – ఇదం వుచ్చతి నిట్ఠురియం. యస్సేతం నిట్ఠురియం పహీనం సముచ్ఛిన్నం…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢం, సో వుచ్చతి అనిట్ఠురీతి. అననుగిద్ధోతి. గేధో వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసో గేధో పహీనో సముచ్ఛిన్నో…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢో, సో వుచ్చతి అననుగిద్ధో. సో రూపే అగిద్ధో సద్దే…పే॰… దిట్ఠసుతముతవిఞ్ఞాతబ్బేసు ధమ్మేసు అగిద్ధో అగధితో అముచ్ఛితో అనజ్ఝోసన్నో, వీతగేధో విగతగేధో చత్తగేధో వన్తగేధో ముత్తగేధో పహీనగేధో పటినిస్సట్ఠగేధో, వీతరాగో విగతరాగో చత్తరాగో వన్తరాగో ముత్తరాగో పహీనరాగో పటినిస్సట్ఠరాగో, నిచ్ఛాతో నిబ్బుతో సీతిభూతో సుఖప్పటిసంవేదీ బ్రహ్మభూతేన అత్తనా విహరతీతి – అనిట్ఠురీ అననుగిద్ధో.
Aniṭṭhurī ananugiddho anejo sabbadhī samoti. Katamaṃ niṭṭhuriyaṃ? Idhekacco niṭṭhuriyo hoti, paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati usūyati 100 issaṃ bandhati. Yaṃ evarūpaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ – idaṃ vuccati niṭṭhuriyaṃ. Yassetaṃ niṭṭhuriyaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ…pe… ñāṇagginā daḍḍhaṃ, so vuccati aniṭṭhurīti. Ananugiddhoti. Gedho vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yasseso gedho pahīno samucchinno…pe… ñāṇagginā daḍḍho, so vuccati ananugiddho. So rūpe agiddho sadde…pe… diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu agiddho agadhito amucchito anajjhosanno, vītagedho vigatagedho cattagedho vantagedho muttagedho pahīnagedho paṭinissaṭṭhagedho, vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo, nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – aniṭṭhurī ananugiddho.
అనేజో సబ్బధీ సమోతి. ఏజా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసా ఏజా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అనేజో. ఏజాయ పహీనత్తా అనేజో. సో లాభేపి న ఇఞ్జతి, అలాభేపి న ఇఞ్జతి, యసేపి న ఇఞ్జతి, అయసేపి న ఇఞ్జతి, పసంసాయపి న ఇఞ్జతి, నిన్దాయపి న ఇఞ్జతి, సుఖేపి న ఇఞ్జతి, దుక్ఖేపి న ఇఞ్జతి, న చలతి న వేధతి నప్పవేధతి న సమ్పవేధతీతి – అనేజో. సబ్బధీ సమోతి సబ్బం వుచ్చతి ద్వాదసాయతనాని. చక్ఖు చేవ రూపా చ…పే॰… మనో చేవ ధమ్మా చ. యతో అజ్ఝత్తికబాహిరేసు ఆయతనేసు ఛన్దరాగో పహీనో హోతి ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావంకతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో, సో వుచ్చతి సబ్బధి సమో. సో సబ్బత్థ తాది సబ్బత్థ మజ్ఝత్తో సబ్బత్థ ఉపేక్ఖకోతి – అనేజో సబ్బధీ సమో.
Anejo sabbadhī samoti. Ejā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā ejā taṇhā pahīnā samucchinnā…pe… ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anejo. Ejāya pahīnattā anejo. So lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati, na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti – anejo. Sabbadhī samoti sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni. Cakkhu ceva rūpā ca…pe… mano ceva dhammā ca. Yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, so vuccati sabbadhi samo. So sabbattha tādi sabbattha majjhatto sabbattha upekkhakoti – anejo sabbadhī samo.
తమానిసంసం పబ్రూమి, పుచ్ఛితో అవికమ్పినన్తి. అవికమ్పినం పుగ్గలం పుట్ఠో పుచ్ఛితో యాచితో అజ్ఝేసితో పసాదితో ఇమే చత్తారో ఆనిసంసే పబ్రూమి. యో సో అనిట్ఠురీ అననుగిద్ధో అనేజో సబ్బధి సమోతి బ్రూమి ఆచిక్ఖామి…పే॰… పకాసేమీతి – తమానిసంసం పబ్రూమి పుచ్ఛితో అవికమ్పినం.
Tamānisaṃsaṃpabrūmi, pucchito avikampinanti. Avikampinaṃ puggalaṃ puṭṭho pucchito yācito ajjhesito pasādito ime cattāro ānisaṃse pabrūmi. Yo so aniṭṭhurī ananugiddho anejo sabbadhi samoti brūmi ācikkhāmi…pe… pakāsemīti – tamānisaṃsaṃ pabrūmi pucchito avikampinaṃ.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘అనిట్ఠురీ అననుగిద్ధో, అనేజో సబ్బధీ సమో;
‘‘Aniṭṭhurī ananugiddho, anejo sabbadhī samo;
తమానిసంసం పబ్రూమి, పుచ్ఛితో అవికమ్పిన’’న్తి.
Tamānisaṃsaṃ pabrūmi, pucchito avikampina’’nti.
౧౮౮.
188.
అనేజస్స విజానతోతి. ఏజా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసా ఏజా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అనేజో. ఏజాయ పహీనత్తా అనేజో. సో లాభేపి న ఇఞ్జతి, అలాభేపి న ఇఞ్జతి, యసేపి న ఇఞ్జతి, అయసేపి న ఇఞ్జతి, పసంసాయపి న ఇఞ్జతి, నిన్దాయపి న ఇఞ్జతి, సుఖేపి న ఇఞ్జతి, దుక్ఖేపి న ఇఞ్జతి న చలతి న వేధతి నప్పవేధతి న సమ్పవేధతీతి – అనేజస్స. విజానతోతి జానతో ఆజానతో విజానతో పటివిజానతో పటివిజ్ఝతో. ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి జానతో ఆజానతో విజానతో పటివిజానతో పటివిజ్ఝతో, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్త్న్త్తి జానతో ఆజానతో విజానతో పటివిజానతో పటివిజ్ఝతోతి – అనేజస్స విజానతో.
Anejassa vijānatoti. Ejā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā ejā taṇhā pahīnā samucchinnā…pe… ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anejo. Ejāya pahīnattā anejo. So lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti – anejassa. Vijānatoti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhato. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhato, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’ntntti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhatoti – anejassa vijānato.
నత్థి కాచి నిసఙ్ఖతీతి. నిసఙ్ఖతియాఏ వుచ్చన్తి పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో. యతో పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా, ఏత్తావతా నిసఙ్ఖతియో నత్థి న సన్తి న సంవిజ్జన్తి నుపలబ్భన్తి, పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢాతి – నత్థి కాచి నిసఙ్ఖతి.
Natthi kāci nisaṅkhatīti. Nisaṅkhatiyāe vuccanti puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro. Yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, ettāvatā nisaṅkhatiyo natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – natthi kāci nisaṅkhati.
విరతో సో వియారబ్భాతి. వియారబ్భో వుచ్చతి పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో. యతో పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో చ ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో చ పహీనా హోన్తి ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా, ఏత్తావతా ఆరబ్భా వియారబ్భా ఆరతో అస్స విరతో పటివిరతో నిక్ఖన్తో నిస్సటో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరతీతి – విరతో సో వియారబ్భా.
Virato so viyārabbhāti. Viyārabbho vuccati puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro. Yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā, ettāvatā ārabbhā viyārabbhā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – virato so viyārabbhā.
ఖేమం పస్సతి సబ్బధీతి. భయకరో రాగో భయకరో దోసో భయకరో మోహో…పే॰… భయకరా కిలేసా. భయకరస్స రాగస్స పహీనత్తా…పే॰… భయకరానం కిలేసానం పహీనత్తా సబ్బత్థ ఖేమం పస్సతి సబ్బత్థ అభయం పస్సతి సబ్బత్థ అనీతికం పస్సతి సబ్బత్థ అనుపద్దవం పస్సతి సబ్బత్థ అనుపసగ్గం పస్సతి సబ్బత్థ అనుపసట్ఠత్తం 105 పస్సతీతి – ఖేమం పస్సతి సబ్బధి.
Khemaṃpassati sabbadhīti. Bhayakaro rāgo bhayakaro doso bhayakaro moho…pe… bhayakarā kilesā. Bhayakarassa rāgassa pahīnattā…pe… bhayakarānaṃ kilesānaṃ pahīnattā sabbattha khemaṃ passati sabbattha abhayaṃ passati sabbattha anītikaṃ passati sabbattha anupaddavaṃ passati sabbattha anupasaggaṃ passati sabbattha anupasaṭṭhattaṃ 106 passatīti – khemaṃ passati sabbadhi.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘అనేజస్స విజానతో, నత్థి కాచి నిసఙ్ఖతి;
‘‘Anejassa vijānato, natthi kāci nisaṅkhati;
విరతో సో వియారబ్భా, ఖేమం పస్సతి సబ్బధీ’’తి.
Virato so viyārabbhā, khemaṃ passati sabbadhī’’ti.
౧౮౯.
189.
న సమేసు న ఓమేసు, న ఉస్సేసు వదతే ముని;
Na samesu na omesu, na ussesu vadate muni;
సన్తో సో వీతమచ్ఛరో, 107 నాదేతి న నిరస్సతి. [ఇతి భగవా]
Santo so vītamaccharo,108nādeti na nirassati. [iti bhagavā]
న సమేసు న ఓమేసు, న ఉస్సేసు వదతే మునీతి. మునీతి. మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో ముని. ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తి వా ‘‘సదిసోహమస్మీ’’తి వా ‘‘హీనోహమస్మీ’’తి వా న వదతి న కథేతి న భణతి న దీపయతి న వోహరతీతి – న సమేసు న ఓమేసు, న ఉస్సేసు వదతే ముని.
Na samesu na omesu, na ussesu vadate munīti. Munīti. Monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. ‘‘Seyyohamasmī’’ti vā ‘‘sadisohamasmī’’ti vā ‘‘hīnohamasmī’’ti vā na vadati na katheti na bhaṇati na dīpayati na voharatīti – na samesu na omesu, na ussesu vadate muni.
సన్తో సో వీతమచ్ఛరోతి. సన్తోతి రాగస్స సన్తత్తా సమితత్తా సన్తో, దోసస్స…పే॰… మోహస్స… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారానం సన్తత్తా సమితత్తా వూపసమితత్తా విజ్ఝాతత్తా నిబ్బుతత్తా విగతత్తా పటిపస్సద్ధత్తా సన్తో ఉపసన్తో వూపసన్తో నిబ్బుతో పటిపస్సద్ధోతి – సన్తో. సో వీతమచ్ఛరోతి. పఞ్చ మచ్ఛరియాని ఆవాసమచ్ఛరియం…పే॰… గాహో వుచ్చతి మచ్ఛరియం. యస్సేతం మచ్ఛరియం పహీనం సముచ్ఛిన్నం…పే॰… ఞాణగ్గినా దడ్ఢం, సో వుచ్చతి వీతమచ్ఛరో విగతమచ్ఛరో చత్తమచ్ఛరో వన్తమచ్ఛరో ముత్తమచ్ఛరో పహీనమచ్ఛరో పటినిస్సట్ఠమచ్ఛరోతి – సన్తో సో వీతమచ్ఛరో.
Santo so vītamaccharoti. Santoti rāgassa santattā samitattā santo, dosassa…pe… mohassa… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā vijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭipassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭipassaddhoti – santo. So vītamaccharoti. Pañca macchariyāni āvāsamacchariyaṃ…pe… gāho vuccati macchariyaṃ. Yassetaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ…pe… ñāṇagginā daḍḍhaṃ, so vuccati vītamaccharo vigatamaccharo cattamaccharo vantamaccharo muttamaccharo pahīnamaccharo paṭinissaṭṭhamaccharoti – santo so vītamaccharo.
నాదేతి న నిరస్సతి, ఇతి భగవాతి. నాదేతీతి రూపం నాదియతి న ఉపాదియతి న గణ్హాతి న పరామసతి నాభినివిసతి, వేదనం… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం… గతిం… ఉపపత్తిం… పటిసన్ధిం… భవం… సంసారం… వట్టం నాదియతి న ఉపాదియతి న గణ్హాతి న పరామసతి నాభినివిసతీతి – నాదేతి. న నిరస్సతీతి రూపం న పజహతి న వినోదేతి న బ్యన్తిం కరోతి న అనభావం గమేతి, వేదనం… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం… గతిం… ఉపపత్తిం … పటిసన్ధిం… భవం… సంసారం… వట్టం న పజహతి న వినోదేతి న బ్యన్తిం కరోతి న అనభావం గమేతి. భగవాతి గారవాధివచనం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి యదిదం భగవాతి.
Nādetina nirassati, iti bhagavāti. Nādetīti rūpaṃ nādiyati na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati nābhinivisati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ nādiyati na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati nābhinivisatīti – nādeti. Na nirassatīti rūpaṃ na pajahati na vinodeti na byantiṃ karoti na anabhāvaṃ gameti, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… gatiṃ… upapattiṃ … paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāraṃ… vaṭṭaṃ na pajahati na vinodeti na byantiṃ karoti na anabhāvaṃ gameti. Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti.
తేనాహ భగవా –
Tenāha bhagavā –
‘‘న సమేసు న ఓమేసు, న ఉస్సేసు వదతే ముని;
‘‘Na samesu na omesu, na ussesu vadate muni;
సన్తో సో వీతమచ్ఛరో, నాదేతి న నిరస్సతి’’. [ఇతి భగవా]
Santo so vītamaccharo, nādeti na nirassati’’. [iti bhagavā]
అత్తదణ్డసుత్తనిద్దేసో పన్నరసమో.
Attadaṇḍasuttaniddeso pannarasamo.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / మహానిద్దేస-అట్ఠకథా • Mahāniddesa-aṭṭhakathā / ౧౫. అత్తదణ్డసుత్తనిద్దేసవణ్ణనా • 15. Attadaṇḍasuttaniddesavaṇṇanā