| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
४. अत्तकामपारिचरियसिक्खापदवण्णना
4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
२९०. चतुत्थे परेहि पत्ते पातियमानानं भिक्खापिण्डानं पातो सन्निपातोति पिण्डपातोति भिक्खाहारो वुच्चति, तंसदिसताय अञ्ञोपि यो कोचि भिक्खाचरियं विना भिक्खूहि लद्धो पिण्डपातोत्वेव वुच्चति। पति एति एतस्माति पच्चयोति आह ‘‘पतिकरणट्ठेन पच्चयो’’ति। रोगदुक्खानं वा पटिपक्खभावेन अयति पवत्ततीति पच्चयो। सप्पायस्साति हितस्स। नगरपरिक्खारेहीति नगरं परिवारेत्वा रक्खणकेहि। राजूनं गेहपरिक्खेपो परिखा उद्दापो पाकारो एसिका पलिघो अट्टोति इमे सत्त नगरपरिक्खाराति वदन्ति। सेतपरिक्खारोति विसुद्धिसीलालङ्कारो। अरियमग्गो हि इध ‘‘रथो’’ति अधिप्पेतो, तस्स च सम्मावाचादयो अलङ्कारट्ठेन ‘‘परिक्खारा’’ति वुत्ता। चक्कवीरियोति वीरियचक्को। जीवितपरिक्खाराति जीवितस्स पवत्तिकारणानि। समुदानेतब्बाति सम्मा उद्धं आनेतब्बा परियेसितब्बा।
290. Catutthe parehi patte pātiyamānānaṃ bhikkhāpiṇḍānaṃ pāto sannipātoti piṇḍapātoti bhikkhāhāro vuccati, taṃsadisatāya aññopi yo koci bhikkhācariyaṃ vinā bhikkhūhi laddho piṇḍapātotveva vuccati. Pati eti etasmāti paccayoti āha ‘‘patikaraṇaṭṭhena paccayo’’ti. Rogadukkhānaṃ vā paṭipakkhabhāvena ayati pavattatīti paccayo. Sappāyassāti hitassa. Nagaraparikkhārehīti nagaraṃ parivāretvā rakkhaṇakehi. Rājūnaṃ gehaparikkhepo parikhā uddāpo pākāro esikā paligho aṭṭoti ime satta nagaraparikkhārāti vadanti. Setaparikkhāroti visuddhisīlālaṅkāro. Ariyamaggo hi idha ‘‘ratho’’ti adhippeto, tassa ca sammāvācādayo alaṅkāraṭṭhena ‘‘parikkhārā’’ti vuttā. Cakkavīriyoti vīriyacakko. Jīvitaparikkhārāti jīvitassa pavattikāraṇāni. Samudānetabbāti sammā uddhaṃ ānetabbā pariyesitabbā.
२९१. उपचारेति यत्थ ठितो विञ्ञापेतुं सक्कोति, तादिसे ठाने। कामो चेव हेतु च पारिचरिया च अत्थोति पाळियं ‘‘अत्तनो कामं, अत्तनो हेतुं, अत्तनो अधिप्पायं, अत्तनो पारिचरिय’’न्ति (पारा॰ २९२) वुत्तेसु इमेसु चतूसु पदेसु कामो, हेतु, पारिचरिया च अट्ठकथायं वुत्ते पठमे अत्थविकप्पे विग्गहवाक्याधिप्पायसूचनतो अत्थो। सेसन्ति अधिप्पायपदमेकं। ब्यञ्जनन्ति ब्यञ्जनमत्तं, पठमविकप्पानुपयोगिताय वचनमत्तन्ति अत्थो। दुतिये अत्थविकप्पेपि एसेव नयो।
291.Upacāreti yattha ṭhito viññāpetuṃ sakkoti, tādise ṭhāne. Kāmo ceva hetu ca pāricariyā ca atthoti pāḷiyaṃ ‘‘attano kāmaṃ, attano hetuṃ, attano adhippāyaṃ, attano pāricariya’’nti (pārā. 292) vuttesu imesu catūsu padesu kāmo, hetu, pāricariyā ca aṭṭhakathāyaṃ vutte paṭhame atthavikappe viggahavākyādhippāyasūcanato attho. Sesanti adhippāyapadamekaṃ. Byañjananti byañjanamattaṃ, paṭhamavikappānupayogitāya vacanamattanti attho. Dutiye atthavikappepi eseva nayo.
यथावुत्तमेव अत्थं पदभाजनेन संसन्दित्वा दस्सेतुं ‘‘अत्तनो कामं अत्तनो हेतुं अत्तनो पारिचरियन्ति हि वुत्ते जानिस्सन्ति पण्डिता’’तिआदि आरद्धं। इदं वुत्तं होति – ‘‘अत्तनो हेतु’’न्ति वुत्ते अत्तनो अत्थायाति अयमत्थो विञ्ञायति, ‘‘अत्तनो कामं अत्तनो पारिचरिय’’न्ति वुत्ते कामेन पारिचरियाति अयमत्थो विञ्ञायति। तस्मा इमेहि तीहि पदेहि अत्तनो अत्थाय कामेन पारिचरिया अत्तकामपारिचरियाति इमं अत्थविकप्पं विञ्ञू जानिस्सन्ति। ‘‘अत्तनो अधिप्पाय’’न्ति वुत्ते पन अधिप्पाय-सद्दस्स कामित-सद्देन समानत्थभावतो अत्तना अधिप्पेतकामितट्ठेन अत्तकामपारिचरियाति इममत्थं विकप्पं विञ्ञू जानिस्सन्ति।
Yathāvuttameva atthaṃ padabhājanena saṃsanditvā dassetuṃ ‘‘attano kāmaṃ attano hetuṃ attano pāricariyanti hi vutte jānissanti paṇḍitā’’tiādi āraddhaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘attano hetu’’nti vutte attano atthāyāti ayamattho viññāyati, ‘‘attano kāmaṃ attano pāricariya’’nti vutte kāmena pāricariyāti ayamattho viññāyati. Tasmā imehi tīhi padehi attano atthāya kāmena pāricariyā attakāmapāricariyāti imaṃ atthavikappaṃ viññū jānissanti. ‘‘Attano adhippāya’’nti vutte pana adhippāya-saddassa kāmita-saddena samānatthabhāvato attanā adhippetakāmitaṭṭhena attakāmapāricariyāti imamatthaṃ vikappaṃ viññū jānissanti.
एतदग्गन्ति एसा अग्गा। दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदेपि (पारा॰ २८५) कामं ‘‘याचतिपि आयाचतिपी’’ति एवं मेथुनयाचनं आगतं, तं पन दुट्ठुल्लवाचस्सादरागवसेन वुत्तं, इध पन अत्तनो मेथुनस्सादरागवसेनाति अयं विसेसो।
Etadagganti esā aggā. Duṭṭhullavācāsikkhāpadepi (pārā. 285) kāmaṃ ‘‘yācatipi āyācatipī’’ti evaṃ methunayācanaṃ āgataṃ, taṃ pana duṭṭhullavācassādarāgavasena vuttaṃ, idha pana attano methunassādarāgavasenāti ayaṃ viseso.
विनीतवत्थूसु ‘‘अग्गदानं देही’’ति इदं अत्तनो अत्थाय वुत्तं, दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदे पन परत्थायपि वुत्ते सीसं एतीति वेदितब्बं। सुभगाति इस्सरियादीहि सुन्दरेहि भगेहि समन्नागता। मनुस्सित्थी, तथासञ्ञिता, अत्तकामपारिचरियाय रागो, तेन कामपारिचरिययाचनं, तङ्खणविजाननन्ति इमानेत्थ पञ्च अङ्गानि।
Vinītavatthūsu ‘‘aggadānaṃ dehī’’ti idaṃ attano atthāya vuttaṃ, duṭṭhullavācāsikkhāpade pana paratthāyapi vutte sīsaṃ etīti veditabbaṃ. Subhagāti issariyādīhi sundarehi bhagehi samannāgatā. Manussitthī, tathāsaññitā, attakāmapāricariyāya rāgo, tena kāmapāricariyayācanaṃ, taṅkhaṇavijānananti imānettha pañca aṅgāni.
अत्तकामपारिचरियसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. अत्तकामपारिचरियसिक्खापदं • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ४. अत्तकामपारिचरियसिक्खापदवण्णना • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ४. अत्तकामपारिचरियसिक्खापदवण्णना • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ४. अत्तकामपारिचरियसिक्खापदवण्णना • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
