| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
೨೯೦. ಚತುತ್ಥೇ ಚೀವರನ್ತಿ ನಿವಾಸನಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಚೀವರಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಆಹಾರೋ। ಸೋ ಹಿ ಪಿಣ್ಡೋಲ್ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪತ್ತೇ ಪತನತೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲದ್ಧಭಿಕ್ಖಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾನಂ ಪಾತೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಸಯನಞ್ಚ ಆಸನಞ್ಚ। ಯತ್ಥ ಹಿ ವಿಹಾರಾದಿಕೇ ಸೇತಿ ನಿಪಜ್ಜತಿ ಆಸತಿ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಸೇನಾಸನಂ। ಪತಿ ಏತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪತಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ। ರೋಗಸ್ಸ ಪತಿಅಯನಟ್ಠೇನ ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ, ಪಚ್ಚನೀಕಗಮನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ವೂಪಸಮನತ್ಥೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಧಾತುಕ್ಖೋಭಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಹಿ ತಂಹೇತುಕದುಕ್ಖವೇದನಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ವಾ ರೋಗಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋ ಪತಿಅಯನಟ್ಠೋ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚೀತಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀಸು ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ। ಸಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಹಿತಸ್ಸ ವಿಕಾರವೂಪಸಮೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ತೇನ ವಿಧಾತಬ್ಬತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾ’’ತಿ। ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹೀತಿ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ರಕ್ಖಣಕೇಹಿ। ಆವಾಟಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ಪರಿಖಾ ಉದ್ದಾಪೋ ಪಾಕಾರೋ ಏಸಿಕಾ ಪಲಿಘೋ ಪಾಕಾರಮತ್ಥಕಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಸತ್ತ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೇತಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಇಧ ‘‘ರಥೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾದಯೋ ಅಲಙ್ಕಾರಟ್ಠೇನ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋತಿ ವೀರಿಯಚಕ್ಕೋ। ಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಕಾರಣಾನಿ। ಸಮುದಾನೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಆನೇತಬ್ಬಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿವಾರೋಪಿ ಹೋತಿ ಅನ್ತರಾಯಾನಂ ಪರಿತೋ ವಾರಣತೋ, ತೇನಾಹ – ‘‘ಜೀವಿತ…ಪೇ॰… ರಕ್ಖಣತೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತಿ ವಿವರಂ, ಓಕಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರಕ್ಖಣತೋತಿ ವೇರಿಕಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಅದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮೀನಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಸೇವಕಾ ವಿಯ ರಕ್ಖಣತೋ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಜೀವಿತಸ್ಸ। ಕಾರಣಭಾವತೋತಿ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭಾವತೋ। ರಸಾಯನಭೂತಞ್ಹಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಸುಚಿರಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಜೀವಿತಂ ಪವತ್ತೇತಿಯೇವ।
290. Catutthe cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñci cīvaraṃ. Piṇḍapātanti yo koci āhāro. So hi piṇḍolyena bhikkhuno patte patanato tattha tattha laddhabhikkhānaṃ piṇḍānaṃ pāto sannipātoti vā piṇḍapātoti vuccati. Senāsananti sayanañca āsanañca. Yattha hi vihārādike seti nipajjati āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ. Pati eti etasmāti paccayoti āha ‘‘patikaraṇaṭṭhena paccayo’’ti. Rogassa patiayanaṭṭhena vā paccayo, paccanīkagamanaṭṭhenāti attho, vūpasamanatthenāti vuttaṃ hoti. Dhātukkhobhalakkhaṇassa hi taṃhetukadukkhavedanālakkhaṇassa vā rogassa paṭipakkhabhāvo patiayanaṭṭho. Yassa kassacīti sappiādīsu yassa kassaci. Sappāyassāti hitassa vikāravūpasamenāti adhippāyo. Bhisakkassa kammaṃ tena vidhātabbato, tenāha ‘‘anuññātattā’’ti. Nagaraparikkhārehīti nagaraṃ parivāretvā rakkhaṇakehi. Āvāṭaparikkhepo parikhā uddāpo pākāro esikā paligho pākāramatthakamaṇḍalanti satta nagaraparikkhārāti vadanti. Setaparikkhāroti suvisuddhasīlālaṅkāro. Ariyamaggo hi idha ‘‘ratho’’ti adhippeto. Tassa ca sammāvācādayo alaṅkāraṭṭhena ‘‘parikkhāro’’ti vuttā. Cakkavīriyoti vīriyacakko. Jīvitaparikkhārāti jīvitassa pavattikāraṇāni. Samudānetabbāti sammā uddhaṃ uddhaṃ ānetabbā pariyesitabbā. Parivāropi hoti antarāyānaṃ parito vāraṇato, tenāha – ‘‘jīvita…pe… rakkhaṇato’’ti. Tattha antaranti vivaraṃ, okāsoti attho. Rakkhaṇatoti verikānaṃ antaraṃ adatvā attano sāmīnaṃ parivāretvā ṭhitasevakā viya rakkhaṇato. Assāti jīvitassa. Kāraṇabhāvatoti cirappavattiyā kāraṇabhāvato. Rasāyanabhūtañhi bhesajjaṃ sucirampi kālaṃ jīvitaṃ pavattetiyeva.
೨೯೧. ಉಪಚಾರೇತಿ ಯತ್ಥ ಠಿತೋ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾದಿಸೇ। ಕಾಮೋ ಚೇವ ಹೇತು ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿಆದೀಸು ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅತ್ತಕಾಮ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ, ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಂ, ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ, ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅತ್ಥಾ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಾ। ತೇಸು ಪಠಮೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಕಾಮೋ ಚ ಹೇತು ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅತ್ಥೋ, ಸೇಸಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಪದಮೇಕಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪಠಮವಿಗ್ಗಹೇ ತದತ್ಥಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವಭಾವತೋ ನಿರತ್ಥಕತ್ತಾ। ದುತಿಯೇ ಪನ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅತ್ಥೋ, ಕಾಮೋ ಚ ಹೇತು ಚಾತಿ ಸೇಸಂ ಪದದ್ವಯಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಅತ್ಥಾಭಾವತೋತಿ ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಗ್ಗಹಾನಂ ವಸೇನ ಯೋಜಿತಾನೀತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ। ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಚ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಚೂಳಮಜ್ಝಿಮಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ಪಠಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಕಾಮೋ ಚ ಹೇತು ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥೋ, ಸೇಸಂ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮೇನಾತಿಆದಿ ವಿಗ್ಗಹವಾಕ್ಯಂ ಅಕ್ಖರವಿವರಣಮತ್ತತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತಂ। ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯತ್ಥೋ, ಸೇಸಂ ಅತ್ತನಾ ಕಾಮಿತಾ ಇಚ್ಛಿತಾತಿಆದಿ ವಿಗ್ಗಹವಾಕ್ಯಂ ಅಕ್ಖರವಿವರಣಮತ್ತತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ । ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ಇಧ ಯುತ್ತತರೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಿಗ್ಗಹವಸೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ।
291.Upacāreti yattha ṭhito viññāpetuṃ sakkoti, tādise. Kāmo ceva hetu ca pāricariyā ca attho. Sesaṃ byañjanantiādīsu pāḷiyaṃ ‘‘attakāma’’nti padaṃ uddharitvā attano kāmaṃ, attano hetuṃ, attano adhippāyaṃ, attano pāricariyanti cattāro atthā padabhājane vuttā. Tesu paṭhame atthavikappe kāmo ca hetu ca pāricariyā ca attho, sesaṃ adhippāyapadamekaṃ byañjanaṃ paṭhamaviggahe tadatthassa asambhavabhāvato niratthakattā. Dutiye pana atthavikappe adhippāyo ca pāricariyā ca attho, kāmo ca hetu cāti sesaṃ padadvayaṃ byañjanaṃ tesaṃ tattha atthābhāvatoti evaṃ cattāri padāni dvinnaṃ viggahānaṃ vasena yojitānīti keci vadanti. Gaṇṭhipade ca ayamevattho vutto. Cūḷamajjhimamahāgaṇṭhipadesu pana ‘‘paṭhamasmiṃ atthavikappe kāmo ca hetu ca pāricariyā ca adhippāyattho, sesaṃ methunadhammasaṅkhātena kāmenātiādi viggahavākyaṃ akkharavivaraṇamattato byañjanamattaṃ. Dutiye atthavikappe adhippāyo ca pāricariyā ca adhippāyattho, sesaṃ attanā kāmitā icchitātiādi viggahavākyaṃ akkharavivaraṇamattato byañjanamatta’’nti evamattho vutto . ‘‘Byañjane ādaraṃ akatvā’’ti vacanato ayamevattho idha yuttataroti viññāyati. Byañjane ādaraṃ akatvāti iminā hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaviggahavasena byañjane ādaraṃ akatvāti ayamattho dīpito.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪದಭಾಜನೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಅತ್ತನೋ ಹೇತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ‘‘ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಂ ಅತ್ತನೋ ಹೇತುಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯನ್ತಿ ಇಮೇಹಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಕಾಮೇನ ಪಾರಿಚರಿಯಾ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥವಿಕಪ್ಪೋ ವುತ್ತೋತಿ ವಿಞ್ಞೂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ। ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಸದ್ದಸ್ಸ ಕಾಮಿತಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥಭಾವತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಚರಿಯನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಉಭಯವಿಗ್ಗಹಸಾಮಞ್ಞತೋ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಕಾಮಿತಟ್ಠೇನ ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥವಿಕಪ್ಪೋ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವಿಞ್ಞೂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ।
Idāni yathāvuttamevatthaṃ padabhājanena saṃsanditvā dassetuṃ ‘‘attano kāmaṃ attano hetuṃ attano pāricariyanti hi vutte jānissanti paṇḍitā’’tiādi āraddhaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘attano hetu’’nti vutte attano atthāyāti ayamattho viññāyati. ‘‘Attano kāmaṃ attano pāricariya’’nti ca vutte kāmena pāricariyāti ayamattho viññāyati. Tasmā attano kāmaṃ attano hetuṃ attano pāricariyanti imehi tīhi padehi attano atthāya kāmena pāricariyā attakāmapāricariyāti ayamatthavikappo vuttoti viññū jānissanti. ‘‘Attano adhippāya’’nti vutte pana adhippāyasaddassa kāmitasaddena samānatthabhāvato attano pāricariyanti imassa ca ubhayaviggahasāmaññato attano icchitakāmitaṭṭhena attakāmapāricariyāti ayamatthavikappo dvīhi padehi dassitoti viññū jānissantīti.
ಏತದಗ್ಗನ್ತಿ ಏಸಾ ಅಗ್ಗಾ। ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಾಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮೇಥುನಯಾಚನಂ ಆಗತಂ, ತಥಾಪಿ ತಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲವಾಚಸ್ಸಾದರಾಗವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಮೇಥುನಸ್ಸಾದರಾಗವಸೇನಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ವಿನೀತವತ್ಥೂಸು ‘‘ತೇನ ಹಿ ಭಗಿನಿ ಅಗ್ಗದಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥೀ, ಇತ್ಥಿಸಞ್ಞಿತಾ, ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಾಯ ರಾಗೋ, ತೇನ ರಾಗೇನ ವಣ್ಣಭಣನಂ, ತಙ್ಖಣವಿಜಾನನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ।
Etadagganti esā aggā. Duṭṭhullavācāsikkhāpade kiñcāpi methunayācanaṃ āgataṃ, tathāpi taṃ duṭṭhullavācassādarāgavasena vuttaṃ, idha pana attano methunassādarāgavasenāti ayaṃ viseso. Vinītavatthūsu ‘‘tena hi bhagini aggadānaṃ dehī’’ti idaṃ attano atthāya vuttanti veditabbaṃ. Manussitthī, itthisaññitā, attakāmapāricariyāya rāgo, tena rāgena vaṇṇabhaṇanaṃ, taṅkhaṇavijānananti imānettha pañca aṅgāni.
ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೪. ಅತ್ತಕಾಮಪಾರಿಚರಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
