| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
4. අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
290. චතුත්‌ථෙ චීවරන්‌ති නිවාසනාදි යං කිඤ්‌චි චීවරං. පිණ්‌ඩපාතන්‌ති යො කොචි ආහාරො. සො හි පිණ්‌ඩොල්‍යෙන භික්‌ඛුනො පත්‌තෙ පතනතො තත්‌ථ තත්‌ථ ලද්‌ධභික්‌ඛානං පිණ්‌ඩානං පාතො සන්‌නිපාතොති වා පිණ්‌ඩපාතොති වුච්‌චති. සෙනාසනන්‌ති සයනඤ්‌ච ආසනඤ්‌ච. යත්‌ථ හි විහාරාදිකෙ සෙති නිපජ්‌ජති ආසති නිසීදති, තං සෙනාසනං. පති එති එතස්‌මාති පච්‌චයොති ආහ ‘‘පතිකරණට්‌ඨෙන පච්‌චයො’’ති. රොගස්‌ස පතිඅයනට්‌ඨෙන වා පච්‌චයො, පච්‌චනීකගමනට්‌ඨෙනාති අත්‌ථො, වූපසමනත්‌ථෙනාති වුත්‌තං හොති. ධාතුක්‌ඛොභලක්‌ඛණස්‌ස හි තංහෙතුකදුක්‌ඛවෙදනාලක්‌ඛණස්‌ස වා රොගස්‌ස පටිපක්‌ඛභාවො පතිඅයනට්‌ඨො. යස්‌ස කස්‌සචීති සප්‌පිආදීසු යස්‌ස කස්‌සචි. සප්‌පායස්‌සාති හිතස්‌ස විකාරවූපසමෙනාති අධිප්‌පායො. භිසක්‌කස්‌ස කම්‌මං තෙන විධාතබ්‌බතො, තෙනාහ ‘‘අනුඤ්‌ඤාතත්‌තා’’ති. නගරපරික්‌ඛාරෙහීති නගරං පරිවාරෙත්‌වා රක්‌ඛණකෙහි. ආවාටපරික්‌ඛෙපො පරිඛා උද්‌දාපො පාකාරො එසිකා පලිඝො පාකාරමත්‌ථකමණ්‌ඩලන්‌ති සත්‌ත නගරපරික්‌ඛාරාති වදන්‌ති. සෙතපරික්‌ඛාරොති සුවිසුද්‌ධසීලාලඞ්‌කාරො. අරියමග්‌ගො හි ඉධ ‘‘රථො’’ති අධිප්‌පෙතො. තස්‌ස ච සම්‌මාවාචාදයො අලඞ්‌කාරට්‌ඨෙන ‘‘පරික්‌ඛාරො’’ති වුත්‌තා. චක්‌කවීරියොති වීරියචක්‌කො. ජීවිතපරික්‌ඛාරාති ජීවිතස්‌ස පවත්‌තිකාරණානි. සමුදානෙතබ්‌බාති සම්‌මා උද්‌ධං උද්‌ධං ආනෙතබ්‌බා පරියෙසිතබ්‌බා. පරිවාරොපි හොති අන්‌තරායානං පරිතො වාරණතො, තෙනාහ – ‘‘ජීවිත…පෙ.… රක්‌ඛණතො’’ති. තත්‌ථ අන්‌තරන්‌ති විවරං, ඔකාසොති අත්‌ථො. රක්‌ඛණතොති වෙරිකානං අන්‌තරං අදත්‌වා අත්‌තනො සාමීනං පරිවාරෙත්‌වා ඨිතසෙවකා විය රක්‌ඛණතො. අස්‌සාති ජීවිතස්‌ස. කාරණභාවතොති චිරප්‌පවත්‌තියා කාරණභාවතො. රසායනභූතඤ්‌හි භෙසජ්‌ජං සුචිරම්‌පි කාලං ජීවිතං පවත්‌තෙතියෙව.
290. Catutthe cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñci cīvaraṃ. Piṇḍapātanti yo koci āhāro. So hi piṇḍolyena bhikkhuno patte patanato tattha tattha laddhabhikkhānaṃ piṇḍānaṃ pāto sannipātoti vā piṇḍapātoti vuccati. Senāsananti sayanañca āsanañca. Yattha hi vihārādike seti nipajjati āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ. Pati eti etasmāti paccayoti āha ‘‘patikaraṇaṭṭhena paccayo’’ti. Rogassa patiayanaṭṭhena vā paccayo, paccanīkagamanaṭṭhenāti attho, vūpasamanatthenāti vuttaṃ hoti. Dhātukkhobhalakkhaṇassa hi taṃhetukadukkhavedanālakkhaṇassa vā rogassa paṭipakkhabhāvo patiayanaṭṭho. Yassa kassacīti sappiādīsu yassa kassaci. Sappāyassāti hitassa vikāravūpasamenāti adhippāyo. Bhisakkassa kammaṃ tena vidhātabbato, tenāha ‘‘anuññātattā’’ti. Nagaraparikkhārehīti nagaraṃ parivāretvā rakkhaṇakehi. Āvāṭaparikkhepo parikhā uddāpo pākāro esikā paligho pākāramatthakamaṇḍalanti satta nagaraparikkhārāti vadanti. Setaparikkhāroti suvisuddhasīlālaṅkāro. Ariyamaggo hi idha ‘‘ratho’’ti adhippeto. Tassa ca sammāvācādayo alaṅkāraṭṭhena ‘‘parikkhāro’’ti vuttā. Cakkavīriyoti vīriyacakko. Jīvitaparikkhārāti jīvitassa pavattikāraṇāni. Samudānetabbāti sammā uddhaṃ uddhaṃ ānetabbā pariyesitabbā. Parivāropi hoti antarāyānaṃ parito vāraṇato, tenāha – ‘‘jīvita…pe… rakkhaṇato’’ti. Tattha antaranti vivaraṃ, okāsoti attho. Rakkhaṇatoti verikānaṃ antaraṃ adatvā attano sāmīnaṃ parivāretvā ṭhitasevakā viya rakkhaṇato. Assāti jīvitassa. Kāraṇabhāvatoti cirappavattiyā kāraṇabhāvato. Rasāyanabhūtañhi bhesajjaṃ sucirampi kālaṃ jīvitaṃ pavattetiyeva.
291. උපචාරෙති යත්‌ථ ඨිතො විඤ්‌ඤාපෙතුං සක්‌කොති, තාදිසෙ. කාමො චෙව හෙතු ච පාරිචරියා ච අත්‌ථො. සෙසං බ්‍යඤ්‌ජනන්‌තිආදීසු පාළියං ‘‘අත්‌තකාම’’න්‌ති පදං උද්‌ධරිත්‌වා අත්‌තනො කාමං, අත්‌තනො හෙතුං, අත්‌තනො අධිප්‌පායං, අත්‌තනො පාරිචරියන්‌ති චත්‌තාරො අත්‌ථා පදභාජනෙ වුත්‌තා. තෙසු පඨමෙ අත්‌ථවිකප්‌පෙ කාමො ච හෙතු ච පාරිචරියා ච අත්‌ථො, සෙසං අධිප්‌පායපදමෙකං බ්‍යඤ්‌ජනං පඨමවිග්‌ගහෙ තදත්‌ථස්‌ස අසම්‌භවභාවතො නිරත්‌ථකත්‌තා. දුතියෙ පන අත්‌ථවිකප්‌පෙ අධිප්‌පායො ච පාරිචරියා ච අත්‌ථො, කාමො ච හෙතු චාති සෙසං පදද්‌වයං බ්‍යඤ්‌ජනං තෙසං තත්‌ථ අත්‌ථාභාවතොති එවං චත්‌තාරි පදානි ද්‌වින්‌නං විග්‌ගහානං වසෙන යොජිතානීති කෙචි වදන්‌ති. ගණ්‌ඨිපදෙ ච අයමෙවත්‌ථො වුත්‌තො. චූළමජ්‌ඣිමමහාගණ්‌ඨිපදෙසු පන ‘‘පඨමස්‌මිං අත්‌ථවිකප්‌පෙ කාමො ච හෙතු ච පාරිචරියා ච අධිප්‌පායත්‌ථො, සෙසං මෙථුනධම්‌මසඞ්‌ඛාතෙන කාමෙනාතිආදි විග්‌ගහවාක්‍යං අක්‌ඛරවිවරණමත්‌තතො බ්‍යඤ්‌ජනමත්‌තං. දුතියෙ අත්‌ථවිකප්‌පෙ අධිප්‌පායො ච පාරිචරියා ච අධිප්‌පායත්‌ථො, සෙසං අත්‌තනා කාමිතා ඉච්‌ඡිතාතිආදි විග්‌ගහවාක්‍යං අක්‌ඛරවිවරණමත්‌තතො බ්‍යඤ්‌ජනමත්‌ත’’න්‌ති එවමත්‌ථො වුත්‌තො . ‘‘බ්‍යඤ්‌ජනෙ ආදරං අකත්‌වා’’ති වචනතො අයමෙවත්‌ථො ඉධ යුත්‌තතරොති විඤ්‌ඤායති. බ්‍යඤ්‌ජනෙ ආදරං අකත්‌වාති ඉමිනා හි අට්‌ඨකථායං වුත්‌තවිග්‌ගහවසෙන බ්‍යඤ්‌ජනෙ ආදරං අකත්‌වාති අයමත්‌ථො දීපිතො.
291.Upacāreti yattha ṭhito viññāpetuṃ sakkoti, tādise. Kāmo ceva hetu ca pāricariyā ca attho. Sesaṃ byañjanantiādīsu pāḷiyaṃ ‘‘attakāma’’nti padaṃ uddharitvā attano kāmaṃ, attano hetuṃ, attano adhippāyaṃ, attano pāricariyanti cattāro atthā padabhājane vuttā. Tesu paṭhame atthavikappe kāmo ca hetu ca pāricariyā ca attho, sesaṃ adhippāyapadamekaṃ byañjanaṃ paṭhamaviggahe tadatthassa asambhavabhāvato niratthakattā. Dutiye pana atthavikappe adhippāyo ca pāricariyā ca attho, kāmo ca hetu cāti sesaṃ padadvayaṃ byañjanaṃ tesaṃ tattha atthābhāvatoti evaṃ cattāri padāni dvinnaṃ viggahānaṃ vasena yojitānīti keci vadanti. Gaṇṭhipade ca ayamevattho vutto. Cūḷamajjhimamahāgaṇṭhipadesu pana ‘‘paṭhamasmiṃ atthavikappe kāmo ca hetu ca pāricariyā ca adhippāyattho, sesaṃ methunadhammasaṅkhātena kāmenātiādi viggahavākyaṃ akkharavivaraṇamattato byañjanamattaṃ. Dutiye atthavikappe adhippāyo ca pāricariyā ca adhippāyattho, sesaṃ attanā kāmitā icchitātiādi viggahavākyaṃ akkharavivaraṇamattato byañjanamatta’’nti evamattho vutto . ‘‘Byañjane ādaraṃ akatvā’’ti vacanato ayamevattho idha yuttataroti viññāyati. Byañjane ādaraṃ akatvāti iminā hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaviggahavasena byañjane ādaraṃ akatvāti ayamattho dīpito.
ඉදානි යථාවුත්‌තමෙවත්‌ථං පදභාජනෙන සංසන්‌දිත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘අත්‌තනො කාමං අත්‌තනො හෙතුං අත්‌තනො පාරිචරියන්‌ති හි වුත්‌තෙ ජානිස්‌සන්‌ති පණ්‌ඩිතා’’තිආදි ආරද්‌ධං. ඉදං වුත්‌තං හොති – ‘‘අත්‌තනො හෙතු’’න්‌ති වුත්‌තෙ අත්‌තනො අත්‌ථායාති අයමත්‌ථො විඤ්‌ඤායති. ‘‘අත්‌තනො කාමං අත්‌තනො පාරිචරිය’’න්‌ති ච වුත්‌තෙ කාමෙන පාරිචරියාති අයමත්‌ථො විඤ්‌ඤායති. තස්‌මා අත්‌තනො කාමං අත්‌තනො හෙතුං අත්‌තනො පාරිචරියන්‌ති ඉමෙහි තීහි පදෙහි අත්‌තනො අත්‌ථාය කාමෙන පාරිචරියා අත්‌තකාමපාරිචරියාති අයමත්‌ථවිකප්‌පො වුත්‌තොති විඤ්‌ඤූ ජානිස්‌සන්‌ති. ‘‘අත්‌තනො අධිප්‌පාය’’න්‌ති වුත්‌තෙ පන අධිප්‌පායසද්‌දස්‌ස කාමිතසද්‌දෙන සමානත්‌ථභාවතො අත්‌තනො පාරිචරියන්‌ති ඉමස්‌ස ච උභයවිග්‌ගහසාමඤ්‌ඤතො අත්‌තනො ඉච්‌ඡිතකාමිතට්‌ඨෙන අත්‌තකාමපාරිචරියාති අයමත්‌ථවිකප්‌පො ද්‌වීහි පදෙහි දස්‌සිතොති විඤ්‌ඤූ ජානිස්‌සන්‌තීති.
Idāni yathāvuttamevatthaṃ padabhājanena saṃsanditvā dassetuṃ ‘‘attano kāmaṃ attano hetuṃ attano pāricariyanti hi vutte jānissanti paṇḍitā’’tiādi āraddhaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘attano hetu’’nti vutte attano atthāyāti ayamattho viññāyati. ‘‘Attano kāmaṃ attano pāricariya’’nti ca vutte kāmena pāricariyāti ayamattho viññāyati. Tasmā attano kāmaṃ attano hetuṃ attano pāricariyanti imehi tīhi padehi attano atthāya kāmena pāricariyā attakāmapāricariyāti ayamatthavikappo vuttoti viññū jānissanti. ‘‘Attano adhippāya’’nti vutte pana adhippāyasaddassa kāmitasaddena samānatthabhāvato attano pāricariyanti imassa ca ubhayaviggahasāmaññato attano icchitakāmitaṭṭhena attakāmapāricariyāti ayamatthavikappo dvīhi padehi dassitoti viññū jānissantīti.
එතදග්‌ගන්‌ති එසා අග්‌ගා. දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාසික්‌ඛාපදෙ කිඤ්‌චාපි මෙථුනයාචනං ආගතං, තථාපි තං දුට්‌ඨුල්‌ලවාචස්‌සාදරාගවසෙන වුත්‌තං, ඉධ පන අත්‌තනො මෙථුනස්‌සාදරාගවසෙනාති අයං විසෙසො. විනීතවත්‌ථූසු ‘‘තෙන හි භගිනි අග්‌ගදානං දෙහී’’ති ඉදං අත්‌තනො අත්‌ථාය වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. මනුස්‌සිත්‌ථී, ඉත්‌ථිසඤ්‌ඤිතා, අත්‌තකාමපාරිචරියාය රාගො, තෙන රාගෙන වණ්‌ණභණනං, තඞ්‌ඛණවිජානනන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ පඤ්‌ච අඞ්‌ගානි.
Etadagganti esā aggā. Duṭṭhullavācāsikkhāpade kiñcāpi methunayācanaṃ āgataṃ, tathāpi taṃ duṭṭhullavācassādarāgavasena vuttaṃ, idha pana attano methunassādarāgavasenāti ayaṃ viseso. Vinītavatthūsu ‘‘tena hi bhagini aggadānaṃ dehī’’ti idaṃ attano atthāya vuttanti veditabbaṃ. Manussitthī, itthisaññitā, attakāmapāricariyāya rāgo, tena rāgena vaṇṇabhaṇanaṃ, taṅkhaṇavijānananti imānettha pañca aṅgāni.
අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 4. අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදං • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 4. අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 4. අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 4. අත්‌තකාමපාරිචරියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 4. Attakāmapāricariyasikkhāpadavaṇṇanā
