| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၅. အတ္တနိပာတနပဉ္ဟော
5. Attanipātanapañho
၅. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပာတေတဗ္ဗံ, ယော ပာတေယ္ယ, ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ပုန စ တုမ္ဟေ ဘဏထ ‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဂဝာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသယမာနော အနေကပရိယာယေန ဇာတိယာ ဇရာယ ဗ္ယာဓိနော မရဏသ္သ သမုစ္ဆေဒာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ယော ဟိ ကောစိ ဇာတိဇရာဗ္ယာဓိမရဏံ သမတိက္ကမတိ, တံ ပရမာယ ပသံသာယ ပသံသတီ’တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပာတေတဗ္ဗံ, ယော ပာတေယ္ယ, ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ, တေန ဟိ ‘ဇာတိယာ ဇရာယ ဗ္ယာဓိနော မရဏသ္သ သမုစ္ဆေဒာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဇာတိယာ ဇရာယ ဗ္ယာဓိနော မရဏသ္သ သမုစ္ဆေဒာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, တေန ဟိ ‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပာတေတဗ္ဗံ, ယော ပာတေယ္ယ, ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉ္ဟော တဝာနုပ္ပတ္တော, သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Puna ca tumhe bhaṇatha ‘yattha katthaci bhagavā sāvakānaṃ dhammaṃ desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, yo hi koci jātijarābyādhimaraṇaṃ samatikkamati, taṃ paramāya pasaṃsāya pasaṃsatī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti, tena hi ‘jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ desetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, tena hi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပာတေတဗ္ဗံ, ယော ပာတေယ္ယ, ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဂဝတာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသယာမာနေန စ အနေကပရိယာယေန ဇာတိယာ ဇရာယ ဗ္ယာဓိနော မရဏသ္သ သမုစ္ဆေဒာယ ဓမ္မော ဒေသိတော, တတ္ထ ပန ကာရဏံ အတ္ထိ, ယေန ဘဂဝာ ကာရဏေန ပဋိက္ခိပိ သမာဒပေသိ စာ’’တိ။
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Yattha katthaci bhagavatā sāvakānaṃ dhammaṃ desayāmānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammo desito, tattha pana kāraṇaṃ atthi, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti.
‘‘ကိံ ပနေတ္ထ, ဘန္တေ နာဂသေန, ကာရဏံ, ယေန ဘဂဝာ ကာရဏေန ပဋိက္ခိပိ သမာဒပေသိ စာ’’တိ? ‘‘သီလဝာ, မဟာရာဇ, သီလသမ္ပန္နော အဂဒသမော သတ္တာနံ ကိလေသဝိသဝိနာသနေ, ဩသဓသမော သတ္တာနံ ကိလေသဗ္ယာဓိဝူပသမေ, ဥဒကသမော သတ္တာနံ ကိလေသရဇောဇလ္လာပဟရဏေ, မဏိရတနသမော သတ္တာနံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိဒာနေ, နာဝာသမော သတ္တာနံ စတုရောဃပာရဂမနေ, သတ္ထဝာဟသမော သတ္တာနံ ဇာတိကန္တာရတာရဏေ, ဝာတသမော သတ္တာနံ တိဝိဓဂ္ဂိသန္တာပနိဗ္ဗာပနေ, မဟာမေဃသမော သတ္တာနံ မာနသပရိပူရဏေ, အာစရိယသမော သတ္တာနံ ကုသလသိက္ခာပနေ, သုဒေသကသမော သတ္တာနံ ခေမပထမာစိက္ခဏေ။ ဧဝရူပော, မဟာရာဇ, ဗဟုဂုဏော အနေကဂုဏော အပ္ပမာဏဂုဏော ဂုဏရာသိ ဂုဏပုဉ္ဇော သတ္တာနံ ဝဍ္ဎိကရော သီလဝာ ‘မာ ဝိနသ္သီ’တိ သတ္တာနံ အနုကမ္ပာယ ဘဂဝာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘န, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနံ ပာတေတဗ္ဗံ, ယော ပာတေယ္ယ, ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ဣဒမေတ္ထ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဘဂဝာ ပဋိက္ခိပိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ, မဟာရာဇ, ထေရေန ကုမာရကသ္သပေန ဝိစိတ္ရကထိကေန ပာယာသိရာဇညသ္သ ပရလောကံ ဒီပယမာနေန ‘ယထာ ယထာ ခော ရာဇည သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလ္ယာဏဓမ္မာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓာနံ တိဋ္ဌန္တိ, တထာ တထာ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝန္တိ, ဗဟုဇနဟိတာယ စ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဗဟုဇနသုခာယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဒေဝမနုသ္သာန’န္တိ။
‘‘Kiṃ panettha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti? ‘‘Sīlavā, mahārāja, sīlasampanno agadasamo sattānaṃ kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaṃ kilesabyādhivūpasame, udakasamo sattānaṃ kilesarajojallāpaharaṇe, maṇiratanasamo sattānaṃ sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaṃ caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaṃ jātikantāratāraṇe, vātasamo sattānaṃ tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaṃ mānasaparipūraṇe, ācariyasamo sattānaṃ kusalasikkhāpane, sudesakasamo sattānaṃ khemapathamācikkhaṇe. Evarūpo, mahārāja, bahuguṇo anekaguṇo appamāṇaguṇo guṇarāsi guṇapuñjo sattānaṃ vaḍḍhikaro sīlavā ‘mā vinassī’ti sattānaṃ anukampāya bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā paṭikkhipi. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena kumārakassapena vicitrakathikena pāyāsirājaññassa paralokaṃ dīpayamānena ‘yathā yathā kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.
‘‘ကေန ပန ကာရဏေန ဘဂဝာ သမာဒပေသိ? ဇာတိပိ, မဟာရာဇ, ဒုက္ခာ, ဇရာပိ ဒုက္ခာ, ဗ္ယာဓိပိ ဒုက္ခော, မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, သောကောပိ ဒုက္ခော, ပရိဒေဝောပိ ဒုက္ခော, ဒုက္ခမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒောမနသ္သမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဥပာယာသောပိ ဒုက္ခော, အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂောပိ ဒုက္ခော, ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂောပိ ဒုက္ခော, မာတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပိတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဘာတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဘဂိနိမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပုတ္တမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒာရမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒာသမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ 1, ဉာတိမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဉာတိဗ္ယသနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ရောဂဗ္ယသနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဘောဂဗ္ယသနမ္ပိ ဒုက္ခံ, သီလဗ္ယသနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒိဋ္ဌိဗ္ယသနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ရာဇဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, စောရဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဝေရိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒုဗ္ဘိက္ခဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, အဂ္ဂိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဥဒကဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဦမိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, အာဝဋ္ဋဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ကုမ္ဘီလဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, သုသုကာဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, အတ္တာနုဝာဒဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပရာနုဝာဒဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒဏ္ဍဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဒုဂ္ဂတိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပရိသာသာရဇ္ဇဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, အာဇီဝကဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, မရဏဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဝေတ္တေဟိ တာဠနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ကသာဟိ တာဠနမ္ပိ ဒုက္ခံ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိ တာဠနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဟတ္ထစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပာဒစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဟတ္ထပာဒစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ကဏ္ဏစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, နာသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ကဏ္ဏနာသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဗိလင္ဂထာလိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, သင္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ရာဟုမုခမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, စီရကဝာသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဧဏေယ္ယကမ္ပိ ဒုက္ခံ , ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ခာရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ဒုက္ခံ, ပလာလပီဌကမ္ပိ ဒုက္ခံ, တတ္တေန တေလေန ဩသိဉ္စနမ္ပိ ဒုက္ခံ, သုနခေဟိ ခာဒာပနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဇီဝသူလာရောပနမ္ပိ ဒုက္ခံ, အသိနာ သီသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ, ဧဝရူပာနိ, မဟာရာဇ, ဗဟုဝိဓာနိ အနေကဝိဓာနိ ဒုက္ခာနိ သံသာရဂတော အနုဘဝတိ။
‘‘Kena pana kāraṇena bhagavā samādapesi? Jātipi, mahārāja, dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, sokopi dukkho, paridevopi dukkho, dukkhampi dukkhaṃ, domanassampi dukkhaṃ, upāyāsopi dukkho, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, mātumaraṇampi dukkhaṃ, pitumaraṇampi dukkhaṃ, bhātumaraṇampi dukkhaṃ, bhaginimaraṇampi dukkhaṃ, puttamaraṇampi dukkhaṃ, dāramaraṇampi dukkhaṃ, dāsamaraṇampi dukkhaṃ 2, ñātimaraṇampi dukkhaṃ, ñātibyasanampi dukkhaṃ, rogabyasanampi dukkhaṃ, bhogabyasanampi dukkhaṃ, sīlabyasanampi dukkhaṃ, diṭṭhibyasanampi dukkhaṃ, rājabhayampi dukkhaṃ, corabhayampi dukkhaṃ, veribhayampi dukkhaṃ, dubbhikkhabhayampi dukkhaṃ, aggibhayampi dukkhaṃ, udakabhayampi dukkhaṃ, ūmibhayampi dukkhaṃ, āvaṭṭabhayampi dukkhaṃ, kumbhīlabhayampi dukkhaṃ, susukābhayampi dukkhaṃ, attānuvādabhayampi dukkhaṃ, parānuvādabhayampi dukkhaṃ, daṇḍabhayampi dukkhaṃ, duggatibhayampi dukkhaṃ, parisāsārajjabhayampi dukkhaṃ, ājīvakabhayampi dukkhaṃ, maraṇabhayampi dukkhaṃ, vettehi tāḷanampi dukkhaṃ, kasāhi tāḷanampi dukkhaṃ, addhadaṇḍakehi tāḷanampi dukkhaṃ, hatthacchedanampi dukkhaṃ, pādacchedanampi dukkhaṃ, hatthapādacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇacchedanampi dukkhaṃ, nāsacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇanāsacchedanampi dukkhaṃ, bilaṅgathālikampi dukkhaṃ, saṅkhamuṇḍikampi dukkhaṃ, rāhumukhampi dukkhaṃ, jotimālikampi dukkhaṃ, hatthapajjotikampi dukkhaṃ, erakavattikampi dukkhaṃ, cīrakavāsikampi dukkhaṃ, eṇeyyakampi dukkhaṃ , baḷisamaṃsikampi dukkhaṃ, kahāpaṇikampi dukkhaṃ, khārāpatacchikampi dukkhaṃ, palighaparivattikampi dukkhaṃ, palālapīṭhakampi dukkhaṃ, tattena telena osiñcanampi dukkhaṃ, sunakhehi khādāpanampi dukkhaṃ, jīvasūlāropanampi dukkhaṃ, asinā sīsacchedanampi dukkhaṃ, evarūpāni, mahārāja, bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ဟိမဝန္တပဗ္ဗတေ အဘိဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ ဂင္ဂာယ နဒိယာ ပာသာဏ သက္ခရ ခရ မရုမ္ဗ အာဝဋ္ဋ ဂဂ္ဂလက ဦမိကဝင္ကစဒိက အာဝရဏနီဝရဏမူလကသာခာသု ပရိယောတ္ထရတိ, ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဧဝရူပာနိ ဗဟုဝိဓာနိ အနေကဝိဓာနိ ဒုက္ခာနိ သံသာရဂတော အနုဘဝတိ။ ပဝတ္တံ, မဟာရာဇ, ဒုက္ခံ, အပ္ပဝတ္တံ သုခံ။ အပ္ပဝတ္တသ္သ ဂုဏံ ပဝတ္တသ္သ 3 စ ဘယံ ဒီပယမာနော, မဟာရာဇ, ဘဂဝာ အပ္ပဝတ္တသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ ဇာတိဇရာဗ္ယာဓိမရဏသမတိက္ကမာယ သမာဒပေသိ, ဣဒမေတ္ထ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဘဂဝာ သမာဒပေသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ နာဂသေန, သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉ္ဟော, သုကထိတံ ကာရဏံ, ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။
‘‘Yathā, mahārāja, himavantapabbate abhivuṭṭhaṃ udakaṃ gaṅgāya nadiyā pāsāṇa sakkhara khara marumba āvaṭṭa gaggalaka ūmikavaṅkacadika āvaraṇanīvaraṇamūlakasākhāsu pariyottharati, evameva kho, mahārāja, evarūpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati. Pavattaṃ, mahārāja, dukkhaṃ, appavattaṃ sukhaṃ. Appavattassa guṇaṃ pavattassa 4 ca bhayaṃ dīpayamāno, mahārāja, bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jātijarābyādhimaraṇasamatikkamāya samādapesi, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā samādapesī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, sukathitaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
အတ္တနိပာတနပဉ္ဟော ပဉ္စမော။
Attanipātanapañho pañcamo.
Footnotes:
