| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
5. අත්‌තනිපාතනපඤ්‌හො
5. Attanipātanapañho
5. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘න, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තානං පාතෙතබ්‌බං, යො පාතෙය්‍ය, යථාධම්‌මො කාරෙතබ්‌බො’ති. පුන ච තුම්‌හෙ භණථ ‘යත්‌ථ කත්‌ථචි භගවා සාවකානං ධම්‌මං දෙසයමානො අනෙකපරියායෙන ජාතියා ජරාය බ්‍යාධිනො මරණස්‌ස සමුච්‌ඡෙදාය ධම්‌මං දෙසෙති, යො හි කොචි ජාතිජරාබ්‍යාධිමරණං සමතික්‌කමති, තං පරමාය පසංසාය පසංසතී’ති. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘න, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තානං පාතෙතබ්‌බං, යො පාතෙය්‍ය, යථාධම්‌මො කාරෙතබ්‌බො’ති, තෙන හි ‘ජාතියා ජරාය බ්‍යාධිනො මරණස්‌ස සමුච්‌ඡෙදාය ධම්‌මං දෙසෙතී’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි ජාතියා ජරාය බ්‍යාධිනො මරණස්‌ස සමුච්‌ඡෙදාය ධම්‌මං දෙසෙති, තෙන හි ‘න, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තානං පාතෙතබ්‌බං, යො පාතෙය්‍ය, යථාධම්‌මො කාරෙතබ්‌බො’’ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පත්‌තො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Puna ca tumhe bhaṇatha ‘yattha katthaci bhagavā sāvakānaṃ dhammaṃ desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, yo hi koci jātijarābyādhimaraṇaṃ samatikkamati, taṃ paramāya pasaṃsāya pasaṃsatī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti, tena hi ‘jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ desetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, tena hi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘න, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තානං පාතෙතබ්‌බං, යො පාතෙය්‍ය, යථාධම්‌මො කාරෙතබ්‌බො’ති. යත්‌ථ කත්‌ථචි භගවතා සාවකානං ධම්‌මං දෙසයාමානෙන ච අනෙකපරියායෙන ජාතියා ජරාය බ්‍යාධිනො මරණස්‌ස සමුච්‌ඡෙදාය ධම්‌මො දෙසිතො, තත්‌ථ පන කාරණං අත්‌ථි, යෙන භගවා කාරණෙන පටික්‌ඛිපි සමාදපෙසි චා’’ති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Yattha katthaci bhagavatā sāvakānaṃ dhammaṃ desayāmānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammo desito, tattha pana kāraṇaṃ atthi, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti.
‘‘කිං පනෙත්‌ථ, භන්‌තෙ නාගසෙන, කාරණං, යෙන භගවා කාරණෙන පටික්‌ඛිපි සමාදපෙසි චා’’ති? ‘‘සීලවා, මහාරාජ, සීලසම්‌පන්‌නො අගදසමො සත්‌තානං කිලෙසවිසවිනාසනෙ, ඔසධසමො සත්‌තානං කිලෙසබ්‍යාධිවූපසමෙ, උදකසමො සත්‌තානං කිලෙසරජොජල්‌ලාපහරණෙ, මණිරතනසමො සත්‌තානං සබ්‌බසම්‌පත්‌තිදානෙ, නාවාසමො සත්‌තානං චතුරොඝපාරගමනෙ, සත්‌ථවාහසමො සත්‌තානං ජාතිකන්‌තාරතාරණෙ, වාතසමො සත්‌තානං තිවිධග්‌ගිසන්‌තාපනිබ්‌බාපනෙ, මහාමෙඝසමො සත්‌තානං මානසපරිපූරණෙ, ආචරියසමො සත්‌තානං කුසලසික්‌ඛාපනෙ, සුදෙසකසමො සත්‌තානං ඛෙමපථමාචික්‌ඛණෙ. එවරූපො, මහාරාජ, බහුගුණො අනෙකගුණො අප්‌පමාණගුණො ගුණරාසි ගුණපුඤ්‌ජො සත්‌තානං වඩ්‌ඪිකරො සීලවා ‘මා විනස්‌සී’ති සත්‌තානං අනුකම්‌පාය භගවා සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤපෙසි ‘න, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තානං පාතෙතබ්‌බං, යො පාතෙය්‍ය, යථාධම්‌මො කාරෙතබ්‌බො’ති. ඉදමෙත්‌ථ, මහාරාජ, කාරණං, යෙන කාරණෙන භගවා පටික්‌ඛිපි. භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, ථෙරෙන කුමාරකස්‌සපෙන විචිත්‍රකථිකෙන පායාසිරාජඤ්‌ඤස්‌ස පරලොකං දීපයමානෙන ‘යථා යථා ඛො රාජඤ්‌ඤ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සීලවන්‌තො කල්‍යාණධම්‌මා චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨන්‌ති, තථා තථා බහුං පුඤ්‌ඤං පසවන්‌ති, බහුජනහිතාය ච පටිපජ්‌ජන්‌ති බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්‌පාය අත්‌ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්‌සාන’න්‌ති.
‘‘Kiṃ panettha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti? ‘‘Sīlavā, mahārāja, sīlasampanno agadasamo sattānaṃ kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaṃ kilesabyādhivūpasame, udakasamo sattānaṃ kilesarajojallāpaharaṇe, maṇiratanasamo sattānaṃ sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaṃ caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaṃ jātikantāratāraṇe, vātasamo sattānaṃ tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaṃ mānasaparipūraṇe, ācariyasamo sattānaṃ kusalasikkhāpane, sudesakasamo sattānaṃ khemapathamācikkhaṇe. Evarūpo, mahārāja, bahuguṇo anekaguṇo appamāṇaguṇo guṇarāsi guṇapuñjo sattānaṃ vaḍḍhikaro sīlavā ‘mā vinassī’ti sattānaṃ anukampāya bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā paṭikkhipi. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena kumārakassapena vicitrakathikena pāyāsirājaññassa paralokaṃ dīpayamānena ‘yathā yathā kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.
‘‘කෙන පන කාරණෙන භගවා සමාදපෙසි? ජාතිපි, මහාරාජ, දුක්‌ඛා, ජරාපි දුක්‌ඛා, බ්‍යාධිපි දුක්‌ඛො, මරණම්‌පි දුක්‌ඛං, සොකොපි දුක්‌ඛො, පරිදෙවොපි දුක්‌ඛො, දුක්‌ඛම්‌පි දුක්‌ඛං, දොමනස්‌සම්‌පි දුක්‌ඛං, උපායාසොපි දුක්‌ඛො, අප්‌පියෙහි සම්‌පයොගොපි දුක්‌ඛො, පියෙහි විප්‌පයොගොපි දුක්‌ඛො, මාතුමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, පිතුමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, භාතුමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, භගිනිමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, පුත්‌තමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, දාරමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, දාසමරණම්‌පි දුක්‌ඛං 1, ඤාතිමරණම්‌පි දුක්‌ඛං, ඤාතිබ්‍යසනම්‌පි දුක්‌ඛං, රොගබ්‍යසනම්‌පි දුක්‌ඛං, භොගබ්‍යසනම්‌පි දුක්‌ඛං, සීලබ්‍යසනම්‌පි දුක්‌ඛං, දිට්‌ඨිබ්‍යසනම්‌පි දුක්‌ඛං, රාජභයම්‌පි දුක්‌ඛං, චොරභයම්‌පි දුක්‌ඛං, වෙරිභයම්‌පි දුක්‌ඛං, දුබ්‌භික්‌ඛභයම්‌පි දුක්‌ඛං, අග්‌ගිභයම්‌පි දුක්‌ඛං, උදකභයම්‌පි දුක්‌ඛං, ඌමිභයම්‌පි දුක්‌ඛං, ආවට්‌ටභයම්‌පි දුක්‌ඛං, කුම්‌භීලභයම්‌පි දුක්‌ඛං, සුසුකාභයම්‌පි දුක්‌ඛං, අත්‌තානුවාදභයම්‌පි දුක්‌ඛං, පරානුවාදභයම්‌පි දුක්‌ඛං, දණ්‌ඩභයම්‌පි දුක්‌ඛං, දුග්‌ගතිභයම්‌පි දුක්‌ඛං, පරිසාසාරජ්‌ජභයම්‌පි දුක්‌ඛං, ආජීවකභයම්‌පි දුක්‌ඛං, මරණභයම්‌පි දුක්‌ඛං, වෙත්‌තෙහි තාළනම්‌පි දුක්‌ඛං, කසාහි තාළනම්‌පි දුක්‌ඛං, අද්‌ධදණ්‌ඩකෙහි තාළනම්‌පි දුක්‌ඛං, හත්‌ථච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, පාදච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, හත්‌ථපාදච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, කණ්‌ණච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, නාසච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, කණ්‌ණනාසච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, බිලඞ්‌ගථාලිකම්‌පි දුක්‌ඛං, සඞ්‌ඛමුණ්‌ඩිකම්‌පි දුක්‌ඛං, රාහුමුඛම්‌පි දුක්‌ඛං, ජොතිමාලිකම්‌පි දුක්‌ඛං, හත්‌ථපජ්‌ජොතිකම්‌පි දුක්‌ඛං, එරකවත්‌තිකම්‌පි දුක්‌ඛං, චීරකවාසිකම්‌පි දුක්‌ඛං, එණෙය්‍යකම්‌පි දුක්‌ඛං , බළිසමංසිකම්‌පි දුක්‌ඛං, කහාපණිකම්‌පි දුක්‌ඛං, ඛාරාපතච්‌ඡිකම්‌පි දුක්‌ඛං, පලිඝපරිවත්‌තිකම්‌පි දුක්‌ඛං, පලාලපීඨකම්‌පි දුක්‌ඛං, තත්‌තෙන තෙලෙන ඔසිඤ්‌චනම්‌පි දුක්‌ඛං, සුනඛෙහි ඛාදාපනම්‌පි දුක්‌ඛං, ජීවසූලාරොපනම්‌පි දුක්‌ඛං, අසිනා සීසච්‌ඡෙදනම්‌පි දුක්‌ඛං, එවරූපානි, මහාරාජ, බහුවිධානි අනෙකවිධානි දුක්‌ඛානි සංසාරගතො අනුභවති.
‘‘Kena pana kāraṇena bhagavā samādapesi? Jātipi, mahārāja, dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, sokopi dukkho, paridevopi dukkho, dukkhampi dukkhaṃ, domanassampi dukkhaṃ, upāyāsopi dukkho, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, mātumaraṇampi dukkhaṃ, pitumaraṇampi dukkhaṃ, bhātumaraṇampi dukkhaṃ, bhaginimaraṇampi dukkhaṃ, puttamaraṇampi dukkhaṃ, dāramaraṇampi dukkhaṃ, dāsamaraṇampi dukkhaṃ 2, ñātimaraṇampi dukkhaṃ, ñātibyasanampi dukkhaṃ, rogabyasanampi dukkhaṃ, bhogabyasanampi dukkhaṃ, sīlabyasanampi dukkhaṃ, diṭṭhibyasanampi dukkhaṃ, rājabhayampi dukkhaṃ, corabhayampi dukkhaṃ, veribhayampi dukkhaṃ, dubbhikkhabhayampi dukkhaṃ, aggibhayampi dukkhaṃ, udakabhayampi dukkhaṃ, ūmibhayampi dukkhaṃ, āvaṭṭabhayampi dukkhaṃ, kumbhīlabhayampi dukkhaṃ, susukābhayampi dukkhaṃ, attānuvādabhayampi dukkhaṃ, parānuvādabhayampi dukkhaṃ, daṇḍabhayampi dukkhaṃ, duggatibhayampi dukkhaṃ, parisāsārajjabhayampi dukkhaṃ, ājīvakabhayampi dukkhaṃ, maraṇabhayampi dukkhaṃ, vettehi tāḷanampi dukkhaṃ, kasāhi tāḷanampi dukkhaṃ, addhadaṇḍakehi tāḷanampi dukkhaṃ, hatthacchedanampi dukkhaṃ, pādacchedanampi dukkhaṃ, hatthapādacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇacchedanampi dukkhaṃ, nāsacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇanāsacchedanampi dukkhaṃ, bilaṅgathālikampi dukkhaṃ, saṅkhamuṇḍikampi dukkhaṃ, rāhumukhampi dukkhaṃ, jotimālikampi dukkhaṃ, hatthapajjotikampi dukkhaṃ, erakavattikampi dukkhaṃ, cīrakavāsikampi dukkhaṃ, eṇeyyakampi dukkhaṃ , baḷisamaṃsikampi dukkhaṃ, kahāpaṇikampi dukkhaṃ, khārāpatacchikampi dukkhaṃ, palighaparivattikampi dukkhaṃ, palālapīṭhakampi dukkhaṃ, tattena telena osiñcanampi dukkhaṃ, sunakhehi khādāpanampi dukkhaṃ, jīvasūlāropanampi dukkhaṃ, asinā sīsacchedanampi dukkhaṃ, evarūpāni, mahārāja, bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.
‘‘යථා, මහාරාජ, හිමවන්‌තපබ්‌බතෙ අභිවුට්‌ඨං උදකං ගඞ්‌ගාය නදියා පාසාණ සක්‌ඛර ඛර මරුම්‌බ ආවට්‌ට ගග්‌ගලක ඌමිකවඞ්‌කචදික ආවරණනීවරණමූලකසාඛාසු පරියොත්‌ථරති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, එවරූපානි බහුවිධානි අනෙකවිධානි දුක්‌ඛානි සංසාරගතො අනුභවති. පවත්‌තං, මහාරාජ, දුක්‌ඛං, අප්‌පවත්‌තං සුඛං. අප්‌පවත්‌තස්‌ස ගුණං පවත්‌තස්‌ස 3 ච භයං දීපයමානො, මහාරාජ, භගවා අප්‌පවත්‌තස්‌ස සච්‌ඡිකිරියාය ජාතිජරාබ්‍යාධිමරණසමතික්‌කමාය සමාදපෙසි, ඉදමෙත්‌ථ, මහාරාජ, කාරණං, යෙන කාරණෙන භගවා සමාදපෙසී’’ති. ‘‘සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, සුනිබ්‌බෙඨිතො පඤ්‌හො, සුකථිතං කාරණං, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Yathā, mahārāja, himavantapabbate abhivuṭṭhaṃ udakaṃ gaṅgāya nadiyā pāsāṇa sakkhara khara marumba āvaṭṭa gaggalaka ūmikavaṅkacadika āvaraṇanīvaraṇamūlakasākhāsu pariyottharati, evameva kho, mahārāja, evarūpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati. Pavattaṃ, mahārāja, dukkhaṃ, appavattaṃ sukhaṃ. Appavattassa guṇaṃ pavattassa 4 ca bhayaṃ dīpayamāno, mahārāja, bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jātijarābyādhimaraṇasamatikkamāya samādapesi, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā samādapesī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, sukathitaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
අත්‌තනිපාතනපඤ්‌හො පඤ්‌චමො.
Attanipātanapañho pañcamo.
Footnotes:
