Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൫. അത്തനിപാതനപഞ്ഹോ
5. Attanipātanapañho
൫. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം ഭഗവതാ ‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്താനം പാതേതബ്ബം, യോ പാതേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’തി. പുന ച തുമ്ഹേ ഭണഥ ‘യത്ഥ കത്ഥചി ഭഗവാ സാവകാനം ധമ്മം ദേസയമാനോ അനേകപരിയായേന ജാതിയാ ജരായ ബ്യാധിനോ മരണസ്സ സമുച്ഛേദായ ധമ്മം ദേസേതി, യോ ഹി കോചി ജാതിജരാബ്യാധിമരണം സമതിക്കമതി, തം പരമായ പസംസായ പസംസതീ’തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്താനം പാതേതബ്ബം, യോ പാതേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’തി, തേന ഹി ‘ജാതിയാ ജരായ ബ്യാധിനോ മരണസ്സ സമുച്ഛേദായ ധമ്മം ദേസേതീ’തി യം വചനം, തം മിച്ഛാ. യദി ജാതിയാ ജരായ ബ്യാധിനോ മരണസ്സ സമുച്ഛേദായ ധമ്മം ദേസേതി, തേന ഹി ‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്താനം പാതേതബ്ബം, യോ പാതേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’’തി തമ്പി വചനം മിച്ഛാ. അയമ്പി ഉഭതോ കോടികോ പഞ്ഹോ തവാനുപ്പത്തോ, സോ തയാ നിബ്ബാഹിതബ്ബോ’’തി.
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Puna ca tumhe bhaṇatha ‘yattha katthaci bhagavā sāvakānaṃ dhammaṃ desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, yo hi koci jātijarābyādhimaraṇaṃ samatikkamati, taṃ paramāya pasaṃsāya pasaṃsatī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti, tena hi ‘jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ desetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, tena hi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്താനം പാതേതബ്ബം, യോ പാതേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’തി. യത്ഥ കത്ഥചി ഭഗവതാ സാവകാനം ധമ്മം ദേസയാമാനേന ച അനേകപരിയായേന ജാതിയാ ജരായ ബ്യാധിനോ മരണസ്സ സമുച്ഛേദായ ധമ്മോ ദേസിതോ, തത്ഥ പന കാരണം അത്ഥി, യേന ഭഗവാ കാരണേന പടിക്ഖിപി സമാദപേസി ചാ’’തി.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Yattha katthaci bhagavatā sāvakānaṃ dhammaṃ desayāmānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammo desito, tattha pana kāraṇaṃ atthi, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti.
‘‘കിം പനേത്ഥ, ഭന്തേ നാഗസേന, കാരണം, യേന ഭഗവാ കാരണേന പടിക്ഖിപി സമാദപേസി ചാ’’തി? ‘‘സീലവാ, മഹാരാജ, സീലസമ്പന്നോ അഗദസമോ സത്താനം കിലേസവിസവിനാസനേ, ഓസധസമോ സത്താനം കിലേസബ്യാധിവൂപസമേ, ഉദകസമോ സത്താനം കിലേസരജോജല്ലാപഹരണേ, മണിരതനസമോ സത്താനം സബ്ബസമ്പത്തിദാനേ, നാവാസമോ സത്താനം ചതുരോഘപാരഗമനേ, സത്ഥവാഹസമോ സത്താനം ജാതികന്താരതാരണേ, വാതസമോ സത്താനം തിവിധഗ്ഗിസന്താപനിബ്ബാപനേ, മഹാമേഘസമോ സത്താനം മാനസപരിപൂരണേ, ആചരിയസമോ സത്താനം കുസലസിക്ഖാപനേ, സുദേസകസമോ സത്താനം ഖേമപഥമാചിക്ഖണേ. ഏവരൂപോ, മഹാരാജ, ബഹുഗുണോ അനേകഗുണോ അപ്പമാണഗുണോ ഗുണരാസി ഗുണപുഞ്ജോ സത്താനം വഡ്ഢികരോ സീലവാ ‘മാ വിനസ്സീ’തി സത്താനം അനുകമ്പായ ഭഗവാ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേസി ‘ന, ഭിക്ഖവേ, അത്താനം പാതേതബ്ബം, യോ പാതേയ്യ, യഥാധമ്മോ കാരേതബ്ബോ’തി. ഇദമേത്ഥ, മഹാരാജ, കാരണം, യേന കാരണേന ഭഗവാ പടിക്ഖിപി. ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഥേരേന കുമാരകസ്സപേന വിചിത്രകഥികേന പായാസിരാജഞ്ഞസ്സ പരലോകം ദീപയമാനേന ‘യഥാ യഥാ ഖോ രാജഞ്ഞ സമണബ്രാഹ്മണാ സീലവന്തോ കല്യാണധമ്മാ ചിരം ദീഘമദ്ധാനം തിട്ഠന്തി, തഥാ തഥാ ബഹും പുഞ്ഞം പസവന്തി, ബഹുജനഹിതായ ച പടിപജ്ജന്തി ബഹുജനസുഖായ ലോകാനുകമ്പായ അത്ഥായ ഹിതായ സുഖായ ദേവമനുസ്സാന’ന്തി.
‘‘Kiṃ panettha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti? ‘‘Sīlavā, mahārāja, sīlasampanno agadasamo sattānaṃ kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaṃ kilesabyādhivūpasame, udakasamo sattānaṃ kilesarajojallāpaharaṇe, maṇiratanasamo sattānaṃ sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaṃ caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaṃ jātikantāratāraṇe, vātasamo sattānaṃ tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaṃ mānasaparipūraṇe, ācariyasamo sattānaṃ kusalasikkhāpane, sudesakasamo sattānaṃ khemapathamācikkhaṇe. Evarūpo, mahārāja, bahuguṇo anekaguṇo appamāṇaguṇo guṇarāsi guṇapuñjo sattānaṃ vaḍḍhikaro sīlavā ‘mā vinassī’ti sattānaṃ anukampāya bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti. Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā paṭikkhipi. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena kumārakassapena vicitrakathikena pāyāsirājaññassa paralokaṃ dīpayamānena ‘yathā yathā kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.
‘‘കേന പന കാരണേന ഭഗവാ സമാദപേസി? ജാതിപി, മഹാരാജ, ദുക്ഖാ, ജരാപി ദുക്ഖാ, ബ്യാധിപി ദുക്ഖോ, മരണമ്പി ദുക്ഖം, സോകോപി ദുക്ഖോ, പരിദേവോപി ദുക്ഖോ, ദുക്ഖമ്പി ദുക്ഖം, ദോമനസ്സമ്പി ദുക്ഖം, ഉപായാസോപി ദുക്ഖോ, അപ്പിയേഹി സമ്പയോഗോപി ദുക്ഖോ, പിയേഹി വിപ്പയോഗോപി ദുക്ഖോ, മാതുമരണമ്പി ദുക്ഖം, പിതുമരണമ്പി ദുക്ഖം, ഭാതുമരണമ്പി ദുക്ഖം, ഭഗിനിമരണമ്പി ദുക്ഖം, പുത്തമരണമ്പി ദുക്ഖം, ദാരമരണമ്പി ദുക്ഖം, ദാസമരണമ്പി ദുക്ഖം 1, ഞാതിമരണമ്പി ദുക്ഖം, ഞാതിബ്യസനമ്പി ദുക്ഖം, രോഗബ്യസനമ്പി ദുക്ഖം, ഭോഗബ്യസനമ്പി ദുക്ഖം, സീലബ്യസനമ്പി ദുക്ഖം, ദിട്ഠിബ്യസനമ്പി ദുക്ഖം, രാജഭയമ്പി ദുക്ഖം, ചോരഭയമ്പി ദുക്ഖം, വേരിഭയമ്പി ദുക്ഖം, ദുബ്ഭിക്ഖഭയമ്പി ദുക്ഖം, അഗ്ഗിഭയമ്പി ദുക്ഖം, ഉദകഭയമ്പി ദുക്ഖം, ഊമിഭയമ്പി ദുക്ഖം, ആവട്ടഭയമ്പി ദുക്ഖം, കുമ്ഭീലഭയമ്പി ദുക്ഖം, സുസുകാഭയമ്പി ദുക്ഖം, അത്താനുവാദഭയമ്പി ദുക്ഖം, പരാനുവാദഭയമ്പി ദുക്ഖം, ദണ്ഡഭയമ്പി ദുക്ഖം, ദുഗ്ഗതിഭയമ്പി ദുക്ഖം, പരിസാസാരജ്ജഭയമ്പി ദുക്ഖം, ആജീവകഭയമ്പി ദുക്ഖം, മരണഭയമ്പി ദുക്ഖം, വേത്തേഹി താളനമ്പി ദുക്ഖം, കസാഹി താളനമ്പി ദുക്ഖം, അദ്ധദണ്ഡകേഹി താളനമ്പി ദുക്ഖം, ഹത്ഥച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, പാദച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, ഹത്ഥപാദച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, കണ്ണച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, നാസച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, കണ്ണനാസച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, ബിലങ്ഗഥാലികമ്പി ദുക്ഖം, സങ്ഖമുണ്ഡികമ്പി ദുക്ഖം, രാഹുമുഖമ്പി ദുക്ഖം, ജോതിമാലികമ്പി ദുക്ഖം, ഹത്ഥപജ്ജോതികമ്പി ദുക്ഖം, ഏരകവത്തികമ്പി ദുക്ഖം, ചീരകവാസികമ്പി ദുക്ഖം, ഏണേയ്യകമ്പി ദുക്ഖം , ബളിസമംസികമ്പി ദുക്ഖം, കഹാപണികമ്പി ദുക്ഖം, ഖാരാപതച്ഛികമ്പി ദുക്ഖം, പലിഘപരിവത്തികമ്പി ദുക്ഖം, പലാലപീഠകമ്പി ദുക്ഖം, തത്തേന തേലേന ഓസിഞ്ചനമ്പി ദുക്ഖം, സുനഖേഹി ഖാദാപനമ്പി ദുക്ഖം, ജീവസൂലാരോപനമ്പി ദുക്ഖം, അസിനാ സീസച്ഛേദനമ്പി ദുക്ഖം, ഏവരൂപാനി, മഹാരാജ, ബഹുവിധാനി അനേകവിധാനി ദുക്ഖാനി സംസാരഗതോ അനുഭവതി.
‘‘Kena pana kāraṇena bhagavā samādapesi? Jātipi, mahārāja, dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, sokopi dukkho, paridevopi dukkho, dukkhampi dukkhaṃ, domanassampi dukkhaṃ, upāyāsopi dukkho, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, mātumaraṇampi dukkhaṃ, pitumaraṇampi dukkhaṃ, bhātumaraṇampi dukkhaṃ, bhaginimaraṇampi dukkhaṃ, puttamaraṇampi dukkhaṃ, dāramaraṇampi dukkhaṃ, dāsamaraṇampi dukkhaṃ 2, ñātimaraṇampi dukkhaṃ, ñātibyasanampi dukkhaṃ, rogabyasanampi dukkhaṃ, bhogabyasanampi dukkhaṃ, sīlabyasanampi dukkhaṃ, diṭṭhibyasanampi dukkhaṃ, rājabhayampi dukkhaṃ, corabhayampi dukkhaṃ, veribhayampi dukkhaṃ, dubbhikkhabhayampi dukkhaṃ, aggibhayampi dukkhaṃ, udakabhayampi dukkhaṃ, ūmibhayampi dukkhaṃ, āvaṭṭabhayampi dukkhaṃ, kumbhīlabhayampi dukkhaṃ, susukābhayampi dukkhaṃ, attānuvādabhayampi dukkhaṃ, parānuvādabhayampi dukkhaṃ, daṇḍabhayampi dukkhaṃ, duggatibhayampi dukkhaṃ, parisāsārajjabhayampi dukkhaṃ, ājīvakabhayampi dukkhaṃ, maraṇabhayampi dukkhaṃ, vettehi tāḷanampi dukkhaṃ, kasāhi tāḷanampi dukkhaṃ, addhadaṇḍakehi tāḷanampi dukkhaṃ, hatthacchedanampi dukkhaṃ, pādacchedanampi dukkhaṃ, hatthapādacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇacchedanampi dukkhaṃ, nāsacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇanāsacchedanampi dukkhaṃ, bilaṅgathālikampi dukkhaṃ, saṅkhamuṇḍikampi dukkhaṃ, rāhumukhampi dukkhaṃ, jotimālikampi dukkhaṃ, hatthapajjotikampi dukkhaṃ, erakavattikampi dukkhaṃ, cīrakavāsikampi dukkhaṃ, eṇeyyakampi dukkhaṃ , baḷisamaṃsikampi dukkhaṃ, kahāpaṇikampi dukkhaṃ, khārāpatacchikampi dukkhaṃ, palighaparivattikampi dukkhaṃ, palālapīṭhakampi dukkhaṃ, tattena telena osiñcanampi dukkhaṃ, sunakhehi khādāpanampi dukkhaṃ, jīvasūlāropanampi dukkhaṃ, asinā sīsacchedanampi dukkhaṃ, evarūpāni, mahārāja, bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ഹിമവന്തപബ്ബതേ അഭിവുട്ഠം ഉദകം ഗങ്ഗായ നദിയാ പാസാണ സക്ഖര ഖര മരുമ്ബ ആവട്ട ഗഗ്ഗലക ഊമികവങ്കചദിക ആവരണനീവരണമൂലകസാഖാസു പരിയോത്ഥരതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ഏവരൂപാനി ബഹുവിധാനി അനേകവിധാനി ദുക്ഖാനി സംസാരഗതോ അനുഭവതി. പവത്തം, മഹാരാജ, ദുക്ഖം, അപ്പവത്തം സുഖം. അപ്പവത്തസ്സ ഗുണം പവത്തസ്സ 3 ച ഭയം ദീപയമാനോ, മഹാരാജ, ഭഗവാ അപ്പവത്തസ്സ സച്ഛികിരിയായ ജാതിജരാബ്യാധിമരണസമതിക്കമായ സമാദപേസി, ഇദമേത്ഥ, മഹാരാജ, കാരണം, യേന കാരണേന ഭഗവാ സമാദപേസീ’’തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, സുനിബ്ബേഠിതോ പഞ്ഹോ, സുകഥിതം കാരണം, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമീ’’തി.
‘‘Yathā, mahārāja, himavantapabbate abhivuṭṭhaṃ udakaṃ gaṅgāya nadiyā pāsāṇa sakkhara khara marumba āvaṭṭa gaggalaka ūmikavaṅkacadika āvaraṇanīvaraṇamūlakasākhāsu pariyottharati, evameva kho, mahārāja, evarūpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati. Pavattaṃ, mahārāja, dukkhaṃ, appavattaṃ sukhaṃ. Appavattassa guṇaṃ pavattassa 4 ca bhayaṃ dīpayamāno, mahārāja, bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jātijarābyādhimaraṇasamatikkamāya samādapesi, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā samādapesī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, sukathitaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
അത്തനിപാതനപഞ്ഹോ പഞ്ചമോ.
Attanipātanapañho pañcamo.
Footnotes: