| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
2. අත්‌තානුදිට්‌ඨිනිද්‌දෙසො
2. Attānudiṭṭhiniddeso
130. අත්‌තානුදිට්‌ඨියා කතමෙහි වීසතියා ආකාරෙහි අභිනිවෙසො හොති? ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො, සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා රූපං රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං; වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං.
130. Attānudiṭṭhiyā katamehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
131. කථං රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො පථවීකසිණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති – ‘‘යං පථවීකසිණං, සො අහං; යො අහං, තං පථවීකසිණ’’න්‌ති. පථවීකසිණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි සො වණ්‌ණො, යො වණ්‌ණො සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො පථවීකසිණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති – ‘‘යං පථවීකසිණං, සො අහං; යො අහං , තං පථවීකසිණ’’න්‌ති. පථවීකසිණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා රූපවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකස්‌ස පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස ද්‌වෙව ගතියො…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො.
131. Kathaṃ rūpaṃ attato samanupassati? Idhekacco pathavīkasiṇaṃ attato samanupassati – ‘‘yaṃ pathavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ, taṃ pathavīkasiṇa’’nti. Pathavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco pathavīkasiṇaṃ attato samanupassati – ‘‘yaṃ pathavīkasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ , taṃ pathavīkasiṇa’’nti. Pathavīkasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhikassa purisapuggalassa dveva gatiyo…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo.
ඉධෙකච්‌චො ආපොකසිණං… තෙජොකසිණං… වායොකසිණං… නීලකසිණං… පීතකසිණං… ලොහිතකසිණං… ඔදාතකසිණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති – ‘‘යං ඔදාතකසිණං, සො අහං; යො අහං, තං ඔදාතකසිණ’’න්‌ති. ඔදාතකසිණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි, සො වණ්‌ණො; යො වණ්‌ණො, සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙව ඉධෙකච්‌චො…පෙ.… ඔදාතකසිණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා රූපවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
Idhekacco āpokasiṇaṃ… tejokasiṇaṃ… vāyokasiṇaṃ… nīlakasiṇaṃ… pītakasiṇaṃ… lohitakasiṇaṃ… odātakasiṇaṃ attato samanupassati – ‘‘yaṃ odātakasiṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ, taṃ odātakasiṇa’’nti. Odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci, so vaṇṇo; yo vaṇṇo, sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evameva idhekacco…pe… odātakasiṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ rūpaṃ attato samanupassati.
කථං රූපවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමිනා රූපෙන රූපවා’’ති. රූපවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි රුක්‌ඛො ඡායාසම්‌පන්‌නො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං රුක්‌ඛො, අයං ඡායා. අඤ්‌ඤො රුක්‌ඛො, අඤ්‌ඤා ඡායා. සො ඛො පනායං රුක්‌ඛො ඉමාය ඡායාය ඡායාවා’’ති. ඡායාවන්‌තං රුක්‌ඛං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන අයං අත්‌තා ඉමිනා රූපෙන රූපවා’’ති. රූපවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං දුතියා රූපවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං රූපවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā iminā rūpena rūpavā’’ti. Rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyāsampanno assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā. Añño rukkho, aññā chāyā. So kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā’’ti. Chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana ayaṃ attā iminā rūpena rūpavā’’ti. Rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ dutiyā rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati.
කථං අත්‌තනි රූපං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉදං රූප’’න්‌ති. අත්‌තනි රූපං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි පුප්‌ඵං ගන්‌ධසම්‌පන්‌නං අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘ඉදං පුප්‌ඵං, අයං ගන්‌ධො; අඤ්‌ඤං පුප්‌ඵං, අඤ්‌ඤො ගන්‌ධො. සො ඛො පනායං ගන්‌ධො ඉමස්‌මිං පුප්‌ඵෙ’’ති. පුප්‌ඵස්‌මිං ගන්‌ධං සමනුපස්‌සති . එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉදං රූප’’න්‌ති. අත්‌තනි රූපං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං තතියා රූපවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං අත්‌තනි රූපං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ attani rūpaṃ samanupassati? Idhekacco vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani idaṃ rūpa’’nti. Attani rūpaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho; aññaṃ pupphaṃ, añño gandho. So kho panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe’’ti. Pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati . Evamevaṃ idhekacco vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani idaṃ rūpa’’nti. Attani rūpaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ tatiyā rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ attani rūpaṃ samanupassati.
කථං රූපස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමස්‌මිං රූපෙ’’ති. රූපස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි මණි කරණ්‌ඩකෙ පක්‌ඛිත්‌තො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං මණි, අයං කරණ්‌ඩකො. අඤ්‌ඤො මණි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩකො. සො ඛො පනායං මණි ඉමස්‌මිං කරණ්‌ඩකෙ’’ති. කරණ්‌ඩකස්‌මිං මණිං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති . තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමස්‌මිං රූපෙ’’ති. රූපස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං චතුත්‌ථා රූපවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං රූපස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ rūpe’’ti. Rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako. Añño maṇi, añño karaṇḍako. So kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake’’ti. Karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati . Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ rūpe’’ti. Rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ catutthā rūpavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati.
132. කථං වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං සොතසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං ඝානසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං කායසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං මනොසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. ‘‘යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා සො අහං, යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා’’ති – මනොසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි සො වණ්‌ණො, යො වණ්‌ණො සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො මනොසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. ‘‘යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා සො අහං, යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා’’ති – මනොසම්‌ඵස්‌සජං වෙදනඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා වෙදනාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
132. Kathaṃ vedanaṃ attato samanupassati? Idhekacco cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ sotasamphassajaṃ vedanaṃ ghānasamphassajaṃ vedanaṃ jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ kāyasamphassajaṃ vedanaṃ manosamphassajaṃ vedanaṃ attato samanupassati. ‘‘Yā manosamphassajā vedanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā vedanā’’ti – manosamphassajaṃ vedanañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco manosamphassajaṃ vedanaṃ attato samanupassati. ‘‘Yā manosamphassajā vedanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā vedanā’’ti – manosamphassajaṃ vedanañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ vedanaṃ attato samanupassati.
කථං වෙදනාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය වෙදනාය වෙදනාවා’’ති. වෙදනාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි රුක්‌ඛො ඡායාසම්‌පන්‌නො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං රුක්‌ඛො, අයං ඡායා. අඤ්‌ඤො රුක්‌ඛො, අඤ්‌ඤා ඡායා. සො ඛො පනායං රුක්‌ඛො ඉමාය ඡායාය ඡායාවා’’ති. ඡායාවන්‌තං රුක්‌ඛං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය වෙදනාය වෙදනාවා’’ති. වෙදනාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං දුතියා වෙදනාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං වෙදනාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco saññaṃ…pe… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāya vedanāvā’’ti. Vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyāsampanno assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā. Añño rukkho, aññā chāyā. So kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā’’ti. Chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco saññaṃ…pe… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāya vedanāvā’’ti. Vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ dutiyā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati.
කථං අත්‌තනි වෙදනං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි අයං වෙදනා’’ති. අත්‌තනි වෙදනං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි පුප්‌ඵං ගන්‌ධසම්‌පන්‌නං අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘ඉදං පුප්‌ඵං, අයං ගන්‌ධො; අඤ්‌ඤං පුප්‌ඵං, අඤ්‌ඤො ගන්‌ධො. සො ඛො පනායං ගන්‌ධො ඉමස්‌මිං පුප්‌ඵෙ’’ති. පුප්‌ඵස්‌මිං ගන්‌ධං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි අයං වෙදනා’’ති. අත්‌තනි වෙදනං සමනුපස්‌සති . අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං තතියා වෙදනාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං අත්‌තනි වෙදනං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ attani vedanaṃ samanupassati? Idhekacco saññaṃ…pe… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ayaṃ vedanā’’ti. Attani vedanaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho; aññaṃ pupphaṃ, añño gandho. So kho panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe’’ti. Pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco saññaṃ…pe… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ayaṃ vedanā’’ti. Attani vedanaṃ samanupassati . Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ tatiyā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ attani vedanaṃ samanupassati.
කථං වෙදනාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං…පෙ.… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය වෙදනායා’’ති. වෙදනාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි මණි කරණ්‌ඩකෙ පක්‌ඛිත්‌තො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං මණි, අයං කරණ්‌ඩකො. අඤ්‌ඤො මණි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩකො. සො ඛො පනායං මණි ඉමස්‌මිං කරණ්‌ඩකෙ’’ති. කරණ්‌ඩකස්‌මිං මණිං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය වෙදනායා’’ති. වෙදනාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං චතුත්‌ථා වෙදනාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං වෙදනාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ vedanāya attānaṃ samanupassati? Idhekacco saññaṃ…pe… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāyā’’ti. Vedanāya attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako. Añño maṇi, añño karaṇḍako. So kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake’’ti. Karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya vedanāyā’’ti. Vedanāya attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ catutthā vedanāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ vedanāya attānaṃ samanupassati.
133. කථං සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං…පෙ.… සොතසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං… ඝානසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං… ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං… කායසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං… මනොසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා සඤ්‌ඤා සො අහං, යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා සඤ්‌ඤා’’ති. මනොසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි සො වණ්‌ණො, යො වණ්‌ණො සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො මනොසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති – ‘‘යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා සඤ්‌ඤා සො අහං, යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා සඤ්‌ඤා’’ති. මනොසම්‌ඵස්‌සජං සඤ්‌ඤඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා සඤ්‌ඤාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌ති…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
133. Kathaṃ saññaṃ attato samanupassati? Idhekacco cakkhusamphassajaṃ saññaṃ…pe… sotasamphassajaṃ saññaṃ… ghānasamphassajaṃ saññaṃ… jivhāsamphassajaṃ saññaṃ… kāyasamphassajaṃ saññaṃ… manosamphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati. Yā manosamphassajā saññā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā saññā’’ti. Manosamphassajaṃ saññañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco manosamphassajaṃ saññaṃ attato samanupassati – ‘‘yā manosamphassajā saññā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā saññā’’ti. Manosamphassajaṃ saññañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā saññāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saññaṃ attato samanupassati.
කථං සඤ්‌ඤාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය සඤ්‌ඤාය සඤ්‌ඤාවා’’ති. සඤ්‌ඤාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි රුක්‌ඛො ඡායාසම්‌පන්‌නො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං රුක්‌ඛො, අයං ඡායා. අඤ්‌ඤො රුක්‌ඛො, අඤ්‌ඤා ඡායා. සො ඛො පනායං රුක්‌ඛො ඉමාය ඡායාය ඡායාවා’’ති. ඡායාවන්‌තං රුක්‌ඛං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය සඤ්‌ඤාය සඤ්‌ඤාවා’’ති. සඤ්‌ඤාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං දුතියා සඤ්‌ඤාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඤ්‌ඤාවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya saññāya saññāvā’’ti. Saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyāsampanno assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā. Añño rukkho, aññā chāyā. So kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā’’ti. Chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya saññāya saññāvā’’ti. Saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ dutiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saññāvantaṃ attānaṃ samanupassati.
කථං අත්‌තනි සඤ්‌ඤං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ…පෙ.… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි අයං සඤ්‌ඤා’’ති. අත්‌තනි සඤ්‌ඤං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි පුප්‌ඵං ගන්‌ධසම්‌පන්‌නං අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘ඉදං පුප්‌ඵං, අයං ගන්‌ධො. අඤ්‌ඤං පුප්‌ඵං, අඤ්‌ඤො ගන්‌ධො. සො ඛො පනායං ගන්‌ධො ඉමස්‌මිං පුප්‌ඵෙ’’ති. පුප්‌ඵස්‌මිං ගන්‌ධං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි අයං සඤ්‌ඤා’’ති. අත්‌තනි සඤ්‌ඤං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං තතියා සඤ්‌ඤාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං අත්‌තනි සඤ්‌ඤං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ attani saññaṃ samanupassati? Idhekacco saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ayaṃ saññā’’ti. Attani saññaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho. Aññaṃ pupphaṃ, añño gandho. So kho panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe’’ti. Pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ayaṃ saññā’’ti. Attani saññaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ tatiyā saññāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ attani saññaṃ samanupassati.
කථං සඤ්‌ඤාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ …පෙ.… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය සඤ්‌ඤායා’’ති. සඤ්‌ඤාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි මණි කරණ්‌ඩකෙ පක්‌ඛිත්‌තො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං මණි, අයං කරණ්‌ඩකො. අඤ්‌ඤො මණි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩකො. සො ඛො පනායං මණි ඉමස්‌මිං කරණ්‌ඩකෙ’’ති. කරණ්‌ඩකස්‌මිං මණිං සමනුපස්‌සති. එවමෙව ඉධෙකච්‌චො සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමාය සඤ්‌ඤායා’’ති. සඤ්‌ඤාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං චතුත්‌ථා සඤ්‌ඤාවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඤ්‌ඤාය අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ saññāya attānaṃ samanupassati? Idhekacco saṅkhāre …pe… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya saññāyā’’ti. Saññāya attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako. Añño maṇi, añño karaṇḍako. So kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake’’ti. Karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evameva idhekacco saṅkhāre… viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imāya saññāyā’’ti. Saññāya attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ catutthā saññāvatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saññāya attānaṃ samanupassati.
134. කථං සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං සොතසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං ඝානසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං කායසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං මනොසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. ‘‘යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා චෙතනා, සො අහං; යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා චෙතනා’’ති – මනොසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි සො වණ්‌ණො, යො වණ්‌ණො සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො මනොසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. ‘‘යා මනොසම්‌ඵස්‌සජා චෙතනා සො අහං, යො අහං සා මනොසම්‌ඵස්‌සජා චෙතනා’’ති – මනොසම්‌ඵස්‌සජං චෙතනඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා සඞ්‌ඛාරවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
134. Kathaṃ saṅkhāre attato samanupassati? Idhekacco cakkhusamphassajaṃ cetanaṃ sotasamphassajaṃ cetanaṃ ghānasamphassajaṃ cetanaṃ jivhāsamphassajaṃ cetanaṃ kāyasamphassajaṃ cetanaṃ manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati. ‘‘Yā manosamphassajā cetanā, so ahaṃ; yo ahaṃ sā manosamphassajā cetanā’’ti – manosamphassajaṃ cetanañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco manosamphassajaṃ cetanaṃ attato samanupassati. ‘‘Yā manosamphassajā cetanā so ahaṃ, yo ahaṃ sā manosamphassajā cetanā’’ti – manosamphassajaṃ cetanañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāre attato samanupassati.
කථං සඞ්‌ඛාරවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමෙහි සඞ්‌ඛාරෙහි සඞ්‌ඛාරවා’’ති. සඞ්‌ඛාරවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි රුක්‌ඛො ඡායාසම්‌පන්‌නො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං රුක්‌ඛො, අයං ඡායා. අඤ්‌ඤො රුක්‌ඛො, අඤ්‌ඤා ඡායා. සො ඛො පනායං රුක්‌ඛො ඉමාය ඡායාය ඡායාවා’’ති. ඡායාවන්‌තං රුක්‌ඛං සමනුපස්‌සති. එවමෙව ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා. ඉමෙහි සඞ්‌ඛාරෙහි සඞ්‌ඛාරවා’’ති. සඞ්‌ඛාරවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං දුතියා සඞ්‌ඛාරවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඞ්‌ඛාරවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imehi saṅkhārehi saṅkhāravā’’ti. Saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyāsampanno assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā. Añño rukkho, aññā chāyā. So kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā’’ti. Chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā. Imehi saṅkhārehi saṅkhāravā’’ti. Saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ dutiyā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati.
කථං අත්‌තනි සඞ්‌ඛාරෙ සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉමෙ සඞ්‌ඛාරා’’ති. අත්‌තනි සඞ්‌ඛාරෙ සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි පුප්‌ඵං ගන්‌ධසම්‌පන්‌නං අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘ඉදං පුප්‌ඵං, අයං ගන්‌ධො; අඤ්‌ඤං පුප්‌ඵං, අඤ්‌ඤො ගන්‌ධො. සො ඛො පනායං ගන්‌ධො ඉමස්‌මිං පුප්‌ඵෙ’’ති. පුප්‌ඵස්‌මිං ගන්‌ධං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉමෙ සඞ්‌ඛාරා’’ති. අත්‌තනි සඞ්‌ඛාරෙ සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං තතියා සඞ්‌ඛාරවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං අත්‌තනි සඞ්‌ඛාරෙ සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ attani saṅkhāre samanupassati? Idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ime saṅkhārā’’ti. Attani saṅkhāre samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho; aññaṃ pupphaṃ, añño gandho. So kho panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe’’ti. Pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani ime saṅkhārā’’ti. Attani saṅkhāre samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ tatiyā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ attani saṅkhāre samanupassati.
කථං සඞ්‌ඛාරෙසු අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමෙසු සඞ්‌ඛාරෙසූ’’ති. සඞ්‌ඛාරෙසු අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි මණි කරණ්‌ඩකෙ පක්‌ඛිත්‌තො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං මණි, අයං කරණ්‌ඩකො. අඤ්‌ඤො මණි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩකො. සො ඛො පනායං මණි ඉමස්‌මිං කරණ්‌ඩකෙ’’ති. කරණ්‌ඩකස්‌මිං මණිං සමනුපස්‌සති. එවමෙව ඉධෙකච්‌චො විඤ්‌ඤාණං… රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමෙසු සඞ්‌ඛාරෙසූ’’ති. සඞ්‌ඛාරෙසු අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං චතුත්‌ථා සඞ්‌ඛාරවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං සඞ්‌ඛාරෙසු අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati? Idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imesu saṅkhāresū’’ti. Saṅkhāresu attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako. Añño maṇi, añño karaṇḍako. So kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake’’ti. Karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evameva idhekacco viññāṇaṃ… rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imesu saṅkhāresū’’ti. Saṅkhāresu attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ catutthā saṅkhāravatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ saṅkhāresu attānaṃ samanupassati.
135. කථං විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං… සොතවිඤ්‌ඤාණං… ඝානවිඤ්‌ඤාණං… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණං කායවිඤ්‌ඤාණං… මනොවිඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. ‘‘යං මනොවිඤ්‌ඤාණං, සො අහං; යො අහං, තං මනොවිඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති – මනොවිඤ්‌ඤාණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි තෙලප්‌පදීපස්‌ස ඣායතො ‘‘යා අච්‌චි සො වණ්‌ණො, යො වණ්‌ණො සා අච්‌චී’’ති – අච්‌චිඤ්‌ච වණ්‌ණඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො මනොවිඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති . ‘‘යං මනොවිඤ්‌ඤාණං, සො අහං; යො අහං තං මනොවිඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති – මනොවිඤ්‌ඤාණඤ්‌ච අත්‌තඤ්‌ච අද්‌වයං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං පඨමා විඤ්‌ඤාණවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
135. Kathaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati? Idhekacco cakkhuviññāṇaṃ… sotaviññāṇaṃ… ghānaviññāṇaṃ… jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ… manoviññāṇaṃ attato samanupassati. ‘‘Yaṃ manoviññāṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ, taṃ manoviññāṇa’’nti – manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Seyyathāpi telappadīpassa jhāyato ‘‘yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accī’’ti – acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco manoviññāṇaṃ attato samanupassati . ‘‘Yaṃ manoviññāṇaṃ, so ahaṃ; yo ahaṃ taṃ manoviññāṇa’’nti – manoviññāṇañca attañca advayaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ paṭhamā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati.
කථං විඤ්‌ඤාණවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමිනා විඤ්‌ඤාණෙන විඤ්‌ඤාණවා’’ති. විඤ්‌ඤාණවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි රුක්‌ඛො ඡායාසම්‌පන්‌නො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං රුක්‌ඛො, අයං ඡායා. අඤ්‌ඤො රුක්‌ඛො, අඤ්‌ඤා ඡායා. සො ඛො පනායං රුක්‌ඛො ඉමාය ඡායාය ඡායාවා’’ති. ඡායාවන්‌තං රුක්‌ඛං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමිනා විඤ්‌ඤාණෙන විඤ්‌ඤාණවා’’ති. විඤ්‌ඤාණවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං දුතියා විඤ්‌ඤාණවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං විඤ්‌ඤාණවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā iminā viññāṇena viññāṇavā’’ti. Viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi rukkho chāyāsampanno assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ rukkho, ayaṃ chāyā. Añño rukkho, aññā chāyā. So kho panāyaṃ rukkho imāya chāyāya chāyāvā’’ti. Chāyāvantaṃ rukkhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā iminā viññāṇena viññāṇavā’’ti. Viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ dutiyā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇavantaṃ attānaṃ samanupassati.
කථං අත්‌තනි විඤ්‌ඤාණං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා . ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉදං විඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති. අත්‌තනි විඤ්‌ඤාණං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි පුප්‌ඵං ගන්‌ධසම්‌පන්‌නං අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘ඉදං පුප්‌ඵං, අයං ගන්‌ධො; අඤ්‌ඤං පුප්‌ඵං, අඤ්‌ඤො ගන්‌ධො. සො ඛො පනායං ගන්‌ධො ඉමස්‌මිං පුප්‌ඵෙ’’ති. පුප්‌ඵස්‌මිං ගන්‌ධං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන අත්‌තනි ඉදං විඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති. අත්‌තනි විඤ්‌ඤාණං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං තතියා විඤ්‌ඤාණවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං අත්‌තනි විඤ්‌ඤාණං සමනුපස්‌සති.
Kathaṃ attani viññāṇaṃ samanupassati? Idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā . Imasmiñca pana attani idaṃ viññāṇa’’nti. Attani viññāṇaṃ samanupassati. Seyyathāpi pupphaṃ gandhasampannaṃ assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘idaṃ pupphaṃ, ayaṃ gandho; aññaṃ pupphaṃ, añño gandho. So kho panāyaṃ gandho imasmiṃ pupphe’’ti. Pupphasmiṃ gandhaṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. Imasmiñca pana attani idaṃ viññāṇa’’nti. Attani viññāṇaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ tatiyā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ attani viññāṇaṃ samanupassati.
කථං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති? ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමස්‌මිං විඤ්‌ඤාණෙ’’ති. විඤ්‌ඤාණස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. සෙය්‍යථාපි මණි කරණ්‌ඩකෙ පක්‌ඛිත්‌තො අස්‌ස. තමෙනං පුරිසො එවං වදෙය්‍ය – ‘‘අයං මණි, අයං කරණ්‌ඩකො. අඤ්‌ඤො මණි, අඤ්‌ඤො කරණ්‌ඩකො. සො ඛො පනායං මණි ඉමස්‌මිං කරණ්‌ඩකෙ’’ති. කරණ්‌ඩකස්‌මිං මණිං සමනුපස්‌සති. එවමෙවං ඉධෙකච්‌චො රූපං… වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො සමනුපස්‌සති. තස්‌ස එවං හොති – ‘‘අයං ඛො මෙ අත්‌තා. සො ඛො පන මෙ අයං අත්‌තා ඉමස්‌මිං විඤ්‌ඤාණෙ’’ති. විඤ්‌ඤාණස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අභිනිවෙසපරාමාසො දිට්‌ඨි. දිට්‌ඨි න වත්‌ථු, වත්‌ථු න දිට්‌ඨි. අඤ්‌ඤා දිට්‌ඨි, අඤ්‌ඤං වත්‌ථු. යා ච දිට්‌ඨි යඤ්‌ච වත්‌ථු – අයං චතුත්‌ථා විඤ්‌ඤාණවත්‌ථුකා අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි…පෙ.… ඉමානි සඤ්‌ඤොජනානි, න ච දිට්‌ඨියො. එවං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති. අත්‌තානුදිට්‌ඨියා ඉමෙහි වීසතියා ආකාරෙහි අභිනිවෙසො හොති.
Kathaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati? Idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ viññāṇe’’ti. Viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Seyyathāpi maṇi karaṇḍake pakkhitto assa. Tamenaṃ puriso evaṃ vadeyya – ‘‘ayaṃ maṇi, ayaṃ karaṇḍako. Añño maṇi, añño karaṇḍako. So kho panāyaṃ maṇi imasmiṃ karaṇḍake’’ti. Karaṇḍakasmiṃ maṇiṃ samanupassati. Evamevaṃ idhekacco rūpaṃ… vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre attato samanupassati. Tassa evaṃ hoti – ‘‘ayaṃ kho me attā. So kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ viññāṇe’’ti. Viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Abhinivesaparāmāso diṭṭhi. Diṭṭhi na vatthu, vatthu na diṭṭhi. Aññā diṭṭhi, aññaṃ vatthu. Yā ca diṭṭhi yañca vatthu – ayaṃ catutthā viññāṇavatthukā attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhi micchādiṭṭhi…pe… imāni saññojanāni, na ca diṭṭhiyo. Evaṃ viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. Attānudiṭṭhiyā imehi vīsatiyā ākārehi abhiniveso hoti.
අත්‌තානුදිට්‌ඨිනිද්‌දෙසො දුතියො.
Attānudiṭṭhiniddeso dutiyo.
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 2. අත්‌තානුදිට්‌ඨිනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 2. Attānudiṭṭhiniddesavaṇṇanā
