232. Aṭṭhacīvaramātikākathā

379. Idāni āhāti sambandho. Puggalādhiṭṭhānanayenāti ‘‘sīmāya detī’’ti kattuvācakena kiriyāpadena dāyakapuggalasaṅkhātakattuno adhiṭṭhānavasena vuttattā puggalādhiṭṭhānena nayena. Etthāti etāsu aṭṭhasu mātikāsu. Aṭṭhamā mātikāti yojanā. Tatthāti aṭṭhasu mātikāsu. Sabbatthāti sabbesu ‘‘katikāya detī’’tiādīsu.

Sīmāya…pe… bhājetabbantiādimhi mātikāniddese pana evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Sīmāya detīti ettha pannarasa sīmā veditabbāti sambandho.

Tatthāti pannarasasu sīmāsu. Upacārasīmā paricchinnā hotīti sambandho. Ettakaṃ ṭhānanti parikkhepārahaṭṭhānassa ekantena avuttattā ekantena parikkhepārahaṭṭhānaṃ dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Dhuvasannipātato vā khipitānanti sambandho. ‘‘Pariyante’’ti padaṃ pubbāparāpekkhaṃ. Tasmā tīsu nissakkapadesu yojetabbaṃ. Sā panāti upacārasīmā pana. Bhikkhūsu vaḍḍhantesu āvāsopi vaḍḍhatīti manasikatvā vuttaṃ ‘‘bhikkhūsu vaḍḍhantesū’’ti. Sabbesaṃ bhikkhūnanti sambandho. Vuttamevāti sīmakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 138, 144) vuttameva.

Apica khoti ettha apisaddo pucchatthavācako. Kehi ṭhapitāti hi attho. Rājarājamahāmattā ṭhapentīti sambandho. Lābhasīmāti lābhassa mariyādo. Yanti yo lābho. Etthantareti etasmiṃ gāvutādiantare. Lābhasīmā nāmāti lābhena paricchinnā sīmā nāma. Tatthāti bahūsu janapadesu. Antaradīpā cāti mahādīpato aññadīpā ca, khuddakadīpāti adhippāyo.

Ettheva sīmāyāti khaṇḍasīmāya eva. Tesaṃyevāti khaṇḍasīmagatānaṃyeva. Evatthaphalaṃ dassento āha ‘‘aññesa’’ntiādi. Rukkhe vā pabbate vā ṭhitassa vā heṭṭhā pathavīmajjhagatassa vā bhikkhussāti yojanā. Imissā upacārasīmāya ṭhitassāti sambandho. Samānasaṃvāsasīmāyāti mahāsīmāya. Khaṇḍasīmasīmantarikāsūti khaṇḍasīmāyañca dvinnaṃ sīmānaṃ sīmantarikāyañca. Tattha dvinnaṃ gāmaṭṭhānampi pāpuṇāti. Avippavāsasīmāya dinnaṃ gāmaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti vuttattā.

Jambuyā lakkhito dīpo jambudīpo. Tambo lohito pāṇi hattho etesanti tambapāṇino. Vijayakumārādayo sattasatā janā. Tesaṃ nivāso tambapaṇṇi, soyeva dīpoti tambapaṇṇidīpo, tasmiṃ. Sabbesaṃ bhāganti sambandho. Tatrevāti jambudīpeyeva. Evantiādi nigamanaṃ.

Yo pana bhaṇatīti sambandho. Tatoti kathanato, paranti sambandho. Nanti mahāsivattheraṃ. Tiyojanāpīti pisaddo tato ūnāpi hotīti dasseti. Sabbaṃpetanti sabbaṃpi etaṃ lābhagaṇhanādiṃ. Iti āhaṃsūti yojanā.

Katikānaṃ yathicchitakatena pavattattā bahu hoti, tasmā idha icchitakatikaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘samānalābhakatikāyā’’ti . Tatrāti ‘‘katikāya detī’’ti pāṭhe. Sannipatitehi bhikkhūhi bhājetabbanti sambandho. Tassāti vihārassa. Buddhādhivutthoti buddhena adhi issaravasena vasiyitthāti buddhādhivuttho. Ettāvatāti ettakena sāvanamattena. Nisinnovāti nisinno eva hoti, nisinno iva vā. Tasmiṃ vihārepīti tasmiṃ porāṇakādivihārepi. Evamevāti ‘‘ayaṃ porāṇako vihāro tena navavihārena saddhiṃ samānalābhaṃ kātuṃ saṅghassa ruccatī’’tiādinā evameva. Idhāti porāṇakavihāre. Tasminti navavihāre. Evanti yathā ekena vihārena saddhiṃ eko vihāro kātabbo, evaṃ tathāti attho.

Bhikkhāpaññattiyāti ettha bhikkhā paññapiyati niccavasena ṭhapiyati etthāti bhikkhāpaññattīti dassento āha ‘‘attano pariccāgapaññāpanaṭṭhāne’’ti. Tassāti ‘‘yattha saṅghassa dhuvakārā kariyantī’’tipāṭhassa. Attho evaṃ veditabboti yojanā. Yattha vāti yasmiṃ vā ṭhāne. Anenāti cīvaradāyakena. Salākabhattādīni vā nibaddhāni kāritānīti sambandho. Yena panāti cīvaradāyakena pana. Sakalopi vihāroti sakalopi saārāmo vihāro. Tatthāti cīvaradāyake. Imeti pākavattassa vattanaṭṭhānādayo vihārā. Dhuvena kariyantīti dhuvakārā vihārā. Soti cīvaradāyako. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Sabbatthāti sabbesu bahūsu vihāresu.

Tehīti bahutarehi bhikkhūhi. Dhuvakāresūti niddhāraṇe bhummaṃ. Ekatthāti ekasmiṃ dhuvakāre. ‘‘Sace bhikkhugaṇanāya gaṇhathāti vadatī’’ti iminā sace na vadati, bhikkhugaṇanāya bhājetvā gaṇhituṃ na vaṭṭatīti dasseti, vihāragaṇanāya gaṇhituṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Tathāti yathā ‘‘bhikkhugaṇanāya gaṇhathā’’ti vadati, tathāti attho. Etthāti bhājetabbavatthūsu. Tanti mañcapīṭhakaṃ, pucchitvā dātabbanti sambandho. Pucchitvāti dāyakaṃ pucchitvā, vadatīti dāyako vadati. Saṅghassāpīti pisaddo na dāyakassevāti dasseti.

Upacārasīmāyaṃ ṭhitena saṅghena bhājetabbanti sambandho . Sīmaṭṭhassāti upacārasīmāyaṃ ṭhitassa. Asampattassāpīti bhājanaṭṭhānaṃ asampattassāpi. Alasajātikāti kosajjajātikā. Ṭhitikāti pabandhavasena ṭhiyate ṭhiti, sāyeva ṭhitikā. Atha vā ‘‘ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dātabba’’nti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttattā tiṭṭhati pabandhavasena etthāti ṭhiti, sāyeva ṭhitikāti vacanattho kātabbo. Ṭhitikaṃ ṭhapetvāti vīsativassasaṅkhātaṃ ṭhitikaṃ ṭhapetvā. Tesanti therānaṃ.

Sampattasampattānanti bhājanaṭṭhānaṃ sampattasampattānaṃ. Attano vihāradvāre vā attano antovihāreyeva vāti yojanā. Sīmāti upacārasīmā. Therāsanaṃ ārūḷhe satīti yojanā. Vassaggenāti vassagaṇanāya.

Pāṭekkanti paccekaṃ. Sabbāneva cīvarānīti sambandho. Dubbhāsitaduggahitānamatthaṃ dassento āha ‘‘gatagataṭṭhāne saṅghikāneva hontī’’ti. Ekanti dasasu vatthesu ekaṃ.

Vatthasseva pupphaṃ vā vali vā atthīti yojanā. Tenāti pupphavalinā. Ekaṃ tantanti ekaṃ suttaṃ. Tatthāti tesu ṭhitikāya ṭhānāṭṭhānesu. Dvīhipi gahetabbaṃ ṭhitikāya abhāvato.

Bhikkhu attano santakaṃ yaṃ cīvaranti yojanā. Paṃsukūlikānampi vaṭṭatīti ‘‘saṅghassa demā’’ti vā ‘‘tuyhaṃ demā’’ti vā avatvā ‘‘bhikkhūnaṃ dema, therānaṃ demā’’ti vuttattā paṃsukūlikānampi vaṭṭati. Bhikkhutherā nāma hi na attanāyeva honti, aññepi bahū, tasmā vaṭṭati. ‘‘Saṅghassā’’ti vutte attanā ekantena saṅghoyeva, tasmā ‘‘saṅghassā’’ti vuttepi na vaṭṭati, pageva ‘‘tuyha’’nti vutte.

Tatoti bahuvatthato. Gahetuṃ na vaṭṭatīti paṃsukūlikānaṃ gahetuṃ na vaṭṭati.

Yanti vatthaṃ. Tatthāti parikkhāresu. Suttanti tantaṃ.

Evaṃ antosīmaṃ pavisitvā ‘‘saṅghassa demā’’ti dinne vinicchayaṃ dassetvā bahisīmāya dinne taṃ dassento āha ‘‘sace panā’’tiādi. Ekabaddhā cāti dvādasahatthamanatikkamitvā ekatobaddhā ca. Ye panāti bhikkhū pana.

Ubhatosaṅghassa detīti ettha catunnaṃ vākyānaṃ vasena vuttepi ubhatosaṅghassa detiyeva nāmāti dassento āha ‘‘ubhatosaṅghassa dammīti vuttepī’’tiādi. Ubhatosaṅghaggahaṇena gahitattāti puggalassa ubhatosaṅghaggahaṇena gahitattā. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā ekavīsatipaṭivīse katvā eko cetiyassa dātabboti nayaṃ atidisati. Pāpuṇanakoṭṭhāso nāma natthi cetiyassa ubhatosaṅghaggahaṇena agahitattā.

Tatthāti ubhatosaṅghapuggalacetiyesu. Sesaṃ suviññeyyameva.

Pubbeti buddhassa bhagavato dharamānakāle. Tadāti yadā buddho bhagavā dharati, tadā. Paṭimaṃ vāti paṭibimbaṃ vā. Tañhi bhagavatā paṭi sadisaṃ mānīyatīti paṭimāti vuccati. Cetiyaṃ vāti thūpaṃ vā. So hi devamanussehi cititabbaṃ, pūjetabbaṃ, iṭṭhakādīhi vā cinitabbanti cetiyanti vuccati. Tatthāti deyyadhammesu. Yanti kiriyāparāmasanaṃ. Yaṃ dentīti yojanā. Tatthāti tasmiṃ dāne. Aniyamavācakassa ‘‘yo’’ti sabbanāmassa atthaṃ dassento āha ‘‘pabbajito vā gahaṭṭho vā’’ti. Vattaṃ katvā paribhuñjitunti pubbakālaaparakālakiriyānaṃ vikāravasena aniyatattā vuttaṃ ‘‘bhuñjitvā pacchāpi vattaṃ kātu’’nti.

‘‘Dūrampi haritvā pūjetabba’’nti iminā jaṅghapesanikakammaṃ na hotīti dasseti. Harantassa bhikkhunoti sambandho. Gacchatoti anādare sāmivacanaṃ. Tanti saṅghassa āhaṭabhattaṃ.

Vassaṃvutthasaṅghassāti vassaṃ vasitthāti vassaṃvuttho. Aluttakitantasamāsoyaṃ, soyeva saṅgho vassaṃvutthasaṅgho, tassa. Yāvatikasaddo yattakapariyāyoti āha ‘‘yattakā’’ti. Disāpakkantassāpīti aññaṃ disaṃ pakkantassapi, dātabbanti sambandho. Vadantīti aṭṭhakathācariyehi apare ācariyā vadanti. Etanti vacanaṃ.

Sampattānanti dinnaṭṭhānaṃ sampattānaṃ. Sabbesanti yattha katthaci vutthavassānaṃ sabbesaṃ. Tatrāti vihāre. Tatrāti tasmiṃ vadane sati, tesu bhikkhūsu vā. Vassaṃ vasantīti vassaṃvasantā, tesaṃ. Cīvaramāseti cīvarena lakkhite pacchimakattikamāse.

Hemantassa pacchimo divasoti phagguṇapuṇṇamīsaṅkhāto hemantassa pacchimo divaso. Vassāvāsikanti vassaṃ āvasantānaṃ dātabbaṃ cīvaraṃ. Āropetabbākāraṃ dassento āha ‘‘atītavassāvāsassā’’tiādi. Tattha atītavassāvāsassāti atītavassaṃ, atītavasse vā āvāsassa saṅghassa. Tanti cīvaraṃ.

Ṭhapetvāti vihāre ṭhapetvā. Sampattānanti imaṃ ṭhānaṃ sampattānaṃ. Itoti cīvaradānakālato. Teti antovasse vutthabhikkhū.

Ādissāti padassa tvāpaccayantabhāvaṃ dassento āha ‘‘ādisitvā’’ti. Ayamattho veditabboti yojanā. Tatrāti ‘‘yāguyā vā’’tiādipāṭhe. Ajjatanāya vāti ajja bhavānaṃ puññānaṃ atthāya vā. Tesanti nimantakānaṃ, paviṭṭhānaṃ bhikkhūnanti sambandho. Yehi nimantitehīti nimantitehi yehi bhikkhūhi. Yesaṃ vā pattanti sambandho. Tesaṃ na pāpuṇātīti sabbesaṃ tesaṃ na pāpuṇāti, kasmā? Animantitattā. Tesaṃ na pāpuṇanti, kasmā? Nimantitagehaṃ apaviṭṭhattā. Soti dāyako.

Pubbepīti ito pubbepi. Assāti dāyakassa. Vāsetvāti vāsāpetvā. Soti dāyako. Yoti bhikkhu, vasatīti sambandho. Tānīti bhesajjāni. Idanti cīvaraṃ.

‘‘Antevāsikānañcā’’ti padena saddhivihārikāpi gahetabbā uddesādivasena ante vasanasīlattā. Uddesaṃ gahetuṃ āgato ca gahetvā gacchanto cāti ime ante avasanasīlāpi rūḷhīvasena antevāsikā nāma. Iminā nissayaṃ gahetuṃ āgato ca therassa santike nissayaṃ gahitapubbo ca antevāsiko nāmāti dasseti. Vattaṃ katvā uddesaparipucchādīni gahetvā vicarantānaṃ sabbesaṃ uddesantevāsikānaṃ pāpuṇātīti yojanā. Iminā saddhivihārikanissayantevāsikaupasampadantevāsikapabbajjantevāsikāpi gahetabbā tesampi nibaddhacārikabhikkhubhāvato. Sabbatthāti sabbasmiṃ cīvarakkhandhake.

Iti cīvarakkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.