| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
अट्ठचीवरमातिकाकथावण्णना
Aṭṭhacīvaramātikākathāvaṇṇanā
३७९. यस्मा अपरिक्खित्तस्स परिक्खेपारहट्ठानं दुब्बिजानं, तस्मा ‘‘अपिचा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ धुवसन्निपातट्ठानम्पि परियन्तगतमेव गहेतब्बं। ‘‘महापच्चरियं पन भिक्खूसुपि…पे॰… पापुणातीति ‘उपचारसीमाय देमा’ति एवं दिन्नमेव सन्धाया’’ति लिखितं । ‘‘समानसंवासकसीमाया’’ति वुत्ते खण्डसीमादीसु ठितानं न पापुणाति तासं विसुं समानसंवासकसीमत्ता। समानसंवासकअविप्पवाससीमानं इदं नानत्तं – ‘‘अविप्पवाससीमाय दम्मी’’ति दिन्नं गामट्ठानं न पापुणाति। कस्मा? ‘‘ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चा’’ति वुत्तत्ता। ‘‘समानसंवासकसीमाया’’ति दिन्नं पन यस्मिं ठाने अविप्पवाससीमा अत्थि, तत्थ ठितानं, इतरत्र ठितानञ्च पापुणाति। ‘‘खण्डसीमायं ठत्वा ‘सीमट्ठकसङ्घस्स दम्मी’ति वुत्ते उपचारसीमाय एव परिच्छिन्दित्वा दातब्ब’’न्ति वुत्तं। ‘‘अविप्पवाससीमाय देमा’’ति खण्डसीमायं ठत्वा दिन्ने तत्थेव पापुणातीति केचि। योजनसतम्पि पूरेत्वा निसीदन्तीति एत्थ विहारूपचारे हत्थपासेन, बहिगामादीसु द्वादसहत्थेन उपचारोति एके। ‘‘इमस्मिं विहारे सङ्घस्सा’’ति वुत्ते एकाबद्धा हुत्वापि परिक्खेपपरिक्खेपारहट्ठानं अतिक्कमित्वा ठितानं न पापुणातीति एके। ‘‘भिक्खुनिविहारतो बहि यत्थ कत्थचि ठत्वा ‘सङ्घस्सा’ति वुत्ते भिक्खुसङ्घोव सामी’’ति वदन्ति। एकोपि गन्त्वाति एत्थ सब्बेसं वा पापेत्वा गन्तब्बं, आनेत्वा वा पापेतब्बं, इतरथा गतस्स न पापुणाति। समानलाभकतिका मूलावासे सति सिया, मूलावासविनासेन कतिकापि विनस्सति। समानलाभवचनं सति द्वीसु, बहूसु वा युज्जति। तेनेव एकस्मिं अवसिट्ठे युज्जतीति नो मति।
379. Yasmā aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhānaṃ dubbijānaṃ, tasmā ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dhuvasannipātaṭṭhānampi pariyantagatameva gahetabbaṃ. ‘‘Mahāpaccariyaṃ pana bhikkhūsupi…pe… pāpuṇātīti ‘upacārasīmāya demā’ti evaṃ dinnameva sandhāyā’’ti likhitaṃ . ‘‘Samānasaṃvāsakasīmāyā’’ti vutte khaṇḍasīmādīsu ṭhitānaṃ na pāpuṇāti tāsaṃ visuṃ samānasaṃvāsakasīmattā. Samānasaṃvāsakaavippavāsasīmānaṃ idaṃ nānattaṃ – ‘‘avippavāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ gāmaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti. Kasmā? ‘‘Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti vuttattā. ‘‘Samānasaṃvāsakasīmāyā’’ti dinnaṃ pana yasmiṃ ṭhāne avippavāsasīmā atthi, tattha ṭhitānaṃ, itaratra ṭhitānañca pāpuṇāti. ‘‘Khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā ‘sīmaṭṭhakasaṅghassa dammī’ti vutte upacārasīmāya eva paricchinditvā dātabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Avippavāsasīmāya demā’’ti khaṇḍasīmāyaṃ ṭhatvā dinne tattheva pāpuṇātīti keci. Yojanasatampi pūretvā nisīdantīti ettha vihārūpacāre hatthapāsena, bahigāmādīsu dvādasahatthena upacāroti eke. ‘‘Imasmiṃ vihāre saṅghassā’’ti vutte ekābaddhā hutvāpi parikkhepaparikkhepārahaṭṭhānaṃ atikkamitvā ṭhitānaṃ na pāpuṇātīti eke. ‘‘Bhikkhunivihārato bahi yattha katthaci ṭhatvā ‘saṅghassā’ti vutte bhikkhusaṅghova sāmī’’ti vadanti. Ekopi gantvāti ettha sabbesaṃ vā pāpetvā gantabbaṃ, ānetvā vā pāpetabbaṃ, itarathā gatassa na pāpuṇāti. Samānalābhakatikā mūlāvāse sati siyā, mūlāvāsavināsena katikāpi vinassati. Samānalābhavacanaṃ sati dvīsu, bahūsu vā yujjati. Teneva ekasmiṃ avasiṭṭhe yujjatīti no mati.
‘‘तावकालिककालेन, मूलच्छेदवसेन वा।
‘‘Tāvakālikakālena, mūlacchedavasena vā;
अञ्ञेसं कम्मं अञ्ञस्स, सिया नावाससङ्गमो’’ति॥ –
Aññesaṃ kammaṃ aññassa, siyā nāvāsasaṅgamo’’ti. –
आचरियो।
Ācariyo.
सब्बत्थ दिन्नमेवाति ‘‘समानभागोव होती’’ति वदन्ति। ‘‘एकमेकं अम्हाकं पापुणातीति चे वदति, वट्टती’’ति वदन्ति विभागस्स कतत्ता। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स चीवरे दिन्ने पंसुकूलिकानं न वट्टती’’ति वदन्ति। ‘‘उभतोसङ्घस्सा’’ति वुत्ते ‘‘भिक्खुसङ्घस्सा’’ति अवुत्तत्ता भिक्खुनिसङ्घेन मिस्सितत्ता, तत्थ अपरियापन्नत्ता च पुग्गलो विसुं लभति। एवं सन्ते ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च भिक्खुनिसङ्घस्स च दम्मी’’ति वुत्तेपि ‘‘उभतोसङ्घस्स दिन्नमेव होती’’ति इमिना विरुज्झतीति चे? न विरुज्झति, तं द्विन्नं सङ्घानं दिन्नभावमेव दीपेति, न उभतोसङ्घपञ्ञत्तिं, तस्मा एव ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च भिक्खुनिसङ्घस्स च तुय्हञ्चा’’ति वारो न वुत्तो। अथ वा अट्ठकथावचनमेव पमाणं, न विचारणाति एके। यस्मा एको अद्धानादियको विय दुविधो न होति, तस्मा उभतोसङ्घग्गहणेन एको भिक्खु न गहितोति । ‘‘सब्बावासस्स च चेतियस्स च धम्मस्स चा’ति वुत्ते सब्बविहारेसु चेतियधम्मानं एकेकस्स भिक्खुनो भागो दातब्बो’’ति वदन्ति। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च चेतियस्स चा’’ति वुत्ते न विरुज्झतीति चे? न, तत्थ ‘‘भिक्खुसङ्घस्सा’’ति वुत्तत्ता, इध विहारेन घटितत्ता च तम्हि तम्हि विहारे एकभागं लभितब्बमेवाति परिहरन्ति। अत्तनो पापेत्वाति विकाले अपरिभोगत्ता सकलोपि वट्टेय्याति चे? ‘‘भिक्खुसङ्घस्स हरा’’ति वुत्तत्ता, तेन ‘‘हरामी’’ति गहितत्ता च न वट्टति। पच्छिमवस्संवुत्थानम्पीति एत्थ अपि-सद्दो अवधारणत्थो, पच्छिमवस्संवुत्थानमेवाति अत्थो, इतरथा समुच्चयत्थे गहिते ‘‘लक्खणञ्ञू वदन्ती’’ति वचनं निरत्थकं सिया। कस्माति आरभित्वा पपञ्चं करोन्ति। किं तेन, परतो ‘‘चीवरमासतो पट्ठाय…पे॰… अतीतवस्संवुत्थानमेव पापुणाती’’ति इमिना सिद्धत्ता न विचारितं, तेन वुत्तं ‘‘लक्खणञ्ञू’’ति अचलवसेन। सचे पन बहिउपचारसीमाय ठितो…पे॰… सम्पत्तानं सब्बेसं पापुणातीति यत्थ कत्थचि वुत्थवस्सानन्ति अधिप्पायो ‘‘यत्थ कत्थचि वुत्थवस्सानं सब्बेसं सम्पत्तानं पापुणाती’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ अकालचीवरसिक्खापदवण्णना) कङ्खावितरणियं वुत्तत्ता। गिम्हानं पठमदिवसतो पट्ठाय वुत्ते पन यस्मा अनन्तरातीतं हेमन्तं एव वुत्था नाम होन्ति, न वस्सं, तस्मा ‘‘मातिका आरोपेतब्बा’’ति वुत्तं। ये वा थेरेहि पेसिता, तेसं पापुणातीति किर अत्थो।
Sabbattha dinnamevāti ‘‘samānabhāgova hotī’’ti vadanti. ‘‘Ekamekaṃ amhākaṃ pāpuṇātīti ce vadati, vaṭṭatī’’ti vadanti vibhāgassa katattā. ‘‘Bhikkhusaṅghassa cīvare dinne paṃsukūlikānaṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. ‘‘Ubhatosaṅghassā’’ti vutte ‘‘bhikkhusaṅghassā’’ti avuttattā bhikkhunisaṅghena missitattā, tattha apariyāpannattā ca puggalo visuṃ labhati. Evaṃ sante ‘‘bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunisaṅghassa ca dammī’’ti vuttepi ‘‘ubhatosaṅghassa dinnameva hotī’’ti iminā virujjhatīti ce? Na virujjhati, taṃ dvinnaṃ saṅghānaṃ dinnabhāvameva dīpeti, na ubhatosaṅghapaññattiṃ, tasmā eva ‘‘bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunisaṅghassa ca tuyhañcā’’ti vāro na vutto. Atha vā aṭṭhakathāvacanameva pamāṇaṃ, na vicāraṇāti eke. Yasmā eko addhānādiyako viya duvidho na hoti, tasmā ubhatosaṅghaggahaṇena eko bhikkhu na gahitoti . ‘‘Sabbāvāsassa ca cetiyassa ca dhammassa cā’ti vutte sabbavihāresu cetiyadhammānaṃ ekekassa bhikkhuno bhāgo dātabbo’’ti vadanti. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca cetiyassa cā’’ti vutte na virujjhatīti ce? Na, tattha ‘‘bhikkhusaṅghassā’’ti vuttattā, idha vihārena ghaṭitattā ca tamhi tamhi vihāre ekabhāgaṃ labhitabbamevāti pariharanti. Attano pāpetvāti vikāle aparibhogattā sakalopi vaṭṭeyyāti ce? ‘‘Bhikkhusaṅghassa harā’’ti vuttattā, tena ‘‘harāmī’’ti gahitattā ca na vaṭṭati. Pacchimavassaṃvutthānampīti ettha api-saddo avadhāraṇattho, pacchimavassaṃvutthānamevāti attho, itarathā samuccayatthe gahite ‘‘lakkhaṇaññū vadantī’’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyā. Kasmāti ārabhitvā papañcaṃ karonti. Kiṃ tena, parato ‘‘cīvaramāsato paṭṭhāya…pe… atītavassaṃvutthānameva pāpuṇātī’’ti iminā siddhattā na vicāritaṃ, tena vuttaṃ ‘‘lakkhaṇaññū’’ti acalavasena. Sace pana bahiupacārasīmāya ṭhito…pe… sampattānaṃ sabbesaṃ pāpuṇātīti yattha katthaci vutthavassānanti adhippāyo ‘‘yattha katthaci vutthavassānaṃ sabbesaṃ sampattānaṃ pāpuṇātī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā) kaṅkhāvitaraṇiyaṃ vuttattā. Gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya vutte pana yasmā anantarātītaṃ hemantaṃ eva vutthā nāma honti, na vassaṃ, tasmā ‘‘mātikā āropetabbā’’ti vuttaṃ. Ye vā therehi pesitā, tesaṃ pāpuṇātīti kira attho.
चीवरक्खन्धकवण्णना निट्ठिता।
Cīvarakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / २३२. अट्ठचीवरमातिका • 232. Aṭṭhacīvaramātikā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / अट्ठचीवरमातिकाकथा • Aṭṭhacīvaramātikākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अट्ठचीवरमातिकाकथावण्णना • Aṭṭhacīvaramātikākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अट्ठचीवरमातिकाकथावण्णना • Aṭṭhacīvaramātikākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २३२. अट्ठचीवरमातिकाकथा • 232. Aṭṭhacīvaramātikākathā
