Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
೧೬. ಅತ್ಥದಸ್ಸೀಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ
16. Atthadassībuddhavaṃsavaṇṇanā
ಪಿಯದಸ್ಸಿಮ್ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಚ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅಪರಿಮಿತಾಯುಕೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾಯುಕೇಸು ಜಾತೇಸು ಪರಮತ್ಥದಸ್ಸೀ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಪರಮಸೋಭನೇ ಸೋಭನೇ ನಾಮ ನಗರೇ ಸಾಗರಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಕುಲೇ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಸುದಸ್ಸನದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ ಮಾಸೇ ಗಬ್ಭೇ ವಸಿತ್ವಾ ಸುಚಿನ್ಧನುಯ್ಯಾನೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೇ ನಿಕ್ಖನ್ತಮತ್ತೇ ಸುಚಿರಕಾಲನಿಹಿತಾನಿ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾಗತಾನಿ ಮಹಾನಿಧಾನಾನಿ ಧನಸಾಮಿಕಾ ಪಟಿಲಭಿಂಸೂತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ’’ತಿ ನಾಮಮಕಂಸು। ಸೋ ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿ। ಅಮರಗಿರಿ-ಸುರಗಿರಿ-ಗಿರಿವಾಹನನಾಮಕಾ ಪರಮಸುರಭಿಜನಕಾ ತಯೋ ಚಸ್ಸ ಪಾಸಾದಾ ಅಹೇಸುಂ। ವಿಸಾಖಾದೇವಿಪ್ಪಮುಖಾನಿ ತೇತ್ತಿಂಸ ಇತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ।
Piyadassimhi sammāsambuddhe parinibbute tassa sāsane ca antarahite parihāyitvā vaḍḍhitvā aparimitāyukesu manussesu anukkamena parihāyitvā vassasatasahassāyukesu jātesu paramatthadassī atthadassī nāma buddho loke uppajji. So pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā paramasobhane sobhane nāma nagare sāgarassa nāma rañño kule aggamahesiyā sudassanadeviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasa māse gabbhe vasitvā sucindhanuyyāne mātukucchito nikkhami. Mātukucchito mahāpurise nikkhantamatte sucirakālanihitāni kulaparamparāgatāni mahānidhānāni dhanasāmikā paṭilabhiṃsūti tassa nāmaggahaṇadivase ‘‘atthadassī’’ti nāmamakaṃsu. So dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Amaragiri-suragiri-girivāhananāmakā paramasurabhijanakā tayo cassa pāsādā ahesuṃ. Visākhādevippamukhāni tettiṃsa itthisahassāni ahesuṃ.
ಸೋ ಚತ್ತಾರಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ವಿಸಾಖಾದೇವಿಯಾ ಸೇಲಕುಮಾರೇ ನಾಮ ಪುತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸುದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಅಸ್ಸರಾಜಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಂ ನವ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಸೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಪಧಾನಚರಿಯಂ ಚರಿತ್ವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ಸುಚಿನ್ಧರನಾಗಿಯಾ ಉಪಹಾರತ್ಥಾಯ ಆನೀತಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಮಹಾಜನೇನ ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನಸಬ್ಬಸರೀರಾಯ ನಾಗಿಯಾ ಸಹ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಯಾ ದಿನ್ನಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತರುಣತರುಸತಸಮಲಙ್ಕತೇ ತರುಣಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಧಮ್ಮರುಚಿನಾ ಮಹಾರುಚಿನಾ ನಾಮ ನಾಗರಾಜೇನ ದಿನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ಕುಸತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಮ್ಪಕಬೋಧಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇಪಞ್ಞಾಸಹತ್ಥಾಯಾಮವಿತ್ಥತಂ ಕುಸತಿಣಸನ್ಥರಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಂ – ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ…ಪೇ॰… ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಸಮೀಪೇಯೇವ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಸಹ ಪಬ್ಬಜಿತನವಭಿಕ್ಖುಕೋಟಿಯೋ ಅರಿಯಧಮ್ಮಪಟಿವೇಧಸಮತ್ಥೇ ದಿಸ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೋಮನಗರಸಮೀಪೇ ಅನೋಮುಯ್ಯಾನೇ ಓತರಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇಸಿ। ತದಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಪಠಮೋ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ।
So cattāri nimittāni disvā visākhādeviyā selakumāre nāma putte uppanne sudassanaṃ nāma assarājaṃ abhiruhitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ nava manussakoṭiyo anupabbajiṃsu. Tehi parivuto so mahāpuriso aṭṭha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya sucindharanāgiyā upahāratthāya ānītaṃ madhupāyāsaṃ mahājanena sandissamānasabbasarīrāya nāgiyā saha suvaṇṇapātiyā dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā taruṇatarusatasamalaṅkate taruṇasālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye dhammarucinā mahārucinā nāma nāgarājena dinnā aṭṭha kusatiṇamuṭṭhiyo gahetvā campakabodhiṃ upasaṅkamitvā tepaññāsahatthāyāmavitthataṃ kusatiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā sambodhiṃ patvā sabbabuddhāciṇṇaṃ – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmetvā brahmuno dhammadesanāyācanaṃ sampaṭicchitvā attanā saha pabbajitanavabhikkhukoṭiyo ariyadhammapaṭivedhasamatthe disvā ākāsena gantvā anomanagarasamīpe anomuyyāne otaritvā tehi parivuto tattha dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā koṭisatasahassānaṃ paṭhamo dhammābhisamayo ahosi.
ಪುನ ಭಗವತಿ ಲೋಕನಾಯಕೇ ದೇವಲೋಕಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ದುತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಯದಾ ಪನ ಭಗವಾ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ವಿಯ ಕಪಿಲವತ್ಥುಪುರಂ ಸೋಭನಪುರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತದಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ತತಿಯೋ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Puna bhagavati lokanāyake devalokacārikaṃ caritvā tattha dhammaṃ desente koṭisatasahassānaṃ dutiyo abhisamayo ahosi. Yadā pana bhagavā atthadassī amhākaṃ bhagavā viya kapilavatthupuraṃ sobhanapuraṃ pavisitvā dhammaṃ desesi, tadā koṭisatasahassānaṃ tatiyo dhammābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
೧.
1.
‘‘ತತ್ಥೇವ ಮಣ್ಡಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Tattheva maṇḍakappamhi, atthadassī mahāyaso;
ಮಹಾತಮಂ ನಿಹನ್ತ್ವಾನ, ಪತ್ತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ॥
Mahātamaṃ nihantvāna, patto sambodhimuttamaṃ.
೨.
2.
‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಯಾಚಿತೋ ಸನ್ತೋ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಯಿ।
‘‘Brahmunā yācito santo, dhammacakkaṃ pavattayi;
ಅಮತೇನ ತಪ್ಪಯೀ ಲೋಕಂ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಸದೇವಕಂ॥
Amatena tappayī lokaṃ, dasasahassī sadevakaṃ.
೩.
3.
‘‘ತಸ್ಸಾಪಿ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ, ಅಹೇಸುಂ ಅಭಿಸಮಯಾ ತಯೋ।
‘‘Tassāpi lokanāthassa, ahesuṃ abhisamayā tayo;
ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು॥
Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamābhisamayo ahu.
೪.
4.
‘‘ಯದಾ ಬುದ್ಧೋ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ, ಚರತಿ ದೇವಚಾರಿಕಂ।
‘‘Yadā buddho atthadassī, carati devacārikaṃ;
ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು॥
Koṭisatasahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
೫.
5.
‘‘ಪುನಾಪರಂ ಯದಾ ಬುದ್ಧೋ, ದೇಸೇಸಿ ಪಿತುಸನ್ತಿಕೇ।
‘‘Punāparaṃ yadā buddho, desesi pitusantike;
ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥
Koṭisatasahassānaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಕಪ್ಪೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ವರಕಪ್ಪೋ ‘‘ಮಣ್ಡಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ತಯೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಸೋ ಕಪ್ಪೋ ವರಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ವರಕಪ್ಪೋ ಇಧ ‘‘ಮಣ್ಡಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ನಿಹನ್ತ್ವಾನಾತಿ ನಿಹನಿತ್ವಾ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಸನ್ತೋತಿ ಸಮಾನೋ। ಅಮತೇನಾತಿ ಮಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮಾಮತಪಾನೇನ। ತಪ್ಪಯೀತಿ ಅತಪ್ಪಯಿ, ಪೀಣೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಸಸಹಸ್ಸೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ। ದೇವಚಾರಿಕನ್ತಿ ದೇವಾನಂ ವಿನಯನತ್ಥಂ ದೇವಲೋಕಚಾರಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha tatthevāti tasmiññeva kappeti attho. Ettha pana varakappo ‘‘maṇḍakappo’’ti adhippeto. ‘‘Yasmiṃ kappe tayo buddhā nibbattanti, so kappo varakappo’’ti heṭṭhā padumuttarabuddhavaṃsavaṇṇanāyaṃ vutto. Tasmā varakappo idha ‘‘maṇḍakappo’’ti vutto. Nihantvānāti nihanitvā. Ayameva vā pāṭho. Santoti samāno. Amatenāti maggaphalādhigamāmatapānena. Tappayīti atappayi, pīṇesīti attho. Dasasahassīti dasasahassilokadhātuṃ. Devacārikanti devānaṃ vinayanatthaṃ devalokacārikanti attho.
ಸುಚನ್ದಕನಗರೇ ಕಿರ ಸನ್ತೋ ಚ ರಾಜಪುತ್ತೋ ಉಪಸನ್ತೋ ಚ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತೋ ತೀಸು ವೇದೇಸು ಸಬ್ಬಸಮಯನ್ತರೇಸು ಚ ಸಾರಮದಿಸ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಪಣ್ಡಿತೇ ವಿಸಾರದೇ ಚ ಮನುಸ್ಸೇ ಠಪೇಸುಂ – ‘‘ಯಂ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಪಣ್ಡಿತಂ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪಸ್ಸಥ ಸುಣಾಥ ವಾ, ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಲೋಕನಾಥೋ ಸುಚನ್ದಕನಗರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ತೇಹಿ ನಿವೇದಿತಾ ಪುರಿಸಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ತತ್ಥಾಗಮನಂ ಪಟಿವೇದೇಸುಂ। ತತೋ ತೇ ಸನ್ತೋಪಸನ್ತಾ ತಥಾಗತಾಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಹಟ್ಠಮಾನಸಾ ಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ದಸಬಲಂ ಅಸಮಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಸದಿಸಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಕಲನಗರವಾಸೀಹಿ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ದಿವಸೇ ಅಟ್ಠನವುತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಭಗವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಸೋ ಪಠಮೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ।
Sucandakanagare kira santo ca rājaputto upasanto ca purohitaputto tīsu vedesu sabbasamayantaresu ca sāramadisvā nagarassa catūsu dvāresu cattāro paṇḍite visārade ca manusse ṭhapesuṃ – ‘‘yaṃ pana tumhe paṇḍitaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā passatha suṇātha vā, taṃ amhākaṃ āgantvā ārocethā’’ti. Tena ca samayena atthadassī lokanātho sucandakanagaraṃ sampāpuṇi. Atha tehi niveditā purisā gantvā tesaṃ dasabalassa tatthāgamanaṃ paṭivedesuṃ. Tato te santopasantā tathāgatāgamanaṃ sutvā pahaṭṭhamānasā sahassaparivārā dasabalaṃ asamaṃ paccuggantvā abhivādetvā nimantetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa saṅghassa asadisaṃ mahādānaṃ datvā sattame divase sakalanagaravāsīhi manussehi saddhiṃ dhammakathaṃ suṇiṃsu. Tasmiṃ kira divase aṭṭhanavutisahassāni ehibhikkhupabbajjāya pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tāya parisāya majjhe bhagavā pātimokkhaṃ uddisi, so paṭhamo sannipāto ahosi.
ಯದಾ ಪನ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೇಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಸೋ ದುತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ಮಹಾಮಙ್ಗಲಸಮಾಗಮೇ ಮಾಘಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಅಟ್ಠಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಸೋ ತತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Yadā pana bhagavā attano puttassa selattherassa dhammaṃ desento aṭṭhāsītisahassāni pasādetvā ehibhikkhubhāvena pabbājetvā arahattaṃ pāpetvā pātimokkhaṃ uddisi, so dutiyo sannipāto ahosi. Puna mahāmaṅgalasamāgame māghapuṇṇamāyaṃ devamanussānaṃ dhammaṃ desento aṭṭhasattatisahassāni arahattaṃ pāpetvā pātimokkhaṃ uddisi, so tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
೬.
6.
‘‘ಸನ್ನಿಪಾತಾ ತಯೋ ಆಸುಂ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಚ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, tassāpi ca mahesino;
ಖೀಣಾಸವಾನಂ ವಿಮಲಾನಂ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾನ ತಾದಿನಂ॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
೭.
7.
‘‘ಅಟ್ಠನವುತಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ।
‘‘Aṭṭhanavutisahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo;
ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ದುತಿಯೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ॥
Aṭṭhāsītisahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
೮.
8.
‘‘ಅಟ್ಠಸತ್ತತಿಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ।
‘‘Aṭṭhasattatisahassānaṃ, tatiyo āsi samāgamo;
ಅನುಪಾದಾ ವಿಮುತ್ತಾನಂ, ವಿಮಲಾನಂ ಮಹೇಸಿನ’’ನ್ತಿ॥
Anupādā vimuttānaṃ, vimalānaṃ mahesina’’nti.
ತದಾ ಕಿರ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚಮ್ಪಕನಗರೇ ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೋ ಲೋಕಸಮ್ಮತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸಬ್ಬವಿಭವಜಾತಂ ದೀನಾನಾಥಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನವಜ್ಜಸಾವಜ್ಜಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Tadā kira amhākaṃ bodhisatto campakanagare susīmo nāma brāhmaṇamahāsālo lokasammato ahosi. So sabbavibhavajātaṃ dīnānāthakapaṇaddhikādīnaṃ vissajjetvā himavantasamīpaṃ gantvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā aṭṭha samāpattiyo pañca abhiññāyo ca nibbattetvā mahiddhiko mahānubhāvo hutvā mahājanassa kusalākusalānaṃ dhammānaṃ anavajjasāvajjabhāvañca dassetvā buddhuppādaṃ āgamayamāno aṭṭhāsi.
ಅಥಾಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಮ್ಹಿ ಲೋಕನಾಯಕೇ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸನಮಹಾನಗರೇ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಧಮ್ಮಾಮತವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸಗ್ಗಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಾನಿ ಮನ್ದಾರವಪದುಮಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಾದೀನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ದೇವಲೋಕತೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ದಿಸ್ಸಮಾನಸರೀರೋ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಚತುದ್ದೀಪಿಕಮಹಾಮೇಘೋ ವಿಯ ಪುಪ್ಫವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಪುಪ್ಫಮಣ್ಡಪಂ ಪುಪ್ಫಮಯಗ್ಘಿತೋರಣಹೇಮಜಾಲಾದೀನಿ ಪುಪ್ಫಮಯಾನಿ ಕತ್ವಾ ಮನ್ದಾರವಪುಪ್ಫಚ್ಛತ್ತೇನ ದಸಬಲಂ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋಪಿ ನಂ ಭಗವಾ – ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Athāparena samayena atthadassimhi lokanāyake loke uppajjitvā sudassanamahānagare aṭṭhannaṃ parisānaṃ majjhe dhammāmatavassaṃ vassente tassa dhammaṃ sutvā saggalokaṃ gantvā dibbāni mandāravapadumapāricchattakādīni pupphāni devalokato āharitvā attano ānubhāvaṃ dassento dissamānasarīro catūsu disāsu catuddīpikamahāmegho viya pupphavassaṃ vassetvā samantato pupphamaṇḍapaṃ pupphamayagghitoraṇahemajālādīni pupphamayāni katvā mandāravapupphacchattena dasabalaṃ pūjesi. Sopi naṃ bhagavā – ‘‘anāgate gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
೯.
9.
‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಜಟಿಲೋ ಉಗ್ಗತಾಪನೋ।
‘‘Ahaṃ tena samayena, jaṭilo uggatāpano;
ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಮಹಿಯಾ ಸೇಟ್ಠಸಮ್ಮತೋ॥
Susīmo nāma nāmena, mahiyā seṭṭhasammato.
೧೦.
10.
‘‘ದಿಬ್ಬಂ ಮನ್ದಾರವಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಪದುಮಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಂ।
‘‘Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pāricchattakaṃ;
ದೇವಲೋಕಾ ಹರಿತ್ವಾನ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಮಭಿಪೂಜಯಿಂ॥
Devalokā haritvāna, sambuddhamabhipūjayiṃ.
೧೧.
11.
‘‘ಸೋಪಿ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, atthadassī mahāmuni;
ಅಟ್ಠಾರಸೇ ಕಪ್ಪಸತೇ, ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Aṭṭhārase kappasate, ayaṃ buddho bhavissati.
೧೨.
12.
‘‘ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾನ…ಪೇ॰… ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮಂ॥
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
೧೩.
13.
‘‘ತಸ್ಸಾಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಹಟ್ಠೋ ಸಂವಿಗ್ಗಮಾನಸೋ।
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, haṭṭho saṃviggamānaso;
ಉತ್ತರಿಂ ವತಮಧಿಟ್ಠಾಸಿಂ, ದಸಪಾರಮಿಪೂರಿಯಾ’’ತಿ॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.
ತತ್ಥ ಜಟಿಲೋತಿ ಜಟಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಜಟಿಲೋ। ಮಹಿಯಾ ಸೇಟ್ಠಸಮ್ಮತೋತಿ ಸಕಲೇನಪಿ ಲೋಕೇನ ಸೇಟ್ಠೋ ಉತ್ತಮೋ ಪವರೋತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮತೋ ಸಮ್ಭಾವಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha jaṭiloti jaṭā assa atthīti jaṭilo. Mahiyā seṭṭhasammatoti sakalenapi lokena seṭṭho uttamo pavaroti evaṃ sammato sambhāvitoti attho.
ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಸೋಭನಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಗರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಪಿತಾ, ಸುದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಮಾತಾ, ಸನ್ತೋ ಉಪಸನ್ತೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಭಯೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಧಮ್ಮಾ ಚ ಸುಧಮ್ಮಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ಚಮ್ಪಕರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಸರೀರಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಅಹೋಸಿ। ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಯೋಜನಮತ್ತಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ಆಯು ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ, ವಿಸಾಖಾ ನಾಮಸ್ಸ ಅಗ್ಗಮಹೇಸೀ, ಸೇಲೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ, ಅಸ್ಸಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tassa pana bhagavato sobhanaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Sāgaro nāma rājā pitā, sudassanā nāma mātā, santo upasanto ca dve aggasāvakā, abhayo nāmupaṭṭhāko, dhammā ca sudhammā ca dve aggasāvikā, campakarukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi. Sarīrappabhā samantato sabbakālaṃ yojanamattaṃ pharitvā aṭṭhāsi, āyu vassasatasahassaṃ, visākhā nāmassa aggamahesī, selo nāma putto, assayānena nikkhami. Tena vuttaṃ –
೧೪.
14.
‘‘ಸೋಭನಂ ನಾಮ ನಗರಂ, ಸಾಗರೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ।
‘‘Sobhanaṃ nāma nagaraṃ, sāgaro nāma khattiyo;
ಸುದಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಜನಿಕಾ, ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Sudassanā nāma janikā, atthadassissa satthuno.
೧೯.
19.
‘‘ಸನ್ತೋ ಚ ಉಪಸನ್ತೋ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ।
‘‘Santo ca upasanto ca, ahesuṃ aggasāvakā;
ಅಭಯೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ॥
Abhayo nāmupaṭṭhāko, atthadassissa satthuno.
೨೦.
20.
‘‘ಧಮ್ಮಾ ಚೇವ ಸುಧಮ್ಮಾ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ।
‘‘Dhammā ceva sudhammā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಚಮ್ಪಕೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥
Bodhi tassa bhagavato, campakoti pavuccati.
೨೨.
22.
‘‘ಸೋಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಅಸಮಸಮೋ, ಅಸೀತಿಹತ್ಥಮುಗ್ಗತೋ।
‘‘Sopi buddho asamasamo, asītihatthamuggato;
ಸೋಭತೇ ಸಾಲರಾಜಾವ, ಉಳುರಾಜಾವ ಪೂರಿತೋ॥
Sobhate sālarājāva, uḷurājāva pūrito.
೨೩.
23.
‘‘ತಸ್ಸ ಪಾಕತಿಕಾ ರಂಸೀ, ಅನೇಕಸತಕೋಟಿಯೋ।
‘‘Tassa pākatikā raṃsī, anekasatakoṭiyo;
ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಸ ದಿಸಾ, ಫರನ್ತಿ ಯೋಜನಂ ಸದಾ॥
Uddhaṃ adho dasa disā, pharanti yojanaṃ sadā.
೨೪.
24.
‘‘ಸೋಪಿ ಬುದ್ಧೋ ನರಾಸಭೋ, ಸಬ್ಬಸತ್ತುತ್ತಮೋ ಮುನಿ।
‘‘Sopi buddho narāsabho, sabbasattuttamo muni;
ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಲೋಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾ॥
Vassasatasahassāni, loke aṭṭhāsi cakkhumā.
೨೫.
25.
‘‘ಅತುಲಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ, ವಿರೋಚೇತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ।
‘‘Atulaṃ dassetvā obhāsaṃ, virocetvā sadevake;
ಸೋಪಿ ಅನಿಚ್ಚತಂ ಪತ್ತೋ, ಯಥಗ್ಗುಪಾದಾನಸಙ್ಖಯಾ’’ತಿ॥
Sopi aniccataṃ patto, yathaggupādānasaṅkhayā’’ti.
ತತ್ಥ ಉಳುರಾಜಾವ ಪೂರಿತೋತಿ ಸರದಸಮಯಪರಿಪುಣ್ಣವಿಮಲಸಕಲಮಣ್ಡಲೋ ತಾರಕರಾಜಾ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಕತಿಕಾತಿ ಪಕತಿವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ। ಯದಾ ಇಚ್ಛತಿ ಭಗವಾ, ತದಾ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಆಭಾಯ ಫರೇಯ್ಯ। ರಂಸೀತಿ ರಸ್ಮಿಯೋ। ಉಪಾದಾನಸಙ್ಖಯಾತಿ ಉಪಾದಾನಕ್ಖಯಾ ಇನ್ಧನಕ್ಖಯಾ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ। ಸೋಪಿ ಭಗವಾ ಚತುನ್ನಂ ಉಪಾದಾನಾನಂ ಖಯೇನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಅನುಪಮನಗರೇ ಅನೋಮಾರಾಮೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಧಾತುಯೋ ಪನಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಿಕಿರಿಂಸು। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಗಾಥಾಸು ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
Tattha uḷurājāva pūritoti saradasamayaparipuṇṇavimalasakalamaṇḍalo tārakarājā viyāti attho. Pākatikāti pakativasena uppajjamānā, na adhiṭṭhānavasena. Yadā icchati bhagavā, tadā anekakoṭisatasahassepi cakkavāḷe ābhāya phareyya. Raṃsīti rasmiyo. Upādānasaṅkhayāti upādānakkhayā indhanakkhayā aggi viya. Sopi bhagavā catunnaṃ upādānānaṃ khayena anupādisesāya nibbānadhātuyā anupamanagare anomārāme parinibbāyi. Dhātuyo panassa adhiṭṭhānena vikiriṃsu. Sesamettha gāthāsu uttānamevāti.
ಅತ್ಥದಸ್ಸೀಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Atthadassībuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತೋ ಚುದ್ದಸಮೋ ಬುದ್ಧವಂಸೋ।
Niṭṭhito cuddasamo buddhavaṃso.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೧೬. ಅತ್ಥದಸ್ಸೀಬುದ್ಧವಂಸೋ • 16. Atthadassībuddhavaṃso