| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
អដ្ឋគរុធម្មកថាវណ្ណនា
Aṭṭhagarudhammakathāvaṇṇanā
៤០៣. សត្ថាបិ ‘‘ឥត្ថិយោ នាម បរិត្តសទ្ធា, ឯកាយាចិតមត្តេយេវ បព្ពជ្ជាយ អនុញ្ញាតាយ ន មម សាសនំ គរុំ កត្វា គណ្ហិស្សន្តី’’តិ តិក្ខត្តុំ បដិក្ខិបិត្វា ឥទានិ គរុំ កត្វា គាហាបេតុកាមតាយ ‘‘សចេ, អានន្ទ, មហាបជាបតិ គោតមី អដ្ឋ គរុធម្មេ បដិគ្គណ្ហាតិ, សាវស្សា ហោតុ ឧបសម្បទា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សាវស្សាតិ សា ឯវ អស្សា បព្ពជ្ជាបិ ឧបសម្បទាបិ ហោតុ។
403. Satthāpi ‘‘itthiyo nāma parittasaddhā, ekāyācitamatteyeva pabbajjāya anuññātāya na mama sāsanaṃ garuṃ katvā gaṇhissantī’’ti tikkhattuṃ paṭikkhipitvā idāni garuṃ katvā gāhāpetukāmatāya ‘‘sace, ānanda, mahāpajāpati gotamī aṭṭha garudhamme paṭiggaṇhāti, sāvassā hotu upasampadā’’tiādimāha. Tattha sāvassāti sā eva assā pabbajjāpi upasampadāpi hotu.
តទហុបសម្បន្នស្សាតិ តំ ទិវសម្បិ ឧបសម្បន្នស្ស។ អភិវាទនំ បច្ចុដ្ឋានំ អញ្ជលិកម្មំ សាមីចិកម្មំ កាតព្ពន្តិ មានាតិមានំ អកត្វា បញ្ចបតិដ្ឋិតេន អភិវាទនំ, អាសនា ឧដ្ឋាយ បច្ចុគ្គមនវសេន បច្ចុដ្ឋានំ, ទសនខេ សមោធានេត្វា អញ្ជលិកម្មំ, អាសនបញ្ញាបនពីជនាទិកំ អនុច្ឆវិកកម្មសង្ខាតំ សាមីចិកម្មញ្ច កត្តព្ពំ។ អភិក្ខុកេ អាវាសេតិ យត្ថ វសន្តិយា អនន្តរាយេន ឱវាទត្ថាយ ឧបសង្កមនារហេ ឋានេ ឱវាទទាយកោ អាចរិយោ នត្ថិ, អយំ អភិក្ខុកោ អាវាសោ នាម, ឯវរូបេ អាវាសេ វស្សំ ន ឧបគន្តព្ពំ។ អន្វទ្ធមាសន្តិ អនុបោសថិកំ។ ឱវាទូបសង្កមនន្តិ ឱវាទត្ថាយ ឧបសង្កមនំ។ ទិដ្ឋេនាតិ ចក្ខុនា ទិដ្ឋេន។ សុតេនាតិ សោតេន សុតេន។ បរិសង្កាយាតិ ទិដ្ឋសុតវសេន បរិសង្កិតេន។ គរុធម្មន្តិ គរុកំ សង្ឃាទិសេសាបត្តិំ។ បក្ខមានត្តន្តិ អនូនានិ បន្នរស ទិវសានិ មានត្តំ។ ឆសុ ធម្មេសូតិ វិកាលភោជនច្ឆដ្ឋេសុ សិក្ខាបទេសុ។ សិក្ខិតសិក្ខាយាតិ ឯកសិក្ខម្បិ អខណ្ឌំ កត្វា បូរិតសិក្ខាយ។
Tadahupasampannassāti taṃ divasampi upasampannassa. Abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ kātabbanti mānātimānaṃ akatvā pañcapatiṭṭhitena abhivādanaṃ, āsanā uṭṭhāya paccuggamanavasena paccuṭṭhānaṃ, dasanakhe samodhānetvā añjalikammaṃ, āsanapaññāpanabījanādikaṃ anucchavikakammasaṅkhātaṃ sāmīcikammañca kattabbaṃ. Abhikkhuke āvāseti yattha vasantiyā anantarāyena ovādatthāya upasaṅkamanārahe ṭhāne ovādadāyako ācariyo natthi, ayaṃ abhikkhuko āvāso nāma, evarūpe āvāse vassaṃ na upagantabbaṃ. Anvaddhamāsanti anuposathikaṃ. Ovādūpasaṅkamananti ovādatthāya upasaṅkamanaṃ. Diṭṭhenāti cakkhunā diṭṭhena. Sutenāti sotena sutena. Parisaṅkāyāti diṭṭhasutavasena parisaṅkitena. Garudhammanti garukaṃ saṅghādisesāpattiṃ. Pakkhamānattanti anūnāni pannarasa divasāni mānattaṃ. Chasu dhammesūti vikālabhojanacchaṭṭhesu sikkhāpadesu. Sikkhitasikkhāyāti ekasikkhampi akhaṇḍaṃ katvā pūritasikkhāya.
ន អក្កោសិតព្ពោ ន បរិភាសិតព្ពោតិ ទសន្នំ អក្កោសវត្ថូនំ អញ្ញតរេន អក្កោសវត្ថុនា ន អក្កោសិតព្ពោ, ភយុបទំសនាយ កាយចិ បរិភាសាយ ន បរិភាសិតព្ពោ។ ឱវដោ ភិក្ខុនីនំ ភិក្ខូសុ វចនបថោតិ ឱវាទានុសាសនិធម្មកថាសង្ខាតោ វចនបថោ ភិក្ខុនីនំ ភិក្ខូសុ ឱវដោ បិហិតោ, ន ភិក្ខុនិយា កោចិ ភិក្ខុ ឱវទិតព្ពោ វា អនុសាសិតព្ពោ វា, ‘‘ភន្តេ បោរាណកត្ថេរា ឥទញ្ចិទញ្ច វត្តំ បូរយិំសូ’’តិ ឯវំ បន បវេណិវសេន កថេតុំ វដ្ដតិ។ អនោវដោ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីសូតិ ភិក្ខូនំ បន ភិក្ខុនីសុ វចនបថោ អនិវារិតោ, យថារុចិយា ឱវទន្តុ អនុសាសន្តុ ធម្មកថំ កថេន្តូតិ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារតោ បនេសា គរុធម្មកថា មហាវិភង្គេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។
Na akkositabbo na paribhāsitabboti dasannaṃ akkosavatthūnaṃ aññatarena akkosavatthunā na akkositabbo, bhayupadaṃsanāya kāyaci paribhāsāya na paribhāsitabbo. Ovaṭo bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu vacanapathoti ovādānusāsanidhammakathāsaṅkhāto vacanapatho bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu ovaṭo pihito, na bhikkhuniyā koci bhikkhu ovaditabbo vā anusāsitabbo vā, ‘‘bhante porāṇakattherā idañcidañca vattaṃ pūrayiṃsū’’ti evaṃ pana paveṇivasena kathetuṃ vaṭṭati. Anovaṭo bhikkhūnaṃ bhikkhunīsūti bhikkhūnaṃ pana bhikkhunīsu vacanapatho anivārito, yathāruciyā ovadantu anusāsantu dhammakathaṃ kathentūti ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā garudhammakathā mahāvibhaṅge vuttanayeneva veditabbā.
ឥមេ បន អដ្ឋ គរុធម្មេ សត្ថុ សន្តិកេ ឧគ្គហេត្វា ថេរេន អត្តនោ អារោចិយមានេ សុត្វា មហាបជាបតិយា តាវមហន្តំ ទោមនស្សំ ខណេន បដិប្បស្សម្ភិ។ អនោតត្តទហតោ អាហដេន សីតុទកស្ស ឃដសតេន មត្ថកេ បរិសិត្តា វិយ វិគតបរិឡាហា អត្តមនា ហុត្វា គរុធម្មបដិគ្គហណេន ឧប្បន្នបីតិបាមោជ្ជំ អាវិ ករោន្តី ‘‘សេយ្យថាបិ, ភន្តេ’’តិអាទិកំ ឧទានំ ឧទានេសិ។ តត្ថ ទហរោតិ តរុណោ។ យុវាតិ យោព្ពញ្ញភាវេ ឋិតោ។ មណ្ឌនកជាតិកោតិ អលង្ការសភាវោ។ តត្ថ កោចិ តរុណោបិ យុវា ន ហោតិ យថា អតិតរុណោ។ កោចិ យុវាបិ មណ្ឌនកជាតិកោ ន ហោតិ យថា ឧបសន្តសភាវោ អាលសិយព្យសនាទីហិ វា អភិភូតោ, ឥធ បន ទហរោ ចេវ យុវា ច មណ្ឌនកជាតិកោ ច អធិប្បេតោ, តស្មា ឯវមាហ។ ឧប្បលាទីនិ លោកសម្មតត្តា វុត្តានិ។ ឥតោ បរំ យំ យំ វត្តព្ពំ, តំ តំ អដ្ឋកថាយំ ទស្សិតមេវ។
Ime pana aṭṭha garudhamme satthu santike uggahetvā therena attano ārociyamāne sutvā mahāpajāpatiyā tāvamahantaṃ domanassaṃ khaṇena paṭippassambhi. Anotattadahato āhaṭena sītudakassa ghaṭasatena matthake parisittā viya vigatapariḷāhā attamanā hutvā garudhammapaṭiggahaṇena uppannapītipāmojjaṃ āvi karontī ‘‘seyyathāpi, bhante’’tiādikaṃ udānaṃ udānesi. Tattha daharoti taruṇo. Yuvāti yobbaññabhāve ṭhito. Maṇḍanakajātikoti alaṅkārasabhāvo. Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo. Koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha. Uppalādīni lokasammatattā vuttāni. Ito paraṃ yaṃ yaṃ vattabbaṃ, taṃ taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva.
តត្ថ មាតុគាមស្ស បព្ពជិតត្តាតិ ឥទំ បញ្ចវស្សសតតោ ឧទ្ធំ អដ្ឋត្វា បញ្ចសុយេវ វស្សសតេសុ សទ្ធម្មដ្ឋិតិយា ការណនិទស្សនំ។ បដិសម្ភិទាបភេទប្បត្តខីណាសវវសេនេវ វុត្តន្តិ ឯត្ថ ‘‘បដិសម្ភិទាបត្តខីណាសវគ្គហណេន ឈានានិបិ គហិតានេវ ហោន្តិ។ ន ហិ និជ្ឈានកានំ សព្ពប្បការសម្បត្តិ ឥជ្ឈតី’’តិ គណ្ឋិបទេសុ វុត្តំ។ សុក្ខវិបស្សកខីណាសវវសេន វស្សសហស្សន្តិអាទិនា ច យំ វុត្តំ។ តំ ខន្ធកភាណកានំ មតេន វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ (ទី. និ. អដ្ឋ. ៣.១៦១) បន ឯវំ វុត្តំ –
Tattha mātugāmassa pabbajitattāti idaṃ pañcavassasatato uddhaṃ aṭṭhatvā pañcasuyeva vassasatesu saddhammaṭṭhitiyā kāraṇanidassanaṃ. Paṭisambhidāpabhedappattakhīṇāsavavaseneva vuttanti ettha ‘‘paṭisambhidāpattakhīṇāsavaggahaṇena jhānānipi gahitāneva honti. Na hi nijjhānakānaṃ sabbappakārasampatti ijjhatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Sukkhavipassakakhīṇāsavavasena vassasahassantiādinā ca yaṃ vuttaṃ. Taṃ khandhakabhāṇakānaṃ matena vuttanti veditabbaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.161) pana evaṃ vuttaṃ –
‘‘បដិសម្ភិទាបត្តេហិ វស្សសហស្សំ អដ្ឋាសិ, ឆឡភិញ្ញេហិ វស្សសហស្សំ, តេវិជ្ជេហិ វស្សសហស្សំ, សុក្ខវិបស្សកេហិ វស្សសហស្សំ, បាតិមោក្ខេន វស្សសហស្សំ អដ្ឋាសី’’តិ។
‘‘Paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi, chaḷabhiññehi vassasahassaṃ, tevijjehi vassasahassaṃ, sukkhavipassakehi vassasahassaṃ, pātimokkhena vassasahassaṃ aṭṭhāsī’’ti.
អង្គុត្តរនិកាយដ្ឋកថាយម្បិ (អ. និ. អដ្ឋ. ១.១.១៣០) –
Aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyampi (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) –
‘‘ពុទ្ធានញ្ហិ បរិនិព្ពានតោ វស្សសហស្សមេវ បដិសម្ភិទា និព្ពត្តេតុំ សក្កោន្តិ, តតោ បរំ ឆ អភិញ្ញា, តតោ តាបិ និព្ពត្តេតុំ អសក្កោន្តា តិស្សោ វិជ្ជា និព្ពត្តេន្តិ, គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ តាបិ និព្ពត្តេតុំ អសក្កោន្តា សុក្ខវិបស្សកា ហោន្តិ។ ឯតេនេវ ឧបាយេន អនាគាមិនោ សកទាគាមិនោ សោតាបន្នា’’តិ –
‘‘Buddhānañhi parinibbānato vassasahassameva paṭisambhidā nibbattetuṃ sakkonti, tato paraṃ cha abhiññā, tato tāpi nibbattetuṃ asakkontā tisso vijjā nibbattenti, gacchante gacchante kāle tāpi nibbattetuṃ asakkontā sukkhavipassakā honti. Eteneva upāyena anāgāmino sakadāgāmino sotāpannā’’ti –
វុត្តំ។
Vuttaṃ.
សំយុត្តនិកាយដ្ឋកថាយំ បន (សំ. និ. អដ្ឋ. ២.៣.១៥៦) –
Saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.156) –
‘‘បឋមពោធិយញ្ហិ ភិក្ខូ បដិសម្ភិទាបត្តា អហេសុំ។ អថ កាលេ គច្ឆន្តេ បដិសម្ភិទា បាបុណិតុំ ន សក្ខិំសុ, ឆឡភិញ្ញា អហេសុំ, តតោ ឆ អភិញ្ញា បត្តុំ អសក្កោន្តា តិស្សោ វិជ្ជា បាបុណិំសុ។ ឥទានិ កាលេ គច្ឆន្តេ តិស្សោ វិជ្ជា បាបុណិតុំ អសក្កោន្តា អាសវក្ខយមត្តំ បាបុណិស្សន្តិ, តម្បិ អសក្កោន្តា អនាគាមិផលំ, តម្បិ អសក្កោន្តា សកទាគាមិផលំ, តម្បិ អសក្កោន្តា សោតាបត្តិផលំ, គច្ឆន្តេ កាលេ សោតាបត្តិផលម្បិ បត្តុំ ន សក្ខិស្សន្តី’’តិ –
‘‘Paṭhamabodhiyañhi bhikkhū paṭisambhidāpattā ahesuṃ. Atha kāle gacchante paṭisambhidā pāpuṇituṃ na sakkhiṃsu, chaḷabhiññā ahesuṃ, tato cha abhiññā pattuṃ asakkontā tisso vijjā pāpuṇiṃsu. Idāni kāle gacchante tisso vijjā pāpuṇituṃ asakkontā āsavakkhayamattaṃ pāpuṇissanti, tampi asakkontā anāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sakadāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sotāpattiphalaṃ, gacchante kāle sotāpattiphalampi pattuṃ na sakkhissantī’’ti –
វុត្តំ។
Vuttaṃ.
យស្មា ចេតំ សព្ពំ អញ្ញមញ្ញបដិវិរុទ្ធំ, តស្មា តេសំ តេសំ ភាណកានំ មតមេវ អាចរិយេន តត្ថ តត្ថ ទស្សិតន្តិ គហេតព្ពំ។ អញ្ញថា ហិ អាចរិយស្សេវ បុព្ពាបរវិរោធប្បសង្គោ សិយាតិ។
Yasmā cetaṃ sabbaṃ aññamaññapaṭiviruddhaṃ, tasmā tesaṃ tesaṃ bhāṇakānaṃ matameva ācariyena tattha tattha dassitanti gahetabbaṃ. Aññathā hi ācariyasseva pubbāparavirodhappasaṅgo siyāti.
តានិយេវាតិ តានិយេវ បញ្ច វស្សសហស្សានិ។ បរិយត្តិមូលកំ សាសនន្តិ អាហ ‘‘ន ហិ បរិយត្តិយា អសតិ បដិវេធោ អត្ថី’’តិអាទិ។ បរិយត្តិយា ហិ អន្តរហិតាយ បដិបត្តិ អន្តរធាយតិ, បដិបត្តិយា អន្តរហិតាយ អធិគមោ អន្តរធាយតិ។ កិំការណា? អយញ្ហិ បរិយត្តិ បដិបត្តិយា បច្ចយោ ហោតិ, បដិបត្តិ អធិគមស្ស, ឥតិ បដិបត្តិតោបិ បរិយត្តិយេវ បមាណំ។ តត្ថ បដិវេធោ ច បដិបត្តិ ច ហោតិបិ ន ហោតិបិ។ ឯកស្មិញ្ហិ កាលេ បដិវេធករា ភិក្ខូ ពហូ ហោន្តិ, ‘‘ឯស ភិក្ខុ បុថុជ្ជនោ’’តិ អង្គុលិំ បសារេត្វា ទស្សេតព្ពោ ហោតិ, ឥមស្មិំយេវ ទីបេ ឯកវារំ បុថុជ្ជនភិក្ខុ នាម នាហោសិ។ បដិបត្តិបូរកាបិ កទាចិ ពហូ ហោន្តិ, កទាចិ អប្បា, ឥតិ បដិវេធោ ច បដិបត្តិ ច ហោតិបិ ន ហោតិបិ។ សាសនដ្ឋិតិយា បន បរិយត្តិយេវ បមាណំ។ បណ្ឌិតោ ហិ តេបិដកំ សុត្វា ទ្វេបិ បូរេតិ។ យថា អម្ហាកំ ពោធិសត្តោ អាឡារស្ស សន្តិកេ បញ្ចាភិញ្ញា សត្ត ច សមាបត្តិយោ និព្ពត្តេត្វា នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសមាបត្តិយា បរិកម្មំ បុច្ឆិ, សោ ‘‘ន ជានាមី’’តិ អាហ, តតោ ឧទកស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា អធិគតវិសេសំ សំសន្ទិត្វា នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនស្ស បរិកម្មំ បុច្ឆិ, សោ អាចិក្ខិ, តស្ស វចនសមនន្តរមេវ មហាសត្តោ តំ សម្បាទេសិ, ឯវមេវ បញ្ញវា ភិក្ខុ បរិយត្តិំ សុត្វា ទ្វេបិ បូរេតិ, តស្មា បរិយត្តិយា ឋិតាយ សាសនំ ឋិតំ ហោតិ។ យថាបិ មហតោ តឡាកស្ស បាឡិយា ថិរាយ ឧទកំ ន ឋស្សតីតិ ន វត្តព្ពំ, ឧទកេ សតិ បទុមាទីនិ បុប្ផានិ ន បុប្ផិស្សន្តីតិ ន វត្តព្ពំ, ឯវមេវ មហាតឡាកស្ស ថិរបាឡិសទិសេ តេបិដកេ ពុទ្ធវចនេ សតិ មហាតឡាកេ ឧទកសទិសា បដិបត្តិបូរកា កុលបុត្តា នត្ថីតិ ន វត្តព្ពំ, តេសុ សតិ មហាតឡាកេ បទុមាទីនិ បុប្ផានិ វិយ សោតាបន្នាទយោ អរិយបុគ្គលា នត្ថីតិ ន វត្តព្ពំ។ ឯវំ ឯកន្តតោ បរិយត្តិយេវ បមាណំ។
Tāniyevāti tāniyeva pañca vassasahassāni. Pariyattimūlakaṃ sāsananti āha ‘‘na hi pariyattiyā asati paṭivedho atthī’’tiādi. Pariyattiyā hi antarahitāya paṭipatti antaradhāyati, paṭipattiyā antarahitāya adhigamo antaradhāyati. Kiṃkāraṇā? Ayañhi pariyatti paṭipattiyā paccayo hoti, paṭipatti adhigamassa, iti paṭipattitopi pariyattiyeva pamāṇaṃ. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, ‘‘esa bhikkhu puthujjano’’ti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti, imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā, iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyattiyeva pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so ‘‘na jānāmī’’ti āha, tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti, tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yathāpi mahato taḷākassa pāḷiyā thirāya udakaṃ na ṭhassatīti na vattabbaṃ, udake sati padumādīni pupphāni na pupphissantīti na vattabbaṃ, evameva mahātaḷākassa thirapāḷisadise tepiṭake buddhavacane sati mahātaḷāke udakasadisā paṭipattipūrakā kulaputtā natthīti na vattabbaṃ, tesu sati mahātaḷāke padumādīni pupphāni viya sotāpannādayo ariyapuggalā natthīti na vattabbaṃ. Evaṃ ekantato pariyattiyeva pamāṇaṃ.
បរិយត្តិយា អន្តរហិតាយាតិ ឯត្ថ បរិយត្តីតិ (អ. និ. អដ្ឋ. ១.១.១៣០) តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ សាដ្ឋកថា បាឡិ។ យាវ សា តិដ្ឋតិ, តាវ បរិយត្តិ បរិបុណ្ណា នាម ហោតិ។ គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ កលិយុគរាជានោ អធម្មិកា ហោន្តិ, តេសុ អធម្មិកេសុ តេសម្បិ អមច្ចាទយោ អធម្មិកា ហោន្តិ, តតោ រដ្ឋជនបទវាសិនោតិ តេសំ អធម្មិកតាយ ន ទេវោ សម្មា វស្សតិ, តតោ សស្សានិ ន សម្បជ្ជន្តិ, តេសុ អសម្បជ្ជន្តេសុ បច្ចយទាយកា ភិក្ខុសង្ឃស្ស បច្ចយេ ទាតុំ ន សក្កោន្តិ, ភិក្ខូ បច្ចយេហិ កិលមន្តា អន្តេវាសិកេ សង្គហេតុំ ន សក្កោន្តិ។ គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ បរិយត្តិ បរិហាយតិ, អត្ថវសេន ធារេតុំ ន សក្កោន្តិ, បាឡិវសេនេវ ធារេន្តិ។ តតោ កាលេ គច្ឆន្តេ បាឡិម្បិ សកលំ ធារេតុំ ន សក្កោន្តិ, បឋមំ អភិធម្មបិដកំ បរិហាយតិ, បរិហាយមានំ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ បរិហាយតិ។ បឋមមេវ ហិ មហាបករណំ បរិហាយតិ, តស្មិំ បរិហីនេ យមកំ, កថាវត្ថុ, បុគ្គលបញ្ញត្តិ, ធាតុកថា, វិភង្គោ, ធម្មសង្គហោតិ។
Pariyattiyā antarahitāyāti ettha pariyattīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sāṭṭhakathā pāḷi. Yāva sā tiṭṭhati, tāva pariyatti paripuṇṇā nāma hoti. Gacchante gacchante kāle kaliyugarājāno adhammikā honti, tesu adhammikesu tesampi amaccādayo adhammikā honti, tato raṭṭhajanapadavāsinoti tesaṃ adhammikatāya na devo sammā vassati, tato sassāni na sampajjanti, tesu asampajjantesu paccayadāyakā bhikkhusaṅghassa paccaye dātuṃ na sakkonti, bhikkhū paccayehi kilamantā antevāsike saṅgahetuṃ na sakkonti. Gacchante gacchante kāle pariyatti parihāyati, atthavasena dhāretuṃ na sakkonti, pāḷivaseneva dhārenti. Tato kāle gacchante pāḷimpi sakalaṃ dhāretuṃ na sakkonti, paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ parihāyati, parihāyamānaṃ matthakato paṭṭhāya parihāyati. Paṭhamameva hi mahāpakaraṇaṃ parihāyati, tasmiṃ parihīne yamakaṃ, kathāvatthu, puggalapaññatti, dhātukathā, vibhaṅgo, dhammasaṅgahoti.
ឯវំ អភិធម្មបិដកេ បរិហីនេ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ សុត្តន្តបិដកំ បរិហាយតិ។ បឋមញ្ហិ អង្គុត្តរនិកាយោ បរិហាយតិ, តស្មិម្បិ បឋមំ ឯកាទសកនិបាតោ…បេ.… តតោ ឯកកនិបាតោតិ។ ឯវំ អង្គុត្តរនិកាយេ បរិហីនេ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ សំយុត្តនិកាយោ បរិហាយតិ។ បឋមញ្ហិ មហាវគ្គោ បរិហាយតិ, តតោ សឡាយតនវគ្គោ, ខន្ធកវគ្គោ, និទានវគ្គោ, សគាថាវគ្គោតិ។ ឯវំ សំយុត្តនិកាយេ បរិហីនេ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ មជ្ឈិមនិកាយោ បរិហាយតិ។ បឋមញ្ហិ ឧបរិបណ្ណាសកោ បរិហាយតិ, តតោ មជ្ឈិមបណ្ណាសកោ, តតោ មូលបណ្ណាសកោតិ។ ឯវំ មជ្ឈិមនិកាយេ បរិហីនេ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ ទីឃនិកាយោ បរិហាយតិ។ បឋមញ្ហិ បាថិកវគ្គោ បរិហាយតិ, តតោ មហាវគ្គោ, តតោ សីលក្ខន្ធវគ្គោតិ។ ឯវំ ទីឃនិកាយេ បរិហីនេ សុត្តន្តបិដកំ បរិហីនំ នាម ហោតិ។ វិនយបិដកេន សទ្ធិំ ជាតកមេវ ធារេន្តិ។ វិនយបិដកញ្ហិ លជ្ជិនោ ធារេន្តិ, លាភកាមា បន ‘‘សុត្តន្តេ កថិតេបិ សល្លក្ខេន្តា នត្ថី’’តិ ជាតកមេវ ធារេន្តិ។ គច្ឆន្តេ កាលេ ជាតកម្បិ ធារេតុំ ន សក្កោន្តិ។ អថ នេសំ បឋមំ វេស្សន្តរជាតកំ បរិហាយតិ, តតោ បដិលោមក្កមេន បុណ្ណកជាតកំ, មហានារទជាតកន្តិ បរិយោសានេ អបណ្ណកជាតកំ បរិហាយតិ, វិនយបិដកមេវ ធារេន្តិ។
Evaṃ abhidhammapiṭake parihīne matthakato paṭṭhāya suttantapiṭakaṃ parihāyati. Paṭhamañhi aṅguttaranikāyo parihāyati, tasmimpi paṭhamaṃ ekādasakanipāto…pe… tato ekakanipātoti. Evaṃ aṅguttaranikāye parihīne matthakato paṭṭhāya saṃyuttanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi mahāvaggo parihāyati, tato saḷāyatanavaggo, khandhakavaggo, nidānavaggo, sagāthāvaggoti. Evaṃ saṃyuttanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya majjhimanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi uparipaṇṇāsako parihāyati, tato majjhimapaṇṇāsako, tato mūlapaṇṇāsakoti. Evaṃ majjhimanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya dīghanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi pāthikavaggo parihāyati, tato mahāvaggo, tato sīlakkhandhavaggoti. Evaṃ dīghanikāye parihīne suttantapiṭakaṃ parihīnaṃ nāma hoti. Vinayapiṭakena saddhiṃ jātakameva dhārenti. Vinayapiṭakañhi lajjino dhārenti, lābhakāmā pana ‘‘suttante kathitepi sallakkhentā natthī’’ti jātakameva dhārenti. Gacchante kāle jātakampi dhāretuṃ na sakkonti. Atha nesaṃ paṭhamaṃ vessantarajātakaṃ parihāyati, tato paṭilomakkamena puṇṇakajātakaṃ, mahānāradajātakanti pariyosāne apaṇṇakajātakaṃ parihāyati, vinayapiṭakameva dhārenti.
គច្ឆន្តេ កាលេ តម្បិ មត្ថកតោ បដ្ឋាយ បរិហាយតិ។ បឋមញ្ហិ បរិវារោ បរិហាយតិ, តតោ ខន្ធកោ, ភិក្ខុនីវិភង្គោ, មហាវិភង្គោតិ អនុក្កមេន ឧបោសថក្ខន្ធកមត្តមេវ ធារេន្តិ។ តទាបិ បរិយត្តិ អនន្តរហិតាវ ហោតិ។ យាវ បន មនុស្សេសុ ចតុប្បទិកគាថាបិ បវត្តតិ, តាវ បរិយត្តិ អនន្តរហិតាវ ហោតិ។ យទា សទ្ធោ បសន្នោ រាជា ហត្ថិក្ខន្ធេ សុវណ្ណចង្កោដកម្ហិ សហស្សត្ថវិកំ ឋបាបេត្វា ‘‘ពុទ្ធេហិ កថិតំ ចតុប្បទិកំ គាថំ ជានន្តោ ឥមំ សហស្សំ គណ្ហតូ’’តិ នគរេ ភេរិំ ចរាបេត្វា គណ្ហនកំ អលភិត្វា ‘‘ឯកវារំ ចរាបិតេ នាមំ សុណន្តាបិ ហោន្តិ អសុណន្តាបី’’តិ យាវតតិយំ ចរាបេត្វា គណ្ហនកំ អលភិត្វា រាជបុរិសា សហស្សត្ថវិកំ បុន រាជកុលំ បវេសេន្តិ, តទា បរិយត្តិ អន្តរហិតា នាម ហោតិ។
Gacchante kāle tampi matthakato paṭṭhāya parihāyati. Paṭhamañhi parivāro parihāyati, tato khandhako, bhikkhunīvibhaṅgo, mahāvibhaṅgoti anukkamena uposathakkhandhakamattameva dhārenti. Tadāpi pariyatti anantarahitāva hoti. Yāva pana manussesu catuppadikagāthāpi pavattati, tāva pariyatti anantarahitāva hoti. Yadā saddho pasanno rājā hatthikkhandhe suvaṇṇacaṅkoṭakamhi sahassatthavikaṃ ṭhapāpetvā ‘‘buddhehi kathitaṃ catuppadikaṃ gāthaṃ jānanto imaṃ sahassaṃ gaṇhatū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā ‘‘ekavāraṃ carāpite nāmaṃ suṇantāpi honti asuṇantāpī’’ti yāvatatiyaṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā rājapurisā sahassatthavikaṃ puna rājakulaṃ pavesenti, tadā pariyatti antarahitā nāma hoti.
ចិរំ បវត្តិស្សតីតិ បរិយត្តិយា អន្តរហិតាយបិ លិង្គមត្តំ អទ្ធានំ បវត្តិស្សតិ។ កថំ? គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ ហិ កាលេ ចីវរគ្គហណំ បត្តគ្គហណំ សមិញ្ជនបសារណំ អាលោកិតវិលោកិតំ ន បាសាទិកំ ហោតិ, និគណ្ឋសមណា វិយ អលាពុបត្តំ ភិក្ខូ បត្តំ អគ្គពាហាយ បរិក្ខិបិត្វា អាទាយ វិចរន្តិ, ឯត្តាវតាបិ លិង្គំ អនន្តរហិតមេវ ហោតិ។ គច្ឆន្តេ បន កាលេ អគ្គពាហតោ ឱតារេត្វា ហត្ថេន វា សិក្កាយ វា ឱលម្ពេត្វា វិចរន្តិ, ចីវរម្បិ រជនសារុប្បំ អកត្វា ឱដ្ឋដ្ឋិវណ្ណំ កត្វា រជន្តិ។ គច្ឆន្តេ កាលេ រជនម្បិ ន ហោតិ, ទសច្ឆិន្ទនំ ឱវដ្ដិកាវិជ្ឈនំ កប្បមត្តញ្ច កត្វា វឡញ្ជន្តិ, បុន ឱវដ្ដិកំ វិជ្ឈិត្វា កប្បំ ន ករោន្តិ។ តតោ ឧភយម្បិ អកត្វា ទសា ឆេត្វា បរិព្ពាជកា វិយ ចរន្តិ។ គច្ឆន្តេ កាលេ ‘‘កោ ឥមិនា អម្ហាកំ អត្ថោ’’តិ ខុទ្ទកំ កាសាវខណ្ឌំ ហត្ថេ វា គីវាយំ វា ពន្ធន្តិ, កេសេសុ វា អល្លីយាបេន្តិ, ទារភរណំ ករោន្តា កសិត្វា វបិត្វា ជីវិកំ កប្បេត្វា វិចរន្តិ, តទា ទក្ខិណំ ទេន្តោ ជនោ សង្ឃំ ឧទ្ទិស្ស ឯតេសម្បិ ទេតិ។ ឥទំ សន្ធាយ ភគវតា វុត្តំ ‘‘ភវិស្សន្តិ ខោ បនានន្ទ, អនាគតមទ្ធានំ គោត្រភុនោ កាសាវកណ្ឋា ទុស្សីលា បាបធម្មា, តេសុ ទុស្សីលេសុ សង្ឃំ ឧទ្ទិស្ស ទានំ ទស្សន្តិ, តទាបាហំ, អានន្ទ, សង្ឃគតំ ទក្ខិណំ អសង្ខ្យេយ្យំ អប្បមេយ្យំ វទាមី’’តិ (ម. និ. ៣.៣៨០)។ តតោ គច្ឆន្តេ កាលេ នានាវិធានិ កម្មានិ ករោន្តា ‘‘បបញ្ចោ ឯស, កិំ ឥមិនា អម្ហាក’’ន្តិ កាសាវខណ្ឌំ ឆិន្ទិត្វា អរញ្ញេ ខិបន្តិ, តស្មិំ កាលេ លិង្គំ អន្តរហិតំ នាម ហោតិ។ កស្សបទសពលស្ស កិរ កាលតោ បដ្ឋាយ យោនកានំ សេតវត្ថានិ បារុបិត្វា ចរណចារិត្តំ ជាតំ។ ឯវំ បរិយត្តិយា អន្តរហិតាយបិ លិង្គមត្តំ ចិរំ បវត្តិស្សតីតិ វេទិតព្ពំ។
Ciraṃ pavattissatīti pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ addhānaṃ pavattissati. Kathaṃ? Gacchante gacchante hi kāle cīvaraggahaṇaṃ pattaggahaṇaṃ samiñjanapasāraṇaṃ ālokitavilokitaṃ na pāsādikaṃ hoti, nigaṇṭhasamaṇā viya alābupattaṃ bhikkhū pattaṃ aggabāhāya parikkhipitvā ādāya vicaranti, ettāvatāpi liṅgaṃ anantarahitameva hoti. Gacchante pana kāle aggabāhato otāretvā hatthena vā sikkāya vā olambetvā vicaranti, cīvarampi rajanasāruppaṃ akatvā oṭṭhaṭṭhivaṇṇaṃ katvā rajanti. Gacchante kāle rajanampi na hoti, dasacchindanaṃ ovaṭṭikāvijjhanaṃ kappamattañca katvā vaḷañjanti, puna ovaṭṭikaṃ vijjhitvā kappaṃ na karonti. Tato ubhayampi akatvā dasā chetvā paribbājakā viya caranti. Gacchante kāle ‘‘ko iminā amhākaṃ attho’’ti khuddakaṃ kāsāvakhaṇḍaṃ hatthe vā gīvāyaṃ vā bandhanti, kesesu vā allīyāpenti, dārabharaṇaṃ karontā kasitvā vapitvā jīvikaṃ kappetvā vicaranti, tadā dakkhiṇaṃ dento jano saṅghaṃ uddissa etesampi deti. Idaṃ sandhāya bhagavatā vuttaṃ ‘‘bhavissanti kho panānanda, anāgatamaddhānaṃ gotrabhuno kāsāvakaṇṭhā dussīlā pāpadhammā, tesu dussīlesu saṅghaṃ uddissa dānaṃ dassanti, tadāpāhaṃ, ānanda, saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380). Tato gacchante kāle nānāvidhāni kammāni karontā ‘‘papañco esa, kiṃ iminā amhāka’’nti kāsāvakhaṇḍaṃ chinditvā araññe khipanti, tasmiṃ kāle liṅgaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Kassapadasabalassa kira kālato paṭṭhāya yonakānaṃ setavatthāni pārupitvā caraṇacārittaṃ jātaṃ. Evaṃ pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ ciraṃ pavattissatīti veditabbaṃ.
អដ្ឋគរុធម្មកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aṭṭhagarudhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / អដ្ឋគរុធម្មា • Aṭṭhagarudhammā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថាវណ្ណនា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថាវណ្ណនា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / មហាបជាបតិគោតមីវត្ថុកថា • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
