Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ
Aṭṭhagarudhammakathāvaṇṇanā
၄၀၃. သတ္ထာပိ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမ ပရိတ္တသဒ္ဓာ, ဧကာယာစိတမတ္တေယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုညာတာယ န မမ သာသနံ ဂရုံ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဟိသ္သန္တီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဣဒာနိ ဂရုံ ကတ္ဝာ ဂာဟာပေတုကာမတာယ ‘‘သစေ, အာနန္ဒ, မဟာပဇာပတိ ဂောတမီ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, သာဝသ္သာ ဟောတု ဥပသမ္ပဒာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဝသ္သာတိ သာ ဧဝ အသ္သာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဥပသမ္ပဒာပိ ဟောတု။
403. Satthāpi ‘‘itthiyo nāma parittasaddhā, ekāyācitamatteyeva pabbajjāya anuññātāya na mama sāsanaṃ garuṃ katvā gaṇhissantī’’ti tikkhattuṃ paṭikkhipitvā idāni garuṃ katvā gāhāpetukāmatāya ‘‘sace, ānanda, mahāpajāpati gotamī aṭṭha garudhamme paṭiggaṇhāti, sāvassā hotu upasampadā’’tiādimāha. Tattha sāvassāti sā eva assā pabbajjāpi upasampadāpi hotu.
တဒဟုပသမ္ပန္နသ္သာတိ တံ ဒိဝသမ္ပိ ဥပသမ္ပန္နသ္သ။ အဘိဝာဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ မာနာတိမာနံ အကတ္ဝာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန အဘိဝာဒနံ, အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂမနဝသေန ပစ္စုဋ္ဌာနံ, ဒသနခေ သမောဓာနေတ္ဝာ အဉ္ဇလိကမ္မံ, အာသနပညာပနဗီဇနာဒိကံ အနုစ္ဆဝိကကမ္မသင္ခာတံ သာမီစိကမ္မဉ္စ ကတ္တဗ္ဗံ။ အဘိက္ခုကေ အာဝာသေတိ ယတ္ထ ဝသန္တိယာ အနန္တရာယေန ဩဝာဒတ္ထာယ ဥပသင္ကမနာရဟေ ဌာနေ ဩဝာဒဒာယကော အာစရိယော နတ္ထိ, အယံ အဘိက္ခုကော အာဝာသော နာမ, ဧဝရူပေ အာဝာသေ ဝသ္သံ န ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အန္ဝဒ္ဓမာသန္တိ အနုပောသထိကံ။ ဩဝာဒူပသင္ကမနန္တိ ဩဝာဒတ္ထာယ ဥပသင္ကမနံ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌေန။ သုတေနာတိ သောတေန သုတေန။ ပရိသင္ကာယာတိ ဒိဋ္ဌသုတဝသေန ပရိသင္ကိတေန။ ဂရုဓမ္မန္တိ ဂရုကံ သင္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ။ ပက္ခမာနတ္တန္တိ အနူနာနိ ပန္နရသ ဒိဝသာနိ မာနတ္တံ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ဝိကာလဘောဇနစ္ဆဋ္ဌေသု သိက္ခာပဒေသု။ သိက္ခိတသိက္ခာယာတိ ဧကသိက္ခမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတ္ဝာ ပူရိတသိက္ခာယ။
Tadahupasampannassāti taṃ divasampi upasampannassa. Abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ kātabbanti mānātimānaṃ akatvā pañcapatiṭṭhitena abhivādanaṃ, āsanā uṭṭhāya paccuggamanavasena paccuṭṭhānaṃ, dasanakhe samodhānetvā añjalikammaṃ, āsanapaññāpanabījanādikaṃ anucchavikakammasaṅkhātaṃ sāmīcikammañca kattabbaṃ. Abhikkhuke āvāseti yattha vasantiyā anantarāyena ovādatthāya upasaṅkamanārahe ṭhāne ovādadāyako ācariyo natthi, ayaṃ abhikkhuko āvāso nāma, evarūpe āvāse vassaṃ na upagantabbaṃ. Anvaddhamāsanti anuposathikaṃ. Ovādūpasaṅkamananti ovādatthāya upasaṅkamanaṃ. Diṭṭhenāti cakkhunā diṭṭhena. Sutenāti sotena sutena. Parisaṅkāyāti diṭṭhasutavasena parisaṅkitena. Garudhammanti garukaṃ saṅghādisesāpattiṃ. Pakkhamānattanti anūnāni pannarasa divasāni mānattaṃ. Chasu dhammesūti vikālabhojanacchaṭṭhesu sikkhāpadesu. Sikkhitasikkhāyāti ekasikkhampi akhaṇḍaṃ katvā pūritasikkhāya.
န အက္ကောသိတဗ္ဗော န ပရိဘာသိတဗ္ဗောတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန အက္ကောသဝတ္ထုနာ န အက္ကောသိတဗ္ဗော, ဘယုပဒံသနာယ ကာယစိ ပရိဘာသာယ န ပရိဘာသိတဗ္ဗော။ ဩဝဋော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဝစနပထောတိ ဩဝာဒာနုသာသနိဓမ္မကထာသင္ခာတော ဝစနပထော ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု ဩဝဋော ပိဟိတော, န ဘိက္ခုနိယာ ကောစိ ဘိက္ခု ဩဝဒိတဗ္ဗော ဝာ အနုသာသိတဗ္ဗော ဝာ, ‘‘ဘန္တေ ပောရာဏကတ္ထေရာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝတ္တံ ပူရယိံသူ’’တိ ဧဝံ ပန ပဝေဏိဝသေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနောဝဋော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီသူတိ ဘိက္ခူနံ ပန ဘိက္ခုနီသု ဝစနပထော အနိဝာရိတော, ယထာရုစိယာ ဩဝဒန္တု အနုသာသန္တု ဓမ္မကထံ ကထေန္တူတိ အယမေတ္ထ သင္ခေပော, ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဂရုဓမ္မကထာ မဟာဝိဘင္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Na akkositabbo na paribhāsitabboti dasannaṃ akkosavatthūnaṃ aññatarena akkosavatthunā na akkositabbo, bhayupadaṃsanāya kāyaci paribhāsāya na paribhāsitabbo. Ovaṭo bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu vacanapathoti ovādānusāsanidhammakathāsaṅkhāto vacanapatho bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu ovaṭo pihito, na bhikkhuniyā koci bhikkhu ovaditabbo vā anusāsitabbo vā, ‘‘bhante porāṇakattherā idañcidañca vattaṃ pūrayiṃsū’’ti evaṃ pana paveṇivasena kathetuṃ vaṭṭati. Anovaṭo bhikkhūnaṃ bhikkhunīsūti bhikkhūnaṃ pana bhikkhunīsu vacanapatho anivārito, yathāruciyā ovadantu anusāsantu dhammakathaṃ kathentūti ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā garudhammakathā mahāvibhaṅge vuttanayeneva veditabbā.
ဣမေ ပန အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ သတ္ထု သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ ထေရေန အတ္တနော အာရောစိယမာနေ သုတ္ဝာ မဟာပဇာပတိယာ တာဝမဟန္တံ ဒောမနသ္သံ ခဏေန ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘိ။ အနောတတ္တဒဟတော အာဟဋေန သီတုဒကသ္သ ဃဋသတေန မတ္ထကေ ပရိသိတ္တာ ဝိယ ဝိဂတပရိဠာဟာ အတ္တမနာ ဟုတ္ဝာ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏေန ဥပ္ပန္နပီတိပာမောဇ္ဇံ အာဝိ ကရောန္တီ ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။ တတ္ထ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝာတိ ယောဗ္ဗညဘာဝေ ဌိတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ အလင္ကာရသဘာဝော။ တတ္ထ ကောစိ တရုဏောပိ ယုဝာ န ဟောတိ ယထာ အတိတရုဏော။ ကောစိ ယုဝာပိ မဏ္ဍနကဇာတိကော န ဟောတိ ယထာ ဥပသန္တသဘာဝော အာလသိယဗ္ယသနာဒီဟိ ဝာ အဘိဘူတော, ဣဓ ပန ဒဟရော စေဝ ယုဝာ စ မဏ္ဍနကဇာတိကော စ အဓိပ္ပေတော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဥပ္ပလာဒီနိ လောကသမ္မတတ္တာ ဝုတ္တာနိ။ ဣတော ပရံ ယံ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ တံ အဋ္ဌကထာယံ ဒသ္သိတမေဝ။
Ime pana aṭṭha garudhamme satthu santike uggahetvā therena attano ārociyamāne sutvā mahāpajāpatiyā tāvamahantaṃ domanassaṃ khaṇena paṭippassambhi. Anotattadahato āhaṭena sītudakassa ghaṭasatena matthake parisittā viya vigatapariḷāhā attamanā hutvā garudhammapaṭiggahaṇena uppannapītipāmojjaṃ āvi karontī ‘‘seyyathāpi, bhante’’tiādikaṃ udānaṃ udānesi. Tattha daharoti taruṇo. Yuvāti yobbaññabhāve ṭhito. Maṇḍanakajātikoti alaṅkārasabhāvo. Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo. Koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha. Uppalādīni lokasammatattā vuttāni. Ito paraṃ yaṃ yaṃ vattabbaṃ, taṃ taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva.
တတ္ထ မာတုဂာမသ္သ ပဗ္ဗဇိတတ္တာတိ ဣဒံ ပဉ္စဝသ္သသတတော ဥဒ္ဓံ အဋ္ဌတ္ဝာ ပဉ္စသုယေဝ ဝသ္သသတေသု သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ကာရဏနိဒသ္သနံ။ ပဋိသမ္ဘိဒာပဘေဒပ္ပတ္တခီဏာသဝဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တခီဏာသဝဂ္ဂဟဏေန ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ န ဟိ နိဇ္ဈာနကာနံ သဗ္ဗပ္ပကာရသမ္ပတ္တိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ သုက္ခဝိပသ္သကခီဏာသဝဝသေန ဝသ္သသဟသ္သန္တိအာဒိနာ စ ယံ ဝုတ္တံ။ တံ ခန္ဓကဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၁၆၁) ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ –
Tattha mātugāmassa pabbajitattāti idaṃ pañcavassasatato uddhaṃ aṭṭhatvā pañcasuyeva vassasatesu saddhammaṭṭhitiyā kāraṇanidassanaṃ. Paṭisambhidāpabhedappattakhīṇāsavavaseneva vuttanti ettha ‘‘paṭisambhidāpattakhīṇāsavaggahaṇena jhānānipi gahitāneva honti. Na hi nijjhānakānaṃ sabbappakārasampatti ijjhatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Sukkhavipassakakhīṇāsavavasena vassasahassantiādinā ca yaṃ vuttaṃ. Taṃ khandhakabhāṇakānaṃ matena vuttanti veditabbaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.161) pana evaṃ vuttaṃ –
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ အဋ္ဌာသိ, ဆဠဘိညေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ, တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ, သုက္ခဝိပသ္သကေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ, ပာတိမောက္ခေန ဝသ္သသဟသ္သံ အဋ္ဌာသီ’’တိ။
‘‘Paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi, chaḷabhiññehi vassasahassaṃ, tevijjehi vassasahassaṃ, sukkhavipassakehi vassasahassaṃ, pātimokkhena vassasahassaṃ aṭṭhāsī’’ti.
အင္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယမ္ပိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၃၀) –
Aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyampi (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) –
‘‘ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဝသ္သသဟသ္သမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒာ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောန္တိ, တတော ပရံ ဆ အဘိညာ, တတော တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ, ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုက္ခဝိပသ္သကာ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ ဥပာယေန အနာဂာမိနော သကဒာဂာမိနော သောတာပန္နာ’’တိ –
‘‘Buddhānañhi parinibbānato vassasahassameva paṭisambhidā nibbattetuṃ sakkonti, tato paraṃ cha abhiññā, tato tāpi nibbattetuṃ asakkontā tisso vijjā nibbattenti, gacchante gacchante kāle tāpi nibbattetuṃ asakkontā sukkhavipassakā honti. Eteneva upāyena anāgāmino sakadāgāmino sotāpannā’’ti –
ဝုတ္တံ။
Vuttaṃ.
သံယုတ္တနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန (သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃.၁၅၆) –
Saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.156) –
‘‘ပဌမဗောဓိယဉ္ဟိ ဘိက္ခူ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တာ အဟေသုံ။ အထ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပဋိသမ္ဘိဒာ ပာပုဏိတုံ န သက္ခိံသု, ဆဠဘိညာ အဟေသုံ, တတော ဆ အဘိညာ ပတ္တုံ အသက္ကောန္တာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ ပာပုဏိံသု။ ဣဒာနိ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ အာသဝက္ခယမတ္တံ ပာပုဏိသ္သန္တိ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ အနာဂာမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သကဒာဂာမိဖလံ, တမ္ပိ အသက္ကောန္တာ သောတာပတ္တိဖလံ, ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သောတာပတ္တိဖလမ္ပိ ပတ္တုံ န သက္ခိသ္သန္တီ’’တိ –
‘‘Paṭhamabodhiyañhi bhikkhū paṭisambhidāpattā ahesuṃ. Atha kāle gacchante paṭisambhidā pāpuṇituṃ na sakkhiṃsu, chaḷabhiññā ahesuṃ, tato cha abhiññā pattuṃ asakkontā tisso vijjā pāpuṇiṃsu. Idāni kāle gacchante tisso vijjā pāpuṇituṃ asakkontā āsavakkhayamattaṃ pāpuṇissanti, tampi asakkontā anāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sakadāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sotāpattiphalaṃ, gacchante kāle sotāpattiphalampi pattuṃ na sakkhissantī’’ti –
ဝုတ္တံ။
Vuttaṃ.
ယသ္မာ စေတံ သဗ္ဗံ အညမညပဋိဝိရုဒ္ဓံ, တသ္မာ တေသံ တေသံ ဘာဏကာနံ မတမေဝ အာစရိယေန တတ္ထ တတ္ထ ဒသ္သိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဟိ အာစရိယသ္သေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓပ္ပသင္ဂော သိယာတိ။
Yasmā cetaṃ sabbaṃ aññamaññapaṭiviruddhaṃ, tasmā tesaṃ tesaṃ bhāṇakānaṃ matameva ācariyena tattha tattha dassitanti gahetabbaṃ. Aññathā hi ācariyasseva pubbāparavirodhappasaṅgo siyāti.
တာနိယေဝာတိ တာနိယေဝ ပဉ္စ ဝသ္သသဟသ္သာနိ။ ပရိယတ္တိမူလကံ သာသနန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ ပရိယတ္တိယာ အသတိ ပဋိဝေဓော အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ အန္တရဟိတာယ ပဋိပတ္တိ အန္တရဓာယတိ, ပဋိပတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ အဓိဂမော အန္တရဓာယတိ။ ကိံကာရဏာ? အယဉ္ဟိ ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ, ပဋိပတ္တိ အဓိဂမသ္သ, ဣတိ ပဋိပတ္တိတောပိ ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉ္ဟိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ, ‘‘ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနော’’တိ အင္ဂုလိံ ပသာရေတ္ဝာ ဒသ္သေတဗ္ဗော ဟောတိ, ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝာရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒာစိ ဗဟူ ဟောန္တိ, ကဒာစိ အပ္ပာ, ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမ္ဟာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရသ္သ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အာဟ, တတော ဥဒကသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတ္ဝာ နေဝသညာနာသညာယတနသ္သ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော အာစိက္ခိ, တသ္သ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ, ဧဝမေဝ ပညဝာ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ပူရေတိ, တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယထာပိ မဟတော တဠာကသ္သ ပာဠိယာ ထိရာယ ဥဒကံ န ဌသ္သတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဥဒကေ သတိ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ န ပုပ္ဖိသ္သန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝမေဝ မဟာတဠာကသ္သ ထိရပာဠိသဒိသေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သတိ မဟာတဠာကေ ဥဒကသဒိသာ ပဋိပတ္တိပူရကာ ကုလပုတ္တာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တေသု သတိ မဟာတဠာကေ ပဒုမာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ သောတာပန္နာဒယော အရိယပုဂ္ဂလာ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကန္တတော ပရိယတ္တိယေဝ ပမာဏံ။
Tāniyevāti tāniyeva pañca vassasahassāni. Pariyattimūlakaṃ sāsananti āha ‘‘na hi pariyattiyā asati paṭivedho atthī’’tiādi. Pariyattiyā hi antarahitāya paṭipatti antaradhāyati, paṭipattiyā antarahitāya adhigamo antaradhāyati. Kiṃkāraṇā? Ayañhi pariyatti paṭipattiyā paccayo hoti, paṭipatti adhigamassa, iti paṭipattitopi pariyattiyeva pamāṇaṃ. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, ‘‘esa bhikkhu puthujjano’’ti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti, imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā, iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyattiyeva pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so ‘‘na jānāmī’’ti āha, tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti, tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yathāpi mahato taḷākassa pāḷiyā thirāya udakaṃ na ṭhassatīti na vattabbaṃ, udake sati padumādīni pupphāni na pupphissantīti na vattabbaṃ, evameva mahātaḷākassa thirapāḷisadise tepiṭake buddhavacane sati mahātaḷāke udakasadisā paṭipattipūrakā kulaputtā natthīti na vattabbaṃ, tesu sati mahātaḷāke padumādīni pupphāni viya sotāpannādayo ariyapuggalā natthīti na vattabbaṃ. Evaṃ ekantato pariyattiyeva pamāṇaṃ.
ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယာတိ ဧတ္ထ ပရိယတ္တီတိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၃၀) တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သာဋ္ဌကထာ ပာဠိ။ ယာဝ သာ တိဋ္ဌတိ, တာဝ ပရိယတ္တိ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ကလိယုဂရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ, တေသု အဓမ္မိကေသု တေသမ္ပိ အမစ္စာဒယော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ, တတော ရဋ္ဌဇနပဒဝာသိနောတိ တေသံ အဓမ္မိကတာယ န ဒေဝော သမ္မာ ဝသ္သတိ, တတော သသ္သာနိ န သမ္ပဇ္ဇန္တိ, တေသု အသမ္ပဇ္ဇန္တေသု ပစ္စယဒာယကာ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ပစ္စယေ ဒာတုံ န သက္ကောန္တိ, ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ အန္တေဝာသိကေ သင္ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပရိယတ္တိ ပရိဟာယတိ, အတ္ထဝသေန ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ, ပာဠိဝသေနေဝ ဓာရေန္တိ။ တတော ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပာဠိမ္ပိ သကလံ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ, ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရိဟာယတိ, ပရိဟာယမာနံ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမမေဝ ဟိ မဟာပကရဏံ ပရိဟာယတိ, တသ္မိံ ပရိဟီနေ ယမကံ, ကထာဝတ္ထု, ပုဂ္ဂလပညတ္တိ, ဓာတုကထာ, ဝိဘင္ဂော, ဓမ္မသင္ဂဟောတိ။
Pariyattiyā antarahitāyāti ettha pariyattīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sāṭṭhakathā pāḷi. Yāva sā tiṭṭhati, tāva pariyatti paripuṇṇā nāma hoti. Gacchante gacchante kāle kaliyugarājāno adhammikā honti, tesu adhammikesu tesampi amaccādayo adhammikā honti, tato raṭṭhajanapadavāsinoti tesaṃ adhammikatāya na devo sammā vassati, tato sassāni na sampajjanti, tesu asampajjantesu paccayadāyakā bhikkhusaṅghassa paccaye dātuṃ na sakkonti, bhikkhū paccayehi kilamantā antevāsike saṅgahetuṃ na sakkonti. Gacchante gacchante kāle pariyatti parihāyati, atthavasena dhāretuṃ na sakkonti, pāḷivaseneva dhārenti. Tato kāle gacchante pāḷimpi sakalaṃ dhāretuṃ na sakkonti, paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ parihāyati, parihāyamānaṃ matthakato paṭṭhāya parihāyati. Paṭhamameva hi mahāpakaraṇaṃ parihāyati, tasmiṃ parihīne yamakaṃ, kathāvatthu, puggalapaññatti, dhātukathā, vibhaṅgo, dhammasaṅgahoti.
ဧဝံ အဘိဓမ္မပိဋကေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉ္ဟိ အင္ဂုတ္တရနိကာယော ပရိဟာယတိ, တသ္မိမ္ပိ ပဌမံ ဧကာဒသကနိပာတော။ပေ.။ တတော ဧကကနိပာတောတိ။ ဧဝံ အင္ဂုတ္တရနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သံယုတ္တနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉ္ဟိ မဟာဝဂ္ဂော ပရိဟာယတိ, တတော သဠာယတနဝဂ္ဂော, ခန္ဓကဝဂ္ဂော, နိဒာနဝဂ္ဂော, သဂာထာဝဂ္ဂောတိ။ ဧဝံ သံယုတ္တနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉ္ဟိ ဥပရိပဏ္ဏာသကော ပရိဟာယတိ, တတော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော, တတော မူလပဏ္ဏာသကောတိ။ ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဒီဃနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉ္ဟိ ပာထိကဝဂ္ဂော ပရိဟာယတိ, တတော မဟာဝဂ္ဂော, တတော သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂောတိ။ ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ပရိဟီနေ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ဝိနယပိဋကေန သဒ္ဓိံ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဝိနယပိဋကဉ္ဟိ လဇ္ဇိနော ဓာရေန္တိ, လာဘကာမာ ပန ‘‘သုတ္တန္တေ ကထိတေပိ သလ္လက္ခေန္တာ နတ္ထီ’’တိ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဇာတကမ္ပိ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ နေသံ ပဌမံ ဝေသ္သန္တရဇာတကံ ပရိဟာယတိ, တတော ပဋိလောမက္ကမေန ပုဏ္ဏကဇာတကံ, မဟာနာရဒဇာတကန္တိ ပရိယောသာနေ အပဏ္ဏကဇာတကံ ပရိဟာယတိ, ဝိနယပိဋကမေဝ ဓာရေန္တိ။
Evaṃ abhidhammapiṭake parihīne matthakato paṭṭhāya suttantapiṭakaṃ parihāyati. Paṭhamañhi aṅguttaranikāyo parihāyati, tasmimpi paṭhamaṃ ekādasakanipāto…pe… tato ekakanipātoti. Evaṃ aṅguttaranikāye parihīne matthakato paṭṭhāya saṃyuttanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi mahāvaggo parihāyati, tato saḷāyatanavaggo, khandhakavaggo, nidānavaggo, sagāthāvaggoti. Evaṃ saṃyuttanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya majjhimanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi uparipaṇṇāsako parihāyati, tato majjhimapaṇṇāsako, tato mūlapaṇṇāsakoti. Evaṃ majjhimanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya dīghanikāyo parihāyati. Paṭhamañhi pāthikavaggo parihāyati, tato mahāvaggo, tato sīlakkhandhavaggoti. Evaṃ dīghanikāye parihīne suttantapiṭakaṃ parihīnaṃ nāma hoti. Vinayapiṭakena saddhiṃ jātakameva dhārenti. Vinayapiṭakañhi lajjino dhārenti, lābhakāmā pana ‘‘suttante kathitepi sallakkhentā natthī’’ti jātakameva dhārenti. Gacchante kāle jātakampi dhāretuṃ na sakkonti. Atha nesaṃ paṭhamaṃ vessantarajātakaṃ parihāyati, tato paṭilomakkamena puṇṇakajātakaṃ, mahānāradajātakanti pariyosāne apaṇṇakajātakaṃ parihāyati, vinayapiṭakameva dhārenti.
ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တမ္ပိ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉ္ဟိ ပရိဝာရော ပရိဟာယတိ, တတော ခန္ဓကော, ဘိက္ခုနီဝိဘင္ဂော, မဟာဝိဘင္ဂောတိ အနုက္ကမေန ဥပောသထက္ခန္ဓကမတ္တမေဝ ဓာရေန္တိ။ တဒာပိ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယာဝ ပန မနုသ္သေသု စတုပ္ပဒိကဂာထာပိ ပဝတ္တတိ, တာဝ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယဒာ သဒ္ဓော ပသန္နော ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သုဝဏ္ဏစင္ကောဋကမ္ဟိ သဟသ္သတ္ထဝိကံ ဌပာပေတ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ ကထိတံ စတုပ္ပဒိကံ ဂာထံ ဇာနန္တော ဣမံ သဟသ္သံ ဂဏ္ဟတူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတ္ဝာ ဂဏ္ဟနကံ အလဘိတ္ဝာ ‘‘ဧကဝာရံ စရာပိတေ နာမံ သုဏန္တာပိ ဟောန္တိ အသုဏန္တာပီ’’တိ ယာဝတတိယံ စရာပေတ္ဝာ ဂဏ္ဟနကံ အလဘိတ္ဝာ ရာဇပုရိသာ သဟသ္သတ္ထဝိကံ ပုန ရာဇကုလံ ပဝေသေန္တိ, တဒာ ပရိယတ္တိ အန္တရဟိတာ နာမ ဟောတိ။
Gacchante kāle tampi matthakato paṭṭhāya parihāyati. Paṭhamañhi parivāro parihāyati, tato khandhako, bhikkhunīvibhaṅgo, mahāvibhaṅgoti anukkamena uposathakkhandhakamattameva dhārenti. Tadāpi pariyatti anantarahitāva hoti. Yāva pana manussesu catuppadikagāthāpi pavattati, tāva pariyatti anantarahitāva hoti. Yadā saddho pasanno rājā hatthikkhandhe suvaṇṇacaṅkoṭakamhi sahassatthavikaṃ ṭhapāpetvā ‘‘buddhehi kathitaṃ catuppadikaṃ gāthaṃ jānanto imaṃ sahassaṃ gaṇhatū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā ‘‘ekavāraṃ carāpite nāmaṃ suṇantāpi honti asuṇantāpī’’ti yāvatatiyaṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā rājapurisā sahassatthavikaṃ puna rājakulaṃ pavesenti, tadā pariyatti antarahitā nāma hoti.
စိရံ ပဝတ္တိသ္သတီတိ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင္ဂမတ္တံ အဒ္ဓာနံ ပဝတ္တိသ္သတိ။ ကထံ? ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဟိ ကာလေ စီဝရဂ္ဂဟဏံ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အာလောကိတဝိလောကိတံ န ပာသာဒိကံ ဟောတိ, နိဂဏ္ဌသမဏာ ဝိယ အလာဗုပတ္တံ ဘိက္ခူ ပတ္တံ အဂ္ဂဗာဟာယ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ အာဒာယ ဝိစရန္တိ, ဧတ္တာဝတာပိ လိင္ဂံ အနန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ အဂ္ဂဗာဟတော ဩတာရေတ္ဝာ ဟတ္ထေန ဝာ သိက္ကာယ ဝာ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ ဝိစရန္တိ, စီဝရမ္ပိ ရဇနသာရုပ္ပံ အကတ္ဝာ ဩဋ္ဌဋ္ဌိဝဏ္ဏံ ကတ္ဝာ ရဇန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရဇနမ္ပိ န ဟောတိ, ဒသစ္ဆိန္ဒနံ ဩဝဋ္ဋိကာဝိဇ္ဈနံ ကပ္ပမတ္တဉ္စ ကတ္ဝာ ဝဠဉ္ဇန္တိ, ပုန ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ကပ္ပံ န ကရောန္တိ။ တတော ဥဘယမ္ပိ အကတ္ဝာ ဒသာ ဆေတ္ဝာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝိယ စရန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ‘‘ကော ဣမိနာ အမ္ဟာကံ အတ္ထော’’တိ ခုဒ္ဒကံ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဟတ္ထေ ဝာ ဂီဝာယံ ဝာ ဗန္ဓန္တိ, ကေသေသု ဝာ အလ္လီယာပေန္တိ, ဒာရဘရဏံ ကရောန္တာ ကသိတ္ဝာ ဝပိတ္ဝာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတ္ဝာ ဝိစရန္တိ, တဒာ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တော ဇနော သင္ဃံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဧတေသမ္ပိ ဒေတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝိသ္သန္တိ ခော ပနာနန္ဒ, အနာဂတမဒ္ဓာနံ ဂောတ္ရဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုသ္သီလာ ပာပဓမ္မာ, တေသု ဒုသ္သီလေသု သင္ဃံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဒာနံ ဒသ္သန္တိ, တဒာပာဟံ, အာနန္ဒ, သင္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင္ခ္ယေယ္ယံ အပ္ပမေယ္ယံ ဝဒာမီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၃၈၀)။ တတော ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ နာနာဝိဓာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ ‘‘ပပဉ္စော ဧသ, ကိံ ဣမိနာ အမ္ဟာက’’န္တိ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ အရညေ ခိပန္တိ, တသ္မိံ ကာလေ လိင္ဂံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကိရ ကာလတော ပဋ္ဌာယ ယောနကာနံ သေတဝတ္ထာနိ ပာရုပိတ္ဝာ စရဏစာရိတ္တံ ဇာတံ။ ဧဝံ ပရိယတ္တိယာ အန္တရဟိတာယပိ လိင္ဂမတ္တံ စိရံ ပဝတ္တိသ္သတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Ciraṃ pavattissatīti pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ addhānaṃ pavattissati. Kathaṃ? Gacchante gacchante hi kāle cīvaraggahaṇaṃ pattaggahaṇaṃ samiñjanapasāraṇaṃ ālokitavilokitaṃ na pāsādikaṃ hoti, nigaṇṭhasamaṇā viya alābupattaṃ bhikkhū pattaṃ aggabāhāya parikkhipitvā ādāya vicaranti, ettāvatāpi liṅgaṃ anantarahitameva hoti. Gacchante pana kāle aggabāhato otāretvā hatthena vā sikkāya vā olambetvā vicaranti, cīvarampi rajanasāruppaṃ akatvā oṭṭhaṭṭhivaṇṇaṃ katvā rajanti. Gacchante kāle rajanampi na hoti, dasacchindanaṃ ovaṭṭikāvijjhanaṃ kappamattañca katvā vaḷañjanti, puna ovaṭṭikaṃ vijjhitvā kappaṃ na karonti. Tato ubhayampi akatvā dasā chetvā paribbājakā viya caranti. Gacchante kāle ‘‘ko iminā amhākaṃ attho’’ti khuddakaṃ kāsāvakhaṇḍaṃ hatthe vā gīvāyaṃ vā bandhanti, kesesu vā allīyāpenti, dārabharaṇaṃ karontā kasitvā vapitvā jīvikaṃ kappetvā vicaranti, tadā dakkhiṇaṃ dento jano saṅghaṃ uddissa etesampi deti. Idaṃ sandhāya bhagavatā vuttaṃ ‘‘bhavissanti kho panānanda, anāgatamaddhānaṃ gotrabhuno kāsāvakaṇṭhā dussīlā pāpadhammā, tesu dussīlesu saṅghaṃ uddissa dānaṃ dassanti, tadāpāhaṃ, ānanda, saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380). Tato gacchante kāle nānāvidhāni kammāni karontā ‘‘papañco esa, kiṃ iminā amhāka’’nti kāsāvakhaṇḍaṃ chinditvā araññe khipanti, tasmiṃ kāle liṅgaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Kassapadasabalassa kira kālato paṭṭhāya yonakānaṃ setavatthāni pārupitvā caraṇacārittaṃ jātaṃ. Evaṃ pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ ciraṃ pavattissatīti veditabbaṃ.
အဋ္ဌဂရုဓမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhagarudhammakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / စူဠဝဂ္ဂပာဠိ • Cūḷavaggapāḷi / အဋ္ဌဂရုဓမ္မာ • Aṭṭhagarudhammā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / စူဠဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / မဟာပဇာပတိဂောတမီဝတ္ထုကထာ • Mahāpajāpatigotamīvatthukathā