| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៦. អដ្ឋកនាគរសុត្តវណ្ណនា
6. Aṭṭhakanāgarasuttavaṇṇanā
១៦. ឆដ្ឋេ ទសមោតិ ជាតិគោត្តវសេន ចេវ សារបត្តកុលគណនាយ ច ទសមេ ឋានេ គណីយតិ, តេនស្ស ទសមោត្វេវ នាមំ ជាតំ។ អដ្ឋកនាគរោតិ អដ្ឋកនគរវាសី។ កុក្កុដារាមេតិ កុក្កុដសេដ្ឋិនា ការិតេ អារាមេ។
16. Chaṭṭhe dasamoti jātigottavasena ceva sārapattakulagaṇanāya ca dasame ṭhāne gaṇīyati, tenassa dasamotveva nāmaṃ jātaṃ. Aṭṭhakanāgaroti aṭṭhakanagaravāsī. Kukkuṭārāmeti kukkuṭaseṭṭhinā kārite ārāme.
តេន ភគវតា…បេ.… សម្មទក្ខាតោតិ ឯត្ថ អយំ សង្ខេបត្ថោ – យោ សោ ភគវា សមតិំស បារមិយោ បូរេត្វា សព្ពកិលេសេ ភញ្ជិត្វា អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ, តេន ភគវតា តេសំ តេសំ សត្តានំ អាសយានុសយំ ជានតា, ហត្ថតលេ ឋបិតំ អាមលកំ វិយ សព្ពញេយ្យធម្មេ បស្សតា, អបិច បុព្ពេនិវាសាទីហិ ជានតា, ទិព្ពេន ចក្ខុនា បស្សតា, តីហិ វា វិជ្ជាហិ ឆហិ វា បន អភិញ្ញាហិ ជានតា, សព្ពត្ថ អប្បដិហតេន សមន្តចក្ខុនា បស្សតា, សព្ពធម្មជាននសមត្ថាយ បញ្ញាយ ជានតា, សព្ពសត្តានំ ចក្ខុវិសយាតីតានិ តិរោកុដ្ដាទិគតានិ ចាបិ រូបានិ អតិវិសុទ្ធេន មំសចក្ខុនា វា បស្សតា, អត្តហិតសាធិកាយ សមាធិបទដ្ឋានាយ បដិវេធបញ្ញាយ ជានតា, បរហិតសាធិកាយ ករុណាបទដ្ឋានាយ ទេសនាបញ្ញាយ បស្សតា, អន្តរាយិកធម្មេ វា ជានតា, និយ្យានិកធម្មេ បស្សតា, អរីនំ ហតត្តា អរហតា, សម្មា សាមំ សព្ពធម្មានំ ពុទ្ធត្តា សម្មាសម្ពុទ្ធេនាតិ ឯវំ ចតុវេសារជ្ជវសេន ចតូហិ ការណេហិ ថោមិតេន អត្ថិ នុ ខោ ឯកោ ធម្មោ អក្ខាតោតិ។
Tena bhagavatā…pe… sammadakkhātoti ettha ayaṃ saṅkhepattho – yo so bhagavā samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tena bhagavatā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ āsayānusayaṃ jānatā, hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya sabbañeyyadhamme passatā, apica pubbenivāsādīhi jānatā, dibbena cakkhunā passatā, tīhi vā vijjāhi chahi vā pana abhiññāhi jānatā, sabbattha appaṭihatena samantacakkhunā passatā, sabbadhammajānanasamatthāya paññāya jānatā, sabbasattānaṃ cakkhuvisayātītāni tirokuṭṭādigatāni cāpi rūpāni ativisuddhena maṃsacakkhunā vā passatā, attahitasādhikāya samādhipadaṭṭhānāya paṭivedhapaññāya jānatā, parahitasādhikāya karuṇāpadaṭṭhānāya desanāpaññāya passatā, antarāyikadhamme vā jānatā, niyyānikadhamme passatā, arīnaṃ hatattā arahatā, sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhenāti evaṃ catuvesārajjavasena catūhi kāraṇehi thomitena atthi nu kho eko dhammo akkhātoti.
អភិសង្ខតន្តិ កតំ ឧប្បាទិតំ។ អភិសញ្ចេតយិតន្តិ ចេតយិតំ កប្បយិតំ។ សោ តត្ថ ឋិតោតិ សោ តស្មិំ សមថវិបស្សនាធម្មេ ឋិតោ។ ធម្មរាគេន ធម្មនន្ទិយាតិ បទទ្វយេនបិ សមថវិបស្សនាសុ ឆន្ទរាគោ វុត្តោ។ សមថវិបស្សនាសុ ហិ សព្ពេន សព្ពំ ឆន្ទរាគំ បរិយាទិយិតុំ សក្កោន្តោ អរហា ហោតិ, អសក្កោន្តោ អនាគាមី ហោតិ។ សោ សមថវិបស្សនាសុ ឆន្ទរាគស្ស អប្បហីនត្តា ចតុត្ថជ្ឈានចេតនាយ សុទ្ធាវាសេ និព្ពត្តតិ។ អយំ អាចរិយានំ សមានត្ថកថា។
Abhisaṅkhatanti kataṃ uppāditaṃ. Abhisañcetayitanti cetayitaṃ kappayitaṃ. Sotattha ṭhitoti so tasmiṃ samathavipassanādhamme ṭhito. Dhammarāgena dhammanandiyāti padadvayenapi samathavipassanāsu chandarāgo vutto. Samathavipassanāsu hi sabbena sabbaṃ chandarāgaṃ pariyādiyituṃ sakkonto arahā hoti, asakkonto anāgāmī hoti. So samathavipassanāsu chandarāgassa appahīnattā catutthajjhānacetanāya suddhāvāse nibbattati. Ayaṃ ācariyānaṃ samānatthakathā.
វិតណ្ឌវាទី បនាហ – ‘‘តេនេវ ធម្មរាគេនាតិ វចនតោ អកុសលេន សុទ្ធាវាសេ និព្ពត្តតី’’តិ។ សោ ‘‘សុត្តំ អាហរាហី’’តិ វត្តព្ពោ។ អទ្ធា អញ្ញំ អបស្សន្តោ ឥទមេវ អាហរិស្សតិ។ តតោ វត្តព្ពោ ‘‘កិម្បនិទំ សុត្តំ នីតត្ថំ, ឧទាហុ នេយ្យត្ថ’’ន្តិ។ អទ្ធា ‘‘នីតត្ថ’’ន្តិ វក្ខតិ។ តតោ វត្តព្ពោ – ឯវំ សន្តេ អនាគាមិផលត្ថិកេន សមថវិបស្សនាសុ ឆន្ទរាគោ កត្តព្ពោ ភវិស្សតិ, ឆន្ទរាគេ ឧប្បាទិតេ អនាគាមិផលំ បដិលទ្ធំ ភវិស្សតិ, មា ‘‘សុត្តំ មេ លទ្ធ’’ន្តិ យំ វា តំ វា ទីបេហិ។ បញ្ហំ កថេន្តេន ហិ អាចរិយស្ស សន្តិកេ ឧគ្គហេត្វា អត្ថរសំ បដិវិជ្ឈិត្វា កថេតុំ វដ្ដតិ។ អកុសលេន ហិ សគ្គេ, កុសលេន ច អបាយេ បដិសន្ធិ នាម នត្ថិ។ វុត្តញ្ចេតំ ភគវតា –
Vitaṇḍavādī panāha – ‘‘teneva dhammarāgenāti vacanato akusalena suddhāvāse nibbattatī’’ti. So ‘‘suttaṃ āharāhī’’ti vattabbo. Addhā aññaṃ apassanto idameva āharissati. Tato vattabbo ‘‘kimpanidaṃ suttaṃ nītatthaṃ, udāhu neyyattha’’nti. Addhā ‘‘nītattha’’nti vakkhati. Tato vattabbo – evaṃ sante anāgāmiphalatthikena samathavipassanāsu chandarāgo kattabbo bhavissati, chandarāge uppādite anāgāmiphalaṃ paṭiladdhaṃ bhavissati, mā ‘‘suttaṃ me laddha’’nti yaṃ vā taṃ vā dīpehi. Pañhaṃ kathentena hi ācariyassa santike uggahetvā attharasaṃ paṭivijjhitvā kathetuṃ vaṭṭati. Akusalena hi sagge, kusalena ca apāye paṭisandhi nāma natthi. Vuttañcetaṃ bhagavatā –
‘‘ន, ភិក្ខវេ, លោភជេន កម្មេន, ទោសជេន កម្មេន, មោហជេន កម្មេន ទេវា បញ្ញាយន្តិ, មនុស្សា បញ្ញាយន្តិ, យា វា បនញ្ញាបិ កាចិ សុគតិយោ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, លោភជេន កម្មេន, ទោសជេន កម្មេន, មោហជេន កម្មេន និរយោ បញ្ញាយតិ, តិរច្ឆានយោនិ បញ្ញាយតិ, បេត្តិវិសយោ បញ្ញាយតិ, យា វា បនញ្ញាបិ កាចិ ទុគ្គតិយោ’’តិ (អ. និ. ៦.៣៩) –
‘‘Na, bhikkhave, lobhajena kammena, dosajena kammena, mohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo. Atha kho, bhikkhave, lobhajena kammena, dosajena kammena, mohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo’’ti (a. ni. 6.39) –
ឯវំ សញ្ញាបេតព្ពោ។ សចេ សញ្ជានាតិ, សញ្ជានាតុ។ នោ ចេ សញ្ជានាតិ, ‘‘គច្ឆ បាតោវ វិហារំ បវិសិត្វា យាគុំ បិវា’’តិ ឧយ្យោជេតព្ពោ។
Evaṃ saññāpetabbo. Sace sañjānāti, sañjānātu. No ce sañjānāti, ‘‘gaccha pātova vihāraṃ pavisitvā yāguṃ pivā’’ti uyyojetabbo.
អយំ ខោ, គហបតិ, ឯកធម្មោ អក្ខាតោតិ ឯកំ ធម្មំ បុច្ឆិតេន ‘‘អយម្បិ ឯកធម្មោ អក្ខាតោ, អយម្បិ ឯកធម្មោ អក្ខាតោ’’តិ ឯវំ បុច្ឆាវសេន កថិតត្តា ឯកាទសបិ ធម្មា ឯកធម្មោ នាម កតោ។ អមតុប្បត្តិអត្ថេន វា សព្ពេបិ ឯកធម្មោតិ វត្តុំ វដ្ដតិ។
Ayaṃ kho, gahapati, ekadhammo akkhātoti ekaṃ dhammaṃ pucchitena ‘‘ayampi ekadhammo akkhāto, ayampi ekadhammo akkhāto’’ti evaṃ pucchāvasena kathitattā ekādasapi dhammā ekadhammo nāma kato. Amatuppattiatthena vā sabbepi ekadhammoti vattuṃ vaṭṭati.
និធិមុខំ គវេសន្តោតិ និធិំ បរិយេសន្តោ។ សកិទេវាតិ ឯកប្បយោគេនេវ។ កថំ បន ឯកប្បយោគេនេវ ឯកាទសន្នំ និធីនំ អធិគមោ ហោតីតិ? ឥធេកច្ចោ អរញ្ញេ ជីវិតវុត្តិំ គវេសមានោ ចរតិ។ តមេនំ អញ្ញតរោ អត្ថចរកោ ទិស្វា ‘‘កិំ, ភោ, ចរសី’’តិ បុច្ឆតិ។ សោ ‘‘ជីវិតវុត្តិំ បរិយេសាមី’’តិ អាហ។ ឥតរោ ‘‘តេន ហិ សម្ម អាគច្ឆ, ឯតំ បាសាណំ បវដ្ដេហី’’តិ អាហ។ សោ តំ បវដ្ដេត្វា ឧបរូបរិដ្ឋិតា វា កុច្ឆិយា កុច្ឆិំ អាហច្ច ឋិតា វា ឯកាទស កុម្ភិយោ បស្សតិ។ ឯវំ ឯកប្បយោគេន ឯកាទសន្នំ អធិគមោ ហោតិ។
Nidhimukhaṃgavesantoti nidhiṃ pariyesanto. Sakidevāti ekappayogeneva. Kathaṃ pana ekappayogeneva ekādasannaṃ nidhīnaṃ adhigamo hotīti? Idhekacco araññe jīvitavuttiṃ gavesamāno carati. Tamenaṃ aññataro atthacarako disvā ‘‘kiṃ, bho, carasī’’ti pucchati. So ‘‘jīvitavuttiṃ pariyesāmī’’ti āha. Itaro ‘‘tena hi samma āgaccha, etaṃ pāsāṇaṃ pavaṭṭehī’’ti āha. So taṃ pavaṭṭetvā uparūpariṭṭhitā vā kucchiyā kucchiṃ āhacca ṭhitā vā ekādasa kumbhiyo passati. Evaṃ ekappayogena ekādasannaṃ adhigamo hoti.
អាចរិយធនំ បរិយេសិស្សន្តីតិ អញ្ញតិត្ថិយា ហិ យស្ស សន្តិកេ សិប្បំ ឧគ្គណ្ហន្តិ, តស្ស សិប្បុគ្គហណតោ បុរេ វា បច្ឆា វា អន្តរន្តរា វា គេហតោ នីហរិត្វា ធនំ ទេន្តិ។ យេសំ គេហេ នត្ថិ, តេ ញាតិសភាគតោ បរិយេសន្តិ។ យេសំ តម្បិ នត្ថិ, តេ សភាគតោ បរិយេសន្តិ។ តថា អលភមានា ភិក្ខម្បិ ចរិត្វា ទេន្តិយេវ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
Ācariyadhanaṃ pariyesissantīti aññatitthiyā hi yassa santike sippaṃ uggaṇhanti, tassa sippuggahaṇato pure vā pacchā vā antarantarā vā gehato nīharitvā dhanaṃ denti. Yesaṃ gehe natthi, te ñātisabhāgato pariyesanti. Yesaṃ tampi natthi, te sabhāgato pariyesanti. Tathā alabhamānā bhikkhampi caritvā dentiyeva. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
កិំ បនាហន្តិ ពាហិរកា តាវ អនិយ្យានិកេបិ សាសនេ សិប្បមត្តទាយកស្ស ធនំ បរិយេសន្តិ, អហំ បន ឯវំវិធេ និយ្យានិកសាសនេ ឯកាទសវិធំ អមតុប្បត្តិបដិបទំ ទេសេន្តស្ស អាចរិយស្ស បូជំ កិំ ន ករិស្សាមិ, ករិស្សាមិយេវាតិ វទតិ។ បច្ចេកំ ទុស្សយុគេន អច្ឆាទេសីតិ ឯកមេកស្ស ភិក្ខុនោ ឯកេកំ ទុស្សយុគំ អទាសីតិ អត្ថោ។ សមុទាចារវចនំ បនេត្ថ ឯវរូបំ ហោតិ, តស្មា អច្ឆាទេសីតិ វុត្តំ។ បញ្ចសតំ វិហារន្តិ បញ្ចសតគ្ឃនិកំ បណ្ណសាលំ ការេសីតិ អត្ថោ។
Kiṃ panāhanti bāhirakā tāva aniyyānikepi sāsane sippamattadāyakassa dhanaṃ pariyesanti, ahaṃ pana evaṃvidhe niyyānikasāsane ekādasavidhaṃ amatuppattipaṭipadaṃ desentassa ācariyassa pūjaṃ kiṃ na karissāmi, karissāmiyevāti vadati. Paccekaṃ dussayugena acchādesīti ekamekassa bhikkhuno ekekaṃ dussayugaṃ adāsīti attho. Samudācāravacanaṃ panettha evarūpaṃ hoti, tasmā acchādesīti vuttaṃ. Pañcasataṃ vihāranti pañcasatagghanikaṃ paṇṇasālaṃ kāresīti attho.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. អដ្ឋកនាគរសុត្តំ • 6. Aṭṭhakanāgarasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៦. អដ្ឋកនាគរសុត្តវណ្ណនា • 6. Aṭṭhakanāgarasuttavaṇṇanā
