Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    (៨.) អដ្ឋកនិទ្ទេសវណ្ណនា

    (8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā

    ៩៥២. អដ្ឋកនិទ្ទេសេ កិលេសាយេវ កិលេសវត្ថូនិ។ កុសីតវត្ថូនីតិ កុសីតស្ស អលសស្ស វត្ថូនិ, បតិដ្ឋា, កោសជ្ជការណានីតិ អត្ថោ។ កម្មំ កាតព្ពំ ហោតីតិ ចីវរវិចារណាទិកម្មំ កាតព្ពំ ហោតិ។ ន វីរិយំ អារភតីតិ ទុវិធម្បិ វីរិយំ នារភតិ។ អប្បត្តស្សាតិ ឈានវិបស្សនាមគ្គផលធម្មស្ស អប្បត្តស្ស បត្តិយា។ អនធិគតស្សាតិ តស្សេវ អនធិគតស្ស អធិគមត្ថាយ។ អសច្ឆិកតស្សាតិ តស្សេវ អសច្ឆិកតស្ស សច្ឆិករណត្ថាយ។ ឥទំ បឋមន្តិ ‘ឥទំ ហន្ទាហំ និបជ្ជាមី’តិ ឯវំ ឱសីទនំ បឋមំ កុសីតវត្ថុ។ ឥមិនា នយេន សព្ពត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។

    952. Aṭṭhakaniddese kilesāyeva kilesavatthūni. Kusītavatthūnīti kusītassa alasassa vatthūni, patiṭṭhā, kosajjakāraṇānīti attho. Kammaṃ kātabbaṃ hotīti cīvaravicāraṇādikammaṃ kātabbaṃ hoti. Na vīriyaṃ ārabhatīti duvidhampi vīriyaṃ nārabhati. Appattassāti jhānavipassanāmaggaphaladhammassa appattassa pattiyā. Anadhigatassāti tasseva anadhigatassa adhigamatthāya. Asacchikatassāti tasseva asacchikatassa sacchikaraṇatthāya. Idaṃ paṭhamanti ‘idaṃ handāhaṃ nipajjāmī’ti evaṃ osīdanaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.

    មាសាចិតំ មញ្ញេតិ ឯត្ថ បន មាសាចិតំ នាម តិន្តមាសោ; យថា តិន្តមាសោ គរុកោ ហោតិ, ឯវំ គរុកោតិ អធិប្បាយោ។ គិលានា វុដ្ឋិតោ ហោតីតិ គិលានោ ហុត្វា បច្ឆា វុដ្ឋិតោ ហោតិ។

    Māsācitaṃ maññeti ettha pana māsācitaṃ nāma tintamāso; yathā tintamāso garuko hoti, evaṃ garukoti adhippāyo. Gilānā vuṭṭhito hotīti gilāno hutvā pacchā vuṭṭhito hoti.

    ៩៥៤. អដ្ឋសុ លោកធម្មេសូតិ ឯត្ថ លោកស្ស ធម្មាតិ លោកធម្មា។ ឯតេហិ វិមុត្តោ នាម នត្ថិ, ពុទ្ធានម្បិ ហោន្តិ ឯវ។ តស្មា ‘លោកធម្មា’តិ វុច្ចន្តិ។ បដិឃាតោតិ បដិហញ្ញនាការោ។ លាភេ សារាគោតិ ‘អហំ លាភំ លភាមី’តិ ឯវំ គេហសិតសោមនស្សវសេន ឧប្បន្នោ សារាគោ; សោ ចិត្តំ បដិហនតិ។ អលាភេ បដិវិរោធោតិ ‘អហំ លាភំ ន លភាមី’តិ ទោមនស្សវសេន ឧប្បន្នវិរោធោ; សោបិ ចិត្តំ បដិហនតិ។ តស្មា ‘បដិឃាតោ’តិ វុត្តោ។ យសាទីសុបិ ‘អហំ មហាបរិវារោ, អហំ អប្បបរិវារោ, អហំ បសំសប្បត្តោ, អហំ គរហប្បត្តោ, អហំ សុខប្បត្តោ, អហំ ទុក្ខប្បតោ’តិ ឯវមេតេសំ ឧប្បត្តិ វេទិតព្ពា។ អនរិយវោហារាតិ អនរិយានំ វោហារា។

    954. Aṭṭhasu lokadhammesūti ettha lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi vimutto nāma natthi, buddhānampi honti eva. Tasmā ‘lokadhammā’ti vuccanti. Paṭighātoti paṭihaññanākāro. Lābhe sārāgoti ‘ahaṃ lābhaṃ labhāmī’ti evaṃ gehasitasomanassavasena uppanno sārāgo; so cittaṃ paṭihanati. Alābhe paṭivirodhoti ‘ahaṃ lābhaṃ na labhāmī’ti domanassavasena uppannavirodho; sopi cittaṃ paṭihanati. Tasmā ‘paṭighāto’ti vutto. Yasādīsupi ‘ahaṃ mahāparivāro, ahaṃ appaparivāro, ahaṃ pasaṃsappatto, ahaṃ garahappatto, ahaṃ sukhappatto, ahaṃ dukkhappato’ti evametesaṃ uppatti veditabbā. Anariyavohārāti anariyānaṃ vohārā.

    ៩៥៧. បុរិសទោសាតិ បុរិសានំ ទោសា។ ន សរាមីតិ ‘មយា ឯតស្ស កម្មស្ស កតដ្ឋានំ ន សរាមិ ន សល្លក្ខេមី’តិ ឯវំ អស្សតិភាវេន និព្ពេឋេតិ មោចេតិ។ ចោទកំយេវ បដិប្ផរតីតិ បដិវិរុទ្ធោ ហុត្វា ផរតិ, បដិភាណិតភាវេន តិដ្ឋតិ។ កិំ នុ ខោ តុយ្ហន្តិ ‘តុយ្ហំ ពាលស្ស អព្យត្តស្ស ភណិតេន នាម កិំ’ យោ ត្វំ នេវ វត្ថុនា អាបត្តិំ, ន ចោទនំ ជានាសី’តិ ទីបេតិ; ‘ត្វំ បិ នាម ឯវំ កិញ្ចិ អជានន្តោ ភណិតព្ពំ មញ្ញិស្សសី’តិ អជ្ឈោត្ថរតិ។ បច្ចារោបេតីតិ ‘ត្វំ បិ ខោសី’តិអាទីនិ វទន្តោ បដិអារោបេតិ។ បដិករោហីតិ ទេសនាគាមិនិំ ទេសេហិ, វុដ្ឋានគាមិនិតោ វុដ្ឋាហិ តតោ សុទ្ធន្តេ បតិដ្ឋិតោ អញ្ញំ ចោទេស្សសី’តិ ទីបេតិ។

    957. Purisadosāti purisānaṃ dosā. Na sarāmīti ‘mayā etassa kammassa kataṭṭhānaṃ na sarāmi na sallakkhemī’ti evaṃ assatibhāvena nibbeṭheti moceti. Codakaṃyeva paṭippharatīti paṭiviruddho hutvā pharati, paṭibhāṇitabhāvena tiṭṭhati. Kiṃ nu kho tuyhanti ‘tuyhaṃ bālassa abyattassa bhaṇitena nāma kiṃ’ yo tvaṃ neva vatthunā āpattiṃ, na codanaṃ jānāsī’ti dīpeti; ‘tvaṃ pi nāma evaṃ kiñci ajānanto bhaṇitabbaṃ maññissasī’ti ajjhottharati. Paccāropetīti ‘tvaṃ pi khosī’tiādīni vadanto paṭiāropeti. Paṭikarohīti desanāgāminiṃ desehi, vuṭṭhānagāminito vuṭṭhāhi tato suddhante patiṭṭhito aññaṃ codessasī’ti dīpeti.

    អញ្ញេនាញ្ញំ បដិចរតីតិ អញ្ញេន ការណេន វចនេន វា អញ្ញំ ការណំ វចនំ វា បដិច្ឆាទេតិ។ ‘អាបត្តិំ អាបន្នោសី’តិ វុត្តោ ‘កោ អាបន្នោ? កិំ អាបន្នោ? កថំ អាបន្នោ? កិស្មិំ អាបន្នោ? កំ ភណថ? កិំ ភណថា’តិ វទតិ។ ‘ឯវរូបំ កិញ្ចិ តយា ទិដ្ឋ’ន្តិ វុត្តេ ‘ន សុណាមី’តិ សោតំ វា ឧបនេតិ។ ពហិទ្ធា កថំ អបនាមេតីតិ ‘ឥត្ថន្នាមំ អាបត្តិំ អាបន្នោសី’តិ បុដ្ឋោ ‘បាដលិបុត្តំ គតោម្ហី’តិ វត្វា បុន ‘តវ បាដលិបុត្តគមនំ ន បុច្ឆាមា’តិ វុត្តេ ‘តតោ រាជគហំ គតោម្ហី’តិ ‘រាជគហំ វា យាហិ, ព្រាហ្មណគេហំ វា; អាបត្តិំ អាបន្នោសី’តិ? ‘តត្ថ មេ សូករមំសំ លទ្ធ’ន្តិអាទីនិ វទន្តោ កថំ ពហិទ្ធា វិក្ខិបតិ។ កោបន្តិ កុបិតភាវំ។ ទោសន្តិ ទុដ្ឋភាវំ។ ឧភយម្បេតំ កោធស្សេវ នាមំ។ អប្បច្ចយន្តិ អសន្តុដ្ឋាការំ; ទោមនស្សស្សេតំ នាមំ។ បាតុករោតីតិ ទស្សេតិ បកាសេតិ។ ពាហាវិក្ខេបកំ ភណតីតិ ពាហា វិក្ខិបិត្វា អលជ្ជិវចនំ វទតិ។ វិហេសេតីតិ វិហេឋេតិ ពាធតិ។ អនាទិយិត្វាតិ ចិត្តីការេន អគ្គហេត្វា អវជានិត្វា; អនាទរោ ហុត្វាតិ អត្ថោ។

    Aññenāññaṃ paṭicaratīti aññena kāraṇena vacanena vā aññaṃ kāraṇaṃ vacanaṃ vā paṭicchādeti. ‘Āpattiṃ āpannosī’ti vutto ‘ko āpanno? Kiṃ āpanno? Kathaṃ āpanno? Kismiṃ āpanno? Kaṃ bhaṇatha? Kiṃ bhaṇathā’ti vadati. ‘Evarūpaṃ kiñci tayā diṭṭha’nti vutte ‘na suṇāmī’ti sotaṃ vā upaneti. Bahiddhā kathaṃ apanāmetīti ‘itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’ti puṭṭho ‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’ti vatvā puna ‘tava pāṭaliputtagamanaṃ na pucchāmā’ti vutte ‘tato rājagahaṃ gatomhī’ti ‘rājagahaṃ vā yāhi, brāhmaṇagehaṃ vā; āpattiṃ āpannosī’ti? ‘Tattha me sūkaramaṃsaṃ laddha’ntiādīni vadanto kathaṃ bahiddhā vikkhipati. Kopanti kupitabhāvaṃ. Dosanti duṭṭhabhāvaṃ. Ubhayampetaṃ kodhasseva nāmaṃ. Appaccayanti asantuṭṭhākāraṃ; domanassassetaṃ nāmaṃ. Pātukarotīti dasseti pakāseti. Bāhāvikkhepakaṃ bhaṇatīti bāhā vikkhipitvā alajjivacanaṃ vadati. Vihesetīti viheṭheti bādhati. Anādiyitvāti cittīkārena aggahetvā avajānitvā; anādaro hutvāti attho.

    អតិពាឡ្ហន្តិ អតិទឡ្ហំ អតិប្បមាណំ។ មយិ ព្យាវដាតិ មយិ ព្យាបារំ អាបន្នា។ ហីនាយាវត្តិត្វាតិ ហីនស្ស គិហិភាវស្ស អត្ថាយ អាវត្តិត្វា; គិហី ហុត្វាតិ អត្ថោ។ អត្តមនា ហោថាតិ តុដ្ឋចិត្តា ហោថ, ‘មយា លភិតព្ពំ លភថ, មយា វសិតព្ពដ្ឋានេ វសថ, ផាសុវិហារោ វោ មយា កតោ’តិ អធិប្បាយេន វទតិ។

    Atibāḷhanti atidaḷhaṃ atippamāṇaṃ. Mayi byāvaṭāti mayi byāpāraṃ āpannā. Hīnāyāvattitvāti hīnassa gihibhāvassa atthāya āvattitvā; gihī hutvāti attho. Attamanā hothāti tuṭṭhacittā hotha, ‘mayā labhitabbaṃ labhatha, mayā vasitabbaṭṭhāne vasatha, phāsuvihāro vo mayā kato’ti adhippāyena vadati.

    ៩៥៨. អសញ្ញីតិ បវត្តោ វាទោ អសញ្ញីវាទោ; សោ តេសំ អត្ថីតិ អសញ្ញីវាទា។ រូបី អត្តាតិអាទីសុ លាភិនោ កសិណរូបំ អត្តាតិ គហេត្វា រូបីតិ ទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ; អលាភិនោ តក្កមត្តេនេវ , អាជីវកានំ វិយ។ លាភិនោយេវ ច បន អរូបសមាបត្តិនិមិត្តំ អត្តាតិ គហេត្វា អរូបីតិ ទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ; អលាភិនោ តក្កមត្តេនេវ, និគណ្ឋានំ វិយ។ អសញ្ញីភាវេ បនេត្ថ ឯកន្តេនេវ ការណំ ន បរិយេសិតព្ពំ។ ទិដ្ឋិគតិកោ ហិ ឧម្មត្តកោ វិយ យំ វា តំ វា គណ្ហាតិ។ រូបី ច អរូបី ចាតិ រូបារូបមិស្សកគាហវសេន វុត្តំ។ អយំ ទិដ្ឋិ រូបាវចរារូបាវចរសមាបត្តិលាភិនោបិ តក្កិកស្សាបិ ឧប្បជ្ជតិ។ នេវ រូបី នារូបីតិ បន ឯកន្តតោ តក្កិកទិដ្ឋិយេវ។ អន្តវាតិ បរិត្តកសិណំ អត្តតោ គណ្ហន្តស្ស ទិដ្ឋិ។ អនន្តវាតិ អប្បមាណកសិណំ។ អន្តវា ច អនន្តវា ចាតិ ឧទ្ធមធោ សបរិយន្តំ តិរិយំ អបរិយន្តំ កសិណំ អត្តាតិ គហេត្វា ឧប្បន្នទិដ្ឋិ។ នេវន្តវា នានន្តវាតិ តក្កិកទិដ្ឋិយេវ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។

    958. Asaññīti pavatto vādo asaññīvādo; so tesaṃ atthīti asaññīvādā. Rūpī attātiādīsu lābhino kasiṇarūpaṃ attāti gahetvā rūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva , ājīvakānaṃ viya. Lābhinoyeva ca pana arūpasamāpattinimittaṃ attāti gahetvā arūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva, nigaṇṭhānaṃ viya. Asaññībhāve panettha ekanteneva kāraṇaṃ na pariyesitabbaṃ. Diṭṭhigatiko hi ummattako viya yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti. Rūpī ca arūpī cāti rūpārūpamissakagāhavasena vuttaṃ. Ayaṃ diṭṭhi rūpāvacarārūpāvacarasamāpattilābhinopi takkikassāpi uppajjati. Neva rūpī nārūpīti pana ekantato takkikadiṭṭhiyeva. Antavāti parittakasiṇaṃ attato gaṇhantassa diṭṭhi. Anantavāti appamāṇakasiṇaṃ. Antavā ca anantavā cāti uddhamadho sapariyantaṃ tiriyaṃ apariyantaṃ kasiṇaṃ attāti gahetvā uppannadiṭṭhi. Nevantavā nānantavāti takkikadiṭṭhiyeva. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    អដ្ឋកនិទ្ទេសវណ្ណនា។

    Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā.







    Related texts:



    តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៧. ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គោ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact