| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(೮.) ಅಟ್ಠಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
(8.) Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā
೯೫೨. ಅಟ್ಠಕನಿದ್ದೇಸೇ ಕಿಲೇಸಾಯೇವ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಿ। ಕುಸೀತವತ್ಥೂನೀತಿ ಕುಸೀತಸ್ಸ ಅಲಸಸ್ಸ ವತ್ಥೂನಿ, ಪತಿಟ್ಠಾ, ಕೋಸಜ್ಜಕಾರಣಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತೀತಿ ಚೀವರವಿಚಾರಣಾದಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ನ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತೀತಿ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ವೀರಿಯಂ ನಾರಭತಿ। ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ। ಅನಧಿಗತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅನಧಿಗತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮತ್ಥಾಯ। ಅಸಚ್ಛಿಕತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಅಸಚ್ಛಿಕತಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ। ಇದಂ ಪಠಮನ್ತಿ ‘ಇದಂ ಹನ್ದಾಹಂ ನಿಪಜ್ಜಾಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಓಸೀದನಂ ಪಠಮಂ ಕುಸೀತವತ್ಥು। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
952. Aṭṭhakaniddese kilesāyeva kilesavatthūni. Kusītavatthūnīti kusītassa alasassa vatthūni, patiṭṭhā, kosajjakāraṇānīti attho. Kammaṃ kātabbaṃ hotīti cīvaravicāraṇādikammaṃ kātabbaṃ hoti. Na vīriyaṃ ārabhatīti duvidhampi vīriyaṃ nārabhati. Appattassāti jhānavipassanāmaggaphaladhammassa appattassa pattiyā. Anadhigatassāti tasseva anadhigatassa adhigamatthāya. Asacchikatassāti tasseva asacchikatassa sacchikaraṇatthāya. Idaṃ paṭhamanti ‘idaṃ handāhaṃ nipajjāmī’ti evaṃ osīdanaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu. Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
ಮಾಸಾಚಿತಂ ಮಞ್ಞೇತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಮಾಸಾಚಿತಂ ನಾಮ ತಿನ್ತಮಾಸೋ; ಯಥಾ ತಿನ್ತಮಾಸೋ ಗರುಕೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಗರುಕೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಗಿಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ।
Māsācitaṃ maññeti ettha pana māsācitaṃ nāma tintamāso; yathā tintamāso garuko hoti, evaṃ garukoti adhippāyo. Gilānā vuṭṭhito hotīti gilāno hutvā pacchā vuṭṭhito hoti.
೯೫೪. ಅಟ್ಠಸು ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾತಿ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ। ಏತೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಏವ। ತಸ್ಮಾ ‘ಲೋಕಧಮ್ಮಾ’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಟಿಘಾತೋತಿ ಪಟಿಹಞ್ಞನಾಕಾರೋ। ಲಾಭೇ ಸಾರಾಗೋತಿ ‘ಅಹಂ ಲಾಭಂ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಗೇಹಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಸಾರಾಗೋ; ಸೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಹನತಿ। ಅಲಾಭೇ ಪಟಿವಿರೋಧೋತಿ ‘ಅಹಂ ಲಾಭಂ ನ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ದೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನವಿರೋಧೋ; ಸೋಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಹನತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘ಪಟಿಘಾತೋ’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಯಸಾದೀಸುಪಿ ‘ಅಹಂ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ, ಅಹಂ ಅಪ್ಪಪರಿವಾರೋ, ಅಹಂ ಪಸಂಸಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಹಂ ಗರಹಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಹಂ ಸುಖಪ್ಪತ್ತೋ, ಅಹಂ ದುಕ್ಖಪ್ಪತೋ’ತಿ ಏವಮೇತೇಸಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅನರಿಯವೋಹಾರಾತಿ ಅನರಿಯಾನಂ ವೋಹಾರಾ।
954. Aṭṭhasu lokadhammesūti ettha lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi vimutto nāma natthi, buddhānampi honti eva. Tasmā ‘lokadhammā’ti vuccanti. Paṭighātoti paṭihaññanākāro. Lābhe sārāgoti ‘ahaṃ lābhaṃ labhāmī’ti evaṃ gehasitasomanassavasena uppanno sārāgo; so cittaṃ paṭihanati. Alābhe paṭivirodhoti ‘ahaṃ lābhaṃ na labhāmī’ti domanassavasena uppannavirodho; sopi cittaṃ paṭihanati. Tasmā ‘paṭighāto’ti vutto. Yasādīsupi ‘ahaṃ mahāparivāro, ahaṃ appaparivāro, ahaṃ pasaṃsappatto, ahaṃ garahappatto, ahaṃ sukhappatto, ahaṃ dukkhappato’ti evametesaṃ uppatti veditabbā. Anariyavohārāti anariyānaṃ vohārā.
೯೫೭. ಪುರಿಸದೋಸಾತಿ ಪುರಿಸಾನಂ ದೋಸಾ। ನ ಸರಾಮೀತಿ ‘ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತಟ್ಠಾನಂ ನ ಸರಾಮಿ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸತಿಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬೇಠೇತಿ ಮೋಚೇತಿ। ಚೋದಕಂಯೇವ ಪಟಿಪ್ಫರತೀತಿ ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಫರತಿ, ಪಟಿಭಾಣಿತಭಾವೇನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ತುಯ್ಹನ್ತಿ ‘ತುಯ್ಹಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಅಬ್ಯತ್ತಸ್ಸ ಭಣಿತೇನ ನಾಮ ಕಿಂ’ ಯೋ ತ್ವಂ ನೇವ ವತ್ಥುನಾ ಆಪತ್ತಿಂ, ನ ಚೋದನಂ ಜಾನಾಸೀ’ತಿ ದೀಪೇತಿ; ‘ತ್ವಂ ಪಿ ನಾಮ ಏವಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಭಣಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತಿ। ಪಚ್ಚಾರೋಪೇತೀತಿ ‘ತ್ವಂ ಪಿ ಖೋಸೀ’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಪಟಿಆರೋಪೇತಿ। ಪಟಿಕರೋಹೀತಿ ದೇಸನಾಗಾಮಿನಿಂ ದೇಸೇಹಿ, ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿತೋ ವುಟ್ಠಾಹಿ ತತೋ ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ಚೋದೇಸ್ಸಸೀ’ತಿ ದೀಪೇತಿ।
957. Purisadosāti purisānaṃ dosā. Na sarāmīti ‘mayā etassa kammassa kataṭṭhānaṃ na sarāmi na sallakkhemī’ti evaṃ assatibhāvena nibbeṭheti moceti. Codakaṃyeva paṭippharatīti paṭiviruddho hutvā pharati, paṭibhāṇitabhāvena tiṭṭhati. Kiṃ nu kho tuyhanti ‘tuyhaṃ bālassa abyattassa bhaṇitena nāma kiṃ’ yo tvaṃ neva vatthunā āpattiṃ, na codanaṃ jānāsī’ti dīpeti; ‘tvaṃ pi nāma evaṃ kiñci ajānanto bhaṇitabbaṃ maññissasī’ti ajjhottharati. Paccāropetīti ‘tvaṃ pi khosī’tiādīni vadanto paṭiāropeti. Paṭikarohīti desanāgāminiṃ desehi, vuṭṭhānagāminito vuṭṭhāhi tato suddhante patiṭṭhito aññaṃ codessasī’ti dīpeti.
ಅಞ್ಞೇನಾಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರತೀತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನ ವಚನೇನ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ವಚನಂ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ। ‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ? ಕಿಂ ಆಪನ್ನೋ? ಕಥಂ ಆಪನ್ನೋ? ಕಿಸ್ಮಿಂ ಆಪನ್ನೋ? ಕಂ ಭಣಥ? ಕಿಂ ಭಣಥಾ’ತಿ ವದತಿ। ‘ಏವರೂಪಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಯಾ ದಿಟ್ಠ’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ನ ಸುಣಾಮೀ’ತಿ ಸೋತಂ ವಾ ಉಪನೇತಿ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಥಂ ಅಪನಾಮೇತೀತಿ ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ಗತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘ತವ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಗಮನಂ ನ ಪುಚ್ಛಾಮಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ತತೋ ರಾಜಗಹಂ ಗತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ‘ರಾಜಗಹಂ ವಾ ಯಾಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗೇಹಂ ವಾ; ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’ತಿ? ‘ತತ್ಥ ಮೇ ಸೂಕರಮಂಸಂ ಲದ್ಧ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಕಥಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಕೋಪನ್ತಿ ಕುಪಿತಭಾವಂ। ದೋಸನ್ತಿ ದುಟ್ಠಭಾವಂ। ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಕೋಧಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ಅಪ್ಪಚ್ಚಯನ್ತಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಾಕಾರಂ; ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಪಾತುಕರೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ। ಬಾಹಾವಿಕ್ಖೇಪಕಂ ಭಣತೀತಿ ಬಾಹಾ ವಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಲಜ್ಜಿವಚನಂ ವದತಿ। ವಿಹೇಸೇತೀತಿ ವಿಹೇಠೇತಿ ಬಾಧತಿ। ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಚಿತ್ತೀಕಾರೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅವಜಾನಿತ್ವಾ; ಅನಾದರೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Aññenāññaṃ paṭicaratīti aññena kāraṇena vacanena vā aññaṃ kāraṇaṃ vacanaṃ vā paṭicchādeti. ‘Āpattiṃ āpannosī’ti vutto ‘ko āpanno? Kiṃ āpanno? Kathaṃ āpanno? Kismiṃ āpanno? Kaṃ bhaṇatha? Kiṃ bhaṇathā’ti vadati. ‘Evarūpaṃ kiñci tayā diṭṭha’nti vutte ‘na suṇāmī’ti sotaṃ vā upaneti. Bahiddhā kathaṃ apanāmetīti ‘itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’ti puṭṭho ‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’ti vatvā puna ‘tava pāṭaliputtagamanaṃ na pucchāmā’ti vutte ‘tato rājagahaṃ gatomhī’ti ‘rājagahaṃ vā yāhi, brāhmaṇagehaṃ vā; āpattiṃ āpannosī’ti? ‘Tattha me sūkaramaṃsaṃ laddha’ntiādīni vadanto kathaṃ bahiddhā vikkhipati. Kopanti kupitabhāvaṃ. Dosanti duṭṭhabhāvaṃ. Ubhayampetaṃ kodhasseva nāmaṃ. Appaccayanti asantuṭṭhākāraṃ; domanassassetaṃ nāmaṃ. Pātukarotīti dasseti pakāseti. Bāhāvikkhepakaṃ bhaṇatīti bāhā vikkhipitvā alajjivacanaṃ vadati. Vihesetīti viheṭheti bādhati. Anādiyitvāti cittīkārena aggahetvā avajānitvā; anādaro hutvāti attho.
ಅತಿಬಾಳ್ಹನ್ತಿ ಅತಿದಳ್ಹಂ ಅತಿಪ್ಪಮಾಣಂ। ಮಯಿ ಬ್ಯಾವಟಾತಿ ಮಯಿ ಬ್ಯಾಪಾರಂ ಆಪನ್ನಾ। ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ಹೀನಸ್ಸ ಗಿಹಿಭಾವಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಆವತ್ತಿತ್ವಾ; ಗಿಹೀ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ತಮನಾ ಹೋಥಾತಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ಹೋಥ, ‘ಮಯಾ ಲಭಿತಬ್ಬಂ ಲಭಥ, ಮಯಾ ವಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ ವಸಥ, ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ವೋ ಮಯಾ ಕತೋ’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದತಿ।
Atibāḷhanti atidaḷhaṃ atippamāṇaṃ. Mayi byāvaṭāti mayi byāpāraṃ āpannā. Hīnāyāvattitvāti hīnassa gihibhāvassa atthāya āvattitvā; gihī hutvāti attho. Attamanā hothāti tuṭṭhacittā hotha, ‘mayā labhitabbaṃ labhatha, mayā vasitabbaṭṭhāne vasatha, phāsuvihāro vo mayā kato’ti adhippāyena vadati.
೯೫೮. ಅಸಞ್ಞೀತಿ ಪವತ್ತೋ ವಾದೋ ಅಸಞ್ಞೀವಾದೋ; ಸೋ ತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಸಞ್ಞೀವಾದಾ। ರೂಪೀ ಅತ್ತಾತಿಆದೀಸು ಲಾಭಿನೋ ಕಸಿಣರೂಪಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ರೂಪೀತಿ ದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಅಲಾಭಿನೋ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನೇವ , ಆಜೀವಕಾನಂ ವಿಯ। ಲಾಭಿನೋಯೇವ ಚ ಪನ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರೂಪೀತಿ ದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಅಲಾಭಿನೋ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನೇವ, ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ವಿಯ। ಅಸಞ್ಞೀಭಾವೇ ಪನೇತ್ಥ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಕಾರಣಂ ನ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಹಿ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ವಿಯ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ರೂಪೀ ಚ ಅರೂಪೀ ಚಾತಿ ರೂಪಾರೂಪಮಿಸ್ಸಕಗಾಹವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋಪಿ ತಕ್ಕಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ನೇವ ರೂಪೀ ನಾರೂಪೀತಿ ಪನ ಏಕನ್ತತೋ ತಕ್ಕಿಕದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ಅನ್ತವಾತಿ ಪರಿತ್ತಕಸಿಣಂ ಅತ್ತತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ। ಅನನ್ತವಾತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಕಸಿಣಂ। ಅನ್ತವಾ ಚ ಅನನ್ತವಾ ಚಾತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ಸಪರಿಯನ್ತಂ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಯನ್ತಂ ಕಸಿಣಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನದಿಟ್ಠಿ। ನೇವನ್ತವಾ ನಾನನ್ತವಾತಿ ತಕ್ಕಿಕದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
958. Asaññīti pavatto vādo asaññīvādo; so tesaṃ atthīti asaññīvādā. Rūpī attātiādīsu lābhino kasiṇarūpaṃ attāti gahetvā rūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva , ājīvakānaṃ viya. Lābhinoyeva ca pana arūpasamāpattinimittaṃ attāti gahetvā arūpīti diṭṭhi uppajjati; alābhino takkamatteneva, nigaṇṭhānaṃ viya. Asaññībhāve panettha ekanteneva kāraṇaṃ na pariyesitabbaṃ. Diṭṭhigatiko hi ummattako viya yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti. Rūpī ca arūpī cāti rūpārūpamissakagāhavasena vuttaṃ. Ayaṃ diṭṭhi rūpāvacarārūpāvacarasamāpattilābhinopi takkikassāpi uppajjati. Neva rūpī nārūpīti pana ekantato takkikadiṭṭhiyeva. Antavāti parittakasiṇaṃ attato gaṇhantassa diṭṭhi. Anantavāti appamāṇakasiṇaṃ. Antavā ca anantavā cāti uddhamadho sapariyantaṃ tiriyaṃ apariyantaṃ kasiṇaṃ attāti gahetvā uppannadiṭṭhi. Nevantavā nānantavāti takkikadiṭṭhiyeva. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಅಟ್ಠಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
