| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
៤៩៨. ឥទានិ អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តានិ ទស្សេតុំ បុន កតមេ ធម្មា អព្យាកតាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ បាឡិយំ នយមត្តំ ទស្សេត្វា សព្ពវារា សំខិត្តា។ តេសំ អត្ថោ ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ យោ បនេត្ថ វិសេសោ តំ ទស្សេតុំ អលោភោ អព្យាកតមូលន្តិអាទិ វុត្តំ។ យម្បិ ន វុត្តំ តំ ឯវំ វេទិតព្ពំ – យោ ហិ កាមាវចរកុសលេសុ កម្មទ្វារកម្មបថបុញ្ញកិរិយវត្ថុភេទោ វុត្តោ សោ ឥធ នត្ថិ។ កស្មា? អវិញ្ញត្តិជនកតោ អវិបាកធម្មតោ តថា អប្បវត្តិតោ ច។ យាបិ តា យេវាបនកេសុ ករុណាមុទិតា វុត្តា, តា សត្តារម្មណត្តា វិបាកេសុ ន សន្តិ។ ឯកន្តបរិត្តារម្មណានិ ហិ កាមាវចរវិបាកានិ។ ន កេវលញ្ច ករុណាមុទិតា, វិរតិយោបេត្ថ ន សន្តិ។ ‘បញ្ច សិក្ខាបទានិ កុសលានេវា’តិ (វិភ. ៧១៥) ហិ វុត្តំ។
498. Idāni aṭṭhamahāvipākacittāni dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha pāḷiyaṃ nayamattaṃ dassetvā sabbavārā saṃkhittā. Tesaṃ attho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Yo panettha viseso taṃ dassetuṃ alobho abyākatamūlantiādi vuttaṃ. Yampi na vuttaṃ taṃ evaṃ veditabbaṃ – yo hi kāmāvacarakusalesu kammadvārakammapathapuññakiriyavatthubhedo vutto so idha natthi. Kasmā? Aviññattijanakato avipākadhammato tathā appavattito ca. Yāpi tā yevāpanakesu karuṇāmuditā vuttā, tā sattārammaṇattā vipākesu na santi. Ekantaparittārammaṇāni hi kāmāvacaravipākāni. Na kevalañca karuṇāmuditā, viratiyopettha na santi. ‘Pañca sikkhāpadāni kusalānevā’ti (vibha. 715) hi vuttaṃ.
អសង្ខារសសង្ខារវិធានញ្ចេត្ថ កុសលតោ ចេវ បច្ចយភេទតោ ច វេទិតព្ពំ។ អសង្ខារិកស្ស ហិ កុសលស្ស អសង្ខារិកមេវ វិបាកំ, សសង្ខារិកស្ស សសង្ខារិកំ។ ពលវបច្ចយេហិ ច ឧប្បន្នំ អសង្ខារិកំ, ឥតរេហិ ឥតរំ។ ហីនាទិភេទេបិ ឥមានិ ហីនមជ្ឈិមបណីតេហិ ឆន្ទាទីហិ អនិប្ផាទិតត្តា ហីនមជ្ឈិមបណីតានិ នាម ន ហោន្តិ។ ហីនស្ស បន កុសលស្ស វិបាកំ ហីនំ, មជ្ឈិមស្ស មជ្ឈិមំ, បណីតស្ស បណីតំ។ អធិបតិនោ បេត្ថ ន សន្តិ។ កស្មា? ឆន្ទាទីនិ ធុរំ កត្វា អនុប្បាទេតព្ពតោ។ សេសំ សព្ពំ អដ្ឋសុ កុសលេសុ វុត្តសទិសមេវ។
Asaṅkhārasasaṅkhāravidhānañcettha kusalato ceva paccayabhedato ca veditabbaṃ. Asaṅkhārikassa hi kusalassa asaṅkhārikameva vipākaṃ, sasaṅkhārikassa sasaṅkhārikaṃ. Balavapaccayehi ca uppannaṃ asaṅkhārikaṃ, itarehi itaraṃ. Hīnādibhedepi imāni hīnamajjhimapaṇītehi chandādīhi anipphāditattā hīnamajjhimapaṇītāni nāma na honti. Hīnassa pana kusalassa vipākaṃ hīnaṃ, majjhimassa majjhimaṃ, paṇītassa paṇītaṃ. Adhipatino pettha na santi. Kasmā? Chandādīni dhuraṃ katvā anuppādetabbato. Sesaṃ sabbaṃ aṭṭhasu kusalesu vuttasadisameva.
ឥទានិ ឥមេសំ អដ្ឋន្នំ មហាវិបាកចិត្តានំ វិបច្ចនដ្ឋានំ វេទិតព្ពំ។ ឯតានិ ហិ ចតូសុ ឋានេសុ វិបច្ចន្តិ – បដិសន្ធិយំ, ភវង្គេ, ចុតិយំ, តទារម្មណេតិ។ កថំ? មនុស្សេសុ តាវ កាមាវចរទេវេសុ ច បុញ្ញវន្តានំ ទុហេតុកតិហេតុកានំ បដិសន្ធិគ្គហណកាលេ បដិសន្ធិ ហុត្វា វិបច្ចន្តិ។ បដិសន្ធិយា វីតិវត្តាយ បវត្តេ សដ្ឋិបិ អសីតិបិ វស្សានិ អសង្ខ្យេយ្យម្បិ អាយុកាលំ ភវង្គំ ហុត្វា, ពលវារម្មណេ ឆសុ ទ្វារេសុ តទារម្មណំ ហុត្វា, មរណកាលេ ចុតិ ហុត្វាតិ។ ឯវំ ចតូសុ ឋានេសុ វិបច្ចន្តិ។
Idāni imesaṃ aṭṭhannaṃ mahāvipākacittānaṃ vipaccanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Etāni hi catūsu ṭhānesu vipaccanti – paṭisandhiyaṃ, bhavaṅge, cutiyaṃ, tadārammaṇeti. Kathaṃ? Manussesu tāva kāmāvacaradevesu ca puññavantānaṃ duhetukatihetukānaṃ paṭisandhiggahaṇakāle paṭisandhi hutvā vipaccanti. Paṭisandhiyā vītivattāya pavatte saṭṭhipi asītipi vassāni asaṅkhyeyyampi āyukālaṃ bhavaṅgaṃ hutvā, balavārammaṇe chasu dvāresu tadārammaṇaṃ hutvā, maraṇakāle cuti hutvāti. Evaṃ catūsu ṭhānesu vipaccanti.
តត្ថ សព្ពេបិ សព្ពញ្ញុពោធិសត្តា បច្ឆិមបដិសន្ធិគ្គហណេ បឋមេន សោមនស្សសហគតតិហេតុកអសង្ខារិកមហាវិបាកចិត្តេន បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តិ។ តំ បន មេត្តាបុព្ពភាគចិត្តស្ស វិបាកំ ហោតិ។ តេន ទិន្នាយ បដិសន្ធិយា អសង្ខ្យេយ្យំ អាយុ។ កាលវសេន បន បរិណមតិ។ មហាសីវត្ថេរោ បនាហ – ‘សោមនស្សសហគតតោ ឧបេក្ខាសហគតំ ពលវតរំ។ តេន បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តិ។ តេន គហិតបដិសន្ធិកា ហិ មហជ្ឈាសយា ហោន្តិ។ ទិព្ពេសុបិ អារម្មណេសុ ឧប្បិលាវិនោ ន ហោន្តិ, តិបិដកចូឡនាគត្ថេរាទយោ វិយា’តិ ។ អដ្ឋកថាយំ បន – ‘អយំ ថេរស្ស មនោរថោ,’‘នត្ថិ ឯត’ន្តិ បដិក្ខិបិត្វា ‘សព្ពញ្ញុពោធិសត្តានំ ហិតូបចារោ ពលវា ហោតិ , តស្មា មេត្តាបុព្ពភាគកាមាវចរកុសលវិបាកសោមនស្សសហគតតិហេតុកអសង្ខារិកចិត្តេន បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តី’តិ វុត្តំ។
Tattha sabbepi sabbaññubodhisattā pacchimapaṭisandhiggahaṇe paṭhamena somanassasahagatatihetukaasaṅkhārikamahāvipākacittena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Taṃ pana mettāpubbabhāgacittassa vipākaṃ hoti. Tena dinnāya paṭisandhiyā asaṅkhyeyyaṃ āyu. Kālavasena pana pariṇamati. Mahāsīvatthero panāha – ‘somanassasahagatato upekkhāsahagataṃ balavataraṃ. Tena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Tena gahitapaṭisandhikā hi mahajjhāsayā honti. Dibbesupi ārammaṇesu uppilāvino na honti, tipiṭakacūḷanāgattherādayo viyā’ti . Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘ayaṃ therassa manoratho,’‘natthi eta’nti paṭikkhipitvā ‘sabbaññubodhisattānaṃ hitūpacāro balavā hoti , tasmā mettāpubbabhāgakāmāvacarakusalavipākasomanassasahagatatihetukaasaṅkhārikacittena paṭisandhiṃ gaṇhantī’ti vuttaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / អព្យាកតវិបាកោ • Abyākatavipāko
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
