| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
៤៩៨. អលោភោ អព្យាកតមូលន្តិអាទីសុ កុសលបក្ខេ តាវ អលោភាទោសានំ និទ្ទេសេសុ ‘‘យោ តស្មិំ សមយេ អលោភោ អលុព្ភនា…បេ.… អលោភោ កុសលមូល’’ន្តិ (ធ. ស. ៣២), ‘‘យោ តស្មិំ សមយេ អទោសោ អទុស្សនា…បេ.… អទោសោ កុសលមូល’’ន្តិ (ធ. ស. ៣៣) ច វុត្តត្តា ឥធាបិ តំនិទ្ទេសេសុ ‘‘អលោភោ អព្យាកតមូល’’ន្តិ ‘‘អទោសោ អព្យាកតមូល’’ន្តិ វចនំ យុជ្ជេយ្យ។ បញ្ញិន្ទ្រិយាទិនិទ្ទេសេសុ បន ‘‘បញ្ញារតនំ អមោហោ ធម្មវិចយោ សម្មាទិដ្ឋី’’តិ (ធ. ស. ៣៤, ៣៧) ឯវំ តត្ថបិ វុត្តំ, ន វុត្តំ ‘‘អមោហោ កុសលមូល’’ន្តិ។ តស្មា ឥធាបិ ‘‘អមោហោ អព្យាកតមូល’’ន្តិ បាឋេន ន ភវិតព្ពំ សិយា។ អលោភាទោសានំ វិយ អមោហស្សបិ អព្យាកតមូលទស្សនត្ថំ បនេតំ វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ អវិញ្ញត្តិជនកតោតិ កាយវចីកម្មទ្វារនិវារណំ ករោតិ។ អវិបាកធម្មតោតិ មនោកម្មទ្វារនិវារណញ្ច។ វិបាកធម្មានញ្ហិ កម្មទ្វារំ វុត្តន្តិ។ តថា អប្បវត្តិតោតិ ទានាទិបុញ្ញកិរិយភាវេន អប្បវត្តិតោ។ ឯតេន បុញ្ញកិរិយវត្ថុភេទមេវ និវារេតិ។
498. Alobhoabyākatamūlantiādīsu kusalapakkhe tāva alobhādosānaṃ niddesesu ‘‘yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā…pe… alobho kusalamūla’’nti (dha. sa. 32), ‘‘yo tasmiṃ samaye adoso adussanā…pe… adoso kusalamūla’’nti (dha. sa. 33) ca vuttattā idhāpi taṃniddesesu ‘‘alobho abyākatamūla’’nti ‘‘adoso abyākatamūla’’nti vacanaṃ yujjeyya. Paññindriyādiniddesesu pana ‘‘paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhī’’ti (dha. sa. 34, 37) evaṃ tatthapi vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘amoho kusalamūla’’nti. Tasmā idhāpi ‘‘amoho abyākatamūla’’nti pāṭhena na bhavitabbaṃ siyā. Alobhādosānaṃ viya amohassapi abyākatamūladassanatthaṃ panetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Aviññattijanakatoti kāyavacīkammadvāranivāraṇaṃ karoti. Avipākadhammatoti manokammadvāranivāraṇañca. Vipākadhammānañhi kammadvāraṃ vuttanti. Tathā appavattitoti dānādipuññakiriyabhāvena appavattito. Etena puññakiriyavatthubhedameva nivāreti.
ពលវបច្ចយេហីតិ បយោគេន វិនា និប្ផន្នេហិ អារម្មណាទិបច្ចយេហិ។ អសង្ខារិកាទីសុ ហិ យេន កេនចិ ចិត្តេន កម្មេ អាយូហិតេ អសង្ខារេន អប្បយោគេន កម្មកម្មនិមិត្តគតិនិមិត្តបច្ចុបដ្ឋានេ បដិសន្ធិ ឧប្បជ្ជមានា អសង្ខារិកា ហោតិ, សសង្ខារេន សប្បយោគេន កម្មាទិបច្ចុបដ្ឋានេ សសង្ខារិកា។ ភវង្គចុតិយោ បន បដិសន្ធិសទិសាវ។ តទារម្មណញ្ច កុសលាកុសលានិ វិយ អសង្ខារិកំ សសង្ខារិកញ្ច ទដ្ឋព្ពន្តិ។ ឯតេសុ ពលវំ ទុព្ពលញ្ច វិចារេតុំ ‘‘តត្ថ សព្ពេបិ សព្ពញ្ញុពោធិសត្តា’’តិអាទិមាហ។ កាលវសេន បន បរិណមតីតិ អប្បាយុកសំវត្តនិកកម្មពហុលេ កាលេ តំកម្មសហិតសន្តានជនិតសុក្កសោណិតបច្ចយានំ តំមូលកានំ ចន្ទសូរិយវិសមបរិវត្តាទិជនិតឧតាហារាទិវិសមបច្ចយានញ្ច វសេន បរិណមតិ។
Balavapaccayehīti payogena vinā nipphannehi ārammaṇādipaccayehi. Asaṅkhārikādīsu hi yena kenaci cittena kamme āyūhite asaṅkhārena appayogena kammakammanimittagatinimittapaccupaṭṭhāne paṭisandhi uppajjamānā asaṅkhārikā hoti, sasaṅkhārena sappayogena kammādipaccupaṭṭhāne sasaṅkhārikā. Bhavaṅgacutiyo pana paṭisandhisadisāva. Tadārammaṇañca kusalākusalāni viya asaṅkhārikaṃ sasaṅkhārikañca daṭṭhabbanti. Etesu balavaṃ dubbalañca vicāretuṃ ‘‘tattha sabbepi sabbaññubodhisattā’’tiādimāha. Kālavasena pana pariṇamatīti appāyukasaṃvattanikakammabahule kāle taṃkammasahitasantānajanitasukkasoṇitapaccayānaṃ taṃmūlakānaṃ candasūriyavisamaparivattādijanitautāhārādivisamapaccayānañca vasena pariṇamati.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / អព្យាកតវិបាកោ • Abyākatavipāko
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
