| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
៤៩៨. វិបាកធម្មានំ កម្មទ្វារំ វុត្តំ ទ្វារកថាយំ ‘‘តេភូមកកុសលាកុសលោ ឯកូនតិំសវិធោ មនោ’’តិ (ធ. ស. អដ្ឋ. មនោកម្មទ្វារកថា)។ បយោគេនាតិ អត្តនា បរេហិ វា កតេន ឧស្សាហនបយោគេន។ កុសលាកុសលានិ វិយ យេសំ តំ តទារម្មណំ អនុពន្ធភូតំ។ បឋមបញ្ចមចិត្តានំ អញ្ញមញ្ញពលវទុព្ពលភាវវិចារេន ទុតិយឆដ្ឋាទីនម្បិ សោ វិចារិតោ ហោតីតិ ‘‘ឯតេសុ ពលវំ ទុព្ពលញ្ច វិចារេតុ’’ន្តិ វុត្តំ។ យថា សាលិអាទីនំ ថទ្ធមុទុភូមិវសេន តិណាទីនំ អនីហរណនីហរណវសេន ឧតុអាទិអវសេសបច្ចយានំ វិបត្តិសម្បត្តិវសេន ច ផលវិសេសយោគោ, ឯវំ កម្មស្ស សុគតិទុគ្គតិវសេន អវិសុទ្ធវិសុទ្ធបយោគវសេន ឧបបត្តិយា វិបត្តិសម្បត្តិវសេន ច វិសិដ្ឋផលតាយ បរិណមនំ, ឯវមេវ គិម្ហវស្សកាលាទីសុ ពីជានំ ផលវិសេសយោគោ វិយ តំតំកាលវិសេសេន កម្មស្ស ផលវិសេសយោគោ ហោតីតិ អាហ ‘‘កាលវសេន បរិណមតី’’តិ។ សុក្កសោណិតបច្ចយានន្តិ កម្មវិសេសបរិភាវិតសន្តានុប្បន្នតាយ សុក្កសោណិតានំ អាយុវិសេសហេតុភាវមាហ សុក្កសោណិតវសេនបិ វណ្ណាទិវិសេសទស្សនតោ, យេន ‘‘បិតូនំ អាការំ បុត្តោ អនុវិទហតី’’តិ វុច្ចតិ។ តំមូលកានន្តិ អប្បាយុកសំវត្តនិយកម្មមូលកានំ។ អាហារាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន វិសមូបក្កមាទយោ បរិគ្គណ្ហាតិ។
498. Vipākadhammānaṃ kammadvāraṃ vuttaṃ dvārakathāyaṃ ‘‘tebhūmakakusalākusalo ekūnatiṃsavidho mano’’ti (dha. sa. aṭṭha. manokammadvārakathā). Payogenāti attanā parehi vā katena ussāhanapayogena. Kusalākusalāni viya yesaṃ taṃ tadārammaṇaṃ anubandhabhūtaṃ. Paṭhamapañcamacittānaṃ aññamaññabalavadubbalabhāvavicārena dutiyachaṭṭhādīnampi so vicārito hotīti ‘‘etesu balavaṃ dubbalañca vicāretu’’nti vuttaṃ. Yathā sāliādīnaṃ thaddhamudubhūmivasena tiṇādīnaṃ anīharaṇanīharaṇavasena utuādiavasesapaccayānaṃ vipattisampattivasena ca phalavisesayogo, evaṃ kammassa sugatiduggativasena avisuddhavisuddhapayogavasena upapattiyā vipattisampattivasena ca visiṭṭhaphalatāya pariṇamanaṃ, evameva gimhavassakālādīsu bījānaṃ phalavisesayogo viya taṃtaṃkālavisesena kammassa phalavisesayogo hotīti āha ‘‘kālavasena pariṇamatī’’ti. Sukkasoṇitapaccayānanti kammavisesaparibhāvitasantānuppannatāya sukkasoṇitānaṃ āyuvisesahetubhāvamāha sukkasoṇitavasenapi vaṇṇādivisesadassanato, yena ‘‘pitūnaṃ ākāraṃ putto anuvidahatī’’ti vuccati. Taṃmūlakānanti appāyukasaṃvattaniyakammamūlakānaṃ. Āhārādīti ādi-saddena visamūpakkamādayo pariggaṇhāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / អព្យាកតវិបាកោ • Abyākatavipāko
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / អដ្ឋមហាវិបាកចិត្តវណ្ណនា • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
