| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
೪೯೮. ಅಲೋಭೋ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸು ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ತಾವ ಅಲೋಭಾದೋಸಾನಂ ನಿದ್ದೇಸೇಸು ‘‘ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಲೋಭೋ ಅಲುಬ್ಭನಾ…ಪೇ॰… ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೩೨), ‘‘ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅದೋಸೋ ಅದುಸ್ಸನಾ…ಪೇ॰… ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೩೩) ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧಾಪಿ ತಂನಿದ್ದೇಸೇಸು ‘‘ಅಲೋಭೋ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲ’’ನ್ತಿ ‘‘ಅದೋಸೋ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿನಿದ್ದೇಸೇಸು ಪನ ‘‘ಪಞ್ಞಾರತನಂ ಅಮೋಹೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೩೪, ೩೭) ಏವಂ ತತ್ಥಪಿ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಧಾಪಿ ‘‘ಅಮೋಹೋ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಅಲೋಭಾದೋಸಾನಂ ವಿಯ ಅಮೋಹಸ್ಸಪಿ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕತೋತಿ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮದ್ವಾರನಿವಾರಣಂ ಕರೋತಿ। ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತೋತಿ ಮನೋಕಮ್ಮದ್ವಾರನಿವಾರಣಞ್ಚ। ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಾನಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಂ ವುತ್ತನ್ತಿ। ತಥಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋತಿ ದಾನಾದಿಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಭಾವೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ। ಏತೇನ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುಭೇದಮೇವ ನಿವಾರೇತಿ।
498. Alobhoabyākatamūlantiādīsu kusalapakkhe tāva alobhādosānaṃ niddesesu ‘‘yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā…pe… alobho kusalamūla’’nti (dha. sa. 32), ‘‘yo tasmiṃ samaye adoso adussanā…pe… adoso kusalamūla’’nti (dha. sa. 33) ca vuttattā idhāpi taṃniddesesu ‘‘alobho abyākatamūla’’nti ‘‘adoso abyākatamūla’’nti vacanaṃ yujjeyya. Paññindriyādiniddesesu pana ‘‘paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhī’’ti (dha. sa. 34, 37) evaṃ tatthapi vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘amoho kusalamūla’’nti. Tasmā idhāpi ‘‘amoho abyākatamūla’’nti pāṭhena na bhavitabbaṃ siyā. Alobhādosānaṃ viya amohassapi abyākatamūladassanatthaṃ panetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Aviññattijanakatoti kāyavacīkammadvāranivāraṇaṃ karoti. Avipākadhammatoti manokammadvāranivāraṇañca. Vipākadhammānañhi kammadvāraṃ vuttanti. Tathā appavattitoti dānādipuññakiriyabhāvena appavattito. Etena puññakiriyavatthubhedameva nivāreti.
ಬಲವಪಚ್ಚಯೇಹೀತಿ ಪಯೋಗೇನ ವಿನಾ ನಿಪ್ಫನ್ನೇಹಿ ಆರಮ್ಮಣಾದಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ। ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಾದೀಸು ಹಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚಿತ್ತೇನ ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ಅಸಙ್ಖಾರೇನ ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಗತಿನಿಮಿತ್ತಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಾ ಹೋತಿ, ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಮ್ಮಾದಿಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೇ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಾ। ಭವಙ್ಗಚುತಿಯೋ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಸದಿಸಾವ। ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ ವಿಯ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಞ್ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ। ಏತೇಸು ಬಲವಂ ದುಬ್ಬಲಞ್ಚ ವಿಚಾರೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಾಲವಸೇನ ಪನ ಪರಿಣಮತೀತಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಸಂವತ್ತನಿಕಕಮ್ಮಬಹುಲೇ ಕಾಲೇ ತಂಕಮ್ಮಸಹಿತಸನ್ತಾನಜನಿತಸುಕ್ಕಸೋಣಿತಪಚ್ಚಯಾನಂ ತಂಮೂಲಕಾನಂ ಚನ್ದಸೂರಿಯವಿಸಮಪರಿವತ್ತಾದಿಜನಿತಉತಾಹಾರಾದಿವಿಸಮಪಚ್ಚಯಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪರಿಣಮತಿ।
Balavapaccayehīti payogena vinā nipphannehi ārammaṇādipaccayehi. Asaṅkhārikādīsu hi yena kenaci cittena kamme āyūhite asaṅkhārena appayogena kammakammanimittagatinimittapaccupaṭṭhāne paṭisandhi uppajjamānā asaṅkhārikā hoti, sasaṅkhārena sappayogena kammādipaccupaṭṭhāne sasaṅkhārikā. Bhavaṅgacutiyo pana paṭisandhisadisāva. Tadārammaṇañca kusalākusalāni viya asaṅkhārikaṃ sasaṅkhārikañca daṭṭhabbanti. Etesu balavaṃ dubbalañca vicāretuṃ ‘‘tattha sabbepi sabbaññubodhisattā’’tiādimāha. Kālavasena pana pariṇamatīti appāyukasaṃvattanikakammabahule kāle taṃkammasahitasantānajanitasukkasoṇitapaccayānaṃ taṃmūlakānaṃ candasūriyavisamaparivattādijanitautāhārādivisamapaccayānañca vasena pariṇamati.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಅಬ್ಯಾಕತವಿಪಾಕೋ • Abyākatavipāko
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
