| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਅਟ੍ਠਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
੪੯੮. ਇਦਾਨਿ ਅਟ੍ਠਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਨਯਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬવਾਰਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤਾ। ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਸੇਸੋ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਲੋਭੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਮ੍ਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਤਂ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਯੋ ਹਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲੇਸੁ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਕਮ੍ਮਪਥਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਭੇਦੋ વੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਇਧ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਜਨਕਤੋ ਅવਿਪਾਕਧਮ੍ਮਤੋ ਤਥਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਚ। ਯਾਪਿ ਤਾ ਯੇવਾਪਨਕੇਸੁ ਕਰੁਣਾਮੁਦਿਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕੇਸੁ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਹਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਕਰੁਣਾਮੁਦਿਤਾ, વਿਰਤਿਯੋਪੇਤ੍ਥ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ‘ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨੇવਾ’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੧੫) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।
498. Idāni aṭṭhamahāvipākacittāni dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha pāḷiyaṃ nayamattaṃ dassetvā sabbavārā saṃkhittā. Tesaṃ attho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Yo panettha viseso taṃ dassetuṃ alobho abyākatamūlantiādi vuttaṃ. Yampi na vuttaṃ taṃ evaṃ veditabbaṃ – yo hi kāmāvacarakusalesu kammadvārakammapathapuññakiriyavatthubhedo vutto so idha natthi. Kasmā? Aviññattijanakato avipākadhammato tathā appavattito ca. Yāpi tā yevāpanakesu karuṇāmuditā vuttā, tā sattārammaṇattā vipākesu na santi. Ekantaparittārammaṇāni hi kāmāvacaravipākāni. Na kevalañca karuṇāmuditā, viratiyopettha na santi. ‘Pañca sikkhāpadāni kusalānevā’ti (vibha. 715) hi vuttaṃ.
ਅਸਙ੍ਖਾਰਸਸਙ੍ਖਾਰવਿਧਾਨਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਕੁਸਲਤੋ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯਭੇਦਤੋ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਹਿ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਮੇવ વਿਪਾਕਂ, ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਸ੍ਸ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ। ਬਲવਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਂ, ਇਤਰੇਹਿ ਇਤਰਂ। ਹੀਨਾਦਿਭੇਦੇਪਿ ਇਮਾਨਿ ਹੀਨਮਜ੍ਝਿਮਪਣੀਤੇਹਿ ਛਨ੍ਦਾਦੀਹਿ ਅਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਹੀਨਮਜ੍ਝਿਮਪਣੀਤਾਨਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਸ੍ਸ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਹੀਨਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝਿਮਂ, ਪਣੀਤਸ੍ਸ ਪਣੀਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਨੋ ਪੇਤ੍ਥ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਛਨ੍ਦਾਦੀਨਿ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਟ੍ਠਸੁ ਕੁਸਲੇਸੁ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવ।
Asaṅkhārasasaṅkhāravidhānañcettha kusalato ceva paccayabhedato ca veditabbaṃ. Asaṅkhārikassa hi kusalassa asaṅkhārikameva vipākaṃ, sasaṅkhārikassa sasaṅkhārikaṃ. Balavapaccayehi ca uppannaṃ asaṅkhārikaṃ, itarehi itaraṃ. Hīnādibhedepi imāni hīnamajjhimapaṇītehi chandādīhi anipphāditattā hīnamajjhimapaṇītāni nāma na honti. Hīnassa pana kusalassa vipākaṃ hīnaṃ, majjhimassa majjhimaṃ, paṇītassa paṇītaṃ. Adhipatino pettha na santi. Kasmā? Chandādīni dhuraṃ katvā anuppādetabbato. Sesaṃ sabbaṃ aṭṭhasu kusalesu vuttasadisameva.
ਇਦਾਨਿ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਂ વਿਪਚ੍ਚਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤਾਨਿ ਹਿ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿ – ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ, ਭવਙ੍ਗੇ, ਚੁਤਿਯਂ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣੇਤਿ। ਕਥਂ? ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਤਾવ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવੇਸੁ ਚ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਦੁਹੇਤੁਕਤਿਹੇਤੁਕਾਨਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ વੀਤਿવਤ੍ਤਾਯ ਪવਤ੍ਤੇ ਸਟ੍ਠਿਪਿ ਅਸੀਤਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਆਯੁਕਾਲਂ ਭવਙ੍ਗਂ ਹੁਤ੍વਾ, ਬਲવਾਰਮ੍ਮਣੇ ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਹੁਤ੍વਾ, ਮਰਣਕਾਲੇ ਚੁਤਿ ਹੁਤ੍વਾਤਿ। ਏવਂ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।
Idāni imesaṃ aṭṭhannaṃ mahāvipākacittānaṃ vipaccanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Etāni hi catūsu ṭhānesu vipaccanti – paṭisandhiyaṃ, bhavaṅge, cutiyaṃ, tadārammaṇeti. Kathaṃ? Manussesu tāva kāmāvacaradevesu ca puññavantānaṃ duhetukatihetukānaṃ paṭisandhiggahaṇakāle paṭisandhi hutvā vipaccanti. Paṭisandhiyā vītivattāya pavatte saṭṭhipi asītipi vassāni asaṅkhyeyyampi āyukālaṃ bhavaṅgaṃ hutvā, balavārammaṇe chasu dvāresu tadārammaṇaṃ hutvā, maraṇakāle cuti hutvāti. Evaṃ catūsu ṭhānesu vipaccanti.
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਛਿਮਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣੇ ਪਠਮੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਤਿਹੇਤੁਕਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਮੇਤ੍ਤਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਦਿਨ੍ਨਾਯ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਆਯੁ। ਕਾਲવਸੇਨ ਪਨ ਪਰਿਣਮਤਿ। ਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨਾਹ – ‘ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਂ ਬਲવਤਰਂ। ਤੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾ ਹਿ ਮਹਜ੍ਝਾਸਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਦਿਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਉਪ੍ਪਿਲਾવਿਨੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ વਿਯਾ’ਤਿ । ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘ਅਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਨੋਰਥੋ,’‘ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤੂਪਚਾਰੋ ਬਲવਾ ਹੋਤਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਮੇਤ੍ਤਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਤਿਹੇਤੁਕਅਸਙ੍ਖਾਰਿਕਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tattha sabbepi sabbaññubodhisattā pacchimapaṭisandhiggahaṇe paṭhamena somanassasahagatatihetukaasaṅkhārikamahāvipākacittena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Taṃ pana mettāpubbabhāgacittassa vipākaṃ hoti. Tena dinnāya paṭisandhiyā asaṅkhyeyyaṃ āyu. Kālavasena pana pariṇamati. Mahāsīvatthero panāha – ‘somanassasahagatato upekkhāsahagataṃ balavataraṃ. Tena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Tena gahitapaṭisandhikā hi mahajjhāsayā honti. Dibbesupi ārammaṇesu uppilāvino na honti, tipiṭakacūḷanāgattherādayo viyā’ti . Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘ayaṃ therassa manoratho,’‘natthi eta’nti paṭikkhipitvā ‘sabbaññubodhisattānaṃ hitūpacāro balavā hoti , tasmā mettāpubbabhāgakāmāvacarakusalavipākasomanassasahagatatihetukaasaṅkhārikacittena paṭisandhiṃ gaṇhantī’ti vuttaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਪਾਕੋ • Abyākatavipāko
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ਅਟ੍ਠਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਅਟ੍ਠਮਹਾવਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
