Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
မေဏ္ဍကပဉ္ဟာရမ္ဘကထာ
Meṇḍakapañhārambhakathā
အဋ္ဌမန္တပရိဝဇ္ဇနီယဋ္ဌာနာနိ
Aṭṭhamantaparivajjanīyaṭṭhānāni
မိလိန္ဒော ဉာဏဘေဒာယ၊ နာဂသေနမုပာဂမိ။
Milindo ñāṇabhedāya, nāgasenamupāgami.
ဝသန္တော တသ္သ ဆာယာယ၊ ပရိပုစ္ဆံ ပုနပ္ပုနံ။
Vasanto tassa chāyāya, paripucchaṃ punappunaṃ;
ပဘိန္နဗုဒ္ဓိ ဟုတ္ဝာန၊ သောပိ အာသိ တိပေဋကော။
Pabhinnabuddhi hutvāna, sopi āsi tipeṭako.
နဝင္ဂံ အနုမဇ္ဇန္တော၊ ရတ္တိဘာဂေ ရဟောဂတော။
Navaṅgaṃ anumajjanto, rattibhāge rahogato;
အဒ္ဒက္ခိ မေဏ္ဍကေ ပဉ္ဟေ၊ ဒုန္နိဝေဌေ သနိဂ္ဂဟေ။
Addakkhi meṇḍake pañhe, dunniveṭhe saniggahe.
‘‘ပရိယာယဘာသိတံ အတ္ထိ၊ အတ္ထိ သန္ဓာယဘာသိတံ။
‘‘Pariyāyabhāsitaṃ atthi, atthi sandhāyabhāsitaṃ;
သဘာဝဘာသိတံ အတ္ထိ၊ ဓမ္မရာဇသ္သ သာသနေ။
Sabhāvabhāsitaṃ atthi, dhammarājassa sāsane.
‘‘တေသမတ္ထံ အဝိညာယ၊ မေဏ္ဍကေ ဇိနဘာသိတေ။
‘‘Tesamatthaṃ aviññāya, meṇḍake jinabhāsite;
အနာဂတမ္ဟိ အဒ္ဓာနေ၊ ဝိဂ္ဂဟော တတ္ထ ဟေသ္သတိ။
Anāgatamhi addhāne, viggaho tattha hessati.
‘‘ဟန္ဒ ကထိံ ပသာဒေတ္ဝာ၊ ဆေဇ္ဇာပေသ္သာမိ မေဏ္ဍကေ။
‘‘Handa kathiṃ pasādetvā, chejjāpessāmi meṇḍake;
တသ္သ နိဒ္ဒိဋ္ဌမဂ္ဂေန၊ နိဒ္ဒိသိသ္သန္တ္ယနာဂတေ’’တိ။
Tassa niddiṭṭhamaggena, niddisissantyanāgate’’ti.
အထ ခော မိလိန္ဒော ရာဇာ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ဥဒ္ဓသ္တေ 3 အရုဏေ သီသံ န္ဟတ္ဝာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အနုသ္သရိတ္ဝာ အဋ္ဌ ဝတ္တပဒာနိ သမာဒိယိ ‘‘ဣတော မေ အနာဂတာနိ သတ္တ ဒိဝသာနိ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိတ္ဝာ တပော စရိတဗ္ဗော ဘဝိသ္သတိ , သောဟံ စိဏ္ဏတပော သမာနော အာစရိယံ အာရာဓေတ္ဝာ မေဏ္ဍကေ ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိသ္သာမီ’’တိ။ အထ ခော မိလိန္ဒော ရာဇာ ပကတိဒုသ္သယုဂံ အပနေတ္ဝာ အာဘရဏာနိ စ ဩမုဉ္စိတ္ဝာ ကာသာဝံ နိဝာသေတ္ဝာ မုဏ္ဍကပဋိသီသကံ သီသေ ပဋိမုဉ္စိတ္ဝာ မုနိဘာဝမုပဂန္တ္ဝာ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိ ‘‘ဣမံ သတ္တာဟံ မယာ န ရာဇတ္ထော အနုသာသိတဗ္ဗော, န ရာဂူပသဉ္ဟိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န ဒောသူပသဉ္ဟိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ, န မောဟူပသဉ္ဟိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ, ဒာသကမ္မကရပောရိသေ ဇနေပိ နိဝာတဝုတ္တိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ, ကာယိကံ ဝာစသိကံ အနုရက္ခိတဗ္ဗံ, ဆပိ အာယတနာနိ နိရဝသေသတော အနုရက္ခိတဗ္ဗာနိ, မေတ္တာဘာဝနာယ မာနသံ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိတ္ဝာ တေသ္ဝေဝ အဋ္ဌသု ဂုဏေသု မာနသံ ပတိဋ္ဌပေတ္ဝာ ဗဟိ အနိက္ခမိတ္ဝာ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတ္ဝာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဂေဝ ပာတရာသံ ကတ္ဝာ ဩက္ခိတ္တစက္ခု မိတဘာဏီ သုသဏ္ဌိတေန ဣရိယာပထေန အဝိက္ခိတ္တေန စိတ္တေန ဟဋ္ဌေန ဥဒဂ္ဂေန ဝိပ္ပသန္နေန ထေရံ နာဂသေနံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ထေရသ္သ ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဌိတော ဣဒမဝောစ –
Atha kho milindo rājā pabhātāya rattiyā uddhaste 4 aruṇe sīsaṃ nhatvā sirasi añjaliṃ paggahetvā atītānāgatapaccuppanne sammāsambuddhe anussaritvā aṭṭha vattapadāni samādiyi ‘‘ito me anāgatāni satta divasāni aṭṭha guṇe samādiyitvā tapo caritabbo bhavissati , sohaṃ ciṇṇatapo samāno ācariyaṃ ārādhetvā meṇḍake pañhe pucchissāmī’’ti. Atha kho milindo rājā pakatidussayugaṃ apanetvā ābharaṇāni ca omuñcitvā kāsāvaṃ nivāsetvā muṇḍakapaṭisīsakaṃ sīse paṭimuñcitvā munibhāvamupagantvā aṭṭha guṇe samādiyi ‘‘imaṃ sattāhaṃ mayā na rājattho anusāsitabbo, na rāgūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na dosūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na mohūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, dāsakammakaraporise janepi nivātavuttinā bhavitabbaṃ, kāyikaṃ vācasikaṃ anurakkhitabbaṃ, chapi āyatanāni niravasesato anurakkhitabbāni, mettābhāvanāya mānasaṃ pakkhipitabba’’nti. Ime aṭṭha guṇe samādiyitvā tesveva aṭṭhasu guṇesu mānasaṃ patiṭṭhapetvā bahi anikkhamitvā sattāhaṃ vītināmetvā aṭṭhame divase pabhātāya rattiyā pageva pātarāsaṃ katvā okkhittacakkhu mitabhāṇī susaṇṭhitena iriyāpathena avikkhittena cittena haṭṭhena udaggena vippasannena theraṃ nāgasenaṃ upasaṅkamitvā therassa pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ ṭhito idamavoca –
‘‘အတ္ထိ မေ, ဘန္တေ နာဂသေန, ကောစိ အတ္ထော တုမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယိတဗ္ဗော, န တတ္ထ အညော ကောစိ တတိယော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော, သုညေ ဩကာသေ ပဝိဝိတ္တေ အရညေ အဋ္ဌင္ဂုပာဂတေ သမဏသာရုပ္ပေ။ တတ္ထ သော ပဉ္ဟော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဘဝိသ္သတိ, တတ္ထ မေ ဂုယ္ဟံ န ကာတဗ္ဗံ န ရဟသ္သကံ, အရဟာမဟံ ရဟသ္သကံ သုဏိတုံ သုမန္တနေ ဥပဂတေ, ဥပမာယပိ သော အတ္ထော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော, ယထာ ကိံ ဝိယ, ယထာ နာမ, ဘန္တေ နာဂသေန, မဟာပထဝီ နိက္ခေပံ အရဟတိ နိက္ခေပေ ဥပဂတေ။ ဧဝမေဝ ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, အရဟာမဟံ ရဟသ္သကံ သုဏိတုံ သုမန္တနေ ဥပဂတေ’’တိ။ ဂရုနာ သဟ ပဝိဝိတ္တပဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ ဣဒမဝောစ – ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဣဓ ပုရိသေန မန္တယိတုကာမေန အဋ္ဌ ဌာနာနိ ပရိဝဇ္ဇယိတဗ္ဗာနိ ဘဝန္တိ, န တေသု ဌာနေသု ဝိညူ ပုရိသော အတ္ထံ မန္တေတိ, မန္တိတောပိ အတ္ထော ပရိပတတိ န သမ္ဘဝတိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ? ဝိသမဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ, သဘယံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ, အတိဝာတဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ, ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ, ဒေဝဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ, ပန္ထော ပရိဝဇ္ဇနီယော, သင္ဂာမော 5 ပရိဝဇ္ဇနီယော, ဥဒကတိတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ ပရိဝဇ္ဇနီယာနီ’’တိ။
‘‘Atthi me, bhante nāgasena, koci attho tumhehi saddhiṃ mantayitabbo, na tattha añño koci tatiyo icchitabbo, suññe okāse pavivitte araññe aṭṭhaṅgupāgate samaṇasāruppe. Tattha so pañho pucchitabbo bhavissati, tattha me guyhaṃ na kātabbaṃ na rahassakaṃ, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate, upamāyapi so attho upaparikkhitabbo, yathā kiṃ viya, yathā nāma, bhante nāgasena, mahāpathavī nikkhepaṃ arahati nikkhepe upagate. Evameva kho, bhante nāgasena, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate’’ti. Garunā saha pavivittapavanaṃ pavisitvā idamavoca – ‘‘bhante nāgasena, idha purisena mantayitukāmena aṭṭha ṭhānāni parivajjayitabbāni bhavanti, na tesu ṭhānesu viññū puriso atthaṃ manteti, mantitopi attho paripatati na sambhavati. Katamāni aṭṭha ṭhānāni? Visamaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, sabhayaṃ parivajjanīyaṃ, ativātaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, paṭicchannaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, devaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, pantho parivajjanīyo, saṅgāmo 6 parivajjanīyo, udakatitthaṃ parivajjanīyaṃ. Imāni aṭṭha ṭhānāni parivajjanīyānī’’ti.
ထေရော အာဟ ‘‘ကော ဒောသော ဝိသမဋ္ဌာနေ, သဘယေ, အတိဝာတေ, ပဋိစ္ဆန္နေ, ဒေဝဋ္ဌာနေ, ပန္ထေ, သင္ဂာမေ, ဥဒကတိတ္ထေ’’တိ? ‘‘ဝိသမေ, ဘန္တေ နာဂသေန, မန္တိတော အတ္ထော ဝိကိရတိ ဝိဓမတိ ပဂ္ဃရတိ န သမ္ဘဝတိ, သဘယေ မနော သန္တသ္သတိ, သန္တသ္သိတော န သမ္မာ အတ္ထံ သမနုပသ္သတိ, အတိဝာတေ သဒ္ဒော အဝိဘူတော ဟောတိ, ပဋိစ္ဆန္နေ ဥပသ္သုတိံ တိဋ္ဌန္တိ, ဒေဝဋ္ဌာနေ မန္တိတော အတ္ထော ဂရုကံ ပရိဏမတိ, ပန္ထေ မန္တိတော အတ္ထော တုစ္ဆော ဘဝတိ, သင္ဂာမေ စဉ္စလော ဘဝတိ, ဥဒကတိတ္ထေ ပာကဋော ဘဝတိ။ ဘဝတီဟ –
Thero āha ‘‘ko doso visamaṭṭhāne, sabhaye, ativāte, paṭicchanne, devaṭṭhāne, panthe, saṅgāme, udakatitthe’’ti? ‘‘Visame, bhante nāgasena, mantito attho vikirati vidhamati paggharati na sambhavati, sabhaye mano santassati, santassito na sammā atthaṃ samanupassati, ativāte saddo avibhūto hoti, paṭicchanne upassutiṃ tiṭṭhanti, devaṭṭhāne mantito attho garukaṃ pariṇamati, panthe mantito attho tuccho bhavati, saṅgāme cañcalo bhavati, udakatitthe pākaṭo bhavati. Bhavatīha –
‘‘‘ဝိသမံ သဘယံ အတိဝာတော၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဒေဝနိသ္သိတံ။
‘‘‘Visamaṃ sabhayaṃ ativāto, paṭicchannaṃ devanissitaṃ;
ပန္ထော စ သင္ဂာမော တိတ္ထံ၊ အဋ္ဌေတေ ပရိဝဇ္ဇိယာ’’’တိ။
Pantho ca saṅgāmo titthaṃ, aṭṭhete parivajjiyā’’’ti.
အဋ္ဌ မန္တနသ္သ ပရိဝဇ္ဇနီယဋ္ဌာနာနိ။
Aṭṭha mantanassa parivajjanīyaṭṭhānāni.
Footnotes: