Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi

    මෙණ්‌ඩකපඤ්‌හාරම්‌භකථා

    Meṇḍakapañhārambhakathā

    අට්‌ඨමන්‌තපරිවජ්‌ජනීයට්‌ඨානානි

    Aṭṭhamantaparivajjanīyaṭṭhānāni

    භස්‌සප්‌පවාදො 1 වෙතණ්‌ඩී, අතිබුද්‌ධි විචක්‌ඛණො;

    Bhassappavādo 2 vetaṇḍī, atibuddhi vicakkhaṇo;

    මිලින්‌දො ඤාණභෙදාය, නාගසෙනමුපාගමි.

    Milindo ñāṇabhedāya, nāgasenamupāgami.

    වසන්‌තො තස්‌ස ඡායාය, පරිපුච්‌ඡං පුනප්‌පුනං;

    Vasanto tassa chāyāya, paripucchaṃ punappunaṃ;

    පභින්‌නබුද්‌ධි හුත්‌වාන, සොපි ආසි තිපෙටකො.

    Pabhinnabuddhi hutvāna, sopi āsi tipeṭako.

    නවඞ්‌ගං අනුමජ්‌ජන්‌තො, රත්‌තිභාගෙ රහොගතො;

    Navaṅgaṃ anumajjanto, rattibhāge rahogato;

    අද්‌දක්‌ඛි මෙණ්‌ඩකෙ පඤ්‌හෙ, දුන්‌නිවෙඨෙ සනිග්‌ගහෙ.

    Addakkhi meṇḍake pañhe, dunniveṭhe saniggahe.

    ‘‘පරියායභාසිතං අත්‌ථි, අත්‌ථි සන්‌ධායභාසිතං;

    ‘‘Pariyāyabhāsitaṃ atthi, atthi sandhāyabhāsitaṃ;

    සභාවභාසිතං අත්‌ථි, ධම්‌මරාජස්‌ස සාසනෙ.

    Sabhāvabhāsitaṃ atthi, dhammarājassa sāsane.

    ‘‘තෙසමත්‌ථං අවිඤ්‌ඤාය, මෙණ්‌ඩකෙ ජිනභාසිතෙ;

    ‘‘Tesamatthaṃ aviññāya, meṇḍake jinabhāsite;

    අනාගතම්‌හි අද්‌ධානෙ, විග්‌ගහො තත්‌ථ හෙස්‌සති.

    Anāgatamhi addhāne, viggaho tattha hessati.

    ‘‘හන්‌ද කථිං පසාදෙත්‌වා, ඡෙජ්‌ජාපෙස්‌සාමි මෙණ්‌ඩකෙ;

    ‘‘Handa kathiṃ pasādetvā, chejjāpessāmi meṇḍake;

    තස්‌ස නිද්‌දිට්‌ඨමග්‌ගෙන, නිද්‌දිසිස්‌සන්‌ත්‍යනාගතෙ’’ති.

    Tassa niddiṭṭhamaggena, niddisissantyanāgate’’ti.

    අථ ඛො මිලින්‌දො රාජා පභාතාය රත්‌තියා උද්‌ධස්‌තෙ 3 අරුණෙ සීසං න්‌හත්‌වා සිරසි අඤ්‌ජලිං පග්‌ගහෙත්‌වා අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙ අනුස්‌සරිත්‌වා අට්‌ඨ වත්‌තපදානි සමාදියි ‘‘ඉතො මෙ අනාගතානි සත්‌ත දිවසානි අට්‌ඨ ගුණෙ සමාදියිත්‌වා තපො චරිතබ්‌බො භවිස්‌සති , සොහං චිණ්‌ණතපො සමානො ආචරියං ආරාධෙත්‌වා මෙණ්‌ඩකෙ පඤ්‌හෙ පුච්‌ඡිස්‌සාමී’’ති. අථ ඛො මිලින්‌දො රාජා පකතිදුස්‌සයුගං අපනෙත්‌වා ආභරණානි ච ඔමුඤ්‌චිත්‌වා කාසාවං නිවාසෙත්‌වා මුණ්‌ඩකපටිසීසකං සීසෙ පටිමුඤ්‌චිත්‌වා මුනිභාවමුපගන්‌ත්‌වා අට්‌ඨ ගුණෙ සමාදියි ‘‘ඉමං සත්‌තාහං මයා න රාජත්‌ථො අනුසාසිතබ්‌බො, න රාගූපසඤ්‌හිතං චිත්‌තං උප්‌පාදෙතබ්‌බං, න දොසූපසඤ්‌හිතං චිත්‌තං උප්‌පාදෙතබ්‌බං, න මොහූපසඤ්‌හිතං චිත්‌තං උප්‌පාදෙතබ්‌බං, දාසකම්‌මකරපොරිසෙ ජනෙපි නිවාතවුත්‌තිනා භවිතබ්‌බං, කායිකං වාචසිකං අනුරක්‌ඛිතබ්‌බං, ඡපි ආයතනානි නිරවසෙසතො අනුරක්‌ඛිතබ්‌බානි, මෙත්‌තාභාවනාය මානසං පක්‌ඛිපිතබ්‌බ’’න්‌ති. ඉමෙ අට්‌ඨ ගුණෙ සමාදියිත්‌වා තෙස්‌වෙව අට්‌ඨසු ගුණෙසු මානසං පතිට්‌ඨපෙත්‌වා බහි අනික්‌ඛමිත්‌වා සත්‌තාහං වීතිනාමෙත්‌වා අට්‌ඨමෙ දිවසෙ පභාතාය රත්‌තියා පගෙව පාතරාසං කත්‌වා ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛු මිතභාණී සුසණ්‌ඨිතෙන ඉරියාපථෙන අවික්‌ඛිත්‌තෙන චිත්‌තෙන හට්‌ඨෙන උදග්‌ගෙන විප්‌පසන්‌නෙන ථෙරං නාගසෙනං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ථෙරස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං ඨිතො ඉදමවොච –

    Atha kho milindo rājā pabhātāya rattiyā uddhaste 4 aruṇe sīsaṃ nhatvā sirasi añjaliṃ paggahetvā atītānāgatapaccuppanne sammāsambuddhe anussaritvā aṭṭha vattapadāni samādiyi ‘‘ito me anāgatāni satta divasāni aṭṭha guṇe samādiyitvā tapo caritabbo bhavissati , sohaṃ ciṇṇatapo samāno ācariyaṃ ārādhetvā meṇḍake pañhe pucchissāmī’’ti. Atha kho milindo rājā pakatidussayugaṃ apanetvā ābharaṇāni ca omuñcitvā kāsāvaṃ nivāsetvā muṇḍakapaṭisīsakaṃ sīse paṭimuñcitvā munibhāvamupagantvā aṭṭha guṇe samādiyi ‘‘imaṃ sattāhaṃ mayā na rājattho anusāsitabbo, na rāgūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na dosūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na mohūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, dāsakammakaraporise janepi nivātavuttinā bhavitabbaṃ, kāyikaṃ vācasikaṃ anurakkhitabbaṃ, chapi āyatanāni niravasesato anurakkhitabbāni, mettābhāvanāya mānasaṃ pakkhipitabba’’nti. Ime aṭṭha guṇe samādiyitvā tesveva aṭṭhasu guṇesu mānasaṃ patiṭṭhapetvā bahi anikkhamitvā sattāhaṃ vītināmetvā aṭṭhame divase pabhātāya rattiyā pageva pātarāsaṃ katvā okkhittacakkhu mitabhāṇī susaṇṭhitena iriyāpathena avikkhittena cittena haṭṭhena udaggena vippasannena theraṃ nāgasenaṃ upasaṅkamitvā therassa pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ ṭhito idamavoca –

    ‘‘අත්‌ථි මෙ, භන්‌තෙ නාගසෙන, කොචි අත්‌ථො තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං මන්‌තයිතබ්‌බො, න තත්‌ථ අඤ්‌ඤො කොචි තතියො ඉච්‌ඡිතබ්‌බො, සුඤ්‌ඤෙ ඔකාසෙ පවිවිත්‌තෙ අරඤ්‌ඤෙ අට්‌ඨඞ්‌ගුපාගතෙ සමණසාරුප්‌පෙ. තත්‌ථ සො පඤ්‌හො පුච්‌ඡිතබ්‌බො භවිස්‌සති, තත්‌ථ මෙ ගුය්‌හං න කාතබ්‌බං න රහස්‌සකං, අරහාමහං රහස්‌සකං සුණිතුං සුමන්‌තනෙ උපගතෙ, උපමායපි සො අත්‌ථො උපපරික්‌ඛිතබ්‌බො, යථා කිං විය, යථා නාම, භන්‌තෙ නාගසෙන, මහාපථවී නික්‌ඛෙපං අරහති නික්‌ඛෙපෙ උපගතෙ. එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ නාගසෙන, අරහාමහං රහස්‌සකං සුණිතුං සුමන්‌තනෙ උපගතෙ’’ති. ගරුනා සහ පවිවිත්‌තපවනං පවිසිත්‌වා ඉදමවොච – ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, ඉධ පුරිසෙන මන්‌තයිතුකාමෙන අට්‌ඨ ඨානානි පරිවජ්‌ජයිතබ්‌බානි භවන්‌ති, න තෙසු ඨානෙසු විඤ්‌ඤූ පුරිසො අත්‌ථං මන්‌තෙති, මන්‌තිතොපි අත්‌ථො පරිපතති න සම්‌භවති. කතමානි අට්‌ඨ ඨානානි? විසමට්‌ඨානං පරිවජ්‌ජනීයං, සභයං පරිවජ්‌ජනීයං, අතිවාතට්‌ඨානං පරිවජ්‌ජනීයං, පටිච්‌ඡන්‌නට්‌ඨානං පරිවජ්‌ජනීයං, දෙවට්‌ඨානං පරිවජ්‌ජනීයං, පන්‌ථො පරිවජ්‌ජනීයො, සඞ්‌ගාමො 5 පරිවජ්‌ජනීයො, උදකතිත්‌ථං පරිවජ්‌ජනීයං. ඉමානි අට්‌ඨ ඨානානි පරිවජ්‌ජනීයානී’’ති.

    ‘‘Atthi me, bhante nāgasena, koci attho tumhehi saddhiṃ mantayitabbo, na tattha añño koci tatiyo icchitabbo, suññe okāse pavivitte araññe aṭṭhaṅgupāgate samaṇasāruppe. Tattha so pañho pucchitabbo bhavissati, tattha me guyhaṃ na kātabbaṃ na rahassakaṃ, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate, upamāyapi so attho upaparikkhitabbo, yathā kiṃ viya, yathā nāma, bhante nāgasena, mahāpathavī nikkhepaṃ arahati nikkhepe upagate. Evameva kho, bhante nāgasena, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate’’ti. Garunā saha pavivittapavanaṃ pavisitvā idamavoca – ‘‘bhante nāgasena, idha purisena mantayitukāmena aṭṭha ṭhānāni parivajjayitabbāni bhavanti, na tesu ṭhānesu viññū puriso atthaṃ manteti, mantitopi attho paripatati na sambhavati. Katamāni aṭṭha ṭhānāni? Visamaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, sabhayaṃ parivajjanīyaṃ, ativātaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, paṭicchannaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, devaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, pantho parivajjanīyo, saṅgāmo 6 parivajjanīyo, udakatitthaṃ parivajjanīyaṃ. Imāni aṭṭha ṭhānāni parivajjanīyānī’’ti.

    ථෙරො ආහ ‘‘කො දොසො විසමට්‌ඨානෙ, සභයෙ, අතිවාතෙ, පටිච්‌ඡන්‌නෙ, දෙවට්‌ඨානෙ, පන්‌ථෙ, සඞ්‌ගාමෙ, උදකතිත්‌ථෙ’’ති? ‘‘විසමෙ, භන්‌තෙ නාගසෙන, මන්‌තිතො අත්‌ථො විකිරති විධමති පග්‌ඝරති න සම්‌භවති, සභයෙ මනො සන්‌තස්‌සති, සන්‌තස්‌සිතො න සම්‌මා අත්‌ථං සමනුපස්‌සති, අතිවාතෙ සද්‌දො අවිභූතො හොති, පටිච්‌ඡන්‌නෙ උපස්‌සුතිං තිට්‌ඨන්‌ති, දෙවට්‌ඨානෙ මන්‌තිතො අත්‌ථො ගරුකං පරිණමති, පන්‌ථෙ මන්‌තිතො අත්‌ථො තුච්‌ඡො භවති, සඞ්‌ගාමෙ චඤ්‌චලො භවති, උදකතිත්‌ථෙ පාකටො භවති. භවතීහ –

    Thero āha ‘‘ko doso visamaṭṭhāne, sabhaye, ativāte, paṭicchanne, devaṭṭhāne, panthe, saṅgāme, udakatitthe’’ti? ‘‘Visame, bhante nāgasena, mantito attho vikirati vidhamati paggharati na sambhavati, sabhaye mano santassati, santassito na sammā atthaṃ samanupassati, ativāte saddo avibhūto hoti, paṭicchanne upassutiṃ tiṭṭhanti, devaṭṭhāne mantito attho garukaṃ pariṇamati, panthe mantito attho tuccho bhavati, saṅgāme cañcalo bhavati, udakatitthe pākaṭo bhavati. Bhavatīha –

    ‘‘‘විසමං සභයං අතිවාතො, පටිච්‌ඡන්‌නං දෙවනිස්‌සිතං;

    ‘‘‘Visamaṃ sabhayaṃ ativāto, paṭicchannaṃ devanissitaṃ;

    පන්‌ථො ච සඞ්‌ගාමො තිත්‌ථං, අට්‌ඨෙතෙ පරිවජ්‌ජියා’’’ති.

    Pantho ca saṅgāmo titthaṃ, aṭṭhete parivajjiyā’’’ti.

    අට්‌ඨ මන්‌තනස්‌ස පරිවජ්‌ජනීයට්‌ඨානානි.

    Aṭṭha mantanassa parivajjanīyaṭṭhānāni.







    Footnotes:
    1. භස්‌සප්‌පවෙදී (සී. පී.)
    2. bhassappavedī (sī. pī.)
    3. උට්‌ඨිතෙ (ස්‍යා.), උග්‌ගතෙ (සී. පී.)
    4. uṭṭhite (syā.), uggate (sī. pī.)
    5. සඞ්‌කමො (සී. පී.)
    6. saṅkamo (sī. pī.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact