Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੨੫] ੯. ਅਟ੍ਠਾਨਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[425] 9. Aṭṭhānajātakavaṇṇanā
ਗਙ੍ਗਾ ਕੁਮੁਦਿਨੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਿਂਕਾਰਣਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਲੇਸવਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਅਕਤਞ੍ਞੂ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ ਅવਿਸ੍ਸਾਸਨੀਯੋ। ਅਤੀਤੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਦੇવਸਿਕਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦੇਨ੍ਤਾਪਿ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਤੋਸੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਸਾ ਏਕਦਿવਸਮਤ੍ਤਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾવ ਤੇ ਗੀવਾਯਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਾਪੇਸਿ , ਏવਂ ਅਕਤਞ੍ਞੂ ਮਾਤੁਗਾਮੋ, ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾ ਕਿਲੇਸવਸਂ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Gaṅgā kumudinīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi bhikkhuṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kiṃkāraṇā’’ti vatvā ‘‘kilesavasenā’’ti vutte ‘‘bhikkhu mātugāmo nāma akataññū mittadubbhī avissāsanīyo. Atīte paṇḍitā devasikaṃ sahassaṃ dentāpi mātugāmaṃ tosetuṃ nāsakkhiṃsu. Sā ekadivasamattaṃ sahassaṃ alabhitvāva te gīvāyaṃ gāhāpetvā nīharāpesi , evaṃ akataññū mātugāmo, mā tassa kāraṇā kilesavasaṃ gacchā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਚ ਪੁਤ੍ਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਕੁਮਾਰੋ, ਬਾਰਾਣਸਿਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਚ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਧਨਕੁਮਾਰੋ ਨਾਮ। ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਸਹਪਂਸੁਕੀਲ਼ਕਾ ਸਹਾਯਕਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਏਕਾਚਰਿਯਕੁਲੇਯੇવ ਸਿਪ੍ਪਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋਪਿਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਅਹੋਸਿ। ਬਾਰਾਣਸਿਯਞ੍ਚ ਏਕਾ ਨਗਰਸੋਭਿਣੀ વਣ੍ਣਦਾਸੀ ਅਭਿਰੂਪਾ ਅਹੋਸਿ ਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવਸਿਕਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲੇ ਤਾਯੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤੋ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸੇਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨਂ ਲਭਿਤ੍વਾਪਿ ਨ ਤਂ વਿਜਹਿ, ਤਥੇવ ਦੇવਸਿਕਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਦਤ੍વਾ ਅਭਿਰਮਿ। ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਤਯੋ વਾਰੇ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਕਦਿવਸਂ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮੁਲ੍ਲਪਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸੂਰਿਯੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਿ, ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਜਾਤਂ। ਸੋ ਰਾਜਕੁਲਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਗਮਨવੇਲਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਗਰਸੋਭਿਣਿਯਾਯੇવ ਗੇਹਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਤਸ੍ਸਾ ਗੇਹਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਸਹਸ੍ਸਂ ਆਭਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਅਹਂ ਅਜ੍ਜੇવ ਅਤਿવਿਕਾਲੋ ਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਗੇਹਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਪવਿਟ੍ਠੋਸ੍ਮਿ, ਸ੍વੇ ਪਨ ਤੇ ਦ੍વੇ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa ca putto brahmadattakumāro, bārāṇasiseṭṭhino ca putto mahādhanakumāro nāma. Te ubhopi sahapaṃsukīḷakā sahāyakā ahesuṃ, ekācariyakuleyeva sippaṃ gaṇhiṃsu. Rājakumāro pitu accayena rajje patiṭṭhāsi, seṭṭhiputtopissa santikeyeva ahosi. Bārāṇasiyañca ekā nagarasobhiṇī vaṇṇadāsī abhirūpā ahosi sobhaggappattā. Seṭṭhiputto devasikaṃ sahassaṃ datvā niccakāle tāyeva saddhiṃ abhiramanto pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ labhitvāpi na taṃ vijahi, tatheva devasikaṃ sahassaṃ datvā abhirami. Seṭṭhiputto divasassa tayo vāre rājupaṭṭhānaṃ gacchati. Athassa ekadivasaṃ rājupaṭṭhānaṃ gatassa raññā saddhiṃ samullapantasseva sūriyo atthaṅgami, andhakāraṃ jātaṃ. So rājakulā nikkhamitvā ‘‘idāni gehaṃ gantvā āgamanavelā natthi, nagarasobhiṇiyāyeva gehaṃ gamissāmī’’ti upaṭṭhāke uyyojetvā ekakova tassā gehaṃ pāvisi. Atha naṃ sā disvā ‘‘ayyaputta, sahassaṃ ābhata’’nti āha. ‘‘Bhadde, ahaṃ ajjeva ativikālo jāto, tasmā gehaṃ agantvā manusse uyyojetvā ekakova paviṭṭhosmi, sve pana te dve sahassāni dassāmī’’ti.
ਸਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਸਚਾਹਂ ਅਜ੍ਜ ਓਕਾਸਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਦਿવਸੇਸੁ ਤੁਚ੍ਛਹਤ੍ਥਕੋવ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਮੇ ਧਨਂ ਪਰਿਹਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਦਾਨਿਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਏવਮਾਹ ‘‘ਸਾਮਿ, ਮਯਂ વਣ੍ਣਦਾਸਿਯੋ ਨਾਮ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਦਤ੍વਾ ਕੇਲ਼ਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਸ੍વੇ ਦਿਗੁਣਂ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਿ। ਨਗਰਸੋਭਿਣੀ ਦਾਸਿਯੋ ਆਣਾਪੇਸਿ ‘‘ਏਤਸ੍ਸ ਇਧ ਠਤ੍વਾ ਮਂ ਓਲੋਕੇਤੁਂ ਮਾ ਅਦਤ੍ਥ, ਗੀવਾਯਂ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਥਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦਾਸਿਯੋ ਤਥਾ ਕਰਿਂਸੁ। ਅਥ ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਇਮਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਧਨਂ ਖਾਦਿਂ, ਸਾ ਮਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਤੁਚ੍ਛਹਤ੍ਥਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗੀવਾਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਾਪੇਸਿ, ਅਹੋ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਪਾਪੋ ਨਿਲ੍ਲਜ੍ਜੋ ਅਕਤਞ੍ਞੂ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਅਗੁਣਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋવ વਿਰਜ੍ਜਿ, ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞਂ ਪਟਿਲਭਿ, ਘਰਾવਾਸੇਪਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਘਰਾવਾਸੇਨ, ਅਜ੍ਜੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਮ੍ਪਿ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਗਙ੍ਗਾਤੀਰੇ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰੋ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ।
Sā cintesi ‘‘sacāhaṃ ajja okāsaṃ karissāmi, aññesupi divasesu tucchahatthakova āgamissati, evaṃ me dhanaṃ parihāyissati, na dānissa okāsaṃ karissāmī’’ti. Atha naṃ evamāha ‘‘sāmi, mayaṃ vaṇṇadāsiyo nāma, amhākaṃ sahassaṃ adatvā keḷi nāma natthī’’ti. ‘‘Bhadde, sve diguṇaṃ āharissāmī’’ti punappunaṃ yāci. Nagarasobhiṇī dāsiyo āṇāpesi ‘‘etassa idha ṭhatvā maṃ oloketuṃ mā adattha, gīvāyaṃ taṃ gahetvā nīharitvā dvāraṃ pidahathā’’ti. Taṃ sutvā dāsiyo tathā kariṃsu. Atha so cintesi ‘‘ahaṃ imāya saddhiṃ asītikoṭidhanaṃ khādiṃ, sā maṃ ekadivasaṃ tucchahatthaṃ disvā gīvāyaṃ gahetvā nīharāpesi, aho mātugāmo nāma pāpo nillajjo akataññū mittadubbhī’’ti. So mātugāmassa aguṇaṃ anussarantova virajji, paṭikūlasaññaṃ paṭilabhi, gharāvāsepi ukkaṇṭhito ‘‘kiṃ me gharāvāsena, ajjeva nikkhamitvā pabbajissāmī’’ti puna gehaṃ agantvā rājānampi adisvāva nagarā nikkhamitvā araññaṃ pavisitvā gaṅgātīre assamaṃ māpetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññāyo uppādetvā vanamūlaphalāhāro tattha vāsaṃ kappesi.
ਰਾਜਾ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਹਂ ਮਮ ਸਹਾਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਨਗਰਸੋਭਿਣਿਯਾਪਿ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਸਕਲਨਗਰੇ ਪਾਕਟਂ ਜਾਤਂ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਤਿ ਤੇ ਦੇવ, ਸਹਾਯੋ ਲਜ੍ਜਾਯ ਘਰਮ੍ਪਿ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਗਰਸੋਭਿਣਿਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਮਮ ਸਹਾਯਂ ਗੀવਾਯਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਾਪੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਸਚ੍ਚਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਪਾਪੇ ਜਮ੍ਮੀ, ਸੀਘਂ ਮਮ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਗਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਆਨੇਹਿ, ਨੋ ਚੇ ਆਨੇਸ੍ਸਸਿ, ਜੀવਿਤਂ ਤੇ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਸਾ ਰਞ੍ਞੋ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭੀਤਾ ਰਥਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੀ ਸੁਤવਸੇਨ ਤਂ ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯ, ਮਯਾ ਅਨ੍ਧਬਾਲਭਾવੇਨ ਕਤਂ ਦੋਸਂ ਖਮਥ, ਅਹਂ ਨ ਪੁਨੇવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਖਮਾਮਿ ਤੇ, ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਤਯਿ ਆਘਾਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਖਮਥ, ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਥਂ ਅਭਿਰੁਹਥ, ਨਗਰਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ, ਗਤਕਾਲੇ ਯਂ ਮਮ ਘਰੇ ਧਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਇਦਾਨਿ ਤਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਯਦਾ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਯੇਨ ਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪਿ ਨਾਮ ਤਦਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Rājā taṃ apassanto ‘‘kahaṃ mama sahāyo’’ti pucchi. Nagarasobhiṇiyāpi katakammaṃ sakalanagare pākaṭaṃ jātaṃ. Athassa tamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘iti te deva, sahāyo lajjāya gharampi agantvā araññaṃ pavisitvā pabbajito bhavissatī’’ti āhaṃsu. Rājā taṃ sutvā nagarasobhiṇiṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ ekadivasaṃ sahassaṃ alabhitvā mama sahāyaṃ gīvāyaṃ gāhāpetvā nīharāpesī’’ti pucchi. ‘‘Saccaṃ, devā’’ti. ‘‘Pāpe jammī, sīghaṃ mama sahāyassa gataṭṭhānaṃ gantvā taṃ ānehi, no ce ānessasi, jīvitaṃ te natthī’’ti. Sā rañño vacanaṃ sutvā bhītā rathaṃ āruyha mahantena parivārena nagarā nikkhamitvā tassa vasanaṭṭhānaṃ pariyesantī sutavasena taṃ ṭhānaṃ sutvā tattha gantvā vanditvā ‘‘ayya, mayā andhabālabhāvena kataṃ dosaṃ khamatha, ahaṃ na punevaṃ karissāmī’’ti yācitvā ‘‘sādhu, khamāmi te, natthi me tayi āghāto’’ti vutte ‘‘sace me khamatha, mayā saddhiṃ rathaṃ abhiruhatha, nagaraṃ gacchissāma, gatakāle yaṃ mama ghare dhanaṃ atthi, sabbaṃ dassāmī’’ti āha. So tassā vacanaṃ sutvā ‘‘bhadde, idāni tayā saddhiṃ gantuṃ na sakkā, yadā pana imasmiṃ loke yena na bhavitabbaṃ, taṃ bhavissati, api nāma tadā gaccheyya’’nti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
੭੭.
77.
‘‘ਗਙ੍ਗਾ ਕੁਮੁਦਿਨੀ ਸਨ੍ਤਾ, ਸਙ੍ਖવਣ੍ਣਾ ਚ ਕੋਕਿਲਾ।
‘‘Gaṅgā kumudinī santā, saṅkhavaṇṇā ca kokilā;
ਜਮ੍ਬੂ ਤਾਲਫਲਂ ਦਜ੍ਜਾ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ’’ਤਿ॥
Jambū tālaphalaṃ dajjā, atha nūna tadā siyā’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਭਦ੍ਦੇ, ਯਥਾ ਹਿ ਕੁਮੁਦਸਰਾ ਕੁਮੁਦੇਹਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤਥੇવ ਸਚੇ ਸਕਲਾਪਿ ਮਹਾਗਙ੍ਗਾ ਕੁਮੁਦਿਨੀ ਸੀਘਸੋਤਂ ਪਹਾਯ ਸਨ੍ਤਾ ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਸਿਯਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਕੋਕਿਲਾ ਚ ਸਙ੍ਖવਣ੍ਣਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਬ੍ਬੋ ਜਮ੍ਬੁਰੁਕ੍ਖੋ ਚ ਤਾਲਫਲਂ ਦਦੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾਤਿ ਅਥ ਤਾਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਸਮਾਗਮੋ ਨੂਨ ਸਿਯਾ, ਭવੇਯ੍ਯ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Tassattho – bhadde, yathā hi kumudasarā kumudehi sañchannā tiṭṭhanti, tatheva sace sakalāpi mahāgaṅgā kumudinī sīghasotaṃ pahāya santā upasantā siyā, sabbe kokilā ca saṅkhavaṇṇā bhaveyyuṃ, sabbo jamburukkho ca tālaphalaṃ dadeyya. Atha nūna tadā siyāti atha tādise kāle amhākampi samāgamo nūna siyā, bhaveyya nāmāti vuttaṃ hoti.
ਏવਞ੍ਚ વਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਤਾਯ ‘‘ਏਹਿ, ਅਯ੍ਯ, ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਞ੍ਚਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸੇਸਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Evañca vatvā punapi tāya ‘‘ehi, ayya, gacchāmā’’ti vutte ‘‘gacchissāmā’’ti vatvā ‘‘kasmiṃ kāle’’ti vutte ‘‘asukasmiñca asukasmiñcā’’ti vatvā sesagāthā abhāsi –
੭੮.
78.
‘‘ਯਦਾ ਕਚ੍ਛਪਲੋਮਾਨਂ, ਪਾવਾਰੋ ਤਿવਿਧੋ ਸਿਯਾ।
‘‘Yadā kacchapalomānaṃ, pāvāro tividho siyā;
ਹੇਮਨ੍ਤਿਕਂ ਪਾવੁਰਣਂ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Hemantikaṃ pāvuraṇaṃ, atha nūna tadā siyā.
੭੯.
79.
‘‘ਯਦਾ ਮਕਸਪਾਦਾਨਂ, ਅਟ੍ਟਾਲੋ ਸੁਕਤੋ ਸਿਯਾ।
‘‘Yadā makasapādānaṃ, aṭṭālo sukato siyā;
ਦਲ਼੍ਹੋ ਚ ਅવਿਕਮ੍ਪੀ ਚ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Daḷho ca avikampī ca, atha nūna tadā siyā.
੮੦.
80.
‘‘ਯਦਾ ਸਸવਿਸਾਣਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸੇਣੀ ਸੁਕਤਾ ਸਿਯਾ।
‘‘Yadā sasavisāṇānaṃ, nisseṇī sukatā siyā;
ਸਗ੍ਗਸ੍ਸਾਰੋਹਣਤ੍ਥਾਯ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Saggassārohaṇatthāya, atha nūna tadā siyā.
੮੧.
81.
‘‘ਯਦਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਚਨ੍ਦਂ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁ ਮੂਸਿਕਾ।
‘‘Yadā nisseṇimāruyha, candaṃ khādeyyu mūsikā;
ਰਾਹੁਞ੍ਚ ਪਰਿਪਾਤੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Rāhuñca paripāteyyuṃ, atha nūna tadā siyā.
੮੨.
82.
‘‘ਯਦਾ ਸੁਰਾਘਟਂ ਪਿਤ੍વਾ, ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਗਣਚਾਰਿਣੀ।
‘‘Yadā surāghaṭaṃ pitvā, makkhikā gaṇacāriṇī;
ਅਙ੍ਗਾਰੇ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Aṅgāre vāsaṃ kappeyyuṃ, atha nūna tadā siyā.
੮੩.
83.
‘‘ਯਦਾ ਬਿਮ੍ਬੋਟ੍ਠਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਗਦ੍ਰਭੋ ਸੁਮੁਖੋ ਸਿਯਾ।
‘‘Yadā bimboṭṭhasampanno, gadrabho sumukho siyā;
ਕੁਸਲੋ ਨਚ੍ਚਗੀਤਸ੍ਸ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Kusalo naccagītassa, atha nūna tadā siyā.
੮੪.
84.
‘‘ਯਦਾ ਕਾਕਾ ਉਲੂਕਾ ਚ, ਮਨ੍ਤਯੇਯ੍ਯੁਂ ਰਹੋਗਤਾ।
‘‘Yadā kākā ulūkā ca, mantayeyyuṃ rahogatā;
ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਹਯ੍ਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Aññamaññaṃ pihayyeyyuṃ, atha nūna tadā siyā.
੮੫.
85.
‘‘ਯਦਾ ਮੁਲ਼ਾਲਪਤ੍ਤਾਨਂ, ਛਤ੍ਤਂ ਥਿਰਤਰਂ ਸਿਯਾ।
‘‘Yadā muḷālapattānaṃ, chattaṃ thirataraṃ siyā;
વਸ੍ਸਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Vassassa paṭighātāya, atha nūna tadā siyā.
੮੬.
86.
‘‘ਯਦਾ ਕੁਲਕੋ ਸਕੁਣੋ, ਪਬ੍ਬਤਂ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਂ।
‘‘Yadā kulako sakuṇo, pabbataṃ gandhamādanaṃ;
ਤੁਣ੍ਡੇਨਾਦਾਯ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ॥
Tuṇḍenādāya gaccheyya, atha nūna tadā siyā.
੮੭.
87.
‘‘ਯਦਾ ਸਾਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਨਾવਂ, ਸਯਨ੍ਤਂ ਸવਟਾਕਰਂ।
‘‘Yadā sāmuddikaṃ nāvaṃ, sayantaṃ savaṭākaraṃ;
ਚੇਟੋ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾ’’ਤਿ॥
Ceṭo ādāya gaccheyya, atha nūna tadā siyā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤਿવਿਧੋਤਿ ਏਕੋ ਕਚ੍ਛਪਲੋਮਮਯੇਨ ਪੁਪ੍ਫੇਨ, ਏਕੋ ਤੂਲੇਨ, ਏਕੋ ਉਭਯੇਨਾਤਿ ਏવਂ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰੋ। ਹੇਮਨ੍ਤਿਕਂ ਪਾવੁਰਣਨ੍ਤਿ ਹਿਮਪਾਤਸਮਯੇ ਪਾવੁਰਣਾਯ ਭવਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ। ਅਥ ਨੂਨ ਤਦਾ ਸਿਯਾਤਿ ਅਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਮਮ ਤਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਸਂਸਗ੍ਗੋ ਸਿਯਾ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਚ੍ਛਿਮਪਦਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਟ੍ਟਾਲੋ ਸੁਕਤੋਤਿ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਯੁਜ੍ਝਨ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸਸਤਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਯਥਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਏવਂ ਸੁਕਤੋ। ਪਰਿਪਾਤੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਪਲਾਪੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਙ੍ਗਾਰੇਤਿ વੀਤਚ੍ਚਿਕਙ੍ਗਾਰਸਨ੍ਥਰੇ। વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਏਕੇਕਂ ਸੁਰਾਘਟਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਮਤ੍ਤਾ વਸੇਯ੍ਯੁਂ। ਬਿਮ੍ਬੋਟ੍ਠਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਬਿਮ੍ਬਫਲਸਦਿਸੇਹਿ ਓਟ੍ਠੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸੁਮੁਖੋਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਆਦਾਸਸਦਿਸੋ ਮੁਖੋ। ਪਿਹਯੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਪਿਹਯੇਯ੍ਯੁਂ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯੁਂ। ਮੁਲ਼ਾਲਪਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਣ੍ਹਾਨਂ ਮੁਲ਼ਾਲਗਚ੍ਛਪਤ੍ਤਾਨਂ। ਕੁਲਕੋਤਿ ਏਕੋ ਖੁਦ੍ਦਕਸਕੁਣੋ। ਸਾਮੁਦ੍ਦਿਕਨ੍ਤਿ ਸਮੁਦ੍ਦਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਮਹਾਨਾવਂ। ਸਯਨ੍ਤਂ ਸવਟਾਕਰਨ੍ਤਿ ਯਨ੍ਤੇਨ ਚੇવ વਟਾਕਰੇਨ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰਯੁਤ੍ਤਂ। ਚੇਟੋ ਆਦਾਯਾਤਿ ਯਦਾ ਏવਰੂਪਂ ਨਾવਂ ਖੁਦ੍ਦਕੋ ਗਾਮਦਾਰਕੋ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha tividhoti eko kacchapalomamayena pupphena, eko tūlena, eko ubhayenāti evaṃ tippakāro. Hemantikaṃ pāvuraṇanti himapātasamaye pāvuraṇāya bhavituṃ samattho. Atha nūna tadā siyāti atha tasmiṃ kāle mama tayā saddhiṃ ekaṃseneva saṃsaggo siyā. Evaṃ sabbattha pacchimapadaṃ yojetabbaṃ. Aṭṭālo sukatoti abhiruhitvā yujjhantaṃ purisasataṃ dhāretuṃ yathā sakkoti, evaṃ sukato. Paripāteyyunti palāpeyyuṃ. Aṅgāreti vītaccikaṅgārasanthare. Vāsaṃ kappeyyunti ekekaṃ surāghaṭaṃ pivitvā mattā vaseyyuṃ. Bimboṭṭhasampannoti bimbaphalasadisehi oṭṭhehi samannāgato. Sumukhoti suvaṇṇaādāsasadiso mukho. Pihayeyyunti aññamaññassa sampattiṃ icchantā pihayeyyuṃ pattheyyuṃ. Muḷālapattānanti saṇhānaṃ muḷālagacchapattānaṃ. Kulakoti eko khuddakasakuṇo. Sāmuddikanti samuddapakkhandanamahānāvaṃ. Sayantaṃ savaṭākaranti yantena ceva vaṭākarena ca saddhiṃ sabbasambhārayuttaṃ. Ceṭo ādāyāti yadā evarūpaṃ nāvaṃ khuddako gāmadārako hatthena gahetvā gaccheyyāti attho.
ਇਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠਾਨਪਰਿਕਪ੍ਪੇਨ ਏਕਾਦਸ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਗਰਸੋਭਿਣੀ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿ।
Iti mahāsatto iminā aṭṭhānaparikappena ekādasa gāthā abhāsi. Taṃ sutvā nagarasobhiṇī mahāsattaṃ khamāpetvā nagaraṃ gantvā rañño taṃ kāraṇaṃ ārocetvā attano jīvitaṃ yācitvā gaṇhi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਅਕਤਞ੍ਞੂ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ, ਸਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਾਪਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ bhikkhu mātugāmo nāma akataññū mittadubbhī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājā ānando ahosi, tāpaso pana ahameva ahosinti.
ਅਟ੍ਠਾਨਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਨવਮਾ।
Aṭṭhānajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੨੫. ਅਟ੍ਠਾਨਜਾਤਕਂ • 425. Aṭṭhānajātakaṃ