| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១៥. អដ្ឋានបាឡិ (បឋមវគ្គ)
15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)
(១៥) ១. អដ្ឋានបាឡិ-បឋមវគ្គវណ្ណនា
(15) 1. Aṭṭhānapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
២៦៨. អដ្ឋានបាឡិវណ្ណនាយំ អវិជ្ជមានំ ឋានំ អដ្ឋានំ, នត្ថិ ឋានន្តិ វា អដ្ឋានំ។ អនវកាសោតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ តទត្ថនិគមនមេវ ហិ ‘‘នេតំ ឋានំ វិជ្ជតី’’តិ វចនន្តិ។ តេនាហ – ‘‘ឧភយេនបី’’តិអាទិ។ យន្តិ ការណត្ថេ បច្ចត្តវចនំ។ ហេតុអត្ថោ ចេត្ថ ការណត្ថោតិ អាហ – ‘‘យន្តិ យេន ការណេនា’’តិ។ ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសេនេត្ថ ទិដ្ឋិសម្បត្តិ វេទិតព្ពាតិ វុត្តំ – ‘‘មគ្គទិដ្ឋិយា សម្បន្នោ’’តិ។ កុតោ បនាយមត្ថោ លព្ភតីតិ? លិង្គតោ, លិង្គំ ចេតស្ស និច្ចតោ ឧបគមនប្បដិក្ខេបោ។ ចតុភូមកេសូតិ ឥទំ ចតុត្ថភូមកសង្ខារានំ អរិយសាវកស្ស វិសយភាវូបគមនតោ វុត្តំ, ន បន តេ អារព្ភ និច្ចតោ ឧបគមនសព្ភាវតោ។ វក្ខតិ ហិ ‘‘តទភាវេ ចតុត្ថភូមកសង្ខារា បនា’’តិអាទិនា។ អភិសង្ខតសង្ខារអភិសង្ខរណកសង្ខារានំ សប្បទេសត្តា និប្បទេសសង្ខារគ្គហណត្ថំ ‘‘សង្ខតសង្ខារេសូ’’តិ វុត្តំ, លោកុត្តរសង្ខារានំ បន និវត្តនេ ការណំ សយមេវ វក្ខតិ។ ឯតំ ការណំ នត្ថីតិ តថា ឧបគមនេ សេតុឃាតោ នត្ថិ។ តេជុស្សទត្តាតិ សំកិលេសវិធមនតេជស្ស អធិកភាវតោ។ តថា ហិ តេ គម្ភីរភាវេន ទុទ្ទសា អកុសលានំ អារម្មណំ ន ហោន្តីតិ។ ឥទំ បន បករណវសេន វុត្តំ។ អប្បហីនវិបល្លាសានញ្ហិ សន្តានេសុ កុសលធម្មានម្បិ តេ អារម្មណំ ន ហោន្តិ។
268. Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ avijjamānaṃ ṭhānaṃ aṭṭhānaṃ, natthi ṭhānanti vā aṭṭhānaṃ. Anavakāsoti etthāpi eseva nayo. Tadatthanigamanameva hi ‘‘netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacananti. Tenāha – ‘‘ubhayenapī’’tiādi. Yanti kāraṇatthe paccattavacanaṃ. Hetuattho cettha kāraṇatthoti āha – ‘‘yanti yena kāraṇenā’’ti. Ukkaṭṭhaniddesenettha diṭṭhisampatti veditabbāti vuttaṃ – ‘‘maggadiṭṭhiyā sampanno’’ti. Kuto panāyamattho labbhatīti? Liṅgato, liṅgaṃ cetassa niccato upagamanappaṭikkhepo. Catubhūmakesūti idaṃ catutthabhūmakasaṅkhārānaṃ ariyasāvakassa visayabhāvūpagamanato vuttaṃ, na pana te ārabbha niccato upagamanasabbhāvato. Vakkhati hi ‘‘tadabhāve catutthabhūmakasaṅkhārā panā’’tiādinā. Abhisaṅkhatasaṅkhāraabhisaṅkharaṇakasaṅkhārānaṃ sappadesattā nippadesasaṅkhāraggahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhatasaṅkhāresū’’ti vuttaṃ, lokuttarasaṅkhārānaṃ pana nivattane kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Etaṃ kāraṇaṃ natthīti tathā upagamane setughāto natthi. Tejussadattāti saṃkilesavidhamanatejassa adhikabhāvato. Tathā hi te gambhīrabhāvena duddasā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hontīti. Idaṃ pana pakaraṇavasena vuttaṃ. Appahīnavipallāsānañhi santānesu kusaladhammānampi te ārammaṇaṃ na honti.
២៦៩. អសុខេ សុខន្តិ វិបល្លាសោ ច ឥធ សុខតោ ឧបគមនស្ស ឋានន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯកន្ត…បេ.… អត្តទិដ្ឋិវសេនា’’តិ បធានទិដ្ឋិមាហ។ គូថន្តិ គូថដ្ឋានំ, ទិដ្ឋិយា និព្ពានស្ស អវិសយភាវោ ហេដ្ឋា វុត្តោ ឯវាតិ កសិណាទិបណ្ណត្តិសង្គហត្ថន្តិ វុត្តំ។
269. Asukhe sukhanti vipallāso ca idha sukhato upagamanassa ṭhānanti dassento ‘‘ekanta…pe… attadiṭṭhivasenā’’ti padhānadiṭṭhimāha. Gūthanti gūthaṭṭhānaṃ, diṭṭhiyā nibbānassa avisayabhāvo heṭṭhā vutto evāti kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthanti vuttaṃ.
២៧០. បរិច្ឆេទោតិ បរិច្ឆិន្ទនំ បរិច្ឆិជ្ជ តស្ស គហណំ។ ស្វាយំ យេសុ និច្ចាទិតោ ឧបគមនំ សម្ភវតិ, តេសំ វសេនយេវ កាតព្ពោតិ ទស្សេន្តោ ‘‘សព្ពវារេសុ វា’’តិអាទិមាហ។ សព្ពវារេសូតិ ‘‘និច្ចតោ ឧបគច្ឆេយ្យា’’តិអាទិនា អាគតេសុ សព្ពេសុ សុត្តបទេសុ។ បុថុជ្ជនោ ហីតិ ហិ-សទ្ទោ ហេតុអត្ថោ។ យស្មា យំ យំ សង្ខារំ បុថុជ្ជនោ និច្ចាទិវសេន គណ្ហាតិ, តំ តំ អរិយសាវកោ អនិច្ចាទិវសេន គណ្ហន្តោ យាថាវតោ ជានន្តោ តំ គាហំ តំ ទិដ្ឋិំ វិស្សជ្ជេតិ, តស្មា យត្ថ គាហោ, តត្ថ វិស្សជ្ជនាតិ ចតុភូមកសង្ខារា ឥធ សង្ខារគ្គហណេន ន គយ្ហន្តីតិ អត្ថោ។
270.Paricchedoti paricchindanaṃ paricchijja tassa gahaṇaṃ. Svāyaṃ yesu niccādito upagamanaṃ sambhavati, tesaṃ vasenayeva kātabboti dassento ‘‘sabbavāresu vā’’tiādimāha. Sabbavāresūti ‘‘niccato upagaccheyyā’’tiādinā āgatesu sabbesu suttapadesu. Puthujjano hīti hi-saddo hetuattho. Yasmā yaṃ yaṃ saṅkhāraṃ puthujjano niccādivasena gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccādivasena gaṇhanto yāthāvato jānanto taṃ gāhaṃ taṃ diṭṭhiṃ vissajjeti, tasmā yattha gāho, tattha vissajjanāti catubhūmakasaṅkhārā idha saṅkhāraggahaṇena na gayhantīti attho.
២៧១. បុត្តសម្ពន្ធេន មាតុបិតុសមញ្ញា ទត្តកិត្តិមាទិវសេនបិ បុត្តវោហារោ លោកេ ទិស្សតិ, សោ ច ខោ បរិយាយេនាតិ និប្បរិយាយេន សិទ្ធំ តំ ទស្សេតុំ – ‘‘ជនិកាវ មាតា, ជនកោវ បិតា’’តិ វុត្តំ។ តថា អានន្តរិយកម្មស្ស អធិប្បេតត្តា ‘‘មនុស្សភូតោវ ខីណាសវោ អរហាតិ អធិប្បេតោ’’តិ វុត្តំ។ ‘‘អដ្ឋានមេត’’ន្តិអាទិនា ‘‘មាតុអាទីនំយេវ ជីវិតា វោរោបនេ អរិយសាវកស្ស អភព្ពភាវទស្សនតោ តទញ្ញំ អរិយសាវកោ ជីវិតា វោរោបេតីតិ ឥទំ អត្ថតោ អាបន្នមេវា’’តិ មញ្ញមានោ វទតិ – ‘‘កិំ បន អរិយសាវកោ អញ្ញំ ជីវិតា វោរោបេយ្យា’’តិ? ‘‘អដ្ឋានមេតំ អនវកាសោ, យំ ទិដ្ឋិសម្បន្នោ បុគ្គលោ សញ្ចិច្ច បាណំ ជីវិតា វោរោបេយ្យ, នេតំ ឋានំ វិជ្ជតី’’តិ វចនតោ ‘‘ឯតម្បិ អដ្ឋាន’’ន្តិ វុត្តំ។ តេនេវាហ – ‘‘សចេ ហី’’តិអាទិ។ ឯវំ សន្តេ កស្មា ‘‘មាតរ’’ន្តិអាទិនា វិសេសេត្វា វុត្តន្តិ អាហ – ‘‘បុថុជ្ជនភាវស្ស បនា’’តិអាទិ។ តត្ថ ពលទីបនត្ថន្តិ សទ្ធាទិពលសមន្នាគមទីបនត្ថំ។ អរិយមគ្គេនាគតសទ្ធាធិពលវសេន ហិ អរិយសាវកោ តាទិសំ សាវជ្ជំ ន ករោតិ។
271. Puttasambandhena mātupitusamaññā dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyenāti nippariyāyena siddhaṃ taṃ dassetuṃ – ‘‘janikāva mātā, janakova pitā’’ti vuttaṃ. Tathā ānantariyakammassa adhippetattā ‘‘manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto’’ti vuttaṃ. ‘‘Aṭṭhānameta’’ntiādinā ‘‘mātuādīnaṃyeva jīvitā voropane ariyasāvakassa abhabbabhāvadassanato tadaññaṃ ariyasāvako jīvitā voropetīti idaṃ atthato āpannamevā’’ti maññamāno vadati – ‘‘kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyā’’ti? ‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacanato ‘‘etampi aṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘sace hī’’tiādi. Evaṃ sante kasmā ‘‘mātara’’ntiādinā visesetvā vuttanti āha – ‘‘puthujjanabhāvassa panā’’tiādi. Tattha baladīpanatthanti saddhādibalasamannāgamadīpanatthaṃ. Ariyamaggenāgatasaddhādhibalavasena hi ariyasāvako tādisaṃ sāvajjaṃ na karoti.
២៧៥. បញ្ចហិ ការណេហីតិ ឥទមេត្ថ និប្ផាទកានិ តេសំ បុព្ពភាគិយានិ ច ការណានិ ការណភាវសាមញ្ញេន ឯកជ្ឈំ គហេត្វា វុត្តំ, ន បន សព្ពេសំ សមានយោគក្ខមត្តា។ អាការេហីតិ ការណេហិ។ អនុស្សាវនេនាតិ អនុរូបំ សាវនេន។ ភេទស្ស អនុរូបំ យថា ភេទោ ហោតិ, ឯវំ ភិន្ទិតព្ពានំ ភិក្ខូនំ អត្តនោ វចនស្ស សាវនេន វិញ្ញាបនេន។ តេនាហ – ‘‘ននុ តុម្ហេ’’តិអាទិ។ កណ្ណមូលេ វចីភេទំ កត្វាតិ ឯតេន បាកដំ កត្វា ភេទករវត្ថុទីបនំ វោហារោ, តត្ថ អត្តនោ និច្ឆិតមត្ថំ រហស្សវសេន វិញ្ញាបនំ អនុស្សាវនន្តិ ទស្សេតិ។
275.Pañcahi kāraṇehīti idamettha nipphādakāni tesaṃ pubbabhāgiyāni ca kāraṇāni kāraṇabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ, na pana sabbesaṃ samānayogakkhamattā. Ākārehīti kāraṇehi. Anussāvanenāti anurūpaṃ sāvanena. Bhedassa anurūpaṃ yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbānaṃ bhikkhūnaṃ attano vacanassa sāvanena viññāpanena. Tenāha – ‘‘nanu tumhe’’tiādi. Kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvāti etena pākaṭaṃ katvā bhedakaravatthudīpanaṃ vohāro, tattha attano nicchitamatthaṃ rahassavasena viññāpanaṃ anussāvananti dasseti.
កម្មមេវ ឧទ្ទេសោ វា បមាណន្តិ តេហិ សង្ឃភេទសិទ្ធិតោ វុត្តំ, ឥតរេ បន តេសំ សម្ភារភូតា។ តេនាហ – ‘‘វោហារា’’តិអាទិ។ តត្ថាតិ វោហរណេ។ ចុតិអនន្តរំ ផលំ អនន្តរំ នាម, តស្មិំ អនន្តរេ និយុត្តានិ, តន្និព្ពត្តនេន អនន្តរករណសីលានិ, អនន្តរប្បយោជនានិ ចាតិ អានន្តរិយានិ, តានិ ឯវ កម្មានីតិ អានន្តរិយកម្មានិ។
Kammameva uddeso vā pamāṇanti tehi saṅghabhedasiddhito vuttaṃ, itare pana tesaṃ sambhārabhūtā. Tenāha – ‘‘vohārā’’tiādi. Tatthāti voharaṇe. Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni, tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarappayojanāni cāti ānantariyāni, tāni eva kammānīti ānantariyakammāni.
កម្មតោតិ ‘‘ឯវំ អានន្តរិយកម្មំ ហោតិ, ឯវំ អានន្តរិយកម្មសទិស’’ន្តិ ឯវំ កម្មវិភាគតោ។ ទ្វារតោតិ កាយទ្វារតោ។ កប្បដ្ឋិតិយតោតិ ‘‘ឥទំ កប្បដ្ឋិតិយវិបាកំ, ឥទំ ន កប្បដ្ឋិតិយវិបាក’’ន្តិ ឯវំ កប្បដ្ឋិតិយវិភាគតោ។ បាកសាធារណាទីហីតិ ‘‘ឥទមេត្ថ វិបច្ចតិ, ឥទំ ន វិបច្ចតី’’តិ វិបច្ចនវិភាគតោ, គហដ្ឋបព្ពជិតានំ សាធារណាសាធារណតោ, អាទិ-សទ្ទេន វេទនាទិវិភាគតោ ច។
Kammatoti ‘‘evaṃ ānantariyakammaṃ hoti, evaṃ ānantariyakammasadisa’’nti evaṃ kammavibhāgato. Dvāratoti kāyadvārato. Kappaṭṭhitiyatoti ‘‘idaṃ kappaṭṭhitiyavipākaṃ, idaṃ na kappaṭṭhitiyavipāka’’nti evaṃ kappaṭṭhitiyavibhāgato. Pākasādhāraṇādīhīti ‘‘idamettha vipaccati, idaṃ na vipaccatī’’ti vipaccanavibhāgato, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇato, ādi-saddena vedanādivibhāgato ca.
កម្មតោ តាវ វិនិច្ឆយោ វុច្ចតីតិ សម្ពន្ធោ។ យស្មា មនុស្សត្តភាវេ ឋិតស្សេវ កុសលធម្មានំ តិក្ខវិសទភាវាបត្តិ, យថា តិណ្ណំ ពោធិសត្តានំ ពោធិត្តយនិព្ពត្តិយំ, ឯវំ មនុស្សភាវេ ឋិតស្សេវ ឯទិសានំ អកុសលធម្មានម្បិ តិក្ខវិសទភាវាបត្តីតិ អាហ – ‘‘មនុស្សភូតស្សេវា’’តិ។ បាកតិកមនុស្សានម្បិ ច កុសលធម្មានំ វិសេសប្បត្តិ វិមានវត្ថុអដ្ឋកថាយំ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។ យថាវុត្តោ ច អត្ថោ សមានជាតិយស្ស វិកោបនេ គរុតរោ, ន តថា វិជាតិយស្សាតិ វុត្តំ – ‘‘មនុស្សភូតំ មាតរំ វា បិតរំ វា’’តិ។ លិង្គបរិវត្តេ ច សោ ឯវ ឯកកម្មនិព្ពត្តោ ភវង្គប្បពន្ធោ ជីវិតិន្ទ្រិយបពន្ធោ ច, ន អញ្ញោតិ អាហ – ‘‘អបិ បរិវត្តលិង្គ’’ន្តិ។ អរហត្តំ បត្តេបិ ឯសេវ នយោ។ តស្ស វិបាកន្តិអាទិ កម្មស្ស អានន្តរិយភាវសមត្ថនំ។ ចតុក្កោដិយញ្ចេត្ថ សម្ភវតិ។ តត្ថ បឋមា កោដិ ទស្សិតា, ឥតរាសុ វិសង្កេតភាវំ ទស្សេតុំ – ‘‘យោ បនា’’តិអាទិ វុត្តំ។ យទិបិ តត្ថ វិសង្កេតោ, កម្មំ បន គរុតរំ អានន្តរិយសទិសំ ភាយិតព្ពន្តិ អាហ – ‘‘ភារិយំ…បេ.… តិដ្ឋតី’’តិ។ អយំ បញ្ហោតិ ញាបនិច្ឆានិព្ពត្តា កថា។
Kammato tāva vinicchayo vuccatīti sambandho. Yasmā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadabhāvāpatti, yathā tiṇṇaṃ bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussabhāve ṭhitasseva edisānaṃ akusaladhammānampi tikkhavisadabhāvāpattīti āha – ‘‘manussabhūtassevā’’ti. Pākatikamanussānampi ca kusaladhammānaṃ visesappatti vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbā. Yathāvutto ca attho samānajātiyassa vikopane garutaro, na tathā vijātiyassāti vuttaṃ – ‘‘manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā’’ti. Liṅgaparivatte ca so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitindriyapabandho ca, na aññoti āha – ‘‘api parivattaliṅga’’nti. Arahattaṃ pattepi eseva nayo. Tassa vipākantiādi kammassa ānantariyabhāvasamatthanaṃ. Catukkoṭiyañcettha sambhavati. Tattha paṭhamā koṭi dassitā, itarāsu visaṅketabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ. Yadipi tattha visaṅketo, kammaṃ pana garutaraṃ ānantariyasadisaṃ bhāyitabbanti āha – ‘‘bhāriyaṃ…pe… tiṭṭhatī’’ti. Ayaṃ pañhoti ñāpanicchānibbattā kathā.
អភិសន្ធិនាតិ អធិប្បាយេន។ អានន្តរិយំ ផុសតីតិ មរណាធិប្បាយេនេវ អានន្តរិយវត្ថុនោ វិកោបិតត្តា វុត្តំ។ អានន្តរិយំ ន ផុសតីតិ អានន្តរិយវត្ថុអភាវតោ អានន្តរិយំ ន ហោតិ។ សព្ពត្ថ ហិ បុរិមំ អភិសន្ធិចិត្តំ អប្បមាណំ, វធកចិត្តំ បន តទារម្មណំ ជីវិតិន្ទ្រិយញ្ច អានន្តរិយភាវេ បមាណន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ សង្គាមចតុក្កំ សម្បត្តវសេន យោជេតព្ពំ។ យោ ហិ បរសេនាយ អញ្ញញ្ច យោធំ បិតរញ្ច កម្មំ ករោន្តេ ទិស្វា យោធស្ស ឧសុំ ខិបតិ ‘‘ឯតំ វិជ្ឈិត្វា មម បិតរំ វិជ្ឈិស្សតី’’តិ, យថាធិប្បាយំ គតេ បិតុឃាតកោ ហោតិ។ ‘‘យោធេ វិទ្ធេ មម បិតា បលាយិស្សតី’’តិ ខិបតិ, ឧសុំ អយថាធិប្បាយំ គន្ត្វា បិតរំ មារេតិ, វោហារវសេន បិតុឃាតកោតិ វុច្ចតិ, អានន្តរិយំ បន នត្ថីតិ។ ចោរចតុក្កំ បន យោ ‘‘ចោរំ មារេស្សាមី’’តិ ចោរវេសេន គច្ឆន្តំ បិតរំ មារេតិ, អានន្តរិយំ ផុសតីតិអាទិនា យោជេតព្ពំ។ តេនេវាតិ តេនេវ បយោគេន។ អរហន្តឃាតកោ ហោតិយេវាតិ អរហតោ មារិតត្តា វុត្តំ, បុថុជ្ជនស្សេវ តំ ទិន្នំ ហោតីតិ ឯត្ថាយមធិប្បាយោ – យថា វធកចេតនា បច្ចុប្បន្នារម្មណាបិ បពន្ធវិច្ឆេទនវសេន ជីវិតិន្ទ្រិយំ អារម្មណំ កត្វា បវត្តតិ, ន ឯវំ ចាគចេតនា។ សា ហិ ចជិតព្ពវត្ថុំ អារម្មណំ កត្វា ចជនមត្តមេវ ហោតិ, អញ្ញសន្តកភាវករណញ្ច តស្ស ចជនំ, តស្មា យស្ស តំ សន្តកំ កតំ, តស្សេវ ទិន្នំ ហោតីតិ។
Abhisandhināti adhippāyena. Ānantariyaṃ phusatīti maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā vuttaṃ. Ānantariyaṃ na phusatīti ānantariyavatthuabhāvato ānantariyaṃ na hoti. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇaṃ jīvitindriyañca ānantariyabhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Saṅgāmacatukkaṃ sampattavasena yojetabbaṃ. Yo hi parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti, yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti. ‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usuṃ ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena pitughātakoti vuccati, ānantariyaṃ pana natthīti. Coracatukkaṃ pana yo ‘‘coraṃ māressāmī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyaṃ phusatītiādinā yojetabbaṃ. Tenevāti teneva payogena. Arahantaghātako hotiyevāti arahato māritattā vuttaṃ, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hotīti etthāyamadhippāyo – yathā vadhakacetanā paccuppannārammaṇāpi pabandhavicchedanavasena jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati, na evaṃ cāgacetanā. Sā hi cajitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakabhāvakaraṇañca tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ, tasseva dinnaṃ hotīti.
លោហិតំ សមោសរតីតិ អភិឃាតេន បកុប្បមានំ សញ្ចិតំ ហោតិ។ មហន្តតរន្តិ គរុតរំ។ សរីរប្បដិជគ្គនេ វិយាតិ សត្ថុរូបកាយប្បដិជគ្គនេ វិយ។
Lohitaṃsamosaratīti abhighātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Mahantataranti garutaraṃ. Sarīrappaṭijaggane viyāti satthurūpakāyappaṭijaggane viya.
អសន្និបតិតេតិ ឥទំ សាមគ្គិយទីបនំ។ ភេទោ ច ហោតីតិ សង្ឃស្ស ភេទោ ច ហោតិ។ វដ្ដតីតិ សញ្ញាយាតិ ‘‘ឦទិសំ ករណំ សង្ឃភេទាយ ន ហោតី’’តិ សញ្ញាយ។ តថា នវតោ ឩនបរិសាយាតិ នវតោ ឩនបរិសាយ ករោន្តស្ស តថាតិ យោជេតព្ពំ។ តថាតិ ច ឥមិនា ‘‘ន អានន្តរិយកម្ម’’ន្តិ ឥមំ អាកឌ្ឍតិ, ន បន ‘‘ភេទោវ ហោតី’’តិ ឥទំ។ ហេដ្ឋិមន្តេន ហិ នវន្នមេវ វសេន សង្ឃភេទោ។ ធម្មវាទិនោ អនវជ្ជាតិ យថាធម្មំ អនវដ្ឋានតោ។ សង្ឃភេទស្ស បុព្ពភាគោ សង្ឃរាជិ។
Asannipatiteti idaṃ sāmaggiyadīpanaṃ. Bhedo ca hotīti saṅghassa bhedo ca hoti. Vaṭṭatīti saññāyāti ‘‘īdisaṃ karaṇaṃ saṅghabhedāya na hotī’’ti saññāya. Tathā navato ūnaparisāyāti navato ūnaparisāya karontassa tathāti yojetabbaṃ. Tathāti ca iminā ‘‘na ānantariyakamma’’nti imaṃ ākaḍḍhati, na pana ‘‘bhedova hotī’’ti idaṃ. Heṭṭhimantena hi navannameva vasena saṅghabhedo. Dhammavādino anavajjāti yathādhammaṃ anavaṭṭhānato. Saṅghabhedassa pubbabhāgo saṅgharāji.
កាយទ្វារមេវ បូរេន្តិ កាយកម្មភាវេនេវ លក្ខិតព្ពតោ។ សណ្ឋហន្តេហិ កប្បេ…បេ.… មុច្ចតីតិ ឥទំ កប្បដ្ឋកថាយ (កថា. ៦៥៤ អាទយោ) ន សមេតិ។ តត្ថ ហិ អដ្ឋកថាយ (កថា. អដ្ឋ. ៦៥៤-៦៥៧) វុត្តំ – ‘‘អាបាយិកោតិ ឥទំ សុត្តំ យំ សោ ឯកំ កប្បំ អសីតិភាគេ កត្វា តតោ ឯកភាគមត្តំ កាលំ តិដ្ឋេយ្យ, តំ អាយុកប្បំ សន្ធាយ វុត្ត’’ន្តិ។ កប្បវិនាសេយេវាតិ ច អាយុកប្បវិនាសេ ឯវាតិ អត្ថេ សតិ នត្ថិ វិរោធោ។ ឯត្ថ ច សណ្ឋហន្តេតិ ឥទម្បិ ‘‘ស្វេវ វិនស្សិស្សតី’’តិ វិយ អភូតបរិកប្បវសេន វុត្តំ។ ឯកទិវសមេវ និរយេ បច្ចតិ, តតោ បរំ កប្បាភាវេ អាយុកប្បស្សបិ អភាវតោតិ អវិរោធតោ អត្ថយោជនា ទដ្ឋព្ពា។ សេសានីតិ សង្ឃភេទតោ អញ្ញានិ អានន្តរិយកម្មានិ។
Kāyadvārameva pūrenti kāyakammabhāveneva lakkhitabbato. Saṇṭhahantehi kappe…pe… muccatīti idaṃ kappaṭṭhakathāya (kathā. 654 ādayo) na sameti. Tattha hi aṭṭhakathāya (kathā. aṭṭha. 654-657) vuttaṃ – ‘‘āpāyikoti idaṃ suttaṃ yaṃ so ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ tiṭṭheyya, taṃ āyukappaṃ sandhāya vutta’’nti. Kappavināseyevāti ca āyukappavināse evāti atthe sati natthi virodho. Ettha ca saṇṭhahanteti idampi ‘‘sveva vinassissatī’’ti viya abhūtaparikappavasena vuttaṃ. Ekadivasameva niraye paccati, tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā. Sesānīti saṅghabhedato aññāni ānantariyakammāni.
យទិ តានិ អហោសិកម្មសង្ខំ គច្ឆន្តិ, ឯវំ សតិ កថំ នេសំ អានន្តរិយតា ចុតិអនន្តរំ វិបាកទានាភាវតោ។ អថ សតិ ផលទានេ ចុតិអនន្តរោ ឯវ ឯតេសំ ផលកាលោ, ន អញ្ញោតិ ផលកាលនិយមេន និយតតា ឥច្ឆិតា, ន ផលទាននិយមេន។ ឯវម្បិ និយតផលកាលានំ អញ្ញេសម្បិ ឧបបជ្ជវេទនីយានំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយានញ្ច និយតតា អាបជ្ជេយ្យ, តស្មា វិបាកធម្មធម្មានំ បច្ចយន្តរវិកលតាទីហិ អវិបច្ចមានានម្បិ អត្តនោ សភាវេន វិបាកធម្មតា វិយ ពលវតា អានន្តរិយេន វិបាកេ ទិន្នេ អវិបច្ចមានានម្បិ អានន្តរិយានំ ផលទានេ និយតសភាវា អានន្តរិយសភាវា ច បវត្តីតិ អត្តនោ សភាវេន ផលទាននិយមេនេវ និយតា អានន្តរិយតា ច វេទិតព្ពា។ អវស្សញ្ច អានន្តរិយសភាវា តតោ ឯវ និយតសភាវា ច តេសំ បវត្តីតិ សម្បដិច្ឆិតព្ពមេតំ, អញ្ញស្ស ពលវតោ អានន្តរិយស្ស អភាវេ សតិ ចុតិអនន្តរំ ឯកន្តេន ផលទានតោ។
Yadi tāni ahosikammasaṅkhaṃ gacchanti, evaṃ sati kathaṃ nesaṃ ānantariyatā cutianantaraṃ vipākadānābhāvato. Atha sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā icchitā, na phaladānaniyamena. Evampi niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānañca niyatatā āpajjeyya, tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatā ānantariyatā ca veditabbā. Avassañca ānantariyasabhāvā tato eva niyatasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ, aññassa balavato ānantariyassa abhāve sati cutianantaraṃ ekantena phaladānato.
ននុ ឯវំ អញ្ញេសម្បិ ឧបបជ្ជវេទនីយានំ អញ្ញស្មិំ វិបាកទាយកេ អសតិ ចុតិអនន្តរមេវ ឯកន្តេន ផលទានតោ និយតសភាវា អានន្តរិយសភាវា ច បវត្តិ អាបជ្ជតីតិ? នាបជ្ជតិ អសមានជាតិកេន ចេតោបណិធិវសេន ឧបឃាតកេន ច និវត្តេតព្ពវិបាកត្តា អនន្តរេ ឯកន្តផលទាយកត្តាភាវា, ន បន អានន្តរិយានំ បឋមជ្ឈានាទីនំ ទុតិយជ្ឈានាទីនិ វិយ អសមានជាតិកំ ផលនិវត្តកំ អត្ថិ សព្ពានន្តរិយានំ អវីចិផលត្តា, ន ច ហេដ្ឋូបបត្តិំ ឥច្ឆតោ សីលវតោ ចេតោបណិធិ វិយ ឧបរូបបត្តិជនកកម្មផលំ អានន្តរិយផលំ និវត្តេតុំ សមត្ថោ ចេតោបណិធិ អត្ថិ អនិច្ឆន្តស្សេវ អវីចិបាតនតោ, ន ច អានន្តរិយោបឃាតកំ កិញ្ចិ កម្មំ អត្ថិ, តស្មា តេសំយេវ អនន្តរេ ឯកន្តវិបាកជនកសភាវា បវត្តីតិ។ អនេកានិ ច អានន្តរិយានិ កតានិ ឯកន្តេន វិបាកេ និយតសភាវត្តា ឧបរតាវិបច្ចនសភាវាសង្កត្តា និច្ឆិតានិ សភាវតោ និយតានេវ។ តេសុ បន សមានសភាវេសុ ឯកេន វិបាកេ ទិន្នេ ឥតរានិ អត្តនា កត្តព្ពកិច្ចស្ស តេនេវ កតត្តា ន ទុតិយំ តតិយម្បិ ច បដិសន្ធិំ ករោន្តិ, ន សមត្ថតាវិឃាតត្តាតិ នត្ថិ តេសំ អានន្តរិយកតានិវត្តិ, គរុគរុតរភាវោ បន តេសំ លព្ភតេវាតិ សង្ឃភេទស្ស សិយា គរុតរភាវោតិ ‘‘យេន…បេ.… វិបច្ចតី’’តិ អាហ។ ឯកស្ស បន អញ្ញានិ ឧបត្ថម្ភកានិ ហោន្តីតិ ទដ្ឋព្ពានិ។ បដិសន្ធិវសេន វិបច្ចតីតិ វចនេន ឥតរេសំ បវត្តិវិបាកទាយិតា អនុញ្ញាតា វិយ ទិស្សតិ។ នោ វា តថា សីលវតីតិ យថា បិតា សីលវា, តថា សីលវតី នោ វា ហោតីតិ យោជនា។ សចេ មាតា សីលវតី, មាតុឃាតោ បដិសន្ធិវសេន វិបច្ចតីតិ យោជនា។
Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantarameva ekantena phaladānato niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavatti āpajjatīti? Nāpajjati asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantare ekantaphaladāyakattābhāvā, na pana ānantariyānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā, na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantare ekantavipākajanakasabhāvā pavattīti. Anekāni ca ānantariyāni katāni ekantena vipāke niyatasabhāvattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva. Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kattabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyampi ca paṭisandhiṃ karonti, na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ ānantariyakatānivatti, garugarutarabhāvo pana tesaṃ labbhatevāti saṅghabhedassa siyā garutarabhāvoti ‘‘yena…pe… vipaccatī’’ti āha. Ekassa pana aññāni upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbāni. Paṭisandhivasena vipaccatīti vacanena itaresaṃ pavattivipākadāyitā anuññātā viya dissati. No vā tathā sīlavatīti yathā pitā sīlavā, tathā sīlavatī no vā hotīti yojanā. Sace mātā sīlavatī, mātughāto paṭisandhivasena vipaccatīti yojanā.
បកតត្តោតិ អនុក្ខិត្តោ។ សមានសំវាសកោតិ អបារាជិកោ។ សមានសីមាយន្តិ ឯកសីមាយំ។
Pakatattoti anukkhitto. Samānasaṃvāsakoti apārājiko. Samānasīmāyanti ekasīmāyaṃ.
២៧៦. សត្ថុ កិច្ចំ កាតុំ អសមត្ថោតិ យំ សត្ថារា កាតព្ពកិច្ចំ អនុសាសនាទិ, នំ កាតុំ អសមត្ថោតិ ភគវន្តំ បច្ចក្ខាយ។ អញ្ញំ តិត្ថករន្តិ អញ្ញំ សត្ថារំ។ វុត្តញ្ហេតំ –
276.Satthu kiccaṃ kātuṃ asamatthoti yaṃ satthārā kātabbakiccaṃ anusāsanādi, naṃ kātuṃ asamatthoti bhagavantaṃ paccakkhāya. Aññaṃ titthakaranti aññaṃ satthāraṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘តិត្ថំ ជានិតព្ពំ, តិត្ថករោ ជានិតព្ពោ, តិត្ថិយា ជានិតព្ពា, តិត្ថិយសាវកា ជានិតព្ពា។ តត្ថ តិត្ថំ នាម ទ្វាសដ្ឋិ ទិដ្ឋិយោ។ ឯត្ថ ហិ សត្ថា តរន្តិ ឧប្លវន្តិ ឧម្មុជ្ជនិមុជ្ជំ ករោន្តិ, តស្មា តិត្ថន្តិ វុច្ចន្តិ។ តាទិសានំ ទិដ្ឋីនំ ឧប្បាទេតា តិត្ថករោ នាម បូរណកស្សបាទិកោ។ តស្ស លទ្ធិំ គហេត្វា បព្ពជិតា តិត្ថិយា នាម។ តេ ហិ តិត្ថេ ជាតាតិ តិត្ថិយា។ យថាវុត្តំ វា ទិដ្ឋិគតសង្ខាតំ តិត្ថំ ឯតេសំ អត្ថីតិ តិត្ថិកា , តិត្ថិកា ឯវ តិត្ថិយា។ តេសំ បច្ចយទាយកា តិត្ថិយសាវកាតិ វេទិតព្ពា’’តិ (ម. និ. អដ្ឋ. ១.១៤០)។
‘‘Titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo, titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi satthā taranti uplavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā titthanti vuccanti. Tādisānaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā. Yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā , titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.140).
២៧៧. អភិជាតិអាទីសុ បកម្បនទេវតូបសង្កមនាទិនា ជាតចក្កវាឡេន សមានយោគក្ខមំ ទសសហស្សបរិមាណំ ចក្កវាឡំ ជាតិខេត្តំ។ សរសេនេវ អាណាបវត្តនដ្ឋានំ អាណាខេត្តំ។ វិសយភូតំ ឋានំ វិសយខេត្តំ។ ទសសហស្សី លោកធាតូតិ ឥមាយ លោកធាតុយា សទ្ធិំ ឥមំ លោកធាតុំ បរិវារេត្វា ឋិតា ទសសហស្សី លោកធាតុ។ តត្តកានំយេវ ជាតិខេត្តភាវោ ធម្មតាវសេន វេទិតព្ពោ។ ‘‘បរិគ្គហវសេនា’’តិ កេចិ, ‘‘សព្ពេសំយេវ ពុទ្ធានំ តត្តកំយេវ ជាតិខេត្តំ តន្និវាសីនំយេវ ទេវតានំ ធម្មាភិសមយោ’’តិ ច វទន្តិ។ មាតុកុច្ឆិ ឱក្កមនកាលាទីនំ ឆន្នំ ឯវ គហណំ និទស្សនមត្តំ មហាភិនីហារាទិកាលេបិ តស្ស បកម្បនស្ស លព្ភនតោ។ អាណាខេត្តំ នាម យំ ឯកជ្ឈំ សំវដ្ដតិ វិវដ្ដតិ ច, អាណា បវត្តតិ អាណាយ តន្និវាសិទេវតានំ សិរសា សម្បដិច្ឆនេន, តញ្ច ខោ កេវលំ ពុទ្ធានំ អានុភាវេនេវ, ន អធិប្បាយវសេន។ អធិប្បាយវសេន បន ‘‘យាវតា វា បន អាកង្ខេយ្យា’’តិ (អ. និ. ៣.៨១) វចនតោ តតោ បរម្បិ អាណា វត្តេយ្យេវ។
277. Abhijātiādīsu pakampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhamaṃ dasasahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ jātikhettaṃ. Saraseneva āṇāpavattanaṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ. Visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ. Dasasahassī lokadhātūti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitā dasasahassī lokadhātu. Tattakānaṃyeva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo. ‘‘Pariggahavasenā’’ti keci, ‘‘sabbesaṃyeva buddhānaṃ tattakaṃyeva jātikhettaṃ tannivāsīnaṃyeva devatānaṃ dhammābhisamayo’’ti ca vadanti. Mātukucchi okkamanakālādīnaṃ channaṃ eva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhanato. Āṇākhettaṃ nāma yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati vivaṭṭati ca, āṇā pavattati āṇāya tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena. Adhippāyavasena pana ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā vatteyyeva.
ន ឧប្បជ្ជន្តីតិ បន អត្ថីតិ ‘‘ន មេ អាចរិយោ អត្ថិ, សទិសោ មេ ន វិជ្ជតី’’តិអាទិំ (ម. និ. ១.២៨៥; មហាវ. ១១; កថា. ៤០៥) ឥមិស្សា លោកធាតុយា ឋត្វា វទន្តេន ភគវតា ‘‘កិំ បនាវុសោ, សារិបុត្ត, អត្ថេតរហិ អញ្ញេ សមណា វា ព្រាហ្មណា វា ភគវតា សមសមា សម្ពោធិយន្តិ, ឯវំ បុដ្ឋោ អហំ, ភន្តេ, ‘នោ’តិ វទេយ្យ’’ន្តិ (ទី. និ. ៣.១៦១) វត្វា តស្ស ការណំ ទស្សេតុំ – ‘‘អដ្ឋានមេតំ អនវកាសោ, យំ ឯកិស្សា លោកធាតុយា ទ្វេ អរហន្តោ សម្មាសម្ពុទ្ធា អបុព្ពំ អចរិមំ ឧប្បជ្ជេយ្យុ’’ន្តិ ឥមំ សុត្តំ (អ. និ. ១.២៧៧; វិភ. ៨០៩; ម. និ. ៣.១២៩; មិ. ប. ៥.១.១) អាហរន្តេន ធម្មសេនាបតិនា ច ពុទ្ធខេត្តភូតំ ឥមំ លោកធាតុំ ឋបេត្វា អញ្ញត្ថ អនុប្បត្តិ វុត្តា ហោតីតិ អធិប្បាយោ។
Na uppajjantīti pana atthīti ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.285; mahāva. 11; kathā. 405) imissā lokadhātuyā ṭhatvā vadantena bhagavatā ‘‘kiṃ panāvuso, sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiyanti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘no’ti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161) vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyu’’nti imaṃ suttaṃ (a. ni. 1.277; vibha. 809; ma. ni. 3.129; mi. pa. 5.1.1) āharantena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.
ឯកតោតិ សហ, ឯកស្មិំ កាលេតិ អត្ថោ, សោ បន កាលោ កថំ បរិច្ឆិន្នោតិ ចរិមភវេ បដិសន្ធិគ្គហណតោ បដ្ឋាយ យាវ ធាតុបរិនិព្ពានាតិ ទស្សេន្តោ, ‘‘តត្ថា’’តិអាទិមាហ។ អនច្ឆរិយត្តាតិ ទ្វីសុបិ ឧប្បជ្ជមានេសុ អច្ឆរិយត្តាភាវតោតិ អត្ថោ។ ទ្វីសុបិ ឧប្បជ្ជមានេសុ អនច្ឆរិយតា, កិមង្គំ បន ពហូសូតិ ទស្សេន្តោ, ‘‘យទិ ចា’’តិអាទិមាហ។ ពុទ្ធា នាម មជ្ឈេ ភិន្នសុវណ្ណំ វិយ ឯកសទិសាតិ តេសំ ទេសនាបិ ឯករសា ឯកធាតិ អាហ – ‘‘ទេសនាយ ច វិសេសាភាវតោ’’តិ ។ ឯតេនបិ អនច្ឆរិយត្តមេវ សាធេតិ។ វិវាទភាវតោតិ ឯតេន វិវាទាភាវត្ថំ ទ្វេ ពុទ្ធា ឯកតោ ន ឧប្បជ្ជន្តីតិ ទស្សេតិ។ ឯតំ ការណន្តិ ឯតំ អនច្ឆរិយតាទិការណំ។ តត្ថាតិ មិលិន្ទបញ្ហេ។
Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho, so pana kālo kathaṃ paricchinnoti carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānāti dassento, ‘‘tatthā’’tiādimāha. Anacchariyattāti dvīsupi uppajjamānesu acchariyattābhāvatoti attho. Dvīsupi uppajjamānesu anacchariyatā, kimaṅgaṃ pana bahūsūti dassento, ‘‘yadi cā’’tiādimāha. Buddhā nāma majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisāti tesaṃ desanāpi ekarasā ekadhāti āha – ‘‘desanāya ca visesābhāvato’’ti . Etenapi anacchariyattameva sādheti. Vivādabhāvatoti etena vivādābhāvatthaṃ dve buddhā ekato na uppajjantīti dasseti. Etaṃ kāraṇanti etaṃ anacchariyatādikāraṇaṃ. Tatthāti milindapañhe.
ឯកំ ឯវ ពុទ្ធំ ធារេតីតិ ឯកពុទ្ធធារណី។ ឯតេន ឯវំសភាវា ឯតេ ពុទ្ធគុណា, យេន ទុតិយពុទ្ធគុណេ ធារេតុំ អសមត្ថា អយំ លោកធាតូតិ ទស្សេតិ។ បច្ចយវិសេសនិប្ផន្នានញ្ហិ គុណធម្មានំ ភារិយោ វិសេសោ មហាបថវិយាបិ ទុស្សហោតិ សក្កា វិញ្ញាតុំ។ តថា ហិ អភិសម្ពោធិសមយេ ឧបគតស្ស លោកនាថស្ស គុណភារំ ពោធិរុក្ខស្ស តីសុបិ ទិសាសុ មហាបថវី សន្ធារេតុំ នាសក្ខិ។ តស្មា ‘‘ន ធារេយ្យា’’តិ វត្វា តមេវ អធារណំ បរិយាយន្តរេហិ បកាសេន្តោ ‘‘ចលេយ្យា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ចលេយ្យាតិ បរិប្ផន្ទេយ្យ។ កម្បេយ្យាតិ បវេធេយ្យ ។ នមេយ្យាតិ ឯកបស្សេន នមេយ្យ។ ឱនមេយ្យាតិ ឱសីទេយ្យ។ វិនមេយ្យាតិ វិវិធំ ឥតោ ចិតោ ច នមេយ្យ។ វិកិរេយ្យាតិ វាតេន ថុសមុដ្ឋិ វិយ វិប្បកិរេយ្យ។ វិធមេយ្យាតិ វិនស្សេយ្យ។ វិទ្ធំសេយ្យាតិ សព្ពសោ វិទ្ធស្តា ភវេយ្យ។ តថាភូតា ច ន កត្ថចិ តិដ្ឋេយ្យាតិ អាហ – ‘‘ន ឋានមុបគច្ឆេយ្យា’’តិ។
Ekaṃ eva buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī. Etena evaṃsabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyabuddhaguṇe dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti. Paccayavisesanipphannānañhi guṇadhammānaṃ bhāriyo viseso mahāpathaviyāpi dussahoti sakkā viññātuṃ. Tathā hi abhisambodhisamaye upagatassa lokanāthassa guṇabhāraṃ bodhirukkhassa tīsupi disāsu mahāpathavī sandhāretuṃ nāsakkhi. Tasmā ‘‘na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyantarehi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha. Tattha caleyyāti paripphandeyya. Kampeyyāti pavedheyya . Nameyyāti ekapassena nameyya. Onameyyāti osīdeyya. Vinameyyāti vividhaṃ ito cito ca nameyya. Vikireyyāti vātena thusamuṭṭhi viya vippakireyya. Vidhameyyāti vinasseyya. Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya. Tathābhūtā ca na katthaci tiṭṭheyyāti āha – ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
ឥទានិ តត្ថ និទស្សនំ ទស្សេន្តោ, ‘‘យថា, មហារាជា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ឯកេ បុរិសេតិ ឯកស្មិំ បុរិសេ។ សមុបាទិកាតិ សមំ ឧទ្ធំ បជ្ជតិ បវត្តតីតិ សមុបាទិកា, ឧទកស្ស ឧបរិ សមំ គាមិនីតិ អត្ថោ។ ‘‘សមុប្បាទិកា’’តិបិ បឋន្តិ, អយមេវត្ថោ។ វណ្ណេនាតិ សណ្ឋានេន។ បមាណេនាតិ អារោហេន។ កិសថូលេនាតិ កិសថូលភាវេន, បរិណាហេនាតិ អត្ថោ។ ទ្វិន្នម្បីតិ ទ្វេបិ, ទ្វិន្នម្បិ វា សរីរភារំ។
Idāni tattha nidassanaṃ dassento, ‘‘yathā, mahārājā’’tiādimāha. Tattha eke puriseti ekasmiṃ purise. Samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃ gāminīti attho. ‘‘Samuppādikā’’tipi paṭhanti, ayamevattho. Vaṇṇenāti saṇṭhānena. Pamāṇenāti ārohena. Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho. Dvinnampīti dvepi, dvinnampi vā sarīrabhāraṃ.
ឆាទេន្តន្តិ រោចេន្តំ រុចិំ ឧប្បាទេន្តំ។ តន្ទិកតោតិ តេន ភោជនេន តន្ទិភូតោ។ អនោនមិតទណ្ឌជាតោតិ យាវទត្ថំ ភោជនេន ឱនមិតុំ អសក្កុណេយ្យតាយ អនោនមនទណ្ឌោ វិយ ជាតោ។ សកិំ ភុត្តោ វមេយ្យាតិ ឯកម្បិ អាលោបំ អជ្ឈោហរិត្វា វមេយ្យាតិ អត្ថោ។
Chādentanti rocentaṃ ruciṃ uppādentaṃ. Tandikatoti tena bhojanena tandibhūto. Anonamitadaṇḍajātoti yāvadatthaṃ bhojanena onamituṃ asakkuṇeyyatāya anonamanadaṇḍo viya jāto. Sakiṃ bhutto vameyyāti ekampi ālopaṃ ajjhoharitvā vameyyāti attho.
អតិធម្មភារេន បថវី ចលតីតិ ធម្មេន នាម បថវី តិដ្ឋេយ្យ។ សា កិំ តេនេវ ចលតិ វិនស្សតីតិ អធិប្បាយេន បុច្ឆតិ។ បុន ថេរោ ‘‘រតនំ នាម លោកេ កុដុម្ពំ សន្ធារេន្តំ អភិមតញ្ច លោកេន អត្តនោ គរុសភាវតាយ សកដភង្គស្ស ការណំ អតិភារភូតំ ទិដ្ឋំ។ ឯវំ ធម្មោ ច ហិតសុខវិសេសេហិ តំសមង្គីនំ ធារេន្តោ អភិមតោ ច វិញ្ញូនំ គម្ភីរប្បមេយ្យភាវេន គរុសភាវត្តា អតិភារភូតោ បថវីចលនស្ស ការណំ ហោតី’’តិ ទស្សេន្តោ, ‘‘ឥធ, មហារាជ, ទ្វេ សកដា’’តិអាទិមាហ ។ ឯតេនេវ តថាគតស្ស មាតុកុច្ឆិឱក្កមនាទិកាលេ បថវីកម្បនការណំ សំវណ្ណិតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯកស្សាតិ ឯកស្មា, ឯកស្ស វា សកដស្ស រតនំ, តស្មា សកដា គហេត្វាតិ អត្ថោ។
Atidhammabhārena pathavī calatīti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya. Sā kiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati. Puna thero ‘‘ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ abhimatañca lokena attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhaṃ. Evaṃ dhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅgīnaṃ dhārento abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavīcalanassa kāraṇaṃ hotī’’ti dassento, ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’tiādimāha . Eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavīkampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Ekassāti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ, tasmā sakaṭā gahetvāti attho.
ឱសារិតន្តិ ឧច្ចារិតំ, វុត្តន្តិ អត្ថោ។ អគ្គោតិ សព្ពសត្តេហិ អគ្គោ។ ជេដ្ឋោតិ វុទ្ធតរោ។ សេដ្ឋោតិ បសត្ថតរោ។ វិសិដ្ឋេហិ សីលាទីហិ គុណេហិ សមន្នាគតត្តា វិសិដ្ឋោ។ ឧគ្គតតមោតិ ឧត្តមោ។ បវរោតិ តស្សេវ វេវចនំ។ នត្ថិ ឯតស្ស សមោតិ អសមោ។ អសមា បុព្ពពុទ្ធា, តេហិ សមោតិ អសមសមោ។ នត្ថិ ឯតស្ស បដិសមោ បដិបុគ្គលោតិ អប្បដិសមោ។ នត្ថិ ឯតស្ស បដិភាគោតិ អប្បដិភាគោ។ នត្ថិ ឯតស្ស បដិបុគ្គលោតិ អប្បដិបុគ្គលោ។
Osāritanti uccāritaṃ, vuttanti attho. Aggoti sabbasattehi aggo. Jeṭṭhoti vuddhataro. Seṭṭhoti pasatthataro. Visiṭṭhehi sīlādīhi guṇehi samannāgatattā visiṭṭho. Uggatatamoti uttamo. Pavaroti tasseva vevacanaṃ. Natthi etassa samoti asamo. Asamā pubbabuddhā, tehi samoti asamasamo. Natthi etassa paṭisamo paṭipuggaloti appaṭisamo. Natthi etassa paṭibhāgoti appaṭibhāgo. Natthi etassa paṭipuggaloti appaṭipuggalo.
សភាវបកតិកាតិ សភាវភូតា អកិត្តិមា បកតិ។ ការណមហន្តត្តាតិ ការណានំ មហន្តតាយ, មហន្តេហិ ពុទ្ធករធម្មេហិ បារមិសង្ខាតេហិ ការណេហិ ពុទ្ធគុណានំ និព្ពត្តិតោតិ វុត្តំ ហោតិ។ បថវីអាទីនិ មហន្តានិ វត្ថូនិ, មហន្តា ចក្កវាឡាទយោ អត្តនោ អត្តនោ វិសយេ ឯកេកាវ, ឯវំ សម្មាសម្ពុទ្ធោបិ មហន្តោ អត្តនោ វិសយេ ឯកោ ឯវ។ កោ ច តស្ស វិសយោ? ពុទ្ធភូមិ, យាវតកំ វា ញេយ្យំ។ ‘‘អាកាសោ វិយ អនន្តវិសយោ ភគវា ឯកោ ឯវ ហោតី’’តិ វទន្តោ បរចក្កវាឡេសុបិ ទុតិយស្ស ពុទ្ធស្ស អភាវំ ទស្សេតិ។
Sabhāvapakatikāti sabhāvabhūtā akittimā pakati. Kāraṇamahantattāti kāraṇānaṃ mahantatāya, mahantehi buddhakaradhammehi pāramisaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti. Pathavīādīni mahantāni vatthūni, mahantā cakkavāḷādayo attano attano visaye ekekāva, evaṃ sammāsambuddhopi mahanto attano visaye eko eva. Ko ca tassa visayo? Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyaṃ. ‘‘Ākāso viya anantavisayo bhagavā eko eva hotī’’ti vadanto paracakkavāḷesupi dutiyassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.
ឥមិនាវ បទេនាតិ ‘‘ឯកិស្សា លោកធាតុយា’’តិ ឥមិនា ឯវ បទេន។ ទស ចក្កវាឡសហស្សានិ គហិតានីតិ ជាតិខេត្តាបេក្ខាយ គហិតានិ។ ឯកចក្កវាឡេនេវាតិ ឥមិនា ឯវ ឯកចក្កវាឡេន, ន យេន កេនចិ។ យថា ‘‘ឥមស្មិំយេវ ចក្កវាឡេ ឧប្បជ្ជន្តី’’តិ វុត្តេ ឥមស្មិម្បិ ចក្កវាឡេ ជម្ពុទីបេ ឯវ, តត្ថាបិ មជ្ឈិមទេសេ ឯវាតិ បរិច្ឆិន្ទិតុំ វដ្ដតិ, ឯវំ ‘‘ឯកិស្សា លោកធាតុយា’’តិ ជាតិខេត្តេ អធិប្បេតេបិ ឥមិនាវ ចក្កវាឡេន បរិច្ឆិន្ទិតុំ វដ្ដតិ។
Imināva padenāti ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti iminā eva padena. Dasa cakkavāḷasahassāni gahitānīti jātikhettāpekkhāya gahitāni. Ekacakkavāḷenevāti iminā eva ekacakkavāḷena, na yena kenaci. Yathā ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjantī’’ti vutte imasmimpi cakkavāḷe jambudīpe eva, tatthāpi majjhimadese evāti paricchindituṃ vaṭṭati, evaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti jātikhette adhippetepi imināva cakkavāḷena paricchindituṃ vaṭṭati.
បឋមវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
១៥. អដ្ឋានបាឡិ (ទុតិយវគ្គ)
15. Aṭṭhānapāḷi (dutiyavagga)
(១៥) ២. អដ្ឋានបាឡិ-ទុតិយវគ្គវណ្ណនា
(15) 2. Aṭṭhānapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
២៧៨. វិវាទុបច្ឆេទតោតិ វិវាទុបច្ឆេទការណា។ ទ្វីសុ ឧប្បន្នេសុ យោ វិវាទោ ភវេយ្យ, តស្ស អនុប្បាទោយេវេត្ថ វិវាទុបច្ឆេទោ។ ឯកស្មិំ ទីបេតិអាទិនា ទីបន្តរេបិ ឯកជ្ឈំ ន ឧប្បជ្ជតិ, បគេវ ឯកទីបេតិ ទស្សេតិ។ សោបិ បរិហាយេថាតិ ចក្កវាឡស្ស បទេសេ ឯវ បវត្តិតព្ពត្តា បរិហាយេយ្យ។
278.Vivādupacchedatoti vivādupacchedakāraṇā. Dvīsu uppannesu yo vivādo bhaveyya, tassa anuppādoyevettha vivādupacchedo. Ekasmiṃ dīpetiādinā dīpantarepi ekajjhaṃ na uppajjati, pageva ekadīpeti dasseti. Sopi parihāyethāti cakkavāḷassa padese eva pavattitabbattā parihāyeyya.
២៧៩-២៨០. មនុស្សត្តន្តិ មនុស្សភាវោ តស្សេវ បព្ពជ្ជាទិគុណានំ យោគ្គភាវតោ។ លិង្គសម្បត្តីតិ បុរិសភាវោ។ ហេតូតិ មនោវចីបណិធានបុព្ពិកា ហេតុសម្បទា។ សត្ថារទស្សនន្តិ សត្ថុសម្មុខីភាវោ។ បព្ពជ្ជាតិ កម្មកិរិយវាទីសុ តាបសេសុ, ភិក្ខូសុ វា បព្ពជ្ជា។ គុណសម្បត្តីតិ អភិញ្ញាទិគុណសម្បទា។ អធិការោតិ ពុទ្ធេ ឧទ្ទិស្ស អធិកោ ការោ, សវិសេសា ឧបការកិរិយា អធិកោ សក្ការោតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឆន្ទោវ ឆន្ទតា, សម្មាសម្ពោធិំ ឧទ្ទិស្ស សាតិសយោ កត្តុកម្យតាកុសលច្ឆន្ទោ។ អដ្ឋធម្មសមោធានាតិ ឯតេសំ អដ្ឋន្នំ ធម្មានំ សមាយោគេន។ អភិនីហារោតិ កាយបណិធានំ។ សមិជ្ឈតីតិ និប្ផជ្ជតិ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន បរមត្ថទីបនិយា ចរិយាបិដកវណ្ណនាយ (ចរិយា. អដ្ឋ. បកិណ្ណកកថា) វុត្តនយេន វេទិតព្ពោ។ សព្ពាការបរិបូរមេវាតិ បរិបុណ្ណលក្ខណតាយ សត្តុត្តមាទីហិ សព្ពាការេន សម្បន្នមេវ។ ន ហិ ឥត្ថិយា កោសោហិតវត្ថគុយ្ហតាទិ សម្ភវតិ។ ទុតិយបកតិ ច នាម បឋមបកតិតោ និហីនា ឯវ។ តេនេវាហ – អនន្តរវារេ ‘‘យស្មា’’តិអាទិ។
279-280.Manussattanti manussabhāvo tasseva pabbajjādiguṇānaṃ yoggabhāvato. Liṅgasampattīti purisabhāvo. Hetūti manovacīpaṇidhānapubbikā hetusampadā. Satthāradassananti satthusammukhībhāvo. Pabbajjāti kammakiriyavādīsu tāpasesu, bhikkhūsu vā pabbajjā. Guṇasampattīti abhiññādiguṇasampadā. Adhikāroti buddhe uddissa adhiko kāro, savisesā upakārakiriyā adhiko sakkāroti vuttaṃ hoti. Chandova chandatā, sammāsambodhiṃ uddissa sātisayo kattukamyatākusalacchando. Aṭṭhadhammasamodhānāti etesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samāyogena. Abhinīhāroti kāyapaṇidhānaṃ. Samijjhatīti nipphajjati. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) vuttanayena veditabbo. Sabbākāraparipūramevāti paripuṇṇalakkhaṇatāya sattuttamādīhi sabbākārena sampannameva. Na hi itthiyā kosohitavatthaguyhatādi sambhavati. Dutiyapakati ca nāma paṭhamapakatito nihīnā eva. Tenevāha – anantaravāre ‘‘yasmā’’tiādi.
២៨១. ឥធ បុរិសស្ស តត្ថ និព្ពត្តនតោតិ ឥមស្មិំ មនុស្សលោកេ បុរិសភូតស្ស តត្ថ ព្រហ្មលោកេ ព្រហ្មត្តភាវេន និព្ពត្តនតោ។ តេន អសតិបិ បុរិសលិង្គេ បុរិសាការា ព្រហ្មានោ ហោន្តីតិ ទស្សេតិ។ តំយេវ ច បុរិសាការំ សន្ធាយ វុត្តំ ភគវតា ‘‘យំ បុរិសោ ព្រហ្មត្តំ ការេយ្យា’’តិ។ តេនេវាហ – ‘‘សមានេបី’’តិអាទិ។ យទិ ឯវំ ឥត្ថិយោ ព្រហ្មលោកេ ន ឧប្បជ្ជេយ្យុន្តិ អាហ – ‘‘ព្រហ្មត្ត’’ន្តិអាទិ។
281.Idha purisassa tattha nibbattanatoti imasmiṃ manussaloke purisabhūtassa tattha brahmaloke brahmattabhāvena nibbattanato. Tena asatipi purisaliṅge purisākārā brahmāno hontīti dasseti. Taṃyeva ca purisākāraṃ sandhāya vuttaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyyā’’ti. Tenevāha – ‘‘samānepī’’tiādi. Yadi evaṃ itthiyo brahmaloke na uppajjeyyunti āha – ‘‘brahmatta’’ntiādi.
២៩០-២៩៥. ‘‘កាយទុច្ចរិតស្សា’’តិអាទិបាឡិយា កម្មនិយាមោ នាម កថិតោ។ សមញ្ជនំ សមង្គោ, សមន្នាគមោ, សោ ឯតស្ស អត្ថីតិ សមង្គី, សមន្នាគតោ, សមញ្ជនសីលោ វា សមង្គី, បុព្ពភាគេ ឧបករណសមុទាយតោ បភុតិ អាយូហនវសេន អាយូហនសមង្គីតា, សន្និដ្ឋាបកចេតនាវសេន ចេតនាសមង្គិតា។ ចេតនាសន្តតិវសេន វា អាយូហនសមង្គិតា, តំតំចេតនាក្ខណវសេន ចេតនាសមង្គីតា។ កតូបចិតស្ស អវិបក្កវិបាកស្ស កម្មស្ស វសេន កម្មសមង្គិតា។ កម្មេ បន វិបច្ចិតុំ អារទ្ធេ វិបាកប្បវត្តិវសេន វិបាកសមង្គិតា។ កម្មាទីនំ ឧបដ្ឋានកាលវសេន ឧបដ្ឋានសមង្គិតា។ កុសលាកុសលកម្មាយូហនក្ខណេតិ កុសលកម្មស្ស អកុសលកម្មស្ស ច សមីហនក្ខណេ។ តថាតិ ឥមិនា កុសលាកុសលកម្មបទំ អាកឌ្ឍតិ។ យថា កតំ កម្មំ ផលទានសមត្ថំ ហោតិ, តថា កតំ ឧបចិតំ។ វិបាការហន្តិ ទុតិយភវាទីសុ វិបច្ចនារហំ។ ឧប្បជ្ជមានានំ ឧបបត្តិនិមិត្តំ ឧបដ្ឋាតីតិ យោជនា។ ឧបបត្តិយា ឧប្បជ្ជនស្ស និមិត្តំ ការណន្តិ ឧបបត្តិនិមិត្តំ, កម្មំ, កម្មនិមិត្តំ, គតិនិមិត្តញ្ច។ អដ្ឋកថាយំ បន គតិនិមិត្តវសេនេវ យោជនា ទស្សិតា។ កម្មកម្មនិមិត្តានម្បិ ឧបដ្ឋានំ យថារហំ ទដ្ឋព្ពំ។ ‘‘យានិស្ស តានិ បុព្ពេ កតានិ កម្មានិ, តានិស្ស តស្មិំ សមយេ ឱលម្ពន្តិ អជ្ឈោលម្ពន្តិ អភិលម្ពន្តិ’’តិ (ម. និ. ៣.២៤៨) វចនតោ សាយន្ហេ មហន្តានំ បព្ពតកូដានំ ឆាយា វិយ អាសន្នមរណស្ស សត្តស្ស ចិត្តេ សុបិនេ វិយ វិបច្ចិតុំ កតោកាសំ កម្មំ, តស្ស និមិត្តំ គតិនិមិត្តំ ឧបតិដ្ឋតេវ។ ចលតីតិ បរិវត្តតិ។ ឯកេន ហិ កម្មុនា តជ្ជេ និមិត្តេ ឧបដ្ឋិតេ បច្ចយវិសេសវសេន តតោ អញ្ញេន កម្មុនា តទញ្ញស្ស និមិត្តស្ស ឧបដ្ឋានំ បរិវត្តនំ។ សេសា និច្ចលា អវសេសា ចតុព្ពិធាបិ សមង្គិតា និច្ចលា អបរិវត្តនតោ។
290-295. ‘‘Kāyaduccaritassā’’tiādipāḷiyā kammaniyāmo nāma kathito. Samañjanaṃ samaṅgo, samannāgamo, so etassa atthīti samaṅgī, samannāgato, samañjanasīlo vā samaṅgī, pubbabhāge upakaraṇasamudāyato pabhuti āyūhanavasena āyūhanasamaṅgītā, sanniṭṭhāpakacetanāvasena cetanāsamaṅgitā. Cetanāsantativasena vā āyūhanasamaṅgitā, taṃtaṃcetanākkhaṇavasena cetanāsamaṅgītā. Katūpacitassa avipakkavipākassa kammassa vasena kammasamaṅgitā. Kamme pana vipaccituṃ āraddhe vipākappavattivasena vipākasamaṅgitā. Kammādīnaṃ upaṭṭhānakālavasena upaṭṭhānasamaṅgitā. Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇeti kusalakammassa akusalakammassa ca samīhanakkhaṇe. Tathāti iminā kusalākusalakammapadaṃ ākaḍḍhati. Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ. Vipākārahanti dutiyabhavādīsu vipaccanārahaṃ. Uppajjamānānaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhātīti yojanā. Upapattiyā uppajjanassa nimittaṃ kāraṇanti upapattinimittaṃ, kammaṃ, kammanimittaṃ, gatinimittañca. Aṭṭhakathāyaṃ pana gatinimittavaseneva yojanā dassitā. Kammakammanimittānampi upaṭṭhānaṃ yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Yānissa tāni pubbe katāni kammāni, tānissa tasmiṃ samaye olambanti ajjholambanti abhilambanti’’ti (ma. ni. 3.248) vacanato sāyanhe mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā viya āsannamaraṇassa sattassa citte supine viya vipaccituṃ katokāsaṃ kammaṃ, tassa nimittaṃ gatinimittaṃ upatiṭṭhateva. Calatīti parivattati. Ekena hi kammunā tajje nimitte upaṭṭhite paccayavisesavasena tato aññena kammunā tadaññassa nimittassa upaṭṭhānaṃ parivattanaṃ. Sesā niccalā avasesā catubbidhāpi samaṅgitā niccalā aparivattanato.
សុនខវាជិកោតិ សុនខេហិ មិគវាជវសេន វជនសីលោ, សុនខលុទ្ទកោតិ អត្ថោ។ តលសន្ថរណបូជន្តិ ភូមិតលស្ស បុប្ផេហិ សន្ថរណបូជំ។ អាយូហនចេតនា កម្មសមង្គិតាវសេនាតិ កាយទុច្ចរិតស្ស អបរាបរំ អាយូហនេន សន្និដ្ឋាបកចេតនាយ តស្សេវ បកប្បនេ កម្មក្ខយករញាណេន អខេបិតត្តា យថូបចិតកម្មុនា ច សមង្គិភាវស្ស វសេន។
Sunakhavājikoti sunakhehi migavājavasena vajanasīlo, sunakhaluddakoti attho. Talasantharaṇapūjanti bhūmitalassa pupphehi santharaṇapūjaṃ. Āyūhanacetanā kammasamaṅgitāvasenāti kāyaduccaritassa aparāparaṃ āyūhanena sanniṭṭhāpakacetanāya tasseva pakappane kammakkhayakarañāṇena akhepitattā yathūpacitakammunā ca samaṅgibhāvassa vasena.
កម្មន្តិ អកុសលកម្មំ។ តស្មិំយេវ ខណេតិ អាយូហនក្ខណេយេវ។ តស្សាតិ កម្មសមង្គិនោ បុគ្គលស្ស សគ្គោ វារិតោ, តញ្ចេ កម្មំ វិបាកវារំ លភេយ្យាតិ អធិប្បាយោ។ សគ្គោ វារិតោតិ ច និទស្សនមត្តំ។ មនុស្សលោកោបិស្ស វារិតោវាតិ។ អបរេ បន បុរិមេហិ វិបាកាវរណស្ស អនុទ្ធដត្តា ‘‘តស្មិំយេវ ខណេ’’តិ ច អវិសេសេន វុត្តត្តា តំ ទោសំ បរិហរិតុំ ‘‘អាយូហិតកម្មំ នាមា’’តិអាទិមាហ។ យទា កម្មំ វិបាកវារំ លភតីតិ ឥទំ កតោកាសស្ស អប្បដិពាហិយត្តា វុត្តំ ។ តថា ហិ ភគវា តតិយបារាជិកវត្ថុស្មិំ (បារា. ១៦២ អាទយោ) បដិសល្លីយិ, ឥមស្មិំ សុត្តេ ‘‘កាយទុច្ចរិតសមង្គី’’តិ អាគតត្តា វិបាកូបដ្ឋានសមង្គិតា ន លព្ភន្តិ។
Kammanti akusalakammaṃ. Tasmiṃyeva khaṇeti āyūhanakkhaṇeyeva. Tassāti kammasamaṅgino puggalassa saggo vārito, tañce kammaṃ vipākavāraṃ labheyyāti adhippāyo. Saggo vāritoti ca nidassanamattaṃ. Manussalokopissa vāritovāti. Apare pana purimehi vipākāvaraṇassa anuddhaṭattā ‘‘tasmiṃyeva khaṇe’’ti ca avisesena vuttattā taṃ dosaṃ pariharituṃ ‘‘āyūhitakammaṃ nāmā’’tiādimāha. Yadā kammaṃ vipākavāraṃ labhatīti idaṃ katokāsassa appaṭibāhiyattā vuttaṃ . Tathā hi bhagavā tatiyapārājikavatthusmiṃ (pārā. 162 ādayo) paṭisallīyi, imasmiṃ sutte ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’ti āgatattā vipākūpaṭṭhānasamaṅgitā na labbhanti.
(ទុតិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។)
(Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
អដ្ឋានបាឡិវណ្ណនាយំ អនុត្តានត្ថទីបនា និដ្ឋិតា។
Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ anuttānatthadīpanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១៥. អដ្ឋានបាឡិ • 15. Aṭṭhānapāḷi
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១៥. អដ្ឋានបាឡិ • 15. Aṭṭhānapāḷi
