| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၁၅. အဋ္ဌာနပာဠိ (ပဌမဝဂ္ဂ)
15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)
(၁၅) ၁. အဋ္ဌာနပာဠိ-ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
(15) 1. Aṭṭhānapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
၂၆၈. အဋ္ဌာနပာဠိဝဏ္ဏနာယံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဌာနံ အဋ္ဌာနံ, နတ္ထိ ဌာနန္တိ ဝာ အဋ္ဌာနံ။ အနဝကာသောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တဒတ္ထနိဂမနမေဝ ဟိ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ဥဘယေနပီ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ ကာရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဟေတုအတ္ထော စေတ္ထ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ယန္တိ ယေန ကာရဏေနာ’’တိ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေနေတ္ထ ဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော’’တိ။ ကုတော ပနာယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? လိင္ဂတော, လိင္ဂံ စေတသ္သ နိစ္စတော ဥပဂမနပ္ပဋိက္ခေပော။ စတုဘူမကေသူတိ ဣဒံ စတုတ္ထဘူမကသင္ခာရာနံ အရိယသာဝကသ္သ ဝိသယဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ, န ပန တေ အာရဗ္ဘ နိစ္စတော ဥပဂမနသဗ္ဘာဝတော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘တဒဘာဝေ စတုတ္ထဘူမကသင္ခာရာ ပနာ’’တိအာဒိနာ။ အဘိသင္ခတသင္ခာရအဘိသင္ခရဏကသင္ခာရာနံ သပ္ပဒေသတ္တာ နိပ္ပဒေသသင္ခာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘သင္ခတသင္ခာရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ, လောကုတ္တရသင္ခာရာနံ ပန နိဝတ္တနေ ကာရဏံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ တထာ ဥပဂမနေ သေတုဃာတော နတ္ထိ။ တေဇုသ္သဒတ္တာတိ သံကိလေသဝိဓမနတေဇသ္သ အဓိကဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ဂမ္ဘီရဘာဝေန ဒုဒ္ဒသာ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ ပန ပကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာနဉ္ဟိ သန္တာနေသု ကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တေ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ။
268. Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ avijjamānaṃ ṭhānaṃ aṭṭhānaṃ, natthi ṭhānanti vā aṭṭhānaṃ. Anavakāsoti etthāpi eseva nayo. Tadatthanigamanameva hi ‘‘netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacananti. Tenāha – ‘‘ubhayenapī’’tiādi. Yanti kāraṇatthe paccattavacanaṃ. Hetuattho cettha kāraṇatthoti āha – ‘‘yanti yena kāraṇenā’’ti. Ukkaṭṭhaniddesenettha diṭṭhisampatti veditabbāti vuttaṃ – ‘‘maggadiṭṭhiyā sampanno’’ti. Kuto panāyamattho labbhatīti? Liṅgato, liṅgaṃ cetassa niccato upagamanappaṭikkhepo. Catubhūmakesūti idaṃ catutthabhūmakasaṅkhārānaṃ ariyasāvakassa visayabhāvūpagamanato vuttaṃ, na pana te ārabbha niccato upagamanasabbhāvato. Vakkhati hi ‘‘tadabhāve catutthabhūmakasaṅkhārā panā’’tiādinā. Abhisaṅkhatasaṅkhāraabhisaṅkharaṇakasaṅkhārānaṃ sappadesattā nippadesasaṅkhāraggahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhatasaṅkhāresū’’ti vuttaṃ, lokuttarasaṅkhārānaṃ pana nivattane kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Etaṃ kāraṇaṃ natthīti tathā upagamane setughāto natthi. Tejussadattāti saṃkilesavidhamanatejassa adhikabhāvato. Tathā hi te gambhīrabhāvena duddasā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hontīti. Idaṃ pana pakaraṇavasena vuttaṃ. Appahīnavipallāsānañhi santānesu kusaladhammānampi te ārammaṇaṃ na honti.
၂၆၉. အသုခေ သုခန္တိ ဝိပလ္လာသော စ ဣဓ သုခတော ဥပဂမနသ္သ ဌာနန္တိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဧကန္တ။ပေ.။ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ ပဓာနဒိဋ္ဌိမာဟ။ ဂူထန္တိ ဂူထဋ္ဌာနံ, ဒိဋ္ဌိယာ နိဗ္ဗာနသ္သ အဝိသယဘာဝော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝာတိ ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင္ဂဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ။
269. Asukhe sukhanti vipallāso ca idha sukhato upagamanassa ṭhānanti dassento ‘‘ekanta…pe… attadiṭṭhivasenā’’ti padhānadiṭṭhimāha. Gūthanti gūthaṭṭhānaṃ, diṭṭhiyā nibbānassa avisayabhāvo heṭṭhā vutto evāti kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthanti vuttaṃ.
၂၇၀. ပရိစ္ဆေဒောတိ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ တသ္သ ဂဟဏံ။ သ္ဝာယံ ယေသု နိစ္စာဒိတော ဥပဂမနံ သမ္ဘဝတိ, တေသံ ဝသေနယေဝ ကာတဗ္ဗောတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘သဗ္ဗဝာရေသု ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗဝာရေသူတိ ‘‘နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယ္ယာ’’တိအာဒိနာ အာဂတေသု သဗ္ဗေသု သုတ္တပဒေသု။ ပုထုဇ္ဇနော ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒော ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ ယံ ယံ သင္ခာရံ ပုထုဇ္ဇနော နိစ္စာဒိဝသေန ဂဏ္ဟာတိ, တံ တံ အရိယသာဝကော အနိစ္စာဒိဝသေန ဂဏ္ဟန္တော ယာထာဝတော ဇာနန္တော တံ ဂာဟံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ, တသ္မာ ယတ္ထ ဂာဟော, တတ္ထ ဝိသ္သဇ္ဇနာတိ စတုဘူမကသင္ခာရာ ဣဓ သင္ခာရဂ္ဂဟဏေန န ဂယ္ဟန္တီတိ အတ္ထော။
270.Paricchedoti paricchindanaṃ paricchijja tassa gahaṇaṃ. Svāyaṃ yesu niccādito upagamanaṃ sambhavati, tesaṃ vasenayeva kātabboti dassento ‘‘sabbavāresu vā’’tiādimāha. Sabbavāresūti ‘‘niccato upagaccheyyā’’tiādinā āgatesu sabbesu suttapadesu. Puthujjano hīti hi-saddo hetuattho. Yasmā yaṃ yaṃ saṅkhāraṃ puthujjano niccādivasena gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccādivasena gaṇhanto yāthāvato jānanto taṃ gāhaṃ taṃ diṭṭhiṃ vissajjeti, tasmā yattha gāho, tattha vissajjanāti catubhūmakasaṅkhārā idha saṅkhāraggahaṇena na gayhantīti attho.
၂၇၁. ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန မာတုပိတုသမညာ ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝောဟာရော လောကေ ဒိသ္သတိ, သော စ ခော ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယေန သိဒ္ဓံ တံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ဇနိကာဝ မာတာ, ဇနကောဝ ပိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ အာနန္တရိယကမ္မသ္သ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘မနုသ္သဘူတောဝ ခီဏာသဝော အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိနာ ‘‘မာတုအာဒီနံယေဝ ဇီဝိတာ ဝောရောပနေ အရိယသာဝကသ္သ အဘဗ္ဗဘာဝဒသ္သနတော တဒညံ အရိယသာဝကော ဇီဝိတာ ဝောရောပေတီတိ ဣဒံ အတ္ထတော အာပန္နမေဝာ’’တိ မညမာနော ဝဒတိ – ‘‘ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယာ’’တိ? ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သဉ္စိစ္စ ပာဏံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော ‘‘ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝာဟ – ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသေတ္ဝာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပုထုဇ္ဇနဘာဝသ္သ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗလဒီပနတ္ထန္တိ သဒ္ဓာဒိဗလသမန္နာဂမဒီပနတ္ထံ။ အရိယမဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓာဓိဗလဝသေန ဟိ အရိယသာဝကော တာဒိသံ သာဝဇ္ဇံ န ကရောတိ။
271. Puttasambandhena mātupitusamaññā dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyenāti nippariyāyena siddhaṃ taṃ dassetuṃ – ‘‘janikāva mātā, janakova pitā’’ti vuttaṃ. Tathā ānantariyakammassa adhippetattā ‘‘manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto’’ti vuttaṃ. ‘‘Aṭṭhānameta’’ntiādinā ‘‘mātuādīnaṃyeva jīvitā voropane ariyasāvakassa abhabbabhāvadassanato tadaññaṃ ariyasāvako jīvitā voropetīti idaṃ atthato āpannamevā’’ti maññamāno vadati – ‘‘kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyā’’ti? ‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacanato ‘‘etampi aṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘sace hī’’tiādi. Evaṃ sante kasmā ‘‘mātara’’ntiādinā visesetvā vuttanti āha – ‘‘puthujjanabhāvassa panā’’tiādi. Tattha baladīpanatthanti saddhādibalasamannāgamadīpanatthaṃ. Ariyamaggenāgatasaddhādhibalavasena hi ariyasāvako tādisaṃ sāvajjaṃ na karoti.
၂၇၅. ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ ဣဒမေတ္ထ နိပ္ဖာဒကာနိ တေသံ ပုဗ္ဗဘာဂိယာနိ စ ကာရဏာနိ ကာရဏဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတ္ဝာ ဝုတ္တံ, န ပန သဗ္ဗေသံ သမာနယောဂက္ခမတ္တာ။ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အနုသ္သာဝနေနာတိ အနုရူပံ သာဝနေန။ ဘေဒသ္သ အနုရူပံ ယထာ ဘေဒော ဟောတိ, ဧဝံ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော ဝစနသ္သ သာဝနေန ဝိညာပနေန။ တေနာဟ – ‘‘နနု တုမ္ဟေ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတ္ဝာတိ ဧတေန ပာကဋံ ကတ္ဝာ ဘေဒကရဝတ္ထုဒီပနံ ဝောဟာရော, တတ္ထ အတ္တနော နိစ္ဆိတမတ္ထံ ရဟသ္သဝသေန ဝိညာပနံ အနုသ္သာဝနန္တိ ဒသ္သေတိ။
275.Pañcahi kāraṇehīti idamettha nipphādakāni tesaṃ pubbabhāgiyāni ca kāraṇāni kāraṇabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ, na pana sabbesaṃ samānayogakkhamattā. Ākārehīti kāraṇehi. Anussāvanenāti anurūpaṃ sāvanena. Bhedassa anurūpaṃ yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbānaṃ bhikkhūnaṃ attano vacanassa sāvanena viññāpanena. Tenāha – ‘‘nanu tumhe’’tiādi. Kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvāti etena pākaṭaṃ katvā bhedakaravatthudīpanaṃ vohāro, tattha attano nicchitamatthaṃ rahassavasena viññāpanaṃ anussāvananti dasseti.
ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝာ ပမာဏန္တိ တေဟိ သင္ဃဘေဒသိဒ္ဓိတော ဝုတ္တံ, ဣတရေ ပန တေသံ သမ္ဘာရဘူတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဝောဟာရာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဝောဟရဏေ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ, တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ, တန္နိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာနိ, အနန္တရပ္ပယောဇနာနိ စာတိ အာနန္တရိယာနိ, တာနိ ဧဝ ကမ္မာနီတိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ။
Kammameva uddeso vā pamāṇanti tehi saṅghabhedasiddhito vuttaṃ, itare pana tesaṃ sambhārabhūtā. Tenāha – ‘‘vohārā’’tiādi. Tatthāti voharaṇe. Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni, tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarappayojanāni cāti ānantariyāni, tāni eva kammānīti ānantariyakammāni.
ကမ္မတောတိ ‘‘ဧဝံ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ, ဧဝံ အာနန္တရိယကမ္မသဒိသ’’န္တိ ဧဝံ ကမ္မဝိဘာဂတော။ ဒ္ဝာရတောတိ ကာယဒ္ဝာရတော။ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောတိ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိပာကံ, ဣဒံ န ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိပာက’’န္တိ ဧဝံ ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိဘာဂတော။ ပာကသာဓာရဏာဒီဟီတိ ‘‘ဣဒမေတ္ထ ဝိပစ္စတိ, ဣဒံ န ဝိပစ္စတီ’’တိ ဝိပစ္စနဝိဘာဂတော, ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာသာဓာရဏတော, အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဒနာဒိဝိဘာဂတော စ။
Kammatoti ‘‘evaṃ ānantariyakammaṃ hoti, evaṃ ānantariyakammasadisa’’nti evaṃ kammavibhāgato. Dvāratoti kāyadvārato. Kappaṭṭhitiyatoti ‘‘idaṃ kappaṭṭhitiyavipākaṃ, idaṃ na kappaṭṭhitiyavipāka’’nti evaṃ kappaṭṭhitiyavibhāgato. Pākasādhāraṇādīhīti ‘‘idamettha vipaccati, idaṃ na vipaccatī’’ti vipaccanavibhāgato, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇato, ādi-saddena vedanādivibhāgato ca.
ကမ္မတော တာဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ မနုသ္သတ္တဘာဝေ ဌိတသ္သေဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒဘာဝာပတ္တိ, ယထာ တိဏ္ဏံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ, ဧဝံ မနုသ္သဘာဝေ ဌိတသ္သေဝ ဧဒိသာနံ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒဘာဝာပတ္တီတိ အာဟ – ‘‘မနုသ္သဘူတသ္သေဝာ’’တိ။ ပာကတိကမနုသ္သာနမ္ပိ စ ကုသလဓမ္မာနံ ဝိသေသပ္ပတ္တိ ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တော စ အတ္ထော သမာနဇာတိယသ္သ ဝိကောပနေ ဂရုတရော, န တထာ ဝိဇာတိယသ္သာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘မနုသ္သဘူတံ မာတရံ ဝာ ပိတရံ ဝာ’’တိ။ လိင္ဂပရိဝတ္တေ စ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယပဗန္ဓော စ, န အညောတိ အာဟ – ‘‘အပိ ပရိဝတ္တလိင္ဂ’’န္တိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္သ ဝိပာကန္တိအာဒိ ကမ္မသ္သ အာနန္တရိယဘာဝသမတ္ထနံ။ စတုက္ကောဋိယဉ္စေတ္ထ သမ္ဘဝတိ။ တတ္ထ ပဌမာ ကောဋိ ဒသ္သိတာ, ဣတရာသု ဝိသင္ကေတဘာဝံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ တတ္ထ ဝိသင္ကေတော, ကမ္မံ ပန ဂရုတရံ အာနန္တရိယသဒိသံ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ဘာရိယံ။ပေ.။ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အယံ ပဉ္ဟောတိ ဉာပနိစ္ဆာနိဗ္ဗတ္တာ ကထာ။
Kammato tāva vinicchayo vuccatīti sambandho. Yasmā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadabhāvāpatti, yathā tiṇṇaṃ bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussabhāve ṭhitasseva edisānaṃ akusaladhammānampi tikkhavisadabhāvāpattīti āha – ‘‘manussabhūtassevā’’ti. Pākatikamanussānampi ca kusaladhammānaṃ visesappatti vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbā. Yathāvutto ca attho samānajātiyassa vikopane garutaro, na tathā vijātiyassāti vuttaṃ – ‘‘manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā’’ti. Liṅgaparivatte ca so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitindriyapabandho ca, na aññoti āha – ‘‘api parivattaliṅga’’nti. Arahattaṃ pattepi eseva nayo. Tassa vipākantiādi kammassa ānantariyabhāvasamatthanaṃ. Catukkoṭiyañcettha sambhavati. Tattha paṭhamā koṭi dassitā, itarāsu visaṅketabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ. Yadipi tattha visaṅketo, kammaṃ pana garutaraṃ ānantariyasadisaṃ bhāyitabbanti āha – ‘‘bhāriyaṃ…pe… tiṭṭhatī’’ti. Ayaṃ pañhoti ñāpanicchānibbattā kathā.
အဘိသန္ဓိနာတိ အဓိပ္ပာယေန။ အာနန္တရိယံ ဖုသတီတိ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာနန္တရိယံ န ဖုသတီတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော အာနန္တရိယံ န ဟောတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ, ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒာရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယဉ္စ အာနန္တရိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင္ဂာမစတုက္ကံ သမ္ပတ္တဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ပရသေနာယ အညဉ္စ ယောဓံ ပိတရဉ္စ ကမ္မံ ကရောန္တေ ဒိသ္ဝာ ယောဓသ္သ ဥသုံ ခိပတိ ‘‘ဧတံ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ မမ ပိတရံ ဝိဇ္ဈိသ္သတီ’’တိ, ယထာဓိပ္ပာယံ ဂတေ ပိတုဃာတကော ဟောတိ။ ‘‘ယောဓေ ဝိဒ္ဓေ မမ ပိတာ ပလာယိသ္သတီ’’တိ ခိပတိ, ဥသုံ အယထာဓိပ္ပာယံ ဂန္တ္ဝာ ပိတရံ မာရေတိ, ဝောဟာရဝသေန ပိတုဃာတကောတိ ဝုစ္စတိ, အာနန္တရိယံ ပန နတ္ထီတိ။ စောရစတုက္ကံ ပန ယော ‘‘စောရံ မာရေသ္သာမီ’’တိ စောရဝေသေန ဂစ္ဆန္တံ ပိတရံ မာရေတိ, အာနန္တရိယံ ဖုသတီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနေဝာတိ တေနေဝ ပယောဂေန။ အရဟန္တဃာတကော ဟောတိယေဝာတိ အရဟတော မာရိတတ္တာ ဝုတ္တံ, ပုထုဇ္ဇနသ္သေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ယထာ ဝဓကစေတနာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာပိ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနဝသေန ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ပဝတ္တတိ, န ဧဝံ စာဂစေတနာ။ သာ ဟိ စဇိတဗ္ဗဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ စဇနမတ္တမေဝ ဟောတိ, အညသန္တကဘာဝကရဏဉ္စ တသ္သ စဇနံ, တသ္မာ ယသ္သ တံ သန္တကံ ကတံ, တသ္သေဝ ဒိန္နံ ဟောတီတိ။
Abhisandhināti adhippāyena. Ānantariyaṃ phusatīti maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā vuttaṃ. Ānantariyaṃ na phusatīti ānantariyavatthuabhāvato ānantariyaṃ na hoti. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇaṃ jīvitindriyañca ānantariyabhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Saṅgāmacatukkaṃ sampattavasena yojetabbaṃ. Yo hi parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti, yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti. ‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usuṃ ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena pitughātakoti vuccati, ānantariyaṃ pana natthīti. Coracatukkaṃ pana yo ‘‘coraṃ māressāmī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyaṃ phusatītiādinā yojetabbaṃ. Tenevāti teneva payogena. Arahantaghātako hotiyevāti arahato māritattā vuttaṃ, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hotīti etthāyamadhippāyo – yathā vadhakacetanā paccuppannārammaṇāpi pabandhavicchedanavasena jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati, na evaṃ cāgacetanā. Sā hi cajitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakabhāvakaraṇañca tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ, tasseva dinnaṃ hotīti.
လောဟိတံ သမောသရတီတိ အဘိဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ မဟန္တတရန္တိ ဂရုတရံ။ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယာတိ သတ္ထုရူပကာယပ္ပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ။
Lohitaṃsamosaratīti abhighātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Mahantataranti garutaraṃ. Sarīrappaṭijaggane viyāti satthurūpakāyappaṭijaggane viya.
အသန္နိပတိတေတိ ဣဒံ သာမဂ္ဂိယဒီပနံ။ ဘေဒော စ ဟောတီတိ သင္ဃသ္သ ဘေဒော စ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ သညာယာတိ ‘‘ဤဒိသံ ကရဏံ သင္ဃဘေဒာယ န ဟောတီ’’တိ သညာယ။ တထာ နဝတော ဦနပရိသာယာတိ နဝတော ဦနပရိသာယ ကရောန္တသ္သ တထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တထာတိ စ ဣမိနာ ‘‘န အာနန္တရိယကမ္မ’’န္တိ ဣမံ အာကဍ္ဎတိ, န ပန ‘‘ဘေဒောဝ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဟိ နဝန္နမေဝ ဝသေန သင္ဃဘေဒော။ ဓမ္မဝာဒိနော အနဝဇ္ဇာတိ ယထာဓမ္မံ အနဝဋ္ဌာနတော။ သင္ဃဘေဒသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂော သင္ဃရာဇိ။
Asannipatiteti idaṃ sāmaggiyadīpanaṃ. Bhedo ca hotīti saṅghassa bhedo ca hoti. Vaṭṭatīti saññāyāti ‘‘īdisaṃ karaṇaṃ saṅghabhedāya na hotī’’ti saññāya. Tathā navato ūnaparisāyāti navato ūnaparisāya karontassa tathāti yojetabbaṃ. Tathāti ca iminā ‘‘na ānantariyakamma’’nti imaṃ ākaḍḍhati, na pana ‘‘bhedova hotī’’ti idaṃ. Heṭṭhimantena hi navannameva vasena saṅghabhedo. Dhammavādino anavajjāti yathādhammaṃ anavaṭṭhānato. Saṅghabhedassa pubbabhāgo saṅgharāji.
ကာယဒ္ဝာရမေဝ ပူရေန္တိ ကာယကမ္မဘာဝေနေဝ လက္ခိတဗ္ဗတော။ သဏ္ဌဟန္တေဟိ ကပ္ပေ။ပေ.။ မုစ္စတီတိ ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌကထာယ (ကထာ. ၆၅၄ အာဒယော) န သမေတိ။ တတ္ထ ဟိ အဋ္ဌကထာယ (ကထာ. အဋ္ဌ. ၆၅၄-၆၅၇) ဝုတ္တံ – ‘‘အာပာယိကောတိ ဣဒံ သုတ္တံ ယံ သော ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတ္ဝာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ တိဋ္ဌေယ္ယ, တံ အာယုကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကပ္ပဝိနာသေယေဝာတိ စ အာယုကပ္ပဝိနာသေ ဧဝာတိ အတ္ထေ သတိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ဧတ္ထ စ သဏ္ဌဟန္တေတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘သ္ဝေဝ ဝိနသ္သိသ္သတီ’’တိ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ, တတော ပရံ ကပ္ပာဘာဝေ အာယုကပ္ပသ္သပိ အဘာဝတောတိ အဝိရောဓတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေသာနီတိ သင္ဃဘေဒတော အညာနိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ။
Kāyadvārameva pūrenti kāyakammabhāveneva lakkhitabbato. Saṇṭhahantehi kappe…pe… muccatīti idaṃ kappaṭṭhakathāya (kathā. 654 ādayo) na sameti. Tattha hi aṭṭhakathāya (kathā. aṭṭha. 654-657) vuttaṃ – ‘‘āpāyikoti idaṃ suttaṃ yaṃ so ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ tiṭṭheyya, taṃ āyukappaṃ sandhāya vutta’’nti. Kappavināseyevāti ca āyukappavināse evāti atthe sati natthi virodho. Ettha ca saṇṭhahanteti idampi ‘‘sveva vinassissatī’’ti viya abhūtaparikappavasena vuttaṃ. Ekadivasameva niraye paccati, tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā. Sesānīti saṅghabhedato aññāni ānantariyakammāni.
ယဒိ တာနိ အဟောသိကမ္မသင္ခံ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝံ သတိ ကထံ နေသံ အာနန္တရိယတာ စုတိအနန္တရံ ဝိပာကဒာနာဘာဝတော။ အထ သတိ ဖလဒာနေ စုတိအနန္တရော ဧဝ ဧတေသံ ဖလကာလော, န အညောတိ ဖလကာလနိယမေန နိယတတာ ဣစ္ဆိတာ, န ဖလဒာနနိယမေန။ ဧဝမ္ပိ နိယတဖလကာလာနံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနဉ္စ နိယတတာ အာပဇ္ဇေယ္ယ, တသ္မာ ဝိပာကဓမ္မဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရဝိကလတာဒီဟိ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိပာကဓမ္မတာ ဝိယ ဗလဝတာ အာနန္တရိယေန ဝိပာကေ ဒိန္နေ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ဖလဒာနေ နိယတသဘာဝာ အာနန္တရိယသဘာဝာ စ ပဝတ္တီတိ အတ္တနော သဘာဝေန ဖလဒာနနိယမေနေဝ နိယတာ အာနန္တရိယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝသ္သဉ္စ အာနန္တရိယသဘာဝာ တတော ဧဝ နိယတသဘာဝာ စ တေသံ ပဝတ္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ, အညသ္သ ဗလဝတော အာနန္တရိယသ္သ အဘာဝေ သတိ စုတိအနန္တရံ ဧကန္တေန ဖလဒာနတော။
Yadi tāni ahosikammasaṅkhaṃ gacchanti, evaṃ sati kathaṃ nesaṃ ānantariyatā cutianantaraṃ vipākadānābhāvato. Atha sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā icchitā, na phaladānaniyamena. Evampi niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānañca niyatatā āpajjeyya, tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatā ānantariyatā ca veditabbā. Avassañca ānantariyasabhāvā tato eva niyatasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ, aññassa balavato ānantariyassa abhāve sati cutianantaraṃ ekantena phaladānato.
နနု ဧဝံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ အညသ္မိံ ဝိပာကဒာယကေ အသတိ စုတိအနန္တရမေဝ ဧကန္တေန ဖလဒာနတော နိယတသဘာဝာ အာနန္တရိယသဘာဝာ စ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ အသမာနဇာတိကေန စေတောပဏိဓိဝသေန ဥပဃာတကေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဝိပာကတ္တာ အနန္တရေ ဧကန္တဖလဒာယကတ္တာဘာဝာ, န ပန အာနန္တရိယာနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိယ အသမာနဇာတိကံ ဖလနိဝတ္တကံ အတ္ထိ သဗ္ဗာနန္တရိယာနံ အဝီစိဖလတ္တာ, န စ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိံ ဣစ္ဆတော သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိယ ဥပရူပပတ္တိဇနကကမ္မဖလံ အာနန္တရိယဖလံ နိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော စေတောပဏိဓိ အတ္ထိ အနိစ္ဆန္တသ္သေဝ အဝီစိပာတနတော, န စ အာနန္တရိယောပဃာတကံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ, တသ္မာ တေသံယေဝ အနန္တရေ ဧကန္တဝိပာကဇနကသဘာဝာ ပဝတ္တီတိ။ အနေကာနိ စ အာနန္တရိယာနိ ကတာနိ ဧကန္တေန ဝိပာကေ နိယတသဘာဝတ္တာ ဥပရတာဝိပစ္စနသဘာဝာသင္ကတ္တာ နိစ္ဆိတာနိ သဘာဝတော နိယတာနေဝ။ တေသု ပန သမာနသဘာဝေသု ဧကေန ဝိပာကေ ဒိန္နေ ဣတရာနိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စသ္သ တေနေဝ ကတတ္တာ န ဒုတိယံ တတိယမ္ပိ စ ပဋိသန္ဓိံ ကရောန္တိ, န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ နတ္ထိ တေသံ အာနန္တရိယကတာနိဝတ္တိ, ဂရုဂရုတရဘာဝော ပန တေသံ လဗ္ဘတေဝာတိ သင္ဃဘေဒသ္သ သိယာ ဂရုတရဘာဝောတိ ‘‘ယေန။ပေ.။ ဝိပစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ဧကသ္သ ပန အညာနိ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ဝစနေန ဣတရေသံ ပဝတ္တိဝိပာကဒာယိတာ အနုညာတာ ဝိယ ဒိသ္သတိ။ နော ဝာ တထာ သီလဝတီတိ ယထာ ပိတာ သီလဝာ, တထာ သီလဝတီ နော ဝာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သစေ မာတာ သီလဝတီ, မာတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ယောဇနာ။
Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantarameva ekantena phaladānato niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavatti āpajjatīti? Nāpajjati asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantare ekantaphaladāyakattābhāvā, na pana ānantariyānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā, na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantare ekantavipākajanakasabhāvā pavattīti. Anekāni ca ānantariyāni katāni ekantena vipāke niyatasabhāvattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva. Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kattabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyampi ca paṭisandhiṃ karonti, na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ ānantariyakatānivatti, garugarutarabhāvo pana tesaṃ labbhatevāti saṅghabhedassa siyā garutarabhāvoti ‘‘yena…pe… vipaccatī’’ti āha. Ekassa pana aññāni upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbāni. Paṭisandhivasena vipaccatīti vacanena itaresaṃ pavattivipākadāyitā anuññātā viya dissati. No vā tathā sīlavatīti yathā pitā sīlavā, tathā sīlavatī no vā hotīti yojanā. Sace mātā sīlavatī, mātughāto paṭisandhivasena vipaccatīti yojanā.
ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော။ သမာနသံဝာသကောတိ အပာရာဇိကော။ သမာနသီမာယန္တိ ဧကသီမာယံ။
Pakatattoti anukkhitto. Samānasaṃvāsakoti apārājiko. Samānasīmāyanti ekasīmāyaṃ.
၂၇၆. သတ္ထု ကိစ္စံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ယံ သတ္ထာရာ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ အနုသာသနာဒိ, နံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ဘဂဝန္တံ ပစ္စက္ခာယ။ အညံ တိတ္ထကရန္တိ အညံ သတ္ထာရံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
276.Satthu kiccaṃ kātuṃ asamatthoti yaṃ satthārā kātabbakiccaṃ anusāsanādi, naṃ kātuṃ asamatthoti bhagavantaṃ paccakkhāya. Aññaṃ titthakaranti aññaṃ satthāraṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ, တိတ္ထကရော ဇာနိတဗ္ဗော, တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ, တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တိတ္ထံ နာမ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဧတ္ထ ဟိ သတ္ထာ တရန္တိ ဥပ္လဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ, တသ္မာ တိတ္ထန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာဒိသာနံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပာဒေတာ တိတ္ထကရော နာမ ပူရဏကသ္သပာဒိကော။ တသ္သ လဒ္ဓိံ ဂဟေတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတာ တိတ္ထိယာ နာမ။ တေ ဟိ တိတ္ထေ ဇာတာတိ တိတ္ထိယာ။ ယထာဝုတ္တံ ဝာ ဒိဋ္ဌိဂတသင္ခာတံ တိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိကာ , တိတ္ထိကာ ဧဝ တိတ္ထိယာ။ တေသံ ပစ္စယဒာယကာ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁၄၀)။
‘‘Titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo, titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi satthā taranti uplavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā titthanti vuccanti. Tādisānaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā. Yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā , titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.140).
၂၇၇. အဘိဇာတိအာဒီသု ပကမ္ပနဒေဝတူပသင္ကမနာဒိနာ ဇာတစက္ကဝာဠေန သမာနယောဂက္ခမံ ဒသသဟသ္သပရိမာဏံ စက္ကဝာဠံ ဇာတိခေတ္တံ။ သရသေနေဝ အာဏာပဝတ္တနဋ္ဌာနံ အာဏာခေတ္တံ။ ဝိသယဘူတံ ဌာနံ ဝိသယခေတ္တံ။ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတူတိ ဣမာယ လောကဓာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ လောကဓာတုံ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတာ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု။ တတ္တကာနံယေဝ ဇာတိခေတ္တဘာဝော ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ ကေစိ, ‘‘သဗ္ဗေသံယေဝ ဗုဒ္ဓာနံ တတ္တကံယေဝ ဇာတိခေတ္တံ တန္နိဝာသီနံယေဝ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ မာတုကုစ္ဆိ ဩက္ကမနကာလာဒီနံ ဆန္နံ ဧဝ ဂဟဏံ နိဒသ္သနမတ္တံ မဟာဘိနီဟာရာဒိကာလေပိ တသ္သ ပကမ္ပနသ္သ လဗ္ဘနတော။ အာဏာခေတ္တံ နာမ ယံ ဧကဇ္ဈံ သံဝဋ္ဋတိ ဝိဝဋ္ဋတိ စ, အာဏာ ပဝတ္တတိ အာဏာယ တန္နိဝာသိဒေဝတာနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆနေန, တဉ္စ ခော ကေဝလံ ဗုဒ္ဓာနံ အာနုဘာဝေနေဝ, န အဓိပ္ပာယဝသေန။ အဓိပ္ပာယဝသေန ပန ‘‘ယာဝတာ ဝာ ပန အာကင္ခေယ္ယာ’’တိ (အ. နိ. ၃.၈၁) ဝစနတော တတော ပရမ္ပိ အာဏာ ဝတ္တေယ္ယေဝ။
277. Abhijātiādīsu pakampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhamaṃ dasasahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ jātikhettaṃ. Saraseneva āṇāpavattanaṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ. Visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ. Dasasahassī lokadhātūti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitā dasasahassī lokadhātu. Tattakānaṃyeva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo. ‘‘Pariggahavasenā’’ti keci, ‘‘sabbesaṃyeva buddhānaṃ tattakaṃyeva jātikhettaṃ tannivāsīnaṃyeva devatānaṃ dhammābhisamayo’’ti ca vadanti. Mātukucchi okkamanakālādīnaṃ channaṃ eva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhanato. Āṇākhettaṃ nāma yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati vivaṭṭati ca, āṇā pavattati āṇāya tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena. Adhippāyavasena pana ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā vatteyyeva.
န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ, သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိံ (မ. နိ. ၁.၂၈၅; မဟာဝ. ၁၁; ကထာ. ၄၀၅) ဣမိသ္သာ လောကဓာတုယာ ဌတ္ဝာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော, သာရိပုတ္တ, အတ္ထေတရဟိ အညေ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဘဂဝတာ သမသမာ သမ္ဗောဓိယန္တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘန္တေ, ‘နော’တိ ဝဒေယ္ယ’’န္တိ (ဒီ. နိ. ၃.၁၆၁) ဝတ္ဝာ တသ္သ ကာရဏံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ ဒ္ဝေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယု’’န္တိ ဣမံ သုတ္တံ (အ. နိ. ၁.၂၇၇; ဝိဘ. ၈၀၉; မ. နိ. ၃.၁၂၉; မိ. ပ. ၅.၁.၁) အာဟရန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတ္ဝာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။
Na uppajjantīti pana atthīti ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.285; mahāva. 11; kathā. 405) imissā lokadhātuyā ṭhatvā vadantena bhagavatā ‘‘kiṃ panāvuso, sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiyanti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘no’ti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161) vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyu’’nti imaṃ suttaṃ (a. ni. 1.277; vibha. 809; ma. ni. 3.129; mi. pa. 5.1.1) āharantena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.
ဧကတောတိ သဟ, ဧကသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော, သော ပန ကာလော ကထံ ပရိစ္ဆိန္နောတိ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနာတိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ဒ္ဝီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဒ္ဝီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အနစ္ဆရိယတာ, ကိမင္ဂံ ပန ဗဟူသူတိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗုဒ္ဓာ နာမ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ တေသံ ဒေသနာပိ ဧကရသာ ဧကဓာတိ အာဟ – ‘‘ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော’’တိ ။ ဧတေနပိ အနစ္ဆရိယတ္တမေဝ သာဓေတိ။ ဝိဝာဒဘာဝတောတိ ဧတေန ဝိဝာဒာဘာဝတ္ထံ ဒ္ဝေ ဗုဒ္ဓာ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒသ္သေတိ။ ဧတံ ကာရဏန္တိ ဧတံ အနစ္ဆရိယတာဒိကာရဏံ။ တတ္ထာတိ မိလိန္ဒပဉ္ဟေ။
Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho, so pana kālo kathaṃ paricchinnoti carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānāti dassento, ‘‘tatthā’’tiādimāha. Anacchariyattāti dvīsupi uppajjamānesu acchariyattābhāvatoti attho. Dvīsupi uppajjamānesu anacchariyatā, kimaṅgaṃ pana bahūsūti dassento, ‘‘yadi cā’’tiādimāha. Buddhā nāma majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisāti tesaṃ desanāpi ekarasā ekadhāti āha – ‘‘desanāya ca visesābhāvato’’ti . Etenapi anacchariyattameva sādheti. Vivādabhāvatoti etena vivādābhāvatthaṃ dve buddhā ekato na uppajjantīti dasseti. Etaṃ kāraṇanti etaṃ anacchariyatādikāraṇaṃ. Tatthāti milindapañhe.
ဧကံ ဧဝ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ။ ဧတေန ဧဝံသဘာဝာ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ, ယေန ဒုတိယဗုဒ္ဓဂုဏေ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒသ္သေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉ္ဟိ ဂုဏဓမ္မာနံ ဘာရိယော ဝိသေသော မဟာပထဝိယာပိ ဒုသ္သဟောတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တထာ ဟိ အဘိသမ္ဗောဓိသမယေ ဥပဂတသ္သ လောကနာထသ္သ ဂုဏဘာရံ ဗောဓိရုက္ခသ္သ တီသုပိ ဒိသာသု မဟာပထဝီ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ တသ္မာ ‘‘န ဓာရေယ္ယာ’’တိ ဝတ္ဝာ တမေဝ အဓာရဏံ ပရိယာယန္တရေဟိ ပကာသေန္တော ‘‘စလေယ္ယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စလေယ္ယာတိ ပရိပ္ဖန္ဒေယ္ယ။ ကမ္ပေယ္ယာတိ ပဝေဓေယ္ယ ။ နမေယ္ယာတိ ဧကပသ္သေန နမေယ္ယ။ ဩနမေယ္ယာတိ ဩသီဒေယ္ယ။ ဝိနမေယ္ယာတိ ဝိဝိဓံ ဣတော စိတော စ နမေယ္ယ။ ဝိကိရေယ္ယာတိ ဝာတေန ထုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရေယ္ယ။ ဝိဓမေယ္ယာတိ ဝိနသ္သေယ္ယ။ ဝိဒ္ဓံသေယ္ယာတိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓသ္တာ ဘဝေယ္ယ။ တထာဘူတာ စ န ကတ္ထစိ တိဋ္ဌေယ္ယာတိ အာဟ – ‘‘န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယာ’’တိ။
Ekaṃ eva buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī. Etena evaṃsabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyabuddhaguṇe dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti. Paccayavisesanipphannānañhi guṇadhammānaṃ bhāriyo viseso mahāpathaviyāpi dussahoti sakkā viññātuṃ. Tathā hi abhisambodhisamaye upagatassa lokanāthassa guṇabhāraṃ bodhirukkhassa tīsupi disāsu mahāpathavī sandhāretuṃ nāsakkhi. Tasmā ‘‘na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyantarehi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha. Tattha caleyyāti paripphandeyya. Kampeyyāti pavedheyya . Nameyyāti ekapassena nameyya. Onameyyāti osīdeyya. Vinameyyāti vividhaṃ ito cito ca nameyya. Vikireyyāti vātena thusamuṭṭhi viya vippakireyya. Vidhameyyāti vinasseyya. Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya. Tathābhūtā ca na katthaci tiṭṭheyyāti āha – ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
ဣဒာနိ တတ္ထ နိဒသ္သနံ ဒသ္သေန္တော, ‘‘ယထာ, မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကေ ပုရိသေတိ ဧကသ္မိံ ပုရိသေ။ သမုပာဒိကာတိ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမုပာဒိကာ, ဥဒကသ္သ ဥပရိ သမံ ဂာမိနီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမုပ္ပာဒိကာ’’တိပိ ပဌန္တိ, အယမေဝတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနေန။ ပမာဏေနာတိ အာရောဟေန။ ကိသထူလေနာတိ ကိသထူလဘာဝေန, ပရိဏာဟေနာတိ အတ္ထော။ ဒ္ဝိန္နမ္ပီတိ ဒ္ဝေပိ, ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဝာ သရီရဘာရံ။
Idāni tattha nidassanaṃ dassento, ‘‘yathā, mahārājā’’tiādimāha. Tattha eke puriseti ekasmiṃ purise. Samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃ gāminīti attho. ‘‘Samuppādikā’’tipi paṭhanti, ayamevattho. Vaṇṇenāti saṇṭhānena. Pamāṇenāti ārohena. Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho. Dvinnampīti dvepi, dvinnampi vā sarīrabhāraṃ.
ဆာဒေန္တန္တိ ရောစေန္တံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေန္တံ။ တန္ဒိကတောတိ တေန ဘောဇနေန တန္ဒိဘူတော။ အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတောတိ ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနေန ဩနမိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ အနောနမနဒဏ္ဍော ဝိယ ဇာတော။ သကိံ ဘုတ္တော ဝမေယ္ယာတိ ဧကမ္ပိ အာလောပံ အဇ္ဈောဟရိတ္ဝာ ဝမေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Chādentanti rocentaṃ ruciṃ uppādentaṃ. Tandikatoti tena bhojanena tandibhūto. Anonamitadaṇḍajātoti yāvadatthaṃ bhojanena onamituṃ asakkuṇeyyatāya anonamanadaṇḍo viya jāto. Sakiṃ bhutto vameyyāti ekampi ālopaṃ ajjhoharitvā vameyyāti attho.
အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယ္ယ။ သာ ကိံ တေနေဝ စလတိ ဝိနသ္သတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ပုန ထေရော ‘‘ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ အဘိမတဉ္စ လောကေန အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင္ဂသ္သ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ ဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင္ဂီနံ ဓာရေန္တော အဘိမတော စ ဝိညူနံ ဂမ္ဘီရပ္ပမေယ္ယဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝီစလနသ္သ ကာရဏံ ဟောတီ’’တိ ဒသ္သေန္တော, ‘‘ဣဓ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ ။ ဧတေနေဝ တထာဂတသ္သ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒိကာလေ ပထဝီကမ္ပနကာရဏံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကသ္သာတိ ဧကသ္မာ, ဧကသ္သ ဝာ သကဋသ္သ ရတနံ, တသ္မာ သကဋာ ဂဟေတ္ဝာတိ အတ္ထော။
Atidhammabhārena pathavī calatīti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya. Sā kiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati. Puna thero ‘‘ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ abhimatañca lokena attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhaṃ. Evaṃ dhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅgīnaṃ dhārento abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavīcalanassa kāraṇaṃ hotī’’ti dassento, ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’tiādimāha . Eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavīkampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Ekassāti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ, tasmā sakaṭā gahetvāti attho.
ဩသာရိတန္တိ ဥစ္စာရိတံ, ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂောတိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အဂ္ဂော။ ဇေဋ္ဌောတိ ဝုဒ္ဓတရော။ သေဋ္ဌောတိ ပသတ္ထတရော။ ဝိသိဋ္ဌေဟိ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဝိသိဋ္ဌော။ ဥဂ္ဂတတမောတိ ဥတ္တမော။ ပဝရောတိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ နတ္ထိ ဧတသ္သ သမောတိ အသမော။ အသမာ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓာ, တေဟိ သမောတိ အသမသမော။ နတ္ထိ ဧတသ္သ ပဋိသမော ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အပ္ပဋိသမော။ နတ္ထိ ဧတသ္သ ပဋိဘာဂောတိ အပ္ပဋိဘာဂော။ နတ္ထိ ဧတသ္သ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။
Osāritanti uccāritaṃ, vuttanti attho. Aggoti sabbasattehi aggo. Jeṭṭhoti vuddhataro. Seṭṭhoti pasatthataro. Visiṭṭhehi sīlādīhi guṇehi samannāgatattā visiṭṭho. Uggatatamoti uttamo. Pavaroti tasseva vevacanaṃ. Natthi etassa samoti asamo. Asamā pubbabuddhā, tehi samoti asamasamo. Natthi etassa paṭisamo paṭipuggaloti appaṭisamo. Natthi etassa paṭibhāgoti appaṭibhāgo. Natthi etassa paṭipuggaloti appaṭipuggalo.
သဘာဝပကတိကာတိ သဘာဝဘူတာ အကိတ္တိမာ ပကတိ။ ကာရဏမဟန္တတ္တာတိ ကာရဏာနံ မဟန္တတာယ, မဟန္တေဟိ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မေဟိ ပာရမိသင္ခာတေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝီအာဒီနိ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ, မဟန္တာ စက္ကဝာဠာဒယော အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာဝ, ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓောပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကော ဧဝ။ ကော စ တသ္သ ဝိသယော? ဗုဒ္ဓဘူမိ, ယာဝတကံ ဝာ ဉေယ္ယံ။ ‘‘အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝာ ဧကော ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော ပရစက္ကဝာဠေသုပိ ဒုတိယသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။
Sabhāvapakatikāti sabhāvabhūtā akittimā pakati. Kāraṇamahantattāti kāraṇānaṃ mahantatāya, mahantehi buddhakaradhammehi pāramisaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti. Pathavīādīni mahantāni vatthūni, mahantā cakkavāḷādayo attano attano visaye ekekāva, evaṃ sammāsambuddhopi mahanto attano visaye eko eva. Ko ca tassa visayo? Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyaṃ. ‘‘Ākāso viya anantavisayo bhagavā eko eva hotī’’ti vadanto paracakkavāḷesupi dutiyassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.
ဣမိနာဝ ပဒေနာတိ ‘‘ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဣမိနာ ဧဝ ပဒေန။ ဒသ စက္ကဝာဠသဟသ္သာနိ ဂဟိတာနီတိ ဇာတိခေတ္တာပေက္ခာယ ဂဟိတာနိ။ ဧကစက္ကဝာဠေနေဝာတိ ဣမိနာ ဧဝ ဧကစက္ကဝာဠေန, န ယေန ကေနစိ။ ယထာ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝာဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိမ္ပိ စက္ကဝာဠေ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ, တတ္ထာပိ မဇ္ဈိမဒေသေ ဧဝာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝံ ‘‘ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဇာတိခေတ္တေ အဓိပ္ပေတေပိ ဣမိနာဝ စက္ကဝာဠေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
Imināva padenāti ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti iminā eva padena. Dasa cakkavāḷasahassāni gahitānīti jātikhettāpekkhāya gahitāni. Ekacakkavāḷenevāti iminā eva ekacakkavāḷena, na yena kenaci. Yathā ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjantī’’ti vutte imasmimpi cakkavāḷe jambudīpe eva, tatthāpi majjhimadese evāti paricchindituṃ vaṭṭati, evaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti jātikhette adhippetepi imināva cakkavāḷena paricchindituṃ vaṭṭati.
ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
၁၅. အဋ္ဌာနပာဠိ (ဒုတိယဝဂ္ဂ)
15. Aṭṭhānapāḷi (dutiyavagga)
(၁၅) ၂. အဋ္ဌာနပာဠိ-ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
(15) 2. Aṭṭhānapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
၂၇၈. ဝိဝာဒုပစ္ဆေဒတောတိ ဝိဝာဒုပစ္ဆေဒကာရဏာ။ ဒ္ဝီသု ဥပ္ပန္နေသု ယော ဝိဝာဒော ဘဝေယ္ယ, တသ္သ အနုပ္ပာဒောယေဝေတ္ထ ဝိဝာဒုပစ္ဆေဒော။ ဧကသ္မိံ ဒီပေတိအာဒိနာ ဒီပန္တရေပိ ဧကဇ္ဈံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ပဂေဝ ဧကဒီပေတိ ဒသ္သေတိ။ သောပိ ပရိဟာယေထာတိ စက္ကဝာဠသ္သ ပဒေသေ ဧဝ ပဝတ္တိတဗ္ဗတ္တာ ပရိဟာယေယ္ယ။
278.Vivādupacchedatoti vivādupacchedakāraṇā. Dvīsu uppannesu yo vivādo bhaveyya, tassa anuppādoyevettha vivādupacchedo. Ekasmiṃ dīpetiādinā dīpantarepi ekajjhaṃ na uppajjati, pageva ekadīpeti dasseti. Sopi parihāyethāti cakkavāḷassa padese eva pavattitabbattā parihāyeyya.
၂၇၉-၂၈၀. မနုသ္သတ္တန္တိ မနုသ္သဘာဝော တသ္သေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဂုဏာနံ ယောဂ္ဂဘာဝတော။ လိင္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသဘာဝော။ ဟေတူတိ မနောဝစီပဏိဓာနပုဗ္ဗိကာ ဟေတုသမ္ပဒာ။ သတ္ထာရဒသ္သနန္တိ သတ္ထုသမ္မုခီဘာဝော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ကမ္မကိရိယဝာဒီသု တာပသေသု, ဘိက္ခူသု ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာဒိဂုဏသမ္ပဒာ။ အဓိကာရောတိ ဗုဒ္ဓေ ဥဒ္ဒိသ္သ အဓိကော ကာရော, သဝိသေသာ ဥပကာရကိရိယာ အဓိကော သက္ကာရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဆန္ဒောဝ ဆန္ဒတာ, သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ဥဒ္ဒိသ္သ သာတိသယော ကတ္တုကမ္ယတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာတိ ဧတေသံ အဋ္ဌန္နံ ဓမ္မာနံ သမာယောဂေန။ အဘိနီဟာရောတိ ကာယပဏိဓာနံ။ သမိဇ္ဈတီတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော, ဝိတ္ထာရော ပန ပရမတ္ထဒီပနိယာ စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာယ (စရိယာ. အဋ္ဌ. ပကိဏ္ဏကကထာ) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရမေဝာတိ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏတာယ သတ္တုတ္တမာဒီဟိ သဗ္ဗာကာရေန သမ္ပန္နမေဝ။ န ဟိ ဣတ္ထိယာ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယ္ဟတာဒိ သမ္ဘဝတိ။ ဒုတိယပကတိ စ နာမ ပဌမပကတိတော နိဟီနာ ဧဝ။ တေနေဝာဟ – အနန္တရဝာရေ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။
279-280.Manussattanti manussabhāvo tasseva pabbajjādiguṇānaṃ yoggabhāvato. Liṅgasampattīti purisabhāvo. Hetūti manovacīpaṇidhānapubbikā hetusampadā. Satthāradassananti satthusammukhībhāvo. Pabbajjāti kammakiriyavādīsu tāpasesu, bhikkhūsu vā pabbajjā. Guṇasampattīti abhiññādiguṇasampadā. Adhikāroti buddhe uddissa adhiko kāro, savisesā upakārakiriyā adhiko sakkāroti vuttaṃ hoti. Chandova chandatā, sammāsambodhiṃ uddissa sātisayo kattukamyatākusalacchando. Aṭṭhadhammasamodhānāti etesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samāyogena. Abhinīhāroti kāyapaṇidhānaṃ. Samijjhatīti nipphajjati. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) vuttanayena veditabbo. Sabbākāraparipūramevāti paripuṇṇalakkhaṇatāya sattuttamādīhi sabbākārena sampannameva. Na hi itthiyā kosohitavatthaguyhatādi sambhavati. Dutiyapakati ca nāma paṭhamapakatito nihīnā eva. Tenevāha – anantaravāre ‘‘yasmā’’tiādi.
၂၈၁. ဣဓ ပုရိသသ္သ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတောတိ ဣမသ္မိံ မနုသ္သလောကေ ပုရိသဘူတသ္သ တတ္ထ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဗ္ရဟ္မတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တနတော။ တေန အသတိပိ ပုရိသလိင္ဂေ ပုရိသာကာရာ ဗ္ရဟ္မာနော ဟောန္တီတိ ဒသ္သေတိ။ တံယေဝ စ ပုရိသာကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ယံ ပုရိသော ဗ္ရဟ္မတ္တံ ကာရေယ္ယာ’’တိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘သမာနေပီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ဣတ္ထိယော ဗ္ရဟ္မလောကေ န ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုန္တိ အာဟ – ‘‘ဗ္ရဟ္မတ္တ’’န္တိအာဒိ။
281.Idha purisassa tattha nibbattanatoti imasmiṃ manussaloke purisabhūtassa tattha brahmaloke brahmattabhāvena nibbattanato. Tena asatipi purisaliṅge purisākārā brahmāno hontīti dasseti. Taṃyeva ca purisākāraṃ sandhāya vuttaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyyā’’ti. Tenevāha – ‘‘samānepī’’tiādi. Yadi evaṃ itthiyo brahmaloke na uppajjeyyunti āha – ‘‘brahmatta’’ntiādi.
၂၉၀-၂၉၅. ‘‘ကာယဒုစ္စရိတသ္သာ’’တိအာဒိပာဠိယာ ကမ္မနိယာမော နာမ ကထိတော။ သမဉ္ဇနံ သမင္ဂော, သမန္နာဂမော, သော ဧတသ္သ အတ္ထီတိ သမင္ဂီ, သမန္နာဂတော, သမဉ္ဇနသီလော ဝာ သမင္ဂီ, ပုဗ္ဗဘာဂေ ဥပကရဏသမုဒာယတော ပဘုတိ အာယူဟနဝသေန အာယူဟနသမင္ဂီတာ, သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာဝသေန စေတနာသမင္ဂိတာ။ စေတနာသန္တတိဝသေန ဝာ အာယူဟနသမင္ဂိတာ, တံတံစေတနာက္ခဏဝသေန စေတနာသမင္ဂီတာ။ ကတူပစိတသ္သ အဝိပက္ကဝိပာကသ္သ ကမ္မသ္သ ဝသေန ကမ္မသမင္ဂိတာ။ ကမ္မေ ပန ဝိပစ္စိတုံ အာရဒ္ဓေ ဝိပာကပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝိပာကသမင္ဂိတာ။ ကမ္မာဒီနံ ဥပဋ္ဌာနကာလဝသေန ဥပဋ္ဌာနသမင္ဂိတာ။ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနက္ခဏေတိ ကုသလကမ္မသ္သ အကုသလကမ္မသ္သ စ သမီဟနက္ခဏေ။ တထာတိ ဣမိနာ ကုသလာကုသလကမ္မပဒံ အာကဍ္ဎတိ။ ယထာ ကတံ ကမ္မံ ဖလဒာနသမတ္ထံ ဟောတိ, တထာ ကတံ ဥပစိတံ။ ဝိပာကာရဟန္တိ ဒုတိယဘဝာဒီသု ဝိပစ္စနာရဟံ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတီတိ ယောဇနာ။ ဥပပတ္တိယာ ဥပ္ပဇ္ဇနသ္သ နိမိတ္တံ ကာရဏန္တိ ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ, ကမ္မံ, ကမ္မနိမိတ္တံ, ဂတိနိမိတ္တဉ္စ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဂတိနိမိတ္တဝသေနေဝ ယောဇနာ ဒသ္သိတာ။ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တာနမ္ပိ ဥပဋ္ဌာနံ ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယာနိသ္သ တာနိ ပုဗ္ဗေ ကတာနိ ကမ္မာနိ, တာနိသ္သ တသ္မိံ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိလမ္ဗန္တိ’’တိ (မ. နိ. ၃.၂၄၈) ဝစနတော သာယန္ဟေ မဟန္တာနံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ ဝိယ အာသန္နမရဏသ္သ သတ္တသ္သ စိတ္တေ သုပိနေ ဝိယ ဝိပစ္စိတုံ ကတောကာသံ ကမ္မံ, တသ္သ နိမိတ္တံ ဂတိနိမိတ္တံ ဥပတိဋ္ဌတေဝ။ စလတီတိ ပရိဝတ္တတိ။ ဧကေန ဟိ ကမ္မုနာ တဇ္ဇေ နိမိတ္တေ ဥပဋ္ဌိတေ ပစ္စယဝိသေသဝသေန တတော အညေန ကမ္မုနာ တဒညသ္သ နိမိတ္တသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တနံ။ သေသာ နိစ္စလာ အဝသေသာ စတုဗ္ဗိဓာပိ သမင္ဂိတာ နိစ္စလာ အပရိဝတ္တနတော။
290-295. ‘‘Kāyaduccaritassā’’tiādipāḷiyā kammaniyāmo nāma kathito. Samañjanaṃ samaṅgo, samannāgamo, so etassa atthīti samaṅgī, samannāgato, samañjanasīlo vā samaṅgī, pubbabhāge upakaraṇasamudāyato pabhuti āyūhanavasena āyūhanasamaṅgītā, sanniṭṭhāpakacetanāvasena cetanāsamaṅgitā. Cetanāsantativasena vā āyūhanasamaṅgitā, taṃtaṃcetanākkhaṇavasena cetanāsamaṅgītā. Katūpacitassa avipakkavipākassa kammassa vasena kammasamaṅgitā. Kamme pana vipaccituṃ āraddhe vipākappavattivasena vipākasamaṅgitā. Kammādīnaṃ upaṭṭhānakālavasena upaṭṭhānasamaṅgitā. Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇeti kusalakammassa akusalakammassa ca samīhanakkhaṇe. Tathāti iminā kusalākusalakammapadaṃ ākaḍḍhati. Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ. Vipākārahanti dutiyabhavādīsu vipaccanārahaṃ. Uppajjamānānaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhātīti yojanā. Upapattiyā uppajjanassa nimittaṃ kāraṇanti upapattinimittaṃ, kammaṃ, kammanimittaṃ, gatinimittañca. Aṭṭhakathāyaṃ pana gatinimittavaseneva yojanā dassitā. Kammakammanimittānampi upaṭṭhānaṃ yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Yānissa tāni pubbe katāni kammāni, tānissa tasmiṃ samaye olambanti ajjholambanti abhilambanti’’ti (ma. ni. 3.248) vacanato sāyanhe mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā viya āsannamaraṇassa sattassa citte supine viya vipaccituṃ katokāsaṃ kammaṃ, tassa nimittaṃ gatinimittaṃ upatiṭṭhateva. Calatīti parivattati. Ekena hi kammunā tajje nimitte upaṭṭhite paccayavisesavasena tato aññena kammunā tadaññassa nimittassa upaṭṭhānaṃ parivattanaṃ. Sesā niccalā avasesā catubbidhāpi samaṅgitā niccalā aparivattanato.
သုနခဝာဇိကောတိ သုနခေဟိ မိဂဝာဇဝသေန ဝဇနသီလော, သုနခလုဒ္ဒကောတိ အတ္ထော။ တလသန္ထရဏပူဇန္တိ ဘူမိတလသ္သ ပုပ္ဖေဟိ သန္ထရဏပူဇံ။ အာယူဟနစေတနာ ကမ္မသမင္ဂိတာဝသေနာတိ ကာယဒုစ္စရိတသ္သ အပရာပရံ အာယူဟနေန သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာယ တသ္သေဝ ပကပ္ပနေ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန အခေပိတတ္တာ ယထူပစိတကမ္မုနာ စ သမင္ဂိဘာဝသ္သ ဝသေန။
Sunakhavājikoti sunakhehi migavājavasena vajanasīlo, sunakhaluddakoti attho. Talasantharaṇapūjanti bhūmitalassa pupphehi santharaṇapūjaṃ. Āyūhanacetanā kammasamaṅgitāvasenāti kāyaduccaritassa aparāparaṃ āyūhanena sanniṭṭhāpakacetanāya tasseva pakappane kammakkhayakarañāṇena akhepitattā yathūpacitakammunā ca samaṅgibhāvassa vasena.
ကမ္မန္တိ အကုသလကမ္မံ။ တသ္မိံယေဝ ခဏေတိ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ။ တသ္သာတိ ကမ္မသမင္ဂိနော ပုဂ္ဂလသ္သ သဂ္ဂော ဝာရိတော, တဉ္စေ ကမ္မံ ဝိပာကဝာရံ လဘေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သဂ္ဂော ဝာရိတောတိ စ နိဒသ္သနမတ္တံ။ မနုသ္သလောကောပိသ္သ ဝာရိတောဝာတိ။ အပရေ ပန ပုရိမေဟိ ဝိပာကာဝရဏသ္သ အနုဒ္ဓဋတ္တာ ‘‘တသ္မိံယေဝ ခဏေ’’တိ စ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ တံ ဒောသံ ပရိဟရိတုံ ‘‘အာယူဟိတကမ္မံ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒာ ကမ္မံ ဝိပာကဝာရံ လဘတီတိ ဣဒံ ကတောကာသသ္သ အပ္ပဋိဗာဟိယတ္တာ ဝုတ္တံ ။ တထာ ဟိ ဘဂဝာ တတိယပာရာဇိကဝတ္ထုသ္မိံ (ပာရာ. ၁၆၂ အာဒယော) ပဋိသလ္လီယိ, ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ကာယဒုစ္စရိတသမင္ဂီ’’တိ အာဂတတ္တာ ဝိပာကူပဋ္ဌာနသမင္ဂိတာ န လဗ္ဘန္တိ။
Kammanti akusalakammaṃ. Tasmiṃyeva khaṇeti āyūhanakkhaṇeyeva. Tassāti kammasamaṅgino puggalassa saggo vārito, tañce kammaṃ vipākavāraṃ labheyyāti adhippāyo. Saggo vāritoti ca nidassanamattaṃ. Manussalokopissa vāritovāti. Apare pana purimehi vipākāvaraṇassa anuddhaṭattā ‘‘tasmiṃyeva khaṇe’’ti ca avisesena vuttattā taṃ dosaṃ pariharituṃ ‘‘āyūhitakammaṃ nāmā’’tiādimāha. Yadā kammaṃ vipākavāraṃ labhatīti idaṃ katokāsassa appaṭibāhiyattā vuttaṃ . Tathā hi bhagavā tatiyapārājikavatthusmiṃ (pārā. 162 ādayo) paṭisallīyi, imasmiṃ sutte ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’ti āgatattā vipākūpaṭṭhānasamaṅgitā na labbhanti.
(ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။)
(Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
အဋ္ဌာနပာဠိဝဏ္ဏနာယံ အနုတ္တာနတ္ထဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ anuttānatthadīpanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁၅. အဋ္ဌာနပာဠိ • 15. Aṭṭhānapāḷi
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၅. အဋ္ဌာနပာဠိ • 15. Aṭṭhānapāḷi
