| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೫. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ (ಪಠಮವಗ್ಗ)
15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)
(೧೫) ೧. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ-ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(15) 1. Aṭṭhānapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
೨೬೮. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಂ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ಠಾನಂ ಅಟ್ಠಾನಂ, ನತ್ಥಿ ಠಾನನ್ತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಾನಂ। ಅನವಕಾಸೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತದತ್ಥನಿಗಮನಮೇವ ಹಿ ‘‘ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಚನನ್ತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಉಭಯೇನಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಯನ್ತಿ ಕಾರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ। ಹೇತುಅತ್ಥೋ ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಯನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ। ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇನೇತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಗ್ಗದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಕುತೋ ಪನಾಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ಲಿಙ್ಗತೋ, ಲಿಙ್ಗಂ ಚೇತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಮನಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಚತುಭೂಮಕೇಸೂತಿ ಇದಂ ಚತುತ್ಥಭೂಮಕಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವೂಪಗಮನತೋ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ತೇ ಆರಬ್ಭ ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಮನಸಬ್ಭಾವತೋ। ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ತದಭಾವೇ ಚತುತ್ಥಭೂಮಕಸಙ್ಖಾರಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖತಸಙ್ಖಾರಅಭಿಸಙ್ಖರಣಕಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸಪ್ಪದೇಸತ್ತಾ ನಿಪ್ಪದೇಸಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ‘‘ಸಙ್ಖತಸಙ್ಖಾರೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಲೋಕುತ್ತರಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪನ ನಿವತ್ತನೇ ಕಾರಣಂ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ। ಏತಂ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ತಥಾ ಉಪಗಮನೇ ಸೇತುಘಾತೋ ನತ್ಥಿ। ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾತಿ ಸಂಕಿಲೇಸವಿಧಮನತೇಜಸ್ಸ ಅಧಿಕಭಾವತೋ। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇನ ದುದ್ದಸಾ ಅಕುಸಲಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಇದಂ ಪನ ಪಕರಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸಾನಞ್ಹಿ ಸನ್ತಾನೇಸು ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ತೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ।
268. Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ avijjamānaṃ ṭhānaṃ aṭṭhānaṃ, natthi ṭhānanti vā aṭṭhānaṃ. Anavakāsoti etthāpi eseva nayo. Tadatthanigamanameva hi ‘‘netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacananti. Tenāha – ‘‘ubhayenapī’’tiādi. Yanti kāraṇatthe paccattavacanaṃ. Hetuattho cettha kāraṇatthoti āha – ‘‘yanti yena kāraṇenā’’ti. Ukkaṭṭhaniddesenettha diṭṭhisampatti veditabbāti vuttaṃ – ‘‘maggadiṭṭhiyā sampanno’’ti. Kuto panāyamattho labbhatīti? Liṅgato, liṅgaṃ cetassa niccato upagamanappaṭikkhepo. Catubhūmakesūti idaṃ catutthabhūmakasaṅkhārānaṃ ariyasāvakassa visayabhāvūpagamanato vuttaṃ, na pana te ārabbha niccato upagamanasabbhāvato. Vakkhati hi ‘‘tadabhāve catutthabhūmakasaṅkhārā panā’’tiādinā. Abhisaṅkhatasaṅkhāraabhisaṅkharaṇakasaṅkhārānaṃ sappadesattā nippadesasaṅkhāraggahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhatasaṅkhāresū’’ti vuttaṃ, lokuttarasaṅkhārānaṃ pana nivattane kāraṇaṃ sayameva vakkhati. Etaṃ kāraṇaṃ natthīti tathā upagamane setughāto natthi. Tejussadattāti saṃkilesavidhamanatejassa adhikabhāvato. Tathā hi te gambhīrabhāvena duddasā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hontīti. Idaṃ pana pakaraṇavasena vuttaṃ. Appahīnavipallāsānañhi santānesu kusaladhammānampi te ārammaṇaṃ na honti.
೨೬೯. ಅಸುಖೇ ಸುಖನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಚ ಇಧ ಸುಖತೋ ಉಪಗಮನಸ್ಸ ಠಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕನ್ತ…ಪೇ॰… ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿವಸೇನಾ’’ತಿ ಪಧಾನದಿಟ್ಠಿಮಾಹ। ಗೂಥನ್ತಿ ಗೂಥಟ್ಠಾನಂ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅವಿಸಯಭಾವೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋ ಏವಾತಿ ಕಸಿಣಾದಿಪಣ್ಣತ್ತಿಸಙ್ಗಹತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
269. Asukhe sukhanti vipallāso ca idha sukhato upagamanassa ṭhānanti dassento ‘‘ekanta…pe… attadiṭṭhivasenā’’ti padhānadiṭṭhimāha. Gūthanti gūthaṭṭhānaṃ, diṭṭhiyā nibbānassa avisayabhāvo heṭṭhā vutto evāti kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthanti vuttaṃ.
೨೭೦. ಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನಂ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ತಸ್ಸ ಗಹಣಂ। ಸ್ವಾಯಂ ಯೇಸು ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಉಪಗಮನಂ ಸಮ್ಭವತಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನಯೇವ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಬ್ಬವಾರೇಸೂತಿ ‘‘ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಸುತ್ತಪದೇಸು। ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹೀತಿ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತುಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಯಂ ಯಂ ಸಙ್ಖಾರಂ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ತಂ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಯಾಥಾವತೋ ಜಾನನ್ತೋ ತಂ ಗಾಹಂ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯತ್ಥ ಗಾಹೋ, ತತ್ಥ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾತಿ ಚತುಭೂಮಕಸಙ್ಖಾರಾ ಇಧ ಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣೇನ ನ ಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
270.Paricchedoti paricchindanaṃ paricchijja tassa gahaṇaṃ. Svāyaṃ yesu niccādito upagamanaṃ sambhavati, tesaṃ vasenayeva kātabboti dassento ‘‘sabbavāresu vā’’tiādimāha. Sabbavāresūti ‘‘niccato upagaccheyyā’’tiādinā āgatesu sabbesu suttapadesu. Puthujjano hīti hi-saddo hetuattho. Yasmā yaṃ yaṃ saṅkhāraṃ puthujjano niccādivasena gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccādivasena gaṇhanto yāthāvato jānanto taṃ gāhaṃ taṃ diṭṭhiṃ vissajjeti, tasmā yattha gāho, tattha vissajjanāti catubhūmakasaṅkhārā idha saṅkhāraggahaṇena na gayhantīti attho.
೨೭೧. ಪುತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಮಾತುಪಿತುಸಮಞ್ಞಾ ದತ್ತಕಿತ್ತಿಮಾದಿವಸೇನಪಿ ಪುತ್ತವೋಹಾರೋ ಲೋಕೇ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಚ ಖೋ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಿದ್ಧಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಜನಿಕಾವ ಮಾತಾ, ಜನಕೋವ ಪಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತೋವ ಖೀಣಾಸವೋ ಅರಹಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಮಾತುಆದೀನಂಯೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನೇ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಅಭಬ್ಬಭಾವದಸ್ಸನತೋ ತದಞ್ಞಂ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತೀತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನಮೇವಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ವದತಿ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಏತಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸಚೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾತರ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಸ್ಸ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಬಲದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ಸದ್ಧಾದಿಬಲಸಮನ್ನಾಗಮದೀಪನತ್ಥಂ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನಾಗತಸದ್ಧಾಧಿಬಲವಸೇನ ಹಿ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ತಾದಿಸಂ ಸಾವಜ್ಜಂ ನ ಕರೋತಿ।
271. Puttasambandhena mātupitusamaññā dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyenāti nippariyāyena siddhaṃ taṃ dassetuṃ – ‘‘janikāva mātā, janakova pitā’’ti vuttaṃ. Tathā ānantariyakammassa adhippetattā ‘‘manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto’’ti vuttaṃ. ‘‘Aṭṭhānameta’’ntiādinā ‘‘mātuādīnaṃyeva jīvitā voropane ariyasāvakassa abhabbabhāvadassanato tadaññaṃ ariyasāvako jīvitā voropetīti idaṃ atthato āpannamevā’’ti maññamāno vadati – ‘‘kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyā’’ti? ‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vacanato ‘‘etampi aṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘sace hī’’tiādi. Evaṃ sante kasmā ‘‘mātara’’ntiādinā visesetvā vuttanti āha – ‘‘puthujjanabhāvassa panā’’tiādi. Tattha baladīpanatthanti saddhādibalasamannāgamadīpanatthaṃ. Ariyamaggenāgatasaddhādhibalavasena hi ariyasāvako tādisaṃ sāvajjaṃ na karoti.
೨೭೫. ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ನಿಪ್ಫಾದಕಾನಿ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಿಯಾನಿ ಚ ಕಾರಣಾನಿ ಕಾರಣಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮಾನಯೋಗಕ್ಖಮತ್ತಾ। ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಕಾರಣೇಹಿ। ಅನುಸ್ಸಾವನೇನಾತಿ ಅನುರೂಪಂ ಸಾವನೇನ। ಭೇದಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಯಥಾ ಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ತನೋ ವಚನಸ್ಸ ಸಾವನೇನ ವಿಞ್ಞಾಪನೇನ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನನು ತುಮ್ಹೇ’’ತಿಆದಿ। ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾತಿ ಏತೇನ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಭೇದಕರವತ್ಥುದೀಪನಂ ವೋಹಾರೋ, ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ನಿಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ರಹಸ್ಸವಸೇನ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ ಅನುಸ್ಸಾವನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
275.Pañcahi kāraṇehīti idamettha nipphādakāni tesaṃ pubbabhāgiyāni ca kāraṇāni kāraṇabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā vuttaṃ, na pana sabbesaṃ samānayogakkhamattā. Ākārehīti kāraṇehi. Anussāvanenāti anurūpaṃ sāvanena. Bhedassa anurūpaṃ yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbānaṃ bhikkhūnaṃ attano vacanassa sāvanena viññāpanena. Tenāha – ‘‘nanu tumhe’’tiādi. Kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvāti etena pākaṭaṃ katvā bhedakaravatthudīpanaṃ vohāro, tattha attano nicchitamatthaṃ rahassavasena viññāpanaṃ anussāvananti dasseti.
ಕಮ್ಮಮೇವ ಉದ್ದೇಸೋ ವಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ತೇಹಿ ಸಙ್ಘಭೇದಸಿದ್ಧಿತೋ ವುತ್ತಂ, ಇತರೇ ಪನ ತೇಸಂ ಸಮ್ಭಾರಭೂತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ವೋಹಾರಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥಾತಿ ವೋಹರಣೇ। ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ ನಾಮ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನನ್ತರೇ ನಿಯುತ್ತಾನಿ, ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತನೇನ ಅನನ್ತರಕರಣಸೀಲಾನಿ, ಅನನ್ತರಪ್ಪಯೋಜನಾನಿ ಚಾತಿ ಆನನ್ತರಿಯಾನಿ, ತಾನಿ ಏವ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ।
Kammameva uddeso vā pamāṇanti tehi saṅghabhedasiddhito vuttaṃ, itare pana tesaṃ sambhārabhūtā. Tenāha – ‘‘vohārā’’tiādi. Tatthāti voharaṇe. Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni, tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarappayojanāni cāti ānantariyāni, tāni eva kammānīti ānantariyakammāni.
ಕಮ್ಮತೋತಿ ‘‘ಏವಂ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಸದಿಸ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮವಿಭಾಗತೋ। ದ್ವಾರತೋತಿ ಕಾಯದ್ವಾರತೋ। ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯತೋತಿ ‘‘ಇದಂ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯವಿಪಾಕಂ, ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯವಿಪಾಕ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯವಿಭಾಗತೋ। ಪಾಕಸಾಧಾರಣಾದೀಹೀತಿ ‘‘ಇದಮೇತ್ಥ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ಇದಂ ನ ವಿಪಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವಿಪಚ್ಚನವಿಭಾಗತೋ, ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣತೋ, ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವೇದನಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಚ।
Kammatoti ‘‘evaṃ ānantariyakammaṃ hoti, evaṃ ānantariyakammasadisa’’nti evaṃ kammavibhāgato. Dvāratoti kāyadvārato. Kappaṭṭhitiyatoti ‘‘idaṃ kappaṭṭhitiyavipākaṃ, idaṃ na kappaṭṭhitiyavipāka’’nti evaṃ kappaṭṭhitiyavibhāgato. Pākasādhāraṇādīhīti ‘‘idamettha vipaccati, idaṃ na vipaccatī’’ti vipaccanavibhāgato, gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇato, ādi-saddena vedanādivibhāgato ca.
ಕಮ್ಮತೋ ತಾವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಯಸ್ಮಾ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಾಪತ್ತಿ, ಯಥಾ ತಿಣ್ಣಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬೋಧಿತ್ತಯನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಂ, ಏವಂ ಮನುಸ್ಸಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸೇವ ಏದಿಸಾನಂ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ। ಪಾಕತಿಕಮನುಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ಚ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಸೇಸಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಮಾನವತ್ಥುಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾವುತ್ತೋ ಚ ಅತ್ಥೋ ಸಮಾನಜಾತಿಯಸ್ಸ ವಿಕೋಪನೇ ಗರುತರೋ, ನ ತಥಾ ವಿಜಾತಿಯಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ’’ತಿ। ಲಿಙ್ಗಪರಿವತ್ತೇ ಚ ಸೋ ಏವ ಏಕಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಭವಙ್ಗಪ್ಪಬನ್ಧೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪಬನ್ಧೋ ಚ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಪಿ ಪರಿವತ್ತಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕನ್ತಿಆದಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಭಾವಸಮತ್ಥನಂ। ಚತುಕ್ಕೋಟಿಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಮ್ಭವತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಾ ಕೋಟಿ ದಸ್ಸಿತಾ, ಇತರಾಸು ವಿಸಙ್ಕೇತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಯೋ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿಪಿ ತತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಗರುತರಂ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಂ ಭಾಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಭಾರಿಯಂ…ಪೇ॰… ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ। ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋತಿ ಞಾಪನಿಚ್ಛಾನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಕಥಾ।
Kammato tāva vinicchayo vuccatīti sambandho. Yasmā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadabhāvāpatti, yathā tiṇṇaṃ bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussabhāve ṭhitasseva edisānaṃ akusaladhammānampi tikkhavisadabhāvāpattīti āha – ‘‘manussabhūtassevā’’ti. Pākatikamanussānampi ca kusaladhammānaṃ visesappatti vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbā. Yathāvutto ca attho samānajātiyassa vikopane garutaro, na tathā vijātiyassāti vuttaṃ – ‘‘manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā’’ti. Liṅgaparivatte ca so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitindriyapabandho ca, na aññoti āha – ‘‘api parivattaliṅga’’nti. Arahattaṃ pattepi eseva nayo. Tassa vipākantiādi kammassa ānantariyabhāvasamatthanaṃ. Catukkoṭiyañcettha sambhavati. Tattha paṭhamā koṭi dassitā, itarāsu visaṅketabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ. Yadipi tattha visaṅketo, kammaṃ pana garutaraṃ ānantariyasadisaṃ bhāyitabbanti āha – ‘‘bhāriyaṃ…pe… tiṭṭhatī’’ti. Ayaṃ pañhoti ñāpanicchānibbattā kathā.
ಅಭಿಸನ್ಧಿನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ। ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತೀತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುನೋ ವಿಕೋಪಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತೀತಿ ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಅಭಾವತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಹಿ ಪುರಿಮಂ ಅಭಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ ಪನ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಆನನ್ತರಿಯಭಾವೇ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಙ್ಗಾಮಚತುಕ್ಕಂ ಸಮ್ಪತ್ತವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ಪರಸೇನಾಯ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಯೋಧಂ ಪಿತರಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಯೋಧಸ್ಸ ಉಸುಂ ಖಿಪತಿ ‘‘ಏತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಮ ಪಿತರಂ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗತೇ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಯೋಧೇ ವಿದ್ಧೇ ಮಮ ಪಿತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖಿಪತಿ, ಉಸುಂ ಅಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ಪಿತುಘಾತಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ಪನ ನತ್ಥೀತಿ। ಚೋರಚತುಕ್ಕಂ ಪನ ಯೋ ‘‘ಚೋರಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೋರವೇಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತೀತಿಆದಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವಾತಿ ತೇನೇವ ಪಯೋಗೇನ। ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಅರಹತೋ ಮಾರಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸೇವ ತಂ ದಿನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥಾಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಥಾ ವಧಕಚೇತನಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣಾಪಿ ಪಬನ್ಧವಿಚ್ಛೇದನವಸೇನ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ, ನ ಏವಂ ಚಾಗಚೇತನಾ। ಸಾ ಹಿ ಚಜಿತಬ್ಬವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚಜನಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಸನ್ತಕಭಾವಕರಣಞ್ಚ ತಸ್ಸ ಚಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಸ ತಂ ಸನ್ತಕಂ ಕತಂ, ತಸ್ಸೇವ ದಿನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ।
Abhisandhināti adhippāyena. Ānantariyaṃ phusatīti maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā vuttaṃ. Ānantariyaṃ na phusatīti ānantariyavatthuabhāvato ānantariyaṃ na hoti. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇaṃ jīvitindriyañca ānantariyabhāve pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Saṅgāmacatukkaṃ sampattavasena yojetabbaṃ. Yo hi parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti, yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti. ‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usuṃ ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena pitughātakoti vuccati, ānantariyaṃ pana natthīti. Coracatukkaṃ pana yo ‘‘coraṃ māressāmī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyaṃ phusatītiādinā yojetabbaṃ. Tenevāti teneva payogena. Arahantaghātako hotiyevāti arahato māritattā vuttaṃ, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hotīti etthāyamadhippāyo – yathā vadhakacetanā paccuppannārammaṇāpi pabandhavicchedanavasena jīvitindriyaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattati, na evaṃ cāgacetanā. Sā hi cajitabbavatthuṃ ārammaṇaṃ katvā cajanamattameva hoti, aññasantakabhāvakaraṇañca tassa cajanaṃ, tasmā yassa taṃ santakaṃ kataṃ, tasseva dinnaṃ hotīti.
ಲೋಹಿತಂ ಸಮೋಸರತೀತಿ ಅಭಿಘಾತೇನ ಪಕುಪ್ಪಮಾನಂ ಸಞ್ಚಿತಂ ಹೋತಿ। ಮಹನ್ತತರನ್ತಿ ಗರುತರಂ। ಸರೀರಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ವಿಯಾತಿ ಸತ್ಥುರೂಪಕಾಯಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ವಿಯ।
Lohitaṃsamosaratīti abhighātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Mahantataranti garutaraṃ. Sarīrappaṭijaggane viyāti satthurūpakāyappaṭijaggane viya.
ಅಸನ್ನಿಪತಿತೇತಿ ಇದಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಯದೀಪನಂ। ಭೇದೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ। ವಟ್ಟತೀತಿ ಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ‘‘ಈದಿಸಂ ಕರಣಂ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ। ತಥಾ ನವತೋ ಊನಪರಿಸಾಯಾತಿ ನವತೋ ಊನಪರಿಸಾಯ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಥಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತಥಾತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ನ ಪನ ‘‘ಭೇದೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತೇನ ಹಿ ನವನ್ನಮೇವ ವಸೇನ ಸಙ್ಘಭೇದೋ। ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ಅನವಜ್ಜಾತಿ ಯಥಾಧಮ್ಮಂ ಅನವಟ್ಠಾನತೋ। ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಸಙ್ಘರಾಜಿ।
Asannipatiteti idaṃ sāmaggiyadīpanaṃ. Bhedo ca hotīti saṅghassa bhedo ca hoti. Vaṭṭatīti saññāyāti ‘‘īdisaṃ karaṇaṃ saṅghabhedāya na hotī’’ti saññāya. Tathā navato ūnaparisāyāti navato ūnaparisāya karontassa tathāti yojetabbaṃ. Tathāti ca iminā ‘‘na ānantariyakamma’’nti imaṃ ākaḍḍhati, na pana ‘‘bhedova hotī’’ti idaṃ. Heṭṭhimantena hi navannameva vasena saṅghabhedo. Dhammavādino anavajjāti yathādhammaṃ anavaṭṭhānato. Saṅghabhedassa pubbabhāgo saṅgharāji.
ಕಾಯದ್ವಾರಮೇವ ಪೂರೇನ್ತಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಭಾವೇನೇವ ಲಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ। ಸಣ್ಠಹನ್ತೇಹಿ ಕಪ್ಪೇ…ಪೇ॰… ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಇದಂ ಕಪ್ಪಟ್ಠಕಥಾಯ (ಕಥಾ॰ ೬೫೪ ಆದಯೋ) ನ ಸಮೇತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ (ಕಥಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬೫೪-೬೫೭) ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆಪಾಯಿಕೋತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಯಂ ಸೋ ಏಕಂ ಕಪ್ಪಂ ಅಸೀತಿಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕಭಾಗಮತ್ತಂ ಕಾಲಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ತಂ ಆಯುಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇಯೇವಾತಿ ಚ ಆಯುಕಪ್ಪವಿನಾಸೇ ಏವಾತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ನತ್ಥಿ ವಿರೋಧೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಣ್ಠಹನ್ತೇತಿ ಇದಮ್ಪಿ ‘‘ಸ್ವೇವ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಿಯ ಅಭೂತಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಏಕದಿವಸಮೇವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಕಪ್ಪಾಭಾವೇ ಆಯುಕಪ್ಪಸ್ಸಪಿ ಅಭಾವತೋತಿ ಅವಿರೋಧತೋ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಸೇಸಾನೀತಿ ಸಙ್ಘಭೇದತೋ ಅಞ್ಞಾನಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ।
Kāyadvārameva pūrenti kāyakammabhāveneva lakkhitabbato. Saṇṭhahantehi kappe…pe… muccatīti idaṃ kappaṭṭhakathāya (kathā. 654 ādayo) na sameti. Tattha hi aṭṭhakathāya (kathā. aṭṭha. 654-657) vuttaṃ – ‘‘āpāyikoti idaṃ suttaṃ yaṃ so ekaṃ kappaṃ asītibhāge katvā tato ekabhāgamattaṃ kālaṃ tiṭṭheyya, taṃ āyukappaṃ sandhāya vutta’’nti. Kappavināseyevāti ca āyukappavināse evāti atthe sati natthi virodho. Ettha ca saṇṭhahanteti idampi ‘‘sveva vinassissatī’’ti viya abhūtaparikappavasena vuttaṃ. Ekadivasameva niraye paccati, tato paraṃ kappābhāve āyukappassapi abhāvatoti avirodhato atthayojanā daṭṭhabbā. Sesānīti saṅghabhedato aññāni ānantariyakammāni.
ಯದಿ ತಾನಿ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಕಥಂ ನೇಸಂ ಆನನ್ತರಿಯತಾ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ವಿಪಾಕದಾನಾಭಾವತೋ। ಅಥ ಸತಿ ಫಲದಾನೇ ಚುತಿಅನನ್ತರೋ ಏವ ಏತೇಸಂ ಫಲಕಾಲೋ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ಫಲಕಾಲನಿಯಮೇನ ನಿಯತತಾ ಇಚ್ಛಿತಾ, ನ ಫಲದಾನನಿಯಮೇನ। ಏವಮ್ಪಿ ನಿಯತಫಲಕಾಲಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಾನಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾನಞ್ಚ ನಿಯತತಾ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಯನ್ತರವಿಕಲತಾದೀಹಿ ಅವಿಪಚ್ಚಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಾ ವಿಯ ಬಲವತಾ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ವಿಪಾಕೇ ದಿನ್ನೇ ಅವಿಪಚ್ಚಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಆನನ್ತರಿಯಾನಂ ಫಲದಾನೇ ನಿಯತಸಭಾವಾ ಆನನ್ತರಿಯಸಭಾವಾ ಚ ಪವತ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಫಲದಾನನಿಯಮೇನೇವ ನಿಯತಾ ಆನನ್ತರಿಯತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅವಸ್ಸಞ್ಚ ಆನನ್ತರಿಯಸಭಾವಾ ತತೋ ಏವ ನಿಯತಸಭಾವಾ ಚ ತೇಸಂ ಪವತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇತಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬಲವತೋ ಆನನ್ತರಿಯಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ಸತಿ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ಏಕನ್ತೇನ ಫಲದಾನತೋ।
Yadi tāni ahosikammasaṅkhaṃ gacchanti, evaṃ sati kathaṃ nesaṃ ānantariyatā cutianantaraṃ vipākadānābhāvato. Atha sati phaladāne cutianantaro eva etesaṃ phalakālo, na aññoti phalakālaniyamena niyatatā icchitā, na phaladānaniyamena. Evampi niyataphalakālānaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ diṭṭhadhammavedanīyānañca niyatatā āpajjeyya, tasmā vipākadhammadhammānaṃ paccayantaravikalatādīhi avipaccamānānampi attano sabhāvena vipākadhammatā viya balavatā ānantariyena vipāke dinne avipaccamānānampi ānantariyānaṃ phaladāne niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavattīti attano sabhāvena phaladānaniyameneva niyatā ānantariyatā ca veditabbā. Avassañca ānantariyasabhāvā tato eva niyatasabhāvā ca tesaṃ pavattīti sampaṭicchitabbametaṃ, aññassa balavato ānantariyassa abhāve sati cutianantaraṃ ekantena phaladānato.
ನನು ಏವಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಾನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಿಪಾಕದಾಯಕೇ ಅಸತಿ ಚುತಿಅನನ್ತರಮೇವ ಏಕನ್ತೇನ ಫಲದಾನತೋ ನಿಯತಸಭಾವಾ ಆನನ್ತರಿಯಸಭಾವಾ ಚ ಪವತ್ತಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಾಪಜ್ಜತಿ ಅಸಮಾನಜಾತಿಕೇನ ಚೇತೋಪಣಿಧಿವಸೇನ ಉಪಘಾತಕೇನ ಚ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬವಿಪಾಕತ್ತಾ ಅನನ್ತರೇ ಏಕನ್ತಫಲದಾಯಕತ್ತಾಭಾವಾ, ನ ಪನ ಆನನ್ತರಿಯಾನಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ವಿಯ ಅಸಮಾನಜಾತಿಕಂ ಫಲನಿವತ್ತಕಂ ಅತ್ಥಿ ಸಬ್ಬಾನನ್ತರಿಯಾನಂ ಅವೀಚಿಫಲತ್ತಾ, ನ ಚ ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛತೋ ಸೀಲವತೋ ಚೇತೋಪಣಿಧಿ ವಿಯ ಉಪರೂಪಪತ್ತಿಜನಕಕಮ್ಮಫಲಂ ಆನನ್ತರಿಯಫಲಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಚೇತೋಪಣಿಧಿ ಅತ್ಥಿ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ಅವೀಚಿಪಾತನತೋ, ನ ಚ ಆನನ್ತರಿಯೋಪಘಾತಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂಯೇವ ಅನನ್ತರೇ ಏಕನ್ತವಿಪಾಕಜನಕಸಭಾವಾ ಪವತ್ತೀತಿ। ಅನೇಕಾನಿ ಚ ಆನನ್ತರಿಯಾನಿ ಕತಾನಿ ಏಕನ್ತೇನ ವಿಪಾಕೇ ನಿಯತಸಭಾವತ್ತಾ ಉಪರತಾವಿಪಚ್ಚನಸಭಾವಾಸಙ್ಕತ್ತಾ ನಿಚ್ಛಿತಾನಿ ಸಭಾವತೋ ನಿಯತಾನೇವ। ತೇಸು ಪನ ಸಮಾನಸಭಾವೇಸು ಏಕೇನ ವಿಪಾಕೇ ದಿನ್ನೇ ಇತರಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ತೇನೇವ ಕತತ್ತಾ ನ ದುತಿಯಂ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಸಮತ್ಥತಾವಿಘಾತತ್ತಾತಿ ನತ್ಥಿ ತೇಸಂ ಆನನ್ತರಿಯಕತಾನಿವತ್ತಿ, ಗರುಗರುತರಭಾವೋ ಪನ ತೇಸಂ ಲಬ್ಭತೇವಾತಿ ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಗರುತರಭಾವೋತಿ ‘‘ಯೇನ…ಪೇ॰… ವಿಪಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಏಕಸ್ಸ ಪನ ಅಞ್ಞಾನಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ವಚನೇನ ಇತರೇಸಂ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯಿತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ನೋ ವಾ ತಥಾ ಸೀಲವತೀತಿ ಯಥಾ ಪಿತಾ ಸೀಲವಾ, ತಥಾ ಸೀಲವತೀ ನೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಚೇ ಮಾತಾ ಸೀಲವತೀ, ಮಾತುಘಾತೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಿಪಚ್ಚತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Nanu evaṃ aññesampi upapajjavedanīyānaṃ aññasmiṃ vipākadāyake asati cutianantarameva ekantena phaladānato niyatasabhāvā ānantariyasabhāvā ca pavatti āpajjatīti? Nāpajjati asamānajātikena cetopaṇidhivasena upaghātakena ca nivattetabbavipākattā anantare ekantaphaladāyakattābhāvā, na pana ānantariyānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ dutiyajjhānādīni viya asamānajātikaṃ phalanivattakaṃ atthi sabbānantariyānaṃ avīciphalattā, na ca heṭṭhūpapattiṃ icchato sīlavato cetopaṇidhi viya uparūpapattijanakakammaphalaṃ ānantariyaphalaṃ nivattetuṃ samattho cetopaṇidhi atthi anicchantasseva avīcipātanato, na ca ānantariyopaghātakaṃ kiñci kammaṃ atthi, tasmā tesaṃyeva anantare ekantavipākajanakasabhāvā pavattīti. Anekāni ca ānantariyāni katāni ekantena vipāke niyatasabhāvattā uparatāvipaccanasabhāvāsaṅkattā nicchitāni sabhāvato niyatāneva. Tesu pana samānasabhāvesu ekena vipāke dinne itarāni attanā kattabbakiccassa teneva katattā na dutiyaṃ tatiyampi ca paṭisandhiṃ karonti, na samatthatāvighātattāti natthi tesaṃ ānantariyakatānivatti, garugarutarabhāvo pana tesaṃ labbhatevāti saṅghabhedassa siyā garutarabhāvoti ‘‘yena…pe… vipaccatī’’ti āha. Ekassa pana aññāni upatthambhakāni hontīti daṭṭhabbāni. Paṭisandhivasena vipaccatīti vacanena itaresaṃ pavattivipākadāyitā anuññātā viya dissati. No vā tathā sīlavatīti yathā pitā sīlavā, tathā sīlavatī no vā hotīti yojanā. Sace mātā sīlavatī, mātughāto paṭisandhivasena vipaccatīti yojanā.
ಪಕತತ್ತೋತಿ ಅನುಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋತಿ ಅಪಾರಾಜಿಕೋ। ಸಮಾನಸೀಮಾಯನ್ತಿ ಏಕಸೀಮಾಯಂ।
Pakatattoti anukkhitto. Samānasaṃvāsakoti apārājiko. Samānasīmāyanti ekasīmāyaṃ.
೨೭೬. ಸತ್ಥು ಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋತಿ ಯಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಅನುಸಾಸನಾದಿ, ನಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ। ಅಞ್ಞಂ ತಿತ್ಥಕರನ್ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ಥಾರಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
276.Satthu kiccaṃ kātuṃ asamatthoti yaṃ satthārā kātabbakiccaṃ anusāsanādi, naṃ kātuṃ asamatthoti bhagavantaṃ paccakkhāya. Aññaṃ titthakaranti aññaṃ satthāraṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘ತಿತ್ಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ತಿತ್ಥಕರೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ, ತಿತ್ಥಿಯಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ, ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ತಿತ್ಥಂ ನಾಮ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ತರನ್ತಿ ಉಪ್ಲವನ್ತಿ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಿಮುಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿತ್ಥನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಾದಿಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಾ ತಿತ್ಥಕರೋ ನಾಮ ಪೂರಣಕಸ್ಸಪಾದಿಕೋ। ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ। ತೇ ಹಿ ತಿತ್ಥೇ ಜಾತಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ। ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಸಙ್ಖಾತಂ ತಿತ್ಥಂ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ತಿತ್ಥಿಕಾ , ತಿತ್ಥಿಕಾ ಏವ ತಿತ್ಥಿಯಾ। ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೪೦)।
‘‘Titthaṃ jānitabbaṃ, titthakaro jānitabbo, titthiyā jānitabbā, titthiyasāvakā jānitabbā. Tattha titthaṃ nāma dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Ettha hi satthā taranti uplavanti ummujjanimujjaṃ karonti, tasmā titthanti vuccanti. Tādisānaṃ diṭṭhīnaṃ uppādetā titthakaro nāma pūraṇakassapādiko. Tassa laddhiṃ gahetvā pabbajitā titthiyā nāma. Te hi titthe jātāti titthiyā. Yathāvuttaṃ vā diṭṭhigatasaṅkhātaṃ titthaṃ etesaṃ atthīti titthikā , titthikā eva titthiyā. Tesaṃ paccayadāyakā titthiyasāvakāti veditabbā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.140).
೨೭೭. ಅಭಿಜಾತಿಆದೀಸು ಪಕಮ್ಪನದೇವತೂಪಸಙ್ಕಮನಾದಿನಾ ಜಾತಚಕ್ಕವಾಳೇನ ಸಮಾನಯೋಗಕ್ಖಮಂ ದಸಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ। ಸರಸೇನೇವ ಆಣಾಪವತ್ತನಟ್ಠಾನಂ ಆಣಾಖೇತ್ತಂ। ವಿಸಯಭೂತಂ ಠಾನಂ ವಿಸಯಖೇತ್ತಂ। ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತೂತಿ ಇಮಾಯ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಇಮಂ ಲೋಕಧಾತುಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು। ತತ್ತಕಾನಂಯೇವ ಜಾತಿಖೇತ್ತಭಾವೋ ಧಮ್ಮತಾವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಪರಿಗ್ಗಹವಸೇನಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ, ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ತತ್ತಕಂಯೇವ ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ ತನ್ನಿವಾಸೀನಂಯೇವ ದೇವತಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ। ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ಓಕ್ಕಮನಕಾಲಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಏವ ಗಹಣಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ಮಹಾಭಿನೀಹಾರಾದಿಕಾಲೇಪಿ ತಸ್ಸ ಪಕಮ್ಪನಸ್ಸ ಲಬ್ಭನತೋ। ಆಣಾಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ಯಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಸಂವಟ್ಟತಿ ವಿವಟ್ಟತಿ ಚ, ಆಣಾ ಪವತ್ತತಿ ಆಣಾಯ ತನ್ನಿವಾಸಿದೇವತಾನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಕೇವಲಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಆನುಭಾವೇನೇವ, ನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ। ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ಪನ ‘‘ಯಾವತಾ ವಾ ಪನ ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೧) ವಚನತೋ ತತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಆಣಾ ವತ್ತೇಯ್ಯೇವ।
277. Abhijātiādīsu pakampanadevatūpasaṅkamanādinā jātacakkavāḷena samānayogakkhamaṃ dasasahassaparimāṇaṃ cakkavāḷaṃ jātikhettaṃ. Saraseneva āṇāpavattanaṭṭhānaṃ āṇākhettaṃ. Visayabhūtaṃ ṭhānaṃ visayakhettaṃ. Dasasahassī lokadhātūti imāya lokadhātuyā saddhiṃ imaṃ lokadhātuṃ parivāretvā ṭhitā dasasahassī lokadhātu. Tattakānaṃyeva jātikhettabhāvo dhammatāvasena veditabbo. ‘‘Pariggahavasenā’’ti keci, ‘‘sabbesaṃyeva buddhānaṃ tattakaṃyeva jātikhettaṃ tannivāsīnaṃyeva devatānaṃ dhammābhisamayo’’ti ca vadanti. Mātukucchi okkamanakālādīnaṃ channaṃ eva gahaṇaṃ nidassanamattaṃ mahābhinīhārādikālepi tassa pakampanassa labbhanato. Āṇākhettaṃ nāma yaṃ ekajjhaṃ saṃvaṭṭati vivaṭṭati ca, āṇā pavattati āṇāya tannivāsidevatānaṃ sirasā sampaṭicchanena, tañca kho kevalaṃ buddhānaṃ ānubhāveneva, na adhippāyavasena. Adhippāyavasena pana ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) vacanato tato parampi āṇā vatteyyeva.
ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೫; ಮಹಾವ॰ ೧೧; ಕಥಾ॰ ೪೦೫) ಇಮಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ಠತ್ವಾ ವದನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನಾವುಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅತ್ಥೇತರಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಭಗವತಾ ಸಮಸಮಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಪುಟ್ಠೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ‘ನೋ’ತಿ ವದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೬೧) ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ದ್ವೇ ಅರಹನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಸುತ್ತಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೭; ವಿಭ॰ ೮೦೯; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೯; ಮಿ॰ ಪ॰ ೫.೧.೧) ಆಹರನ್ತೇನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಚ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಭೂತಂ ಇಮಂ ಲೋಕಧಾತುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Na uppajjantīti pana atthīti ‘‘na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatī’’tiādiṃ (ma. ni. 1.285; mahāva. 11; kathā. 405) imissā lokadhātuyā ṭhatvā vadantena bhagavatā ‘‘kiṃ panāvuso, sāriputta, atthetarahi aññe samaṇā vā brāhmaṇā vā bhagavatā samasamā sambodhiyanti, evaṃ puṭṭho ahaṃ, bhante, ‘no’ti vadeyya’’nti (dī. ni. 3.161) vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyu’’nti imaṃ suttaṃ (a. ni. 1.277; vibha. 809; ma. ni. 3.129; mi. pa. 5.1.1) āharantena dhammasenāpatinā ca buddhakhettabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti adhippāyo.
ಏಕತೋತಿ ಸಹ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ಸೋ ಪನ ಕಾಲೋ ಕಥಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋತಿ ಚರಿಮಭವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನಚ್ಛರಿಯತ್ತಾತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅಚ್ಛರಿಯತ್ತಾಭಾವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೀಸುಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅನಚ್ಛರಿಯತಾ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಬಹೂಸೂತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಯದಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಏಕಸದಿಸಾತಿ ತೇಸಂ ದೇಸನಾಪಿ ಏಕರಸಾ ಏಕಧಾತಿ ಆಹ – ‘‘ದೇಸನಾಯ ಚ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ’’ತಿ । ಏತೇನಪಿ ಅನಚ್ಛರಿಯತ್ತಮೇವ ಸಾಧೇತಿ। ವಿವಾದಭಾವತೋತಿ ಏತೇನ ವಿವಾದಾಭಾವತ್ಥಂ ದ್ವೇ ಬುದ್ಧಾ ಏಕತೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಏತಂ ಅನಚ್ಛರಿಯತಾದಿಕಾರಣಂ। ತತ್ಥಾತಿ ಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇ।
Ekatoti saha, ekasmiṃ kāleti attho, so pana kālo kathaṃ paricchinnoti carimabhave paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya yāva dhātuparinibbānāti dassento, ‘‘tatthā’’tiādimāha. Anacchariyattāti dvīsupi uppajjamānesu acchariyattābhāvatoti attho. Dvīsupi uppajjamānesu anacchariyatā, kimaṅgaṃ pana bahūsūti dassento, ‘‘yadi cā’’tiādimāha. Buddhā nāma majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisāti tesaṃ desanāpi ekarasā ekadhāti āha – ‘‘desanāya ca visesābhāvato’’ti . Etenapi anacchariyattameva sādheti. Vivādabhāvatoti etena vivādābhāvatthaṃ dve buddhā ekato na uppajjantīti dasseti. Etaṃ kāraṇanti etaṃ anacchariyatādikāraṇaṃ. Tatthāti milindapañhe.
ಏಕಂ ಏವ ಬುದ್ಧಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ। ಏತೇನ ಏವಂಸಭಾವಾ ಏತೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ, ಯೇನ ದುತಿಯಬುದ್ಧಗುಣೇ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾ ಅಯಂ ಲೋಕಧಾತೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸನಿಪ್ಫನ್ನಾನಞ್ಹಿ ಗುಣಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾರಿಯೋ ವಿಸೇಸೋ ಮಹಾಪಥವಿಯಾಪಿ ದುಸ್ಸಹೋತಿ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುಂ। ತಥಾ ಹಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಸಮಯೇ ಉಪಗತಸ್ಸ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಗುಣಭಾರಂ ಬೋಧಿರುಕ್ಖಸ್ಸ ತೀಸುಪಿ ದಿಸಾಸು ಮಹಾಪಥವೀ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ನ ಧಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮೇವ ಅಧಾರಣಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇಹಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚಲೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚಲೇಯ್ಯಾತಿ ಪರಿಪ್ಫನ್ದೇಯ್ಯ। ಕಮ್ಪೇಯ್ಯಾತಿ ಪವೇಧೇಯ್ಯ । ನಮೇಯ್ಯಾತಿ ಏಕಪಸ್ಸೇನ ನಮೇಯ್ಯ। ಓನಮೇಯ್ಯಾತಿ ಓಸೀದೇಯ್ಯ। ವಿನಮೇಯ್ಯಾತಿ ವಿವಿಧಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ನಮೇಯ್ಯ। ವಿಕಿರೇಯ್ಯಾತಿ ವಾತೇನ ಥುಸಮುಟ್ಠಿ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಕಿರೇಯ್ಯ। ವಿಧಮೇಯ್ಯಾತಿ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯ। ವಿದ್ಧಂಸೇಯ್ಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿದ್ಧಸ್ತಾ ಭವೇಯ್ಯ। ತಥಾಭೂತಾ ಚ ನ ಕತ್ಥಚಿ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
Ekaṃ eva buddhaṃ dhāretīti ekabuddhadhāraṇī. Etena evaṃsabhāvā ete buddhaguṇā, yena dutiyabuddhaguṇe dhāretuṃ asamatthā ayaṃ lokadhātūti dasseti. Paccayavisesanipphannānañhi guṇadhammānaṃ bhāriyo viseso mahāpathaviyāpi dussahoti sakkā viññātuṃ. Tathā hi abhisambodhisamaye upagatassa lokanāthassa guṇabhāraṃ bodhirukkhassa tīsupi disāsu mahāpathavī sandhāretuṃ nāsakkhi. Tasmā ‘‘na dhāreyyā’’ti vatvā tameva adhāraṇaṃ pariyāyantarehi pakāsento ‘‘caleyyā’’tiādimāha. Tattha caleyyāti paripphandeyya. Kampeyyāti pavedheyya . Nameyyāti ekapassena nameyya. Onameyyāti osīdeyya. Vinameyyāti vividhaṃ ito cito ca nameyya. Vikireyyāti vātena thusamuṭṭhi viya vippakireyya. Vidhameyyāti vinasseyya. Viddhaṃseyyāti sabbaso viddhastā bhaveyya. Tathābhūtā ca na katthaci tiṭṭheyyāti āha – ‘‘na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಕೇ ಪುರಿಸೇತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಸೇ। ಸಮುಪಾದಿಕಾತಿ ಸಮಂ ಉದ್ಧಂ ಪಜ್ಜತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಮುಪಾದಿಕಾ, ಉದಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸಮಂ ಗಾಮಿನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮುಪ್ಪಾದಿಕಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಸಣ್ಠಾನೇನ। ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಆರೋಹೇನ। ಕಿಸಥೂಲೇನಾತಿ ಕಿಸಥೂಲಭಾವೇನ, ಪರಿಣಾಹೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪೀತಿ ದ್ವೇಪಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಾ ಸರೀರಭಾರಂ।
Idāni tattha nidassanaṃ dassento, ‘‘yathā, mahārājā’’tiādimāha. Tattha eke puriseti ekasmiṃ purise. Samupādikāti samaṃ uddhaṃ pajjati pavattatīti samupādikā, udakassa upari samaṃ gāminīti attho. ‘‘Samuppādikā’’tipi paṭhanti, ayamevattho. Vaṇṇenāti saṇṭhānena. Pamāṇenāti ārohena. Kisathūlenāti kisathūlabhāvena, pariṇāhenāti attho. Dvinnampīti dvepi, dvinnampi vā sarīrabhāraṃ.
ಛಾದೇನ್ತನ್ತಿ ರೋಚೇನ್ತಂ ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಂ। ತನ್ದಿಕತೋತಿ ತೇನ ಭೋಜನೇನ ತನ್ದಿಭೂತೋ। ಅನೋನಮಿತದಣ್ಡಜಾತೋತಿ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭೋಜನೇನ ಓನಮಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅನೋನಮನದಣ್ಡೋ ವಿಯ ಜಾತೋ। ಸಕಿಂ ಭುತ್ತೋ ವಮೇಯ್ಯಾತಿ ಏಕಮ್ಪಿ ಆಲೋಪಂ ಅಜ್ಝೋಹರಿತ್ವಾ ವಮೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Chādentanti rocentaṃ ruciṃ uppādentaṃ. Tandikatoti tena bhojanena tandibhūto. Anonamitadaṇḍajātoti yāvadatthaṃ bhojanena onamituṃ asakkuṇeyyatāya anonamanadaṇḍo viya jāto. Sakiṃ bhutto vameyyāti ekampi ālopaṃ ajjhoharitvā vameyyāti attho.
ಅತಿಧಮ್ಮಭಾರೇನ ಪಥವೀ ಚಲತೀತಿ ಧಮ್ಮೇನ ನಾಮ ಪಥವೀ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ। ಸಾ ಕಿಂ ತೇನೇವ ಚಲತಿ ವಿನಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪುಚ್ಛತಿ। ಪುನ ಥೇರೋ ‘‘ರತನಂ ನಾಮ ಲೋಕೇ ಕುಟುಮ್ಬಂ ಸನ್ಧಾರೇನ್ತಂ ಅಭಿಮತಞ್ಚ ಲೋಕೇನ ಅತ್ತನೋ ಗರುಸಭಾವತಾಯ ಸಕಟಭಙ್ಗಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಅತಿಭಾರಭೂತಂ ದಿಟ್ಠಂ। ಏವಂ ಧಮ್ಮೋ ಚ ಹಿತಸುಖವಿಸೇಸೇಹಿ ತಂಸಮಙ್ಗೀನಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ಅಭಿಮತೋ ಚ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಗಮ್ಭೀರಪ್ಪಮೇಯ್ಯಭಾವೇನ ಗರುಸಭಾವತ್ತಾ ಅತಿಭಾರಭೂತೋ ಪಥವೀಚಲನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಕಟಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ । ಏತೇನೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಓಕ್ಕಮನಾದಿಕಾಲೇ ಪಥವೀಕಮ್ಪನಕಾರಣಂ ಸಂವಣ್ಣಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏಕಸ್ಸಾತಿ ಏಕಸ್ಮಾ, ಏಕಸ್ಸ ವಾ ಸಕಟಸ್ಸ ರತನಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಕಟಾ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Atidhammabhārena pathavī calatīti dhammena nāma pathavī tiṭṭheyya. Sā kiṃ teneva calati vinassatīti adhippāyena pucchati. Puna thero ‘‘ratanaṃ nāma loke kuṭumbaṃ sandhārentaṃ abhimatañca lokena attano garusabhāvatāya sakaṭabhaṅgassa kāraṇaṃ atibhārabhūtaṃ diṭṭhaṃ. Evaṃ dhammo ca hitasukhavisesehi taṃsamaṅgīnaṃ dhārento abhimato ca viññūnaṃ gambhīrappameyyabhāvena garusabhāvattā atibhārabhūto pathavīcalanassa kāraṇaṃ hotī’’ti dassento, ‘‘idha, mahārāja, dve sakaṭā’’tiādimāha . Eteneva tathāgatassa mātukucchiokkamanādikāle pathavīkampanakāraṇaṃ saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Ekassāti ekasmā, ekassa vā sakaṭassa ratanaṃ, tasmā sakaṭā gahetvāti attho.
ಓಸಾರಿತನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾರಿತಂ, ವುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗ್ಗೋತಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಹಿ ಅಗ್ಗೋ। ಜೇಟ್ಠೋತಿ ವುದ್ಧತರೋ। ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಪಸತ್ಥತರೋ। ವಿಸಿಟ್ಠೇಹಿ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ವಿಸಿಟ್ಠೋ। ಉಗ್ಗತತಮೋತಿ ಉತ್ತಮೋ। ಪವರೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮೋತಿ ಅಸಮೋ। ಅಸಮಾ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧಾ, ತೇಹಿ ಸಮೋತಿ ಅಸಮಸಮೋ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಸಮೋ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಸಮೋ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಭಾಗೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ।
Osāritanti uccāritaṃ, vuttanti attho. Aggoti sabbasattehi aggo. Jeṭṭhoti vuddhataro. Seṭṭhoti pasatthataro. Visiṭṭhehi sīlādīhi guṇehi samannāgatattā visiṭṭho. Uggatatamoti uttamo. Pavaroti tasseva vevacanaṃ. Natthi etassa samoti asamo. Asamā pubbabuddhā, tehi samoti asamasamo. Natthi etassa paṭisamo paṭipuggaloti appaṭisamo. Natthi etassa paṭibhāgoti appaṭibhāgo. Natthi etassa paṭipuggaloti appaṭipuggalo.
ಸಭಾವಪಕತಿಕಾತಿ ಸಭಾವಭೂತಾ ಅಕಿತ್ತಿಮಾ ಪಕತಿ। ಕಾರಣಮಹನ್ತತ್ತಾತಿ ಕಾರಣಾನಂ ಮಹನ್ತತಾಯ, ಮಹನ್ತೇಹಿ ಬುದ್ಧಕರಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಾರಮಿಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಥವೀಆದೀನಿ ಮಹನ್ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ, ಮಹನ್ತಾ ಚಕ್ಕವಾಳಾದಯೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಏಕೇಕಾವ, ಏವಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋಪಿ ಮಹನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಏಕೋ ಏವ। ಕೋ ಚ ತಸ್ಸ ವಿಸಯೋ? ಬುದ್ಧಭೂಮಿ, ಯಾವತಕಂ ವಾ ಞೇಯ್ಯಂ। ‘‘ಆಕಾಸೋ ವಿಯ ಅನನ್ತವಿಸಯೋ ಭಗವಾ ಏಕೋ ಏವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಪರಚಕ್ಕವಾಳೇಸುಪಿ ದುತಿಯಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Sabhāvapakatikāti sabhāvabhūtā akittimā pakati. Kāraṇamahantattāti kāraṇānaṃ mahantatāya, mahantehi buddhakaradhammehi pāramisaṅkhātehi kāraṇehi buddhaguṇānaṃ nibbattitoti vuttaṃ hoti. Pathavīādīni mahantāni vatthūni, mahantā cakkavāḷādayo attano attano visaye ekekāva, evaṃ sammāsambuddhopi mahanto attano visaye eko eva. Ko ca tassa visayo? Buddhabhūmi, yāvatakaṃ vā ñeyyaṃ. ‘‘Ākāso viya anantavisayo bhagavā eko eva hotī’’ti vadanto paracakkavāḷesupi dutiyassa buddhassa abhāvaṃ dasseti.
ಇಮಿನಾವ ಪದೇನಾತಿ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏವ ಪದೇನ। ದಸ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಜಾತಿಖೇತ್ತಾಪೇಕ್ಖಾಯ ಗಹಿತಾನಿ। ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇನೇವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಏವ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇನ, ನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ। ಯಥಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಏವ, ತತ್ಥಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ಏವಾತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಏವಂ ‘‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ’’ತಿ ಜಾತಿಖೇತ್ತೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೇಪಿ ಇಮಿನಾವ ಚಕ್ಕವಾಳೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
Imināva padenāti ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti iminā eva padena. Dasa cakkavāḷasahassāni gahitānīti jātikhettāpekkhāya gahitāni. Ekacakkavāḷenevāti iminā eva ekacakkavāḷena, na yena kenaci. Yathā ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjantī’’ti vutte imasmimpi cakkavāḷe jambudīpe eva, tatthāpi majjhimadese evāti paricchindituṃ vaṭṭati, evaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti jātikhette adhippetepi imināva cakkavāḷena paricchindituṃ vaṭṭati.
ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೫. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ (ದುತಿಯವಗ್ಗ)
15. Aṭṭhānapāḷi (dutiyavagga)
(೧೫) ೨. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ-ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(15) 2. Aṭṭhānapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
೨೭೮. ವಿವಾದುಪಚ್ಛೇದತೋತಿ ವಿವಾದುಪಚ್ಛೇದಕಾರಣಾ। ದ್ವೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಯೋ ವಿವಾದೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದೋಯೇವೇತ್ಥ ವಿವಾದುಪಚ್ಛೇದೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇತಿಆದಿನಾ ದೀಪನ್ತರೇಪಿ ಏಕಜ್ಝಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಗೇವ ಏಕದೀಪೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋಪಿ ಪರಿಹಾಯೇಥಾತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ಪದೇಸೇ ಏವ ಪವತ್ತಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಪರಿಹಾಯೇಯ್ಯ।
278.Vivādupacchedatoti vivādupacchedakāraṇā. Dvīsu uppannesu yo vivādo bhaveyya, tassa anuppādoyevettha vivādupacchedo. Ekasmiṃ dīpetiādinā dīpantarepi ekajjhaṃ na uppajjati, pageva ekadīpeti dasseti. Sopi parihāyethāti cakkavāḷassa padese eva pavattitabbattā parihāyeyya.
೨೭೯-೨೮೦. ಮನುಸ್ಸತ್ತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭಾವೋ ತಸ್ಸೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿಗುಣಾನಂ ಯೋಗ್ಗಭಾವತೋ। ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಪುರಿಸಭಾವೋ। ಹೇತೂತಿ ಮನೋವಚೀಪಣಿಧಾನಪುಬ್ಬಿಕಾ ಹೇತುಸಮ್ಪದಾ। ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಸತ್ಥುಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾತಿ ಕಮ್ಮಕಿರಿಯವಾದೀಸು ತಾಪಸೇಸು, ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ। ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾದಿಗುಣಸಮ್ಪದಾ। ಅಧಿಕಾರೋತಿ ಬುದ್ಧೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅಧಿಕೋ ಕಾರೋ, ಸವಿಸೇಸಾ ಉಪಕಾರಕಿರಿಯಾ ಅಧಿಕೋ ಸಕ್ಕಾರೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಛನ್ದೋವ ಛನ್ದತಾ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಾತಿಸಯೋ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಕುಸಲಚ್ಛನ್ದೋ। ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾತಿ ಏತೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾಯೋಗೇನ। ಅಭಿನೀಹಾರೋತಿ ಕಾಯಪಣಿಧಾನಂ। ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಪರಮತ್ಥದೀಪನಿಯಾ ಚರಿಯಾಪಿಟಕವಣ್ಣನಾಯ (ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಮೇವಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಲಕ್ಖಣತಾಯ ಸತ್ತುತ್ತಮಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಮೇವ। ನ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹತಾದಿ ಸಮ್ಭವತಿ। ದುತಿಯಪಕತಿ ಚ ನಾಮ ಪಠಮಪಕತಿತೋ ನಿಹೀನಾ ಏವ। ತೇನೇವಾಹ – ಅನನ್ತರವಾರೇ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ।
279-280.Manussattanti manussabhāvo tasseva pabbajjādiguṇānaṃ yoggabhāvato. Liṅgasampattīti purisabhāvo. Hetūti manovacīpaṇidhānapubbikā hetusampadā. Satthāradassananti satthusammukhībhāvo. Pabbajjāti kammakiriyavādīsu tāpasesu, bhikkhūsu vā pabbajjā. Guṇasampattīti abhiññādiguṇasampadā. Adhikāroti buddhe uddissa adhiko kāro, savisesā upakārakiriyā adhiko sakkāroti vuttaṃ hoti. Chandova chandatā, sammāsambodhiṃ uddissa sātisayo kattukamyatākusalacchando. Aṭṭhadhammasamodhānāti etesaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samāyogena. Abhinīhāroti kāyapaṇidhānaṃ. Samijjhatīti nipphajjati. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana paramatthadīpaniyā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathā) vuttanayena veditabbo. Sabbākāraparipūramevāti paripuṇṇalakkhaṇatāya sattuttamādīhi sabbākārena sampannameva. Na hi itthiyā kosohitavatthaguyhatādi sambhavati. Dutiyapakati ca nāma paṭhamapakatito nihīnā eva. Tenevāha – anantaravāre ‘‘yasmā’’tiādi.
೨೮೧. ಇಧ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಪುರಿಸಭೂತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ। ತೇನ ಅಸತಿಪಿ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗೇ ಪುರಿಸಾಕಾರಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಂಯೇವ ಚ ಪುರಿಸಾಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಯಂ ಪುರಿಸೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ಕಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸಮಾನೇಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಇತ್ಥಿಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಬ್ರಹ್ಮತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ।
281.Idha purisassa tattha nibbattanatoti imasmiṃ manussaloke purisabhūtassa tattha brahmaloke brahmattabhāvena nibbattanato. Tena asatipi purisaliṅge purisākārā brahmāno hontīti dasseti. Taṃyeva ca purisākāraṃ sandhāya vuttaṃ bhagavatā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyyā’’ti. Tenevāha – ‘‘samānepī’’tiādi. Yadi evaṃ itthiyo brahmaloke na uppajjeyyunti āha – ‘‘brahmatta’’ntiādi.
೨೯೦-೨೯೫. ‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಾ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮೋ ನಾಮ ಕಥಿತೋ। ಸಮಞ್ಜನಂ ಸಮಙ್ಗೋ, ಸಮನ್ನಾಗಮೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಮಙ್ಗೀ, ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸಮಞ್ಜನಸೀಲೋ ವಾ ಸಮಙ್ಗೀ, ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಉಪಕರಣಸಮುದಾಯತೋ ಪಭುತಿ ಆಯೂಹನವಸೇನ ಆಯೂಹನಸಮಙ್ಗೀತಾ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾವಸೇನ ಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿತಾ। ಚೇತನಾಸನ್ತತಿವಸೇನ ವಾ ಆಯೂಹನಸಮಙ್ಗಿತಾ, ತಂತಂಚೇತನಾಕ್ಖಣವಸೇನ ಚೇತನಾಸಮಙ್ಗೀತಾ। ಕತೂಪಚಿತಸ್ಸ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾ। ಕಮ್ಮೇ ಪನ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಆರದ್ಧೇ ವಿಪಾಕಪ್ಪವತ್ತಿವಸೇನ ವಿಪಾಕಸಮಙ್ಗಿತಾ। ಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಕಾಲವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಸಮಙ್ಗಿತಾ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾಯೂಹನಕ್ಖಣೇತಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಸಮೀಹನಕ್ಖಣೇ। ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಪದಂ ಆಕಡ್ಢತಿ। ಯಥಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಫಲದಾನಸಮತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತಂ ಉಪಚಿತಂ। ವಿಪಾಕಾರಹನ್ತಿ ದುತಿಯಭವಾದೀಸು ವಿಪಚ್ಚನಾರಹಂ। ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಉಪಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಉಪಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ, ಕಮ್ಮಂ, ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ, ಗತಿನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಗತಿನಿಮಿತ್ತವಸೇನೇವ ಯೋಜನಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಕಮ್ಮಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾರಹಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ‘‘ಯಾನಿಸ್ಸ ತಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ತಾನಿಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ ಅಜ್ಝೋಲಮ್ಬನ್ತಿ ಅಭಿಲಮ್ಬನ್ತಿ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೪೮) ವಚನತೋ ಸಾಯನ್ಹೇ ಮಹನ್ತಾನಂ ಪಬ್ಬತಕೂಟಾನಂ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಆಸನ್ನಮರಣಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇ ಸುಪಿನೇ ವಿಯ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಕತೋಕಾಸಂ ಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪತಿಟ್ಠತೇವ। ಚಲತೀತಿ ಪರಿವತ್ತತಿ। ಏಕೇನ ಹಿ ಕಮ್ಮುನಾ ತಜ್ಜೇ ನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸವಸೇನ ತತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ತದಞ್ಞಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವತ್ತನಂ। ಸೇಸಾ ನಿಚ್ಚಲಾ ಅವಸೇಸಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಪಿ ಸಮಙ್ಗಿತಾ ನಿಚ್ಚಲಾ ಅಪರಿವತ್ತನತೋ।
290-295. ‘‘Kāyaduccaritassā’’tiādipāḷiyā kammaniyāmo nāma kathito. Samañjanaṃ samaṅgo, samannāgamo, so etassa atthīti samaṅgī, samannāgato, samañjanasīlo vā samaṅgī, pubbabhāge upakaraṇasamudāyato pabhuti āyūhanavasena āyūhanasamaṅgītā, sanniṭṭhāpakacetanāvasena cetanāsamaṅgitā. Cetanāsantativasena vā āyūhanasamaṅgitā, taṃtaṃcetanākkhaṇavasena cetanāsamaṅgītā. Katūpacitassa avipakkavipākassa kammassa vasena kammasamaṅgitā. Kamme pana vipaccituṃ āraddhe vipākappavattivasena vipākasamaṅgitā. Kammādīnaṃ upaṭṭhānakālavasena upaṭṭhānasamaṅgitā. Kusalākusalakammāyūhanakkhaṇeti kusalakammassa akusalakammassa ca samīhanakkhaṇe. Tathāti iminā kusalākusalakammapadaṃ ākaḍḍhati. Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitaṃ. Vipākārahanti dutiyabhavādīsu vipaccanārahaṃ. Uppajjamānānaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhātīti yojanā. Upapattiyā uppajjanassa nimittaṃ kāraṇanti upapattinimittaṃ, kammaṃ, kammanimittaṃ, gatinimittañca. Aṭṭhakathāyaṃ pana gatinimittavaseneva yojanā dassitā. Kammakammanimittānampi upaṭṭhānaṃ yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Yānissa tāni pubbe katāni kammāni, tānissa tasmiṃ samaye olambanti ajjholambanti abhilambanti’’ti (ma. ni. 3.248) vacanato sāyanhe mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā viya āsannamaraṇassa sattassa citte supine viya vipaccituṃ katokāsaṃ kammaṃ, tassa nimittaṃ gatinimittaṃ upatiṭṭhateva. Calatīti parivattati. Ekena hi kammunā tajje nimitte upaṭṭhite paccayavisesavasena tato aññena kammunā tadaññassa nimittassa upaṭṭhānaṃ parivattanaṃ. Sesā niccalā avasesā catubbidhāpi samaṅgitā niccalā aparivattanato.
ಸುನಖವಾಜಿಕೋತಿ ಸುನಖೇಹಿ ಮಿಗವಾಜವಸೇನ ವಜನಸೀಲೋ, ಸುನಖಲುದ್ದಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಲಸನ್ಥರಣಪೂಜನ್ತಿ ಭೂಮಿತಲಸ್ಸ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಸನ್ಥರಣಪೂಜಂ। ಆಯೂಹನಚೇತನಾ ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾವಸೇನಾತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಂ ಆಯೂಹನೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಯ ತಸ್ಸೇವ ಪಕಪ್ಪನೇ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಞಾಣೇನ ಅಖೇಪಿತತ್ತಾ ಯಥೂಪಚಿತಕಮ್ಮುನಾ ಚ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವಸ್ಸ ವಸೇನ।
Sunakhavājikoti sunakhehi migavājavasena vajanasīlo, sunakhaluddakoti attho. Talasantharaṇapūjanti bhūmitalassa pupphehi santharaṇapūjaṃ. Āyūhanacetanā kammasamaṅgitāvasenāti kāyaduccaritassa aparāparaṃ āyūhanena sanniṭṭhāpakacetanāya tasseva pakappane kammakkhayakarañāṇena akhepitattā yathūpacitakammunā ca samaṅgibhāvassa vasena.
ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇತಿ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ। ತಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಗ್ಗೋ ವಾರಿತೋ, ತಞ್ಚೇ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕವಾರಂ ಲಭೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಗ್ಗೋ ವಾರಿತೋತಿ ಚ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋಪಿಸ್ಸ ವಾರಿತೋವಾತಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಪುರಿಮೇಹಿ ವಿಪಾಕಾವರಣಸ್ಸ ಅನುದ್ಧಟತ್ತಾ ‘‘ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಖಣೇ’’ತಿ ಚ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಂ ದೋಸಂ ಪರಿಹರಿತುಂ ‘‘ಆಯೂಹಿತಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯದಾ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕವಾರಂ ಲಭತೀತಿ ಇದಂ ಕತೋಕಾಸಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯತ್ತಾ ವುತ್ತಂ । ತಥಾ ಹಿ ಭಗವಾ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ (ಪಾರಾ॰ ೧೬೨ ಆದಯೋ) ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸಮಙ್ಗೀ’’ತಿ ಆಗತತ್ತಾ ವಿಪಾಕೂಪಟ್ಠಾನಸಮಙ್ಗಿತಾ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ।
Kammanti akusalakammaṃ. Tasmiṃyeva khaṇeti āyūhanakkhaṇeyeva. Tassāti kammasamaṅgino puggalassa saggo vārito, tañce kammaṃ vipākavāraṃ labheyyāti adhippāyo. Saggo vāritoti ca nidassanamattaṃ. Manussalokopissa vāritovāti. Apare pana purimehi vipākāvaraṇassa anuddhaṭattā ‘‘tasmiṃyeva khaṇe’’ti ca avisesena vuttattā taṃ dosaṃ pariharituṃ ‘‘āyūhitakammaṃ nāmā’’tiādimāha. Yadā kammaṃ vipākavāraṃ labhatīti idaṃ katokāsassa appaṭibāhiyattā vuttaṃ . Tathā hi bhagavā tatiyapārājikavatthusmiṃ (pārā. 162 ādayo) paṭisallīyi, imasmiṃ sutte ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’ti āgatattā vipākūpaṭṭhānasamaṅgitā na labbhanti.
(ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।)
(Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)
ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನತ್ಥದೀಪನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Aṭṭhānapāḷivaṇṇanāyaṃ anuttānatthadīpanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೫. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • 15. Aṭṭhānapāḷi
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೫. ಅಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • 15. Aṭṭhānapāḷi
