Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ൧൫. അട്ഠാനപാളി

    15. Aṭṭhānapāḷi

    (൧൫) ൧. അട്ഠാനപാളി-പഠമവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (15) 1. Aṭṭhānapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā

    ൨൬൮. അട്ഠാനപാളിയാ അട്ഠാനന്തി ഹേതുപടിക്ഖേപോ. അനവകാസോതി പച്ചയപടിക്ഖേപോ. ഉഭയേനാപി കാരണമേവ പടിക്ഖിപതി. കാരണഞ്ഹി തദായത്തവുത്തിതായ അത്തനോ ഫലസ്സ ഠാനന്തി ച അവകാസോതി ച വുച്ചതി. ന്തി യേന കാരണേന. ദിട്ഠിസമ്പന്നോതി മഗ്ഗദിട്ഠിയാ സമ്പന്നോ സോതാപന്നോ അരിയസാവകോ. തസ്സ ഹി ദിട്ഠിസമ്പന്നോ ഇതിപി, ദസ്സനസമ്പന്നോ ഇതിപി, ആഗതോ ഇമം സദ്ധമ്മം ഇതിപി, പസ്സതി ഇമം സദ്ധമ്മം ഇതിപി, സേക്ഖേന ഞാണേന സമന്നാഗതോ ഇതിപി, സേക്ഖായ വിജ്ജായ സമന്നാഗതോ ഇതിപി, ധമ്മസോതസമാപന്നോ ഇതിപി, അരിയോ നിബ്ബേധികപഞ്ഞോ ഇതിപി, അമതദ്വാരം ആഹച്ച തിട്ഠതി ഇതിപിതി ബഹൂനി നാമാനി ഹോന്തി. കഞ്ചി സങ്ഖാരന്തി ചതുഭൂമകേസു സങ്ഖതസങ്ഖാരേസു കഞ്ചി ഏകം സങ്ഖാരമ്പി. നിച്ചതോ ഉപഗച്ഛേയ്യാതി നിച്ചോതി ഗണ്ഹേയ്യ. നേതം ഠാനം വിജ്ജതീതി ഏതം കാരണം നത്ഥി ന ഉപലബ്ഭതി. യം പുഥുജ്ജനോതി യേന കാരണേന പുഥുജ്ജനോ. ഠാനമേതം വിജ്ജതീതി ഏതം കാരണം അത്ഥി. സസ്സതദിട്ഠിയാ ഹി സോ തേഭൂമകേസു സങ്ഖതസങ്ഖാരേസു കഞ്ചി സങ്ഖാരം നിച്ചതോ ഗണ്ഹേയ്യാതി അത്ഥോ. ചതുത്ഥഭൂമകസങ്ഖാരാ പന തേജുസ്സദത്താ ദിവസംസന്തത്തോ അയോഗുളോ വിയ മക്ഖികാനം, ദിട്ഠിയാ വാ അഞ്ഞേസം വാ അകുസലാനം ആരമ്മണം ന ഹോന്തി. ഇമിനാ നയേന കഞ്ചി സങ്ഖാരം സുഖതോതിആദീസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.

    268. Aṭṭhānapāḷiyā aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo. Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo. Ubhayenāpi kāraṇameva paṭikkhipati. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti ca avakāsoti ca vuccati. Yanti yena kāraṇena. Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako. Tassa hi diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekkhena ñāṇena samannāgato itipi, sekkhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotasamāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipiti bahūni nāmāni honti. Kañci saṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci ekaṃ saṅkhārampi. Niccatoupagaccheyyāti niccoti gaṇheyya. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ natthi na upalabbhati. Yaṃ puthujjanoti yena kāraṇena puthujjano. Ṭhānametaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ atthi. Sassatadiṭṭhiyā hi so tebhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci saṅkhāraṃ niccato gaṇheyyāti attho. Catutthabhūmakasaṅkhārā pana tejussadattā divasaṃsantatto ayoguḷo viya makkhikānaṃ, diṭṭhiyā vā aññesaṃ vā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na honti. Iminā nayena kañci saṅkhāraṃ sukhatotiādīsupi attho veditabbo.

    ൨൬൯. സുഖതോ ഉപഗച്ഛേയ്യാതി ‘‘ഏകന്തസുഖീ അത്താ ഹോതി ആരോഗോ പരമ്മരണാ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൭൬, ൭൯; മ॰ നി॰ ൩.൨൧, ൨൨) ഏവം അത്തദിട്ഠിവസേന സുഖതോ ഗാഹം സന്ധായേതം വുത്തം. ദിട്ഠിവിപ്പയുത്തചിത്തേന പന അരിയസാവകോ പരിളാഹാധിഭൂതോ പരിളാഹവൂപസമത്ഥം മത്തഹത്ഥിപരിത്താസിതോ വിയ ചോക്ഖബ്രാഹ്മണോ ഗൂഥം കഞ്ചി സങ്ഖാരം സുഖതോ ഉപഗച്ഛതി.

    269.Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti ārogo parammaraṇā’’ti (dī. ni. 1.76, 79; ma. ni. 3.21, 22) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhādhibhūto pariḷāhavūpasamatthaṃ mattahatthiparittāsito viya cokkhabrāhmaṇo gūthaṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati.

    ൨൭൦. അത്തവാരേ കസിണാദിപണ്ണത്തിസങ്ഗഹത്ഥം ‘‘സങ്ഖാര’’ന്തി അവത്വാ കഞ്ചി ധമ്മന്തി വുത്തം. ഇധാപി അരിയസാവകസ്സ ചതുഭൂമകവസേന പരിച്ഛേദോ വേദിതബ്ബോ, പുഥുജ്ജനസ്സ തേഭൂമകവസേന . സബ്ബവാരേസു വാ അരിയസാവകസ്സാപി തേഭൂമകവസേനേവ പരിച്ഛേദോ വട്ടതി. യം യം ഹി പുഥുജ്ജനോ ഗണ്ഹാതി, തതോ തതോ അരിയസാവകോ ഗാഹം വിനിവേഠേതി. പുഥുജ്ജനോ ഹി യം യം നിച്ചം സുഖം അത്താതി ഗണ്ഹാതി, തം തം അരിയസാവകോ അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താതി ഗണ്ഹന്തോ തം ഗാഹം വിനിവേഠേതി. ഇതി ഇമസ്മിം സുത്തത്തയേ പുഥുജ്ജനത്തഗ്ഗാഹവിനിവേഠനം നാമ കഥിതം.

    270. Attavāre kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthaṃ ‘‘saṅkhāra’’nti avatvā kañci dhammanti vuttaṃ. Idhāpi ariyasāvakassa catubhūmakavasena paricchedo veditabbo, puthujjanassa tebhūmakavasena . Sabbavāresu vā ariyasāvakassāpi tebhūmakavaseneva paricchedo vaṭṭati. Yaṃ yaṃ hi puthujjano gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti. Puthujjano hi yaṃ yaṃ niccaṃ sukhaṃ attāti gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccaṃ dukkhaṃ anattāti gaṇhanto taṃ gāhaṃ viniveṭheti. Iti imasmiṃ suttattaye puthujjanattaggāhaviniveṭhanaṃ nāma kathitaṃ.

    ൨൭൧. മാതരന്തിആദീസു ജനികാവ മാതാ, ജനകോവ പിതാ, മനുസ്സഭൂതോവ ഖീണാസവോ അരഹാതി അധിപ്പേതോ. കിം പന അരിയസാവകോ അഞ്ഞം ജീവിതാ വോരോപേയ്യാതി? ഏതമ്പി അട്ഠാനം. സചേപി ഭവന്തരഗതം അരിയസാവകം അത്തനോ അരിയസാവകഭാവം അജാനന്തമ്പി കോചി ഏവം വദേയ്യ ‘‘ഇമം കുന്ഥകിപില്ലികം ജീവിതാ വോരോപേത്വാ സകലചക്കവാളഗബ്ഭേ ചക്കവത്തിരജ്ജം പടിപജ്ജാഹീ’’തി, നേവ സോ തം ജീവിതാ വോരോപേയ്യ. അഥാപി നം ഏവം വദേയ്യും ‘‘സചേ ഇമം ന ഘാതേസ്സസി, സീസം തേ ഛിന്ദിസ്സാമാ’’തി. സീസമേവസ്സ ഛിന്ദേയ്യും, ന ച സോ തം ഘാതേയ്യ. പുഥുജ്ജനഭാവസ്സ പന മഹാസാവജ്ജഭാവദസ്സനത്ഥം അരിയസാവകസ്സ ച ബലവദീപനത്ഥമേതം വുത്തം. അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ – സാവജ്ജോ പുഥുജ്ജനഭാവോ, യത്ര ഹി നാമ പുഥുജ്ജനോ മാതുഘാതാദീനിപി ആനന്തരിയാനി കരിസ്സതി. മഹാബലോ ച അരിയസാവകോ, യോ ഏതാനി കമ്മാനി ന കരോതീതി.

    271.Mātarantiādīsu janikāva mātā, janakova pitā, manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto. Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti? Etampi aṭṭhānaṃ. Sacepi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyasāvakabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya ‘‘imaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’’ti, neva so taṃ jīvitā voropeyya. Athāpi naṃ evaṃ vadeyyuṃ ‘‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’’ti. Sīsamevassa chindeyyuṃ, na ca so taṃ ghāteyya. Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa ca balavadīpanatthametaṃ vuttaṃ. Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma puthujjano mātughātādīnipi ānantariyāni karissati. Mahābalo ca ariyasāvako, yo etāni kammāni na karotīti.

    ൨൭൪. പദുട്ഠചിത്തോതി വധകചിത്തേന പദുട്ഠചിത്തോ. ലോഹിതം ഉപ്പാദേയ്യാതി ജീവമാനകസരീരേ ഖുദ്ദകമക്ഖികായ പിവനമത്തമ്പി ലോഹിതം ഉപ്പാദേയ്യ.

    274.Paduṭṭhacittoti vadhakacittena paduṭṭhacitto. Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya.

    ൨൭൫. സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യാതി സമാനസംവാസകം സമാനസീമായ ഠിതം പഞ്ചഹി കാരണേഹി സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യ. വുത്തമ്പി ചേതം ‘‘പഞ്ചഹുപാലി , ആകാരേഹി സങ്ഘോ ഭിജ്ജതി – കമ്മേന, ഉദ്ദേസേന, വോഹരന്തോ, അനുസ്സാവനേന, സലാകഗ്ഗാഹേനാ’’തി (പരി॰ ൪൫൮).

    275.Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāya ṭhitaṃ pañcahi kāraṇehi saṅghaṃ bhindeyya. Vuttampi cetaṃ ‘‘pañcahupāli , ākārehi saṅgho bhijjati – kammena, uddesena, voharanto, anussāvanena, salākaggāhenā’’ti (pari. 458).

    തത്ഥ കമ്മേനാതി അപലോകനാദീസു ചതൂസു കമ്മേസു അഞ്ഞതരേന കമ്മേന. ഉദ്ദേസേനാതി പഞ്ചസു പാതിമോക്ഖുദ്ദേസേസു അഞ്ഞതരേന ഉദ്ദേസേന. വോഹരന്തോതി കഥയന്തോ, താഹി താഹി ഉപ്പത്തീഹി അധമ്മം ധമ്മോതിആദീനി അട്ഠാരസ ഭേദകരവത്ഥൂനി ദീപേന്തോ. അനുസ്സാവനേനാതി ‘‘നനു തുമ്ഹേ ജാനാഥ മയ്ഹം ഉച്ചാകുലാ പബ്ബജിതഭാവം ബഹുസ്സുതഭാവഞ്ച, മാദിസോ നാമ ഉദ്ധമ്മം ഉബ്ബിനയം സത്ഥു സാസനം ഗാഹേയ്യാതി ചിത്തമ്പി ഉപ്പാദേതും ന തുമ്ഹാകം യുത്തം, കിം മയ്ഹം അവീചി നീലുപ്പലവനം വിയ സീതലാ, കിം അഹം അപായതോ ന ഭായാമീ’’തിആദിനാ നയേന കണ്ണമൂലേ വചീഭേദം കത്വാ അനുസ്സാവനേന . സലാകഗ്ഗാഹേനാതി ഏവം അനുസ്സാവേത്വാ തേസം ചിത്തം ഉപത്ഥമ്ഭേത്വാ അനിവത്തിധമ്മേ കത്വാ ‘‘ഗണ്ഹഥ ഇമം സലാക’’ന്തി സലാകഗ്ഗാഹേന.

    Tattha kammenāti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. Voharantoti kathayanto, tāhi tāhi uppattīhi adhammaṃ dhammotiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento. Anussāvanenāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthu sāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ na tumhākaṃ yuttaṃ, kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalā, kiṃ ahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena . Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.

    ഏത്ഥ ച കമ്മേവ ഉദ്ദേസോ വാ പമാണം, വോഹാരാനുസ്സാവനസലാകഗ്ഗാഹാ പന പുബ്ബഭാഗാ. അട്ഠാരസവത്ഥുദീപനവസേന ഹി വോഹരന്തേന തത്ഥ രുചിജനനത്ഥം അനുസ്സാവേത്വാ സലാകായ ഗഹിതായപി അഭിന്നോവ ഹോതി സങ്ഘോ. യദാ പന ഏവം ചത്താരോ വാ അതിരേകാ വാ സലാകം ഗഹേത്വാ ആവേണികം കമ്മം വാ ഉദ്ദേസം വാ കരോന്തി, തദാ സങ്ഘോ ഭിന്നോ നാമ ഹോതി. ഏവം ദിട്ഠിസമ്പന്നോ പുഗ്ഗലോ സങ്ഘം ഭിന്ദേയ്യാതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. ഏത്താവതാ മാതുഘാതാദീനി പഞ്ച ആനന്തരിയകമ്മാനി ദസ്സിതാനി ഹോന്തി, യാനി പുഥുജ്ജനോ കരോതി, ന അരിയസാവകോ. തേസം ആവിഭാവത്ഥം –

    Ettha ca kammeva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gahitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gahetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti. Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ettāvatā mātughātādīni pañca ānantariyakammāni dassitāni honti, yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako. Tesaṃ āvibhāvatthaṃ –

    ‘‘കമ്മതോ ദ്വാരതോ ചേവ, കപ്പട്ഠിതിയതോ തഥാ;

    ‘‘Kammato dvārato ceva, kappaṭṭhitiyato tathā;

    പാകസാധാരണാദീഹി, വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ’’.

    Pākasādhāraṇādīhi, viññātabbo vinicchayo’’.

    തത്ഥ കമ്മതോ താവ – ഏത്ഥ ഹി മനുസ്സഭൂതസ്സേവ മനുസ്സഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ അപി പരിവത്തലിങ്ഗം ജീവിതാ വോരോപേന്തസ്സ കമ്മം ആനന്തരിയം ഹോതി, തസ്സ വിപാകം പടിബാഹിസ്സാമീതി സകലചക്കവാളം മഹാചേതിയപ്പമാണേഹിപി കഞ്ചനഥൂപേഹി പൂരേത്വാപി സകലചക്കവാളം പൂരേത്വാ നിസിന്നസ്സ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ മഹാദാനം ദത്വാപി ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ സങ്ഘാടികണ്ണം അമുഞ്ചന്തോ വിചരിത്വാപി കായസ്സ ഭേദാ നിരയമേവ ഉപപജ്ജതി. യോ പന സയം മനുസ്സോ തിരച്ഛാനഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ, സയം വാ തിരച്ഛാനഭൂതോ മനുസ്സഭൂതം, തിരച്ഛാനഭൂതോയേവ വാ തിരച്ഛാനഭൂതം ജീവിതാ വോരോപേതി, തസ്സ കമ്മം ആനന്തരിയം ന ഹോതി, ഭാരിയം പന ഹോതി, ആനന്തരിയം ആഹച്ചേവ തിട്ഠതി. മനുസ്സജാതികാനംവ പന വസേന അയം പഞ്ഹോ കഥിതോ.

    Tattha kammato tāva – ettha hi manussabhūtasseva manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hoti, tassa vipākaṃ paṭibāhissāmīti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehipi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati. Yo pana sayaṃ manusso tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānabhūtoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Manussajātikānaṃva pana vasena ayaṃ pañho kathito.

    തത്ഥ ഏളകചതുക്കം, സങ്ഗാമചതുക്കം, ചോരചതുക്കഞ്ച കഥേതബ്ബം. ഏളകം മാരേസ്സാമീതി അഭിസന്ധിനാപി ഹി ഏളകട്ഠാനേ ഠിതം മനുസ്സോ മനുസ്സഭൂതം മാതരം വാ പിതരം വാ മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ഫുസതി. ഏളകാഭിസന്ധിനാ മാതാപിതിഅഭിസന്ധിനാ വാ ഏളകം മാരേന്തോ ആനന്തരിയം ന ഫുസതി, മാതാപിതിഅഭിസന്ധിനാ മാതാപിതരോ മാരേന്തോ ഫുസതേവ. ഏസ നയോ ഇതരസ്മിമ്പി ചതുക്കദ്വയേ. യഥാ ച മാതാപിതൂസു, ഏവം അരഹന്തേപി ഏതാനി ചതുക്കാനി വേദിതബ്ബാനി . മനുസ്സഅരഹന്തമേവ ച മാരേത്വാ ആനന്തരിയം ഫുസതി, ന യക്ഖഭൂതം. കമ്മം പന ഭാരിയം, ആനന്തരിയസദിസമേവ. മനുസ്സഅരഹന്തസ്സ ച പുഥുജ്ജനകാലേയേവ സത്ഥപ്പഹാരേ വാ വിസേ വാ ദിന്നേപി യദി സോ അരഹത്തം പത്വാ തേനേവ മരതി, അരഹന്തഘാതകോ ഹോതിയേവ. യം പന പുഥുജ്ജനകാലേ ദിന്നം ദാനം അരഹത്തം പത്വാ പരിഭുഞ്ജതി, പുഥുജ്ജനസ്സേവ തം ദിന്നം ഹോതി. സേസഅരിയപുഗ്ഗലേ മാരേന്തസ്സ ആനന്തരിയം നത്ഥി, കമ്മം പന ഭാരിയം, ആനന്തരിയസദിസമേവ.

    Tattha eḷakacatukkaṃ, saṅgāmacatukkaṃ, coracatukkañca kathetabbaṃ. Eḷakaṃ māressāmīti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati. Eḷakābhisandhinā mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati, mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni . Manussaarahantameva ca māretvā ānantariyaṃ phusati, na yakkhabhūtaṃ. Kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghātako hotiyeva. Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hoti. Sesaariyapuggale mārentassa ānantariyaṃ natthi, kammaṃ pana bhāriyaṃ, ānantariyasadisameva.

    ലോഹിതുപ്പാദേ തഥാഗതസ്സ അഭേജ്ജകായതായ പരൂപക്കമേന ചമ്മച്ഛേദം കത്വാ ലോഹിതപഗ്ഘരണം നാമ നത്ഥി, സരീരസ്സ പന അന്തോയേവ ഏകസ്മിം ഠാനേ ലോഹിതം സമോസരതി. ദേവദത്തേന പവിദ്ധസിലതോ ഭിജ്ജിത്വാ ഗതാ സകലികാപി തഥാഗതസ്സ പാദന്തം പഹരി, ഫരസുനാ പഹടോ വിയ പാദോ അന്തോലോഹിതോയേവ അഹോസി. തഥാ കരോന്തസ്സ ആനന്തരിയം ഹോതി. ജീവകോ പന തഥാഗതസ്സ രുചിയാ സത്ഥകേന ചമ്മം ഛിന്ദിത്വാ തമ്ഹാ ഠാനാ ദുട്ഠലോഹിതം നീഹരിത്വാ ഫാസുകമകാസി. തഥാ കരോന്തസ്സ പുഞ്ഞകമ്മമേവ ഹോതി.

    Lohituppāde tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi, sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati. Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatā sakalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Tathā karontassa ānantariyaṃ hoti. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsukamakāsi. Tathā karontassa puññakammameva hoti.

    അഥ യേ പരിനിബ്ബുതേ തഥാഗതേ ചേതിയം ഭിന്ദന്തി, ബോധിം ഛിന്ദന്തി, ധാതുമ്ഹി ഉപക്കമന്തി, തേസം കിം ഹോതീതി? ഭാരിയം കമ്മം ഹോതി, ആനന്തരിയസദിസം. സധാതുകം പന ഥൂപം വാ പടിമം വാ ബാധയമാനം ബോധിസാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. സചേപി തത്ഥ നിലീനാ സകുണാ ചേതിയേ വച്ചം പാതേന്തി, ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ. പരിഭോഗചേതിയതോ ഹി സരീരചേതിയം മഹന്തതരം. ചേതിയവത്ഥും ഭിന്ദിത്വാ ഗച്ഛന്തം ബോധിമൂലമ്പി ഛിന്ദിത്വാ ഹരിതും വട്ടതി. യാ പന ബോധിസാഖാ ബോധിഘരം ബാധതി, തം ഗേഹരക്ഖണത്ഥം ഛിന്ദിതും ന ലഭതി. ബോധിഅത്ഥഞ്ഹി ഗേഹം, ന ഗേഹത്ഥായ ബോധി. ആസനഘരേപി ഏസേവ നയോ. യസ്മിം പന ആസനഘരേ ധാതു നിഹിതാ ഹോതി, തസ്സ രക്ഖണത്ഥായ ബോധിസാഖം ഛിന്ദിതും വട്ടതി. ബോധിജഗ്ഗനത്ഥം ഓജാഹരണസാഖം വാ പൂതിസാഖം വാ ഛിന്ദിതും വട്ടതിയേവ, സരീരപടിജഗ്ഗനേ വിയ പുഞ്ഞമ്പി ഹോതി.

    Atha ye parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti, ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhayamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ mahantataraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchantaṃ bodhimūlampi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati. Bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojāharaṇasākhaṃ vā pūtisākhaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, sarīrapaṭijaggane viya puññampi hoti.

    സങ്ഘഭേദേപി സീമട്ഠകസങ്ഘേ അസന്നിപതിതേ വിസും പരിസം ഗഹേത്വാ കതവോഹാരാനുസ്സാവനസലാകഗ്ഗാഹസ്സ കമ്മം വാ കരോന്തസ്സ ഉദ്ദേസം വാ ഉദ്ദിസന്തസ്സ ഭേദോ ച ഹോതി ആനന്തരിയകമ്മഞ്ച. സമഗ്ഗസഞ്ഞായ പന വട്ടതീതി സഞ്ഞായ വാ കരോന്തസ്സ ഭേദോവ ഹോതി, ന ആനന്തരിയകമ്മം. തഥാ നവതോ ഊനപരിസായ. സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന നവന്നം ജനാനം യോ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, തസ്സ ആനന്തരിയകമ്മം ഹോതി. തസ്സ അനുവത്തകാനം അധമ്മവാദീനം മഹാസാവജ്ജകമ്മം , ധമ്മവാദിനോ പന അനവജ്ജാ. തത്ഥ നവന്നമേവ സങ്ഘഭേദേ ഇദം സുത്തം – ‘‘ഏകതോ, ഉപാലി, ചത്താരോ ഹോന്തി, ഏകതോ ചത്താരോ, നവമോ അനുസ്സാവേതി, സലാകം ഗാഹേതി ‘അയം ധമ്മോ അയം വിനയോ ഇദം സത്ഥു സാസനം, ഇമം ഗണ്ഹഥ, ഇമം രോചേഥാ’തി. ഏവം ഖോ, ഉപാലി, സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ച. നവന്നം വാ , ഉപാലി, അതിരേകനവന്നം വാ സങ്ഘരാജി ചേവ ഹോതി സങ്ഘഭേദോ ചാ’’തി (ചൂളവ॰ ൩൫൧). ഏതേസു ച പന പഞ്ചസു സങ്ഘഭേദോ വചീകമ്മം, സേസാനി കായകമ്മാനീതി ഏവം കമ്മതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Saṅghabhedepi sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana vaṭṭatīti saññāya vā karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ. Tathā navato ūnaparisāya. Sabbantimena paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti. Tassa anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjakammaṃ , dhammavādino pana anavajjā. Tattha navannameva saṅghabhede idaṃ suttaṃ – ‘‘ekato, upāli, cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti, salākaṃ gāheti ‘ayaṃ dhammo ayaṃ vinayo idaṃ satthu sāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Navannaṃ vā , upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti (cūḷava. 351). Etesu ca pana pañcasu saṅghabhedo vacīkammaṃ, sesāni kāyakammānīti evaṃ kammato viññātabbo vinicchayo.

    ദ്വാരതോതി സബ്ബാനേവ ചേതാനി കായദ്വാരതോപി വചീദ്വാരതോപി സമുട്ഠഹന്തി. പുരിമാനി പനേത്ഥ ചത്താരി ആണത്തികവിജ്ജാമയപ്പയോഗവസേന വചീദ്വാരതോ സമുട്ഠഹിത്വാപി കായദ്വാരമേവ പൂരേന്തി, സങ്ഘഭേദോ ഹത്ഥമുദ്ധായ ഭേദം കരോന്തസ്സ കായദ്വാരതോ സമുട്ഠഹിത്വാപി വചീദ്വാരമേവ പൂരേതീതി ഏവമേത്ഥ ദ്വാരതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Dvāratoti sabbāneva cetāni kāyadvāratopi vacīdvāratopi samuṭṭhahanti. Purimāni panettha cattāri āṇattikavijjāmayappayogavasena vacīdvārato samuṭṭhahitvāpi kāyadvārameva pūrenti, saṅghabhedo hatthamuddhāya bhedaṃ karontassa kāyadvārato samuṭṭhahitvāpi vacīdvārameva pūretīti evamettha dvāratopi viññātabbo vinicchayo.

    കപ്പട്ഠിതിയതോതി സങ്ഘഭേദോയേവ ചേത്ഥ കപ്പട്ഠിതിയോ. സണ്ഠഹന്തേ ഹി കപ്പേ വാ കപ്പവേമജ്ഝേ വാ സങ്ഘഭേദം കത്വാ കപ്പവിനാസേയേവ മുച്ചതി. സചേപി ഹി ‘സ്വേ കപ്പോ വിനസ്സിസ്സതീ’’തി അജ്ജ സങ്ഘഭേദം കരോതി, സ്വേവ മുച്ചതി, ഏകദിവസമേവ നിരയേ പച്ചതി. ഏവം കരണം പന നത്ഥി. സേസാനി ചത്താരി കമ്മാനി ആനന്തരിയാനേവ ഹോന്തി, ന കപ്പട്ഠിതിയാനീതി ഏവമേത്ഥ കപ്പട്ഠിതിയതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Kappaṭṭhitiyatoti saṅghabhedoyeva cettha kappaṭṭhitiyo. Saṇṭhahante hi kappe vā kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati. Sacepi hi ‘sve kappo vinassissatī’’ti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveva muccati, ekadivasameva niraye paccati. Evaṃ karaṇaṃ pana natthi. Sesāni cattāri kammāni ānantariyāneva honti, na kappaṭṭhitiyānīti evamettha kappaṭṭhitiyatopi viññātabbo vinicchayo.

    പാകതോതി യേന ച പഞ്ചപേതാനി കമ്മാനി കതാനി ഹോന്തി, തസ്സ സങ്ഘഭേദോയേവ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി, സേസാനി ‘‘അഹോസികമ്മം നാഹോസി കമ്മവിപാകോ’’തി ഏവമാദീസു സങ്ഖം ഗച്ഛന്തി. സങ്ഘഭേദാഭാവേ ലോഹിതുപ്പാദോ, തദഭാവേ അരഹന്തഘാതോ, തദഭാവേ സചേ പിതാ സീലവാ ഹോതി, മാതാ ദുസ്സീലാ, നോ വാ തഥാ സീലവതീ, പിതുഘാതോ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി. സചേ മാതാ സീലവതീ, മാതുഘാതോ. ദ്വീസുപി സീലേന വാ ദുസ്സീലേന വാ സമാനേസു മാതുഘാതോവ പടിസന്ധിവസേന വിപച്ചതി . മാതാ ഹി ദുക്കരകാരിനീ ബഹൂപകാരാ ച പുത്താനന്തി. ഏവമേത്ഥ പാകതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Pākatoti yena ca pañcapetāni kammāni katāni honti, tassa saṅghabhedoyeva paṭisandhivasena vipaccati, sesāni ‘‘ahosikammaṃ nāhosi kammavipāko’’ti evamādīsu saṅkhaṃ gacchanti. Saṅghabhedābhāve lohituppādo, tadabhāve arahantaghāto, tadabhāve sace pitā sīlavā hoti, mātā dussīlā, no vā tathā sīlavatī, pitughāto paṭisandhivasena vipaccati. Sace mātā sīlavatī, mātughāto. Dvīsupi sīlena vā dussīlena vā samānesu mātughātova paṭisandhivasena vipaccati . Mātā hi dukkarakārinī bahūpakārā ca puttānanti. Evamettha pākatopi viññātabbo vinicchayo.

    സാധാരണാദീഹീതി പുരിമാനി ചത്താരി സബ്ബേസമ്പി ഗഹട്ഠപബ്ബജിതാനം സാധാരണാനി. സങ്ഘഭേദോ പന ‘‘ന ഖോ, ഉപാലി ഭിക്ഖുനീ, സങ്ഘം ഭിന്ദതി, ന സിക്ഖമാനാ, ന സാമണേരോ, ന സാമണേരീ , ന ഉപാസകോ, ന ഉപാസികാ സങ്ഘം ഭിന്ദതി. ഭിക്ഖു ഖോ, ഉപാലി, പകതത്തോ സമാനസംവാസകോ സമാനസീമായം ഠിതോ സങ്ഘം ഭിന്ദതീ’’തി (ചൂളവ॰ ൩൫൧) വചനതോ വുത്തപ്പകാരസ്സ ഭിക്ഖുനോവ ഹോതി, ന അഞ്ഞസ്സ, തസ്മാ അസാധാരണോ. ആദിസദ്ദേന സബ്ബേപേതേ ദുക്ഖവേദനായ സഹഗതാ ദോസമോഹസമ്പയുത്താ ചാതി ഏവമേത്ഥ സാധാരണാദീഹിപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Sādhāraṇādīhīti purimāni cattāri sabbesampi gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāni. Saṅghabhedo pana ‘‘na kho, upāli bhikkhunī, saṅghaṃ bhindati, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī , na upāsako, na upāsikā saṅghaṃ bhindati. Bhikkhu kho, upāli, pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatī’’ti (cūḷava. 351) vacanato vuttappakārassa bhikkhunova hoti, na aññassa, tasmā asādhāraṇo. Ādisaddena sabbepete dukkhavedanāya sahagatā dosamohasampayuttā cāti evamettha sādhāraṇādīhipi viññātabbo vinicchayo.

    ൨൭൬. അഞ്ഞം സത്ഥാരന്തി ‘‘അയം മേ സത്ഥാ സത്ഥു കിച്ചം കാതും അസമത്ഥോ’’തി ഭവന്തരേപി അഞ്ഞം തിത്ഥകരം ‘അയം മേ സത്ഥാ’’തി ഏവം ഗണ്ഹേയ്യ, നേതം ഠാനം വിജ്ജതീതി അത്ഥോ.

    276.Aññaṃsatthāranti ‘‘ayaṃ me satthā satthu kiccaṃ kātuṃ asamattho’’ti bhavantarepi aññaṃ titthakaraṃ ‘ayaṃ me satthā’’ti evaṃ gaṇheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho.

    ൨൭൭. ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാതി ദസസഹസ്സിലോകധാതുയാ. തീണി ഹി ഖേത്താനി ജാതിഖേത്തം, ആണാഖേത്തം വിസയഖേത്തന്തി. തത്ഥ ജാതിഖേത്തം നാമ ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു. സാ ഹി തഥാഗതസ്സ മാതുകുച്ഛിസ്മിം ഓക്കമനകാലേ നിക്ഖമനകാലേ സമ്ബോധികാലേ ധമ്മചക്കപ്പവത്തനേ ആയുസങ്ഖാരവോസ്സജ്ജനേ പരിനിബ്ബാനേ ച കമ്പതി. കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളം പന ആണാഖേത്തം നാമ. ആടാനാടിയപരിത്തമോരപരിത്തധജഗ്ഗപരിത്തരതനപരിത്താദീനഞ്ഹി ഏത്ഥ ആണാ പവത്തതി. വിസയഖേത്തസ്സ പന പരിമാണം നത്ഥി. ബുദ്ധാനഞ്ഹി ‘‘യാവതകം ഞാണം താവതകം ഞേയ്യം, യാവതകം ഞേയ്യം താവതകം ഞാണം, ഞാണപരിയന്തികം ഞേയ്യം, ഞേയ്യപരിയന്തികം ഞാണ’’ന്തി (മഹാനി॰ ൬൯; ചൂളനി॰ മോഘരാജമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസോ ൮൫; പടി॰ മ॰ ൩.൫) വചനതോ അവിസയോ നാമ നത്ഥി.

    277.Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni jātikhettaṃ, āṇākhettaṃ visayakhettanti. Tattha jātikhettaṃ nāma dasasahassī lokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchismiṃ okkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṅkhāravossajjane parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma. Āṭānāṭiyaparittamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā pavattati. Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi. Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.

    ഇമേസു പന തീസു ഖേത്തേസു ഠപേത്വാ ഇമം ചക്കവാളം അഞ്ഞസ്മിം ചക്കവാളേ ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി സുത്തം നത്ഥി, ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി പന അത്ഥി. തീണി ഹി പിടകാനി – വിനയപിടകം, സുത്തന്തപിടകം, അഭിധമ്മപിടകം. തിസ്സോ സങ്ഗീതിയോ – മഹാകസ്സപത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതി, യസത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതി, മോഗ്ഗലിപുത്തത്ഥേരസ്സ സങ്ഗീതി. ഇമാ തിസ്സോ സങ്ഗീതിയോ ആരുള്ഹേ തേപിടകേ ബുദ്ധവചനേ ഇമം ചക്കവാളം മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി സുത്തം നത്ഥി, ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി പന അത്ഥി.

    Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi. Tīṇi hi piṭakāni – vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakaṃ. Tisso saṅgītiyo – mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtattherassa saṅgīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.

    അപുബ്ബം അചരിമന്തി അപുരേ അപച്ഛാ, ഏകതോ ന ഉപ്പജ്ജന്തി. പുരേ വാ പച്ഛാ വാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി വുത്തം ഹോതി. തത്ഥ ബോധിപല്ലങ്കേ ‘‘ബോധിം അപ്പത്വാ ന ഉട്ഠഹിസ്സാമീ’’തി നിസിന്നകാലതോ പട്ഠായ യാവ മാതുകുച്ഛിസ്മിം പടിസന്ധിഗ്ഗഹണം, താവ പുബ്ബേതി ന വേദിതബ്ബം. ബോധിസത്തസ്സ ഹി പടിസന്ധിക്ഖണേ ദസസഹസ്സചക്കവാളകമ്പനേനേവ ഖേത്തപരിഗ്ഗഹോ കതോ, ഏത്ഥന്തരേ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി നിവാരിതാവ ഹോതി. പരിനിബ്ബാനതോ പട്ഠായ യാവ സാസപമത്താപി ധാതു തിട്ഠതി, താവ പച്ഛാതി ന വേദിതബ്ബം. ധാതൂസു ഹി ഠിതാസു ബുദ്ധാ ഠിതാവ ഹോന്തി. തസ്മാ ഏത്ഥന്തരേ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി നിവാരിതാവ ഹോതി. ധാതുപരിനിബ്ബാനേ പന ജാതേ അഞ്ഞസ്സ ബുദ്ധസ്സ ഉപ്പത്തി ന നിവാരിതാ.

    Apubbaṃ acarimanti apure apacchā, ekato na uppajjanti. Pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke ‘‘bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmī’’ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pubbeti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhikkhaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato, etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Parinibbānato paṭṭhāya yāva sāsapamattāpi dhātu tiṭṭhati, tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    കസ്മാ പന അപുബ്ബം അചരിമം ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി? അനച്ഛരിയത്താ. ബുദ്ധാ ഹി അച്ഛരിയമനുസ്സാ. യഥാഹ – ‘‘ഏകപുഗ്ഗലോ, ഭിക്ഖവേ, ലോകേ ഉപ്പജ്ജമാനോ ഉപ്പജ്ജതി അച്ഛരിയമനുസ്സോ. കതമോ ഏകപുഗ്ഗലോ? തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൧൭൨). യദി ച ദ്വേ വാ ചത്താരോ വാ അട്ഠ വാ സോളസ വാ ഏകതോ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, അനച്ഛരിയാ ഭവേയ്യും. ഏകസ്മിഞ്ഹി വിഹാരേ ദ്വിന്നം ചേതിയാനമ്പി ലാഭസക്കാരോ ഉളാരാ ന ഹോന്തി, ഭിക്ഖൂപി ബഹുതായ അനച്ഛരിയാ ജാതാ, ഏവം ബുദ്ധാപി ഭവേയ്യും. തസ്മാ ന ഉപ്പജ്ജന്തി.

    Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti? Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā. Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.172). Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, anacchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷārā na honti, bhikkhūpi bahutāya anacchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ. Tasmā na uppajjanti.

    ദേസനായ ച വിസേസാഭാവതോ. യഞ്ഹി സതിപട്ഠാനാദികം ധമ്മം ഏകോ ദേസേതി, അഞ്ഞേന ഉപ്പജ്ജിത്വാപി സോവ ധമ്മോ ദേസേതബ്ബോ സിയാ. തതോ അനച്ഛരിയോ സിയാ. ഏകസ്മിം പന ധമ്മം ദേസേന്തേ ദേസനാപി അച്ഛരിയാവ ഹോതി.

    Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādikaṃ dhammaṃ eko deseti, aññena uppajjitvāpi sova dhammo desetabbo siyā. Tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyāva hoti.

    വിവാദഭാവതോ ച. ബഹൂസു ച ബുദ്ധേസു ഉപ്പന്നേസു ബഹൂനം ആചരിയാനം അന്തേവാസികാ വിയ ‘‘അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ പാസാദികോ, അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ മധുരസ്സരോ ലാഭീ പുഞ്ഞവാ’’തി വിവദേയ്യും, തസ്മാപി ഏവം ന ഉപ്പജ്ജന്തി.

    Vivādabhāvato ca. Bahūsu ca buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘‘amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavā’’ti vivadeyyuṃ, tasmāpi evaṃ na uppajjanti.

    അപിചേതം കാരണം മിലിന്ദരഞ്ഞാ പുട്ഠേന നാഗസേനത്ഥേരേന വിത്ഥാരിതമേവ. വുത്തഞ്ഹി തത്ഥ (മി॰ പ॰ ൫.൧.൧) –

    Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññā puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha (mi. pa. 5.1.1) –

    ‘‘ഭന്തേ, നാഗസേന, ഭാസിതമ്പി ഹേതം ഭഗവതാ – ‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാ ദ്വേ അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ അപുബ്ബം അചരിമം ഉപ്പജ്ജേയ്യും , നേതം ഠാനം വിജ്ജതീ’തി. ദേസേന്താ ച, ഭന്തേ നാഗസേന, സബ്ബേപി തഥാഗതാ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖിയധമ്മേ ദേസേന്തി, കഥയമാനാ ച ചത്താരി അരിയസച്ചാനി കഥേന്തി, സിക്ഖാപേന്താ ച തീസു സിക്ഖാസു സിക്ഖാപേന്തി, അനുസാസമാനാ ച അപ്പമാദപടിപത്തിയം അനുസാസന്തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, സബ്ബേസമ്പി തഥാഗതാനം ഏകോ ഉദ്ദേസോ ഏകാ കഥാ ഏകാ സിക്ഖാ ഏകാ അനുസിട്ഠി, കേന കാരണേന ദ്വേ തഥാഗതാ ഏകക്ഖണേ ന ഉപ്പജ്ജന്തി. ഏകേനപി താവ ബുദ്ധുപ്പാദേന അയം ലോകോ ഓഭാസജാതോ, യദി ദുതിയോപി ബുദ്ധോ ഭവേയ്യ, ദ്വിന്നം പഭായ അയം ലോകോ ഭിയ്യോസോമത്തായ ഓഭാസജാതോ ഭവേയ്യ. ഓവദമാനാ ച ദ്വേ തഥാഗതാ സുഖം ഓവദേയ്യും, അനുസാസമാനാ ച സുഖം അനുസാസേയ്യും. തത്ഥ മേ കാരണം ദേസേഹി, യഥാഹം നിസ്സംസയോ ഭവേയ്യന്തി’’.

    ‘‘Bhante, nāgasena, bhāsitampi hetaṃ bhagavatā – ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ , netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ eko uddeso ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe na uppajjanti. Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyopi buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya. Ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ. Tattha me kāraṇaṃ desehi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyyanti’’.

    ‘‘അയം, മഹാരാജ, ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ, ഏകസ്സേവ തഥാഗതസ്സ ഗുണം ധാരേതി. യദി ദുതിയോ ബുദ്ധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, നായം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ധാരേയ്യ, ചലേയ്യ കമ്പേയ്യ നമേയ്യ ഓനമേയ്യ വിനമേയ്യ വികിരേയ്യ വിധമേയ്യ വിദ്ധംസേയ്യ, ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ.

    ‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti. Yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.

    ‘‘യഥാ, മഹാരാജ, നാവാ ഏകപുരിസസന്ധാരണീ ഭവേയ്യ. ഏകസ്മിം പുരിസേ അഭിരൂള്ഹേ സാ നാവാ സമുപാദികാ ഭവേയ്യ. അഥ ദുതിയോ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ താദിസോ ആയുനാ വണ്ണേന വയേന പമാണേന കിസഥൂലേന സബ്ബങ്ഗപച്ചങ്ഗേന, സോ തം നാവം അഭിരുഹേയ്യ. അപി നു സാ, മഹാരാജ, നാവാ ദ്വിന്നമ്പി ധാരേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, ചലേയ്യ കമ്പേയ്യ നമേയ്യ ഓനമേയ്യ വിനമേയ്യ വികിരേയ്യ വിധമേയ്യ വിദ്ധംസേയ്യ, ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ, ഓസീദേയ്യ ഉദകേതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അയം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ, ഏകസ്സേവ തഥാഗതസ്സ ഗുണം ധാരേതി, യദി ദുതിയോ ബുദ്ധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, നായം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ധാരേയ്യ, ചലേയ്യ…പേ॰… ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യ.

    ‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya. Ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhiruheyya. Api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyāti? Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udaketi. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.

    ‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, പുരിസോ യാവദത്ഥം ഭോജനം ഭുഞ്ജേയ്യ ഛാദേന്തം യാവ കണ്ഠമഭിപൂരയിത്വാ. സോ ധാതോ പീണിതോ പരിപുണ്ണോ നിരന്തരോ തന്ദികതോ അനോനമിതദണ്ഡജാതോ പുനദേവ തത്തകം ഭോജനം ഭുഞ്ജേയ്യ. അപി നു ഖോ സോ, മഹാരാജ, പുരിസോ സുഖിതോ ഭവേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, സകിംഭുത്തോവ മരേയ്യാതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അയം ദസസഹസ്സീ ലോകധാതു ഏകബുദ്ധധാരണീ…പേ॰… ന ഠാനമുപഗച്ഛേയ്യാതി.

    ‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā. So dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya. Api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyāti? Na hi, bhante, sakiṃbhuttova mareyyāti. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī…pe… na ṭhānamupagaccheyyāti.

    ‘‘കിം നു ഖോ, ഭന്തേ നാഗസേന, അതിധമ്മഭാരേന പഥവി ചലതീതി? ഇധ, മഹാരാജ, ദ്വേ സകടാ രതനപരിപൂരിതാ ഭവേയ്യും യാവ മുഖസമാ. ഏകസ്മാ സകടതോ രതനം ഗഹേത്വാ ഏകസ്മിം സകടേ ആകിരേയ്യും, അപി നു തം, മഹാരാജ, സകടം ദ്വിന്നമ്പി സകടാനം രതനം ധാരേയ്യാതി? ന ഹി, ഭന്തേ, നാഭിപി തസ്സ ഫലേയ്യ, അരാപി തസ്സ ഭിജ്ജേയ്യും, നേമീപി തസ്സ ഓപതേയ്യും, അക്ഖോപി തസ്സ ഭിജ്ജേയ്യാതി. കിം നു ഖോ, മഹാരാജ, അതിരതനഭാരേന സകടം ഭിജ്ജതീതി ? ആമ, ഭന്തേതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, അതിധമ്മഭാരേന പഥവീ ചലതീതി.

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavi calatīti? Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā. Ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti? Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemīpi tassa opateyyuṃ, akkhopi tassa bhijjeyyāti. Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti ? Āma, bhanteti. Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calatīti.

    ‘‘അപി ച, മഹാരാജ, ഇമം കാരണം ബുദ്ധബലപരിദീപനായ ഓസാരിതം. അഞ്ഞമ്പി തത്ഥ അഭിരൂപം കാരണം സുണോഹി, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ന ഉപ്പജ്ജന്തി. യദി, മഹാരാജ, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, ‘തുമ്ഹാകം ബുദ്ധോ, അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഭവേയ്യും. യഥാ, മഹാരാജ, ദ്വിന്നം ബലവാമച്ചാനം പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജതി, ‘തുമ്ഹാകം അമച്ചോ അമ്ഹാകം അമച്ചോ’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഹോന്തി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യദി ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, പരിസായ വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, ‘തുമ്ഹാകം ബുദ്ധോ, അമ്ഹാകം ബുദ്ധോ’തി ഉഭതോപക്ഖജാതാ ഭവേയ്യും. ഇദം പഠമം കാരണം സുണോഹി, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ന ഉപ്പജ്ജന്തി.

    ‘‘Api ca, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ. Aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe na uppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, parisāya vivādo uppajjeyya, ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjati, ‘tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco’ti ubhatopakkhajātā honti. Evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, parisāya vivādo uppajjeyya, ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Idaṃ paṭhamaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe na uppajjanti.

    ‘‘അപരമ്പി, മഹാരാജ, ഉത്തരിം കാരണം സുണോഹി, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ന ഉപ്പജ്ജന്തി. യദി, മഹാരാജ, ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജേയ്യും, അഗ്ഗോ ബുദ്ധോതി യം വചനം, തം മിച്ഛാ ഭവേയ്യ. ജേട്ഠോ ബുദ്ധോതി…പേ॰… സേട്ഠോ ബുദ്ധോതി. വിസിട്ഠോ ബുദ്ധോതി, ഉത്തമോ ബുദ്ധോതി, പവരോ ബുദ്ധോതി, അസമോ ബുദ്ധോതി, അസമസമോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിസമോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിഭാഗോ ബുദ്ധോതി, അപ്പടിപുഗ്ഗലോ ബുദ്ധോതി യം വചനം, തം മിച്ഛാ ഭവേയ്യ. ഇമമ്പി ഖോ ത്വം, മഹാരാജ, കാരണം അത്ഥതോ സമ്പടിച്ഛ, യേന കാരണേന ദ്വേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ ഏകക്ഖണേ ന ഉപ്പജ്ജന്തി.

    ‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe na uppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, aggo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Jeṭṭho buddhoti…pe… seṭṭho buddhoti. Visiṭṭho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti, asamasamo buddhoti, appaṭisamo buddhoti, appaṭibhāgo buddhoti, appaṭipuggalo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Imampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe na uppajjanti.

    ‘‘അപിച, മഹാരാജ, ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം സഭാവപകതികാ ഏസാ, യം ഏകോയേവ ബുദ്ധോ ലോകേ ഉപ്പജ്ജതി. കസ്മാ? കാരണമഹന്തത്താ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധഗുണാനം. അഞ്ഞമ്പി, മഹാരാജ, യം മഹന്തം ഹോതി, തം ഏകംയേവ ഹോതി. പഥവീ, മഹാരാജ, മഹന്തീ, സാ ഏകായേവ. സാഗരോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. സിനേരു ഗിരിരാജ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. ആകാസോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ . സക്കോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. ബ്രഹ്മാ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ മഹന്തോ, സോ ഏകോയേവ. യത്ഥ തേ ഉപ്പജ്ജന്തി, തത്ഥ അഞ്ഞേസം ഓകാസോ ന ഹോതി. തസ്മാ തഥാഗതോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഏകോയേവ ലോകേ ഉപ്പജ്ജതീതി. സുകഥിതോ, ഭന്തേ നാഗസേന, പഞ്ഹോ ഓപമ്മേഹി കാരണേഹീ’’തി.

    ‘‘Apica, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakatikā esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā? Kāraṇamahantattā sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi, mahārāja, yaṃ mahantaṃ hoti, taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekāyeva. Sāgaro mahanto, so ekoyeva. Sineru girirāja mahanto, so ekoyeva. Ākāso mahanto, so ekoyeva . Sakko mahanto, so ekoyeva. Brahmā mahanto, so ekoyeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva. Yattha te uppajjanti, tattha aññesaṃ okāso na hoti. Tasmā tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatīti. Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehī’’ti.

    ഏകിസ്സാ ലോകധാതുയാതി ഏകസ്മിം ചക്കവാളേ. ഹേട്ഠാ ഇമിനാവ പദേന ദസ ചക്കവാളസഹസ്സാനി ഗഹിതാനി, താനിപി ഏകചക്കവാളേനേവ പരിച്ഛിന്ദിതും വട്ടന്തി. ബുദ്ധാ ഹി ഉപ്പജ്ജമാനാ ഇമസ്മിംയേവ ചക്കവാളേ ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പജ്ജനട്ഠാനേ പന വാരിതേ ഇതോ അഞ്ഞേസു ചക്കവാളേസു ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി വാരിതമേവ ഹോതി.

    Ekissālokadhātuyāti ekasmiṃ cakkavāḷe. Heṭṭhā imināva padena dasa cakkavāḷasahassāni gahitāni, tānipi ekacakkavāḷeneva paricchindituṃ vaṭṭanti. Buddhā hi uppajjamānā imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjanti, uppajjanaṭṭhāne pana vārite ito aññesu cakkavāḷesu na uppajjantīti vāritameva hoti.

    പഠമവഗ്ഗവണ്ണനാ.

    Paṭhamavaggavaṇṇanā.

    ൧൫. അട്ഠാനപാളി

    15. Aṭṭhānapāḷi

    (൧൫) ൨. അട്ഠാനപാളി-ദുതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (15) 2. Aṭṭhānapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā

    ൨൭൮. അപുബ്ബം അചരിമന്തി ഏത്ഥ ചക്കരതനപാതുഭാവതോ പുബ്ബേ പുബ്ബം, തസ്സേവ അന്തരധാനതോ പച്ഛാ ചരിമം. തത്ഥ ദ്വിധാ ചക്കരതനസ്സ അന്തരധാനം ഹോതി ചക്കവത്തിനോ കാലകിരിയായ വാ പബ്ബജ്ജായ വാ. അന്തരധായമാനഞ്ച പന തം കാലകിരിയതോ വാ പബ്ബജ്ജതോ വാ സത്തമേ ദിവസേ അന്തരധായതി, തതോ പരം ചക്കവത്തിനോ പാതുഭാവോ അവാരിതോ.

    278.Apubbaṃacarimanti ettha cakkaratanapātubhāvato pubbe pubbaṃ, tasseva antaradhānato pacchā carimaṃ. Tattha dvidhā cakkaratanassa antaradhānaṃ hoti cakkavattino kālakiriyāya vā pabbajjāya vā. Antaradhāyamānañca pana taṃ kālakiriyato vā pabbajjato vā sattame divase antaradhāyati, tato paraṃ cakkavattino pātubhāvo avārito.

    കസ്മാ പന ഏകചക്കവാളേ ദ്വേ ചക്കവത്തിനോ ന ഉപ്പജ്ജന്തീതി? വിവാദുപച്ഛേദതോ, അച്ഛരിയഭാവതോ, ചക്കരതനസ്സ മഹാനുഭാവതോ ച. ദ്വീസു ഹി ഉപ്പജ്ജന്തേസു ‘‘അമ്ഹാകം രാജാ മഹന്തോ, അമ്ഹാകം രാജാ മഹന്തോ’’തി വിവാദോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, ‘‘ഏകസ്മിം ദീപേ ചക്കവത്തീ, ഏകസ്മിം ദീപേ ചക്കവത്തീ’’തി ച അനച്ഛരിയോ ഭവേയ്യ. യോ ചായം ചക്കരതനസ്സ ദ്വിസഹസ്സദീപപരിവാരേസു ചതൂസു മഹാദീപേസു ഇസ്സരിയാനുപ്പദാനസമത്ഥോ മഹാനുഭാവോ, സോപി പരിഹായേഥ. ഇതി വിവാദുപച്ഛേദതോ അച്ഛരിയഭാവതോ ചക്കരതനസ്സ മഹാനുഭാവതോ ച ന ഏകചക്കവാളേ ദ്വേ ഉപ്പജ്ജന്തി.

    Kasmā pana ekacakkavāḷe dve cakkavattino na uppajjantīti? Vivādupacchedato, acchariyabhāvato, cakkaratanassa mahānubhāvato ca. Dvīsu hi uppajjantesu ‘‘amhākaṃ rājā mahanto, amhākaṃ rājā mahanto’’ti vivādo uppajjeyya, ‘‘ekasmiṃ dīpe cakkavattī, ekasmiṃ dīpe cakkavattī’’ti ca anacchariyo bhaveyya. Yo cāyaṃ cakkaratanassa dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu issariyānuppadānasamattho mahānubhāvo, sopi parihāyetha. Iti vivādupacchedato acchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca na ekacakkavāḷe dve uppajjanti.

    ൨൭൯. യം ഇത്ഥീ അരഹം അസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി ഏത്ഥ തിട്ഠതു താവ സബ്ബഞ്ഞുഗുണേ നിബ്ബത്തേത്വാ ലോകനിത്ഥരണസമത്ഥോ ബുദ്ധഭാവോ, പണിധാനമത്തമ്പി ഇത്ഥിയാ ന സമ്പജ്ജതി.

    279.Yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddhoti ettha tiṭṭhatu tāva sabbaññuguṇe nibbattetvā lokanittharaṇasamattho buddhabhāvo, paṇidhānamattampi itthiyā na sampajjati.

    ‘‘മനുസ്സത്തം ലിങ്ഗസമ്പത്തി, ഹേതു സത്ഥാരദസ്സനം;

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    പബ്ബജ്ജാ ഗുണസമ്പത്തി, അധികാരോ ച ഛന്ദതാ;

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    അട്ഠ ധമ്മസമോധാനാ, അഭിനീഹാരോ സമിജ്ഝതീ’’തി. (ബു॰ വം॰ ൨.൫൯) –

    Aṭṭha dhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59) –

    ഇമാനി ഹി പണിധാനസമ്പത്തികാരണാനി. ഇതി പണിധാനമ്പി സമ്പാദേതും അസമത്ഥായ ഇത്ഥിയാ കുതോ ബുദ്ധഭാവോതി. ‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം ഇത്ഥീ അരഹം അസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി വുത്തം . സബ്ബാകാരപരിപൂരോവ പുഞ്ഞുസ്സയോ സബ്ബാകാരപരിപൂരമേവ അത്തഭാവം നിബ്ബത്തേതീതി പുരിസോവ അരഹം ഹോതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ന ഇത്ഥീ.

    Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni. Iti paṇidhānampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti. ‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho’’ti vuttaṃ . Sabbākāraparipūrova puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho, na itthī.

    ൨൮൦. രാജാ അസ്സ ചക്കവത്തീതിആദീസുപി യസ്മാ ഇത്ഥിയാ കോസോഹിതവത്ഥഗുയ്ഹതാദീനം അഭാവേന ലക്ഖണാനി ന പരിപൂരന്തി, ഇത്ഥിരതനാഭാവേന സത്തരതനസമങ്ഗിതാ ന സമ്പജ്ജതി, സബ്ബമനുസ്സേഹി ച അധികോ അത്തഭാവോ ന ഹോതി. തസ്മാ ‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ യം ഇത്ഥീ രാജാ അസ്സ ചക്കവത്തീ’’തി വുത്തം.

    280.Rājā assa cakkavattītiādīsupi yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhatādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūranti, itthiratanābhāvena sattaratanasamaṅgitā na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhāvo na hoti. Tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī’’ti vuttaṃ.

    ൨൮൧. യസ്മാ ച സക്കത്താദീനി തീണി ഠാനാനി ഉത്തമാനി, ഇത്ഥിലിങ്ഗഞ്ച ഹീനം, തസ്മാ ചസ്സാ സക്കത്താദീനിപി പടിസിദ്ധാനി.

    281. Yasmā ca sakkattādīni tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ, tasmā cassā sakkattādīnipi paṭisiddhāni.

    നനു ച യഥാ ഇത്ഥിലിങ്ഗം, ഏവം പുരിസലിങ്ഗമ്പി ബ്രഹ്മലോകേ നത്ഥി. തസ്മാ ‘‘യം പുരിസോ ബ്രഹ്മത്തം കാരേയ്യ, ഠാനമേതം വിജ്ജതീ’’തിപി ന വത്തബ്ബം സിയാതി. നോ ന വത്തബ്ബം. കസ്മാ? ഇധ പുരിസസ്സ തത്ഥ നിബ്ബത്തനതോ. ബ്രഹ്മത്തന്തി ഹി മഹാബ്രഹ്മത്തം അധിപ്പേതം. ഇത്ഥീ ച ഇധ ഝാനം ഭാവേത്വാ കാലം കത്വാ ബ്രഹ്മപാരിസജ്ജാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതി, ന മഹാബ്രഹ്മാനം. പുരിസോ പന തത്ഥ നുപ്പജ്ജതീതി ന വത്തബ്ബോ. സമാനേപി ചേത്ഥ ഉഭയലിങ്ഗാഭാവേ പുരിസസണ്ഠാനാവ ബ്രഹ്മാനോ, ന ഇത്ഥിസണ്ഠാനാ. തസ്മാ സുവുത്തമേവേതം.

    Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ, evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi. Tasmā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyya, ṭhānametaṃ vijjatī’’tipi na vattabbaṃ siyāti. No na vattabbaṃ. Kasmā? Idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi mahābrahmattaṃ adhippetaṃ. Itthī ca idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjati, na mahābrahmānaṃ. Puriso pana tattha nuppajjatīti na vattabbo. Samānepi cettha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva brahmāno, na itthisaṇṭhānā. Tasmā suvuttamevetaṃ.

    ൨൮൪. കായദുച്ചരിതസ്സാതിആദീസു യഥാ നിമ്ബബീജകോസാതകിബീജാദീനി മധുരം ഫലം ന നിബ്ബത്തേന്തി, അസാതം അമധുരമേവ നിബ്ബത്തേന്തി, ഏവം കായദുച്ചരിതാദീനി മധുരം വിപാകം ന നിബ്ബത്തേന്തി, അമധുരമേവ നിബ്ബത്തേന്തി. യഥാ ച ഉച്ഛുബീജസാലിബീജാദീനി മധുരം സാദുരസമേവ ഫലം നിബ്ബത്തേന്തി, ന അസാതം കടുകം. ഏവം കായസുചരിതാദീനി മധുരമേവ വിപാകം നിബ്ബത്തേന്തി, ന അമധുരം. വുത്തമ്പി ചേതം –

    284.Kāyaduccaritassātiādīsu yathā nimbabījakosātakibījādīni madhuraṃ phalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuraṃ vipākaṃ na nibbattenti, amadhurameva nibbattenti. Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādurasameva phalaṃ nibbattenti, na asātaṃ kaṭukaṃ. Evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti, na amadhuraṃ. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘യാദിസം വപതേ ബീജം, താദിസം ഹരതേ ഫലം;

    ‘‘Yādisaṃ vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;

    കല്യാണകാരീ കല്യാണം, പാപകാരീ ച പാപക’’ന്തി. (സം॰ നി॰ ൧.൨൫൬);

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpaka’’nti. (saṃ. ni. 1.256);

    തസ്മാ ‘‘അട്ഠാനമേതം, ഭിക്ഖവേ, അനവകാസോ, യം കായദുച്ചരിതസ്സാ’’തിആദി വുത്തം.

    Tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ kāyaduccaritassā’’tiādi vuttaṃ.

    ൨൯൦-൨൯൫. കായദുച്ചരിതസമങ്ഗീതിആദീസു സമങ്ഗീതി പഞ്ചവിധാ സമങ്ഗിതാ – ആയൂഹനസമങ്ഗിതാ, ചേതനാസമങ്ഗിതാ, കമ്മസമങ്ഗിതാ, വിപാകസമങ്ഗിതാ, ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാതി. തത്ഥ കുസലാകുസലകമ്മായൂഹനക്ഖണേ ആയൂഹനസമങ്ഗിതാതി വുച്ചതി. തഥാ ചേതനാസമങ്ഗിതാ. യാവ പന സത്താ അരഹത്തം ന പാപുണന്തി, താവ സബ്ബേപി സത്താ പുബ്ബേ ഉപചിതചേതനായ സമങ്ഗിതായ ചേതനാസമങ്ഗിനോതി വുച്ചന്തി. ഏസാ ചേതനാസമങ്ഗിതാ. യാവ അരഹത്തം ന പാപുണന്തി, താവ സബ്ബേപി സത്താ പുബ്ബേ ഉപചിതം വിപാകാരഹം കമ്മം സന്ധായ ‘‘കമ്മസമങ്ഗിനോ’’തി വുച്ചന്തി. ഏസാ കമ്മസമങ്ഗിതാ. വിപാകസമങ്ഗിതാ വിപാകക്ഖണേയേവ വേദിതബ്ബാ. യാവ പന സത്താ അരഹത്തം ന പാപുണന്തി, താവ തേസം തതോ തതോ ചവിത്വാ നിരയേ ഉപ്പജ്ജമാനാനം അഗ്ഗിജാലാലോഹകുമ്ഭിആദീഹി ഉപട്ഠാനാകാരേഹി നിരയോ, ഗബ്ഭസേയ്യകത്തം ആപജ്ജമാനാനം മാതുകുച്ഛി, ദേവേസു ഉപ്പജ്ജമാനാനം കപ്പരുക്ഖവിമാനാദീഹി ഉപട്ഠാനാകാരേഹി ദേവലോകോതി ഏവം ഉപപത്തിനിമിത്തം ഉപട്ഠാതി. ഇതി നേസം ഇമിനാ ഉപപത്തിനിമിത്തഉപട്ഠാനേന അപരിമുത്തതാ ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാ നാമ. സാ ചലതി, സേസാ നിച്ചലാ. നിരയേ ഹി ഉപട്ഠിതേപി ദേവലോകോ ഉപട്ഠാതി, ദേവലോകേ ഉപട്ഠിതേപി നിരയോ ഉപട്ഠാതി, മനുസ്സലോകേ ഉപട്ഠിതേപി തിരച്ഛാനയോനി ഉപട്ഠാതി, തിരച്ഛാനയോനിയാ ച ഉപട്ഠിതായപി മനുസ്സലോകോ ഉപട്ഠാതിയേവ.

    290-295.Kāyaduccaritasamaṅgītiādīsu samaṅgīti pañcavidhā samaṅgitā – āyūhanasamaṅgitā, cetanāsamaṅgitā, kammasamaṅgitā, vipākasamaṅgitā, upaṭṭhānasamaṅgitāti. Tattha kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe āyūhanasamaṅgitāti vuccati. Tathā cetanāsamaṅgitā. Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva sabbepi sattā pubbe upacitacetanāya samaṅgitāya cetanāsamaṅginoti vuccanti. Esā cetanāsamaṅgitā. Yāva arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva sabbepi sattā pubbe upacitaṃ vipākārahaṃ kammaṃ sandhāya ‘‘kammasamaṅgino’’ti vuccanti. Esā kammasamaṅgitā. Vipākasamaṅgitā vipākakkhaṇeyeva veditabbā. Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva tesaṃ tato tato cavitvā niraye uppajjamānānaṃ aggijālālohakumbhiādīhi upaṭṭhānākārehi nirayo, gabbhaseyyakattaṃ āpajjamānānaṃ mātukucchi, devesu uppajjamānānaṃ kapparukkhavimānādīhi upaṭṭhānākārehi devalokoti evaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhāti. Iti nesaṃ iminā upapattinimittaupaṭṭhānena aparimuttatā upaṭṭhānasamaṅgitā nāma. Sā calati, sesā niccalā. Niraye hi upaṭṭhitepi devaloko upaṭṭhāti, devaloke upaṭṭhitepi nirayo upaṭṭhāti, manussaloke upaṭṭhitepi tiracchānayoni upaṭṭhāti, tiracchānayoniyā ca upaṭṭhitāyapi manussaloko upaṭṭhātiyeva.

    തത്രിദം വത്ഥു – സോണഗിരിപാദേ കിര അചേലവിഹാരേ സോണത്ഥേരോ നാമ ഏകോ ധമ്മകഥികോ. തസ്സ പിതാ സുനഖവാജികോ നാമ അഹോസി, ഥേരോ തം പടിബാഹന്തോപി സംവരേ ഠപേതും അസക്കോന്തോ ‘‘മാ നസ്സി വരാകോ’’തി മഹല്ലകകാലേ അകാമകം നം പബ്ബാജേസി. തസ്സ ഗിലാനസേയ്യായ നിപന്നസ്സ നിരയോ ഉപട്ഠാസി. സോണഗിരിപാദതോ മഹന്താ സുനഖാ ആഗന്ത്വാ ഖാദിതുകാമാ വിയ സമ്പരിവാരേസും. സോ മഹാഭയഭീതോ ‘‘വാരേഹി, താത സോണ, വാരേഹി, താത സോണാ’’തി ആഹ. കിം മഹാഥേരാതി? ന പസ്സസി, താതാതി തം പവത്തിം ആചിക്ഖി. സോണത്ഥേരോ ‘‘കഥഞ്ഹി നാമ മാദിസസ്സ പിതാ നിരയേ നിബ്ബത്തിസ്സതി , പതിട്ഠാസ്സ ഭവിസ്സാമീ’’തി സാമണേരേഹി നാനാപുപ്ഫാനി ആഹരാപേത്വാ ചേതിയങ്ഗണബോധിയങ്ഗണേസു തലസന്ഥരണപൂജം ആസനപൂജഞ്ച കാരേത്വാ പിതരം മഞ്ചകേന ചേതിയങ്ഗണം ഹരിത്വാ മഞ്ചേ നിസീദാപേത്വാ ‘‘അയം, മഹാഥേര, പൂജാ തുമ്ഹാകം അത്ഥായ കതാ, ‘അയം മേ ഭഗവാ ദുഗ്ഗതപണ്ണാകാരോ’തി വത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ ചിത്തം പസാദേഹീ’’തി ആഹ. സാ മഹാഥേരോ പൂജം ദിസ്വാ തഥാ കരോന്തോ ചിത്തം പസാദേസി. താവദേവസ്സ ദേവലോകോ ഉപട്ഠാസി. നന്ദനവന-ചിത്തലതാവന-മിസ്സകവന-ഫാരുസകവന-വിമാനാനി ചേവ ദേവനാടകാനി ച പരിവാരേത്വാ ഠിതാനി വിയ അഹേസും. സോ ‘‘അപേഥ, സോണ, അപേഥ, സോണാ’’തി ഥേരം ആഹ. കിമിദം, മഹാഥേരാതി? ഏതാ തേ മാതരോ ആഗച്ഛന്തീതി. ഥേരോ ‘‘സഗ്ഗോ ഉപട്ഠിതോ മഹാഥേരസ്സാ’’തി ചിന്തേസി. ഏവം ഉപട്ഠാനസമങ്ഗിതാ ചലതീതി വേദിതബ്ബാ. ഏതാസു സമങ്ഗിതാസു ഇധ ആയൂഹനചേതനാകമ്മ-സമങ്ഗിതാവസേന ‘‘കായദുച്ചരിതസമങ്ഗീ’’തിആദി വുത്തം.

    Tatridaṃ vatthu – soṇagiripāde kira acelavihāre soṇatthero nāma eko dhammakathiko. Tassa pitā sunakhavājiko nāma ahosi, thero taṃ paṭibāhantopi saṃvare ṭhapetuṃ asakkonto ‘‘mā nassi varāko’’ti mahallakakāle akāmakaṃ naṃ pabbājesi. Tassa gilānaseyyāya nipannassa nirayo upaṭṭhāsi. Soṇagiripādato mahantā sunakhā āgantvā khāditukāmā viya samparivāresuṃ. So mahābhayabhīto ‘‘vārehi, tāta soṇa, vārehi, tāta soṇā’’ti āha. Kiṃ mahātherāti? Na passasi, tātāti taṃ pavattiṃ ācikkhi. Soṇatthero ‘‘kathañhi nāma mādisassa pitā niraye nibbattissati , patiṭṭhāssa bhavissāmī’’ti sāmaṇerehi nānāpupphāni āharāpetvā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu talasantharaṇapūjaṃ āsanapūjañca kāretvā pitaraṃ mañcakena cetiyaṅgaṇaṃ haritvā mañce nisīdāpetvā ‘‘ayaṃ, mahāthera, pūjā tumhākaṃ atthāya katā, ‘ayaṃ me bhagavā duggatapaṇṇākāro’ti vatvā bhagavantaṃ vanditvā cittaṃ pasādehī’’ti āha. Sā mahāthero pūjaṃ disvā tathā karonto cittaṃ pasādesi. Tāvadevassa devaloko upaṭṭhāsi. Nandanavana-cittalatāvana-missakavana-phārusakavana-vimānāni ceva devanāṭakāni ca parivāretvā ṭhitāni viya ahesuṃ. So ‘‘apetha, soṇa, apetha, soṇā’’ti theraṃ āha. Kimidaṃ, mahātherāti? Etā te mātaro āgacchantīti. Thero ‘‘saggo upaṭṭhito mahātherassā’’ti cintesi. Evaṃ upaṭṭhānasamaṅgitā calatīti veditabbā. Etāsu samaṅgitāsu idha āyūhanacetanākamma-samaṅgitāvasena ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’tiādi vuttaṃ.

    തത്ഥ ഏകേ ആചരിയാ ‘‘യസ്മിം ഖണേ കമ്മം ആയൂഹതി, തസ്മിംയേവ ഖണേ തസ്സ സഗ്ഗോ വാരിതോ’’തി വദന്തി. അപരേ പന ‘‘ആയൂഹിതകമ്മം നാമ വിപാകവാരം ലഭന്തമ്പി അത്ഥി അലഭന്തമ്പി. തത്ഥ യദാ കമ്മം വിപാകവാരം ലഭതി, തസ്മിംയേവ കാലേ തസ്സ സഗ്ഗോ വാരിതോ’’തി വദന്തി. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    Tattha eke ācariyā ‘‘yasmiṃ khaṇe kammaṃ āyūhati, tasmiṃyeva khaṇe tassa saggo vārito’’ti vadanti. Apare pana ‘‘āyūhitakammaṃ nāma vipākavāraṃ labhantampi atthi alabhantampi. Tattha yadā kammaṃ vipākavāraṃ labhati, tasmiṃyeva kāle tassa saggo vārito’’ti vadanti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    അട്ഠാനപാളിവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Aṭṭhānapāḷivaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൧൫. അട്ഠാനപാളി • 15. Aṭṭhānapāḷi

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧൫. അട്ഠാനപാളി (പഠമവഗ്ഗ) • 15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact