Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదవణ్ణనా
2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
౧౫౩. దుతియే కుసలానం ధమ్మానం సాతచ్చకిరియాయాతి పుబ్బభాగప్పటిపత్తివసేన వుత్తం. మునాతీతి జానాతి. తేన ఞాణేనాతి తేన అరహత్తఫలపఞ్ఞాసఙ్ఖాతేన ఞాణేన. పథేసూతి ఉపాయమగ్గేసు. అరహతో పరినిట్ఠితసిక్ఖత్తా ఆహ ‘‘ఇదఞ్చ…పే॰… వుత్త’’న్తి. అథ వా ‘‘అప్పమజ్జతో సిక్ఖతో’’తి ఇమేసం పదానం హేతుఅత్థతా దట్ఠబ్బా, తస్మా అప్పమజ్జనహేతు సిక్ఖనహేతు చ అధిచేతసోతి అత్థో. సోకాతి చిత్తసన్తాపా. ఏత్థ చ అధిచేతసోతి ఇమినా అధిచిత్తసిక్ఖా, అప్పమజ్జతోతి ఇమినా అధిసీలసిక్ఖా, మునినో మోనపథేసు సిక్ఖతోతి ఏతేహి అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా, మునినోతి వా ఏతేన అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా, మోనపథేసు సిక్ఖతోతి ఏతేన తాసం లోకుత్తరసిక్ఖానం పుబ్బభాగప్పటిపదా, సోకా న భవన్తీతిఆదీహి సిక్ఖాపారిపూరియా ఆనిసంసా పకాసితాతి వేదితబ్బం.
153. Dutiye kusalānaṃ dhammānaṃ sātaccakiriyāyāti pubbabhāgappaṭipattivasena vuttaṃ. Munātīti jānāti. Tena ñāṇenāti tena arahattaphalapaññāsaṅkhātena ñāṇena. Pathesūti upāyamaggesu. Arahato pariniṭṭhitasikkhattā āha ‘‘idañca…pe… vutta’’nti. Atha vā ‘‘appamajjato sikkhato’’ti imesaṃ padānaṃ hetuatthatā daṭṭhabbā, tasmā appamajjanahetu sikkhanahetu ca adhicetasoti attho. Sokāti cittasantāpā. Ettha ca adhicetasoti iminā adhicittasikkhā, appamajjatoti iminā adhisīlasikkhā, munino monapathesu sikkhatoti etehi adhipaññāsikkhā, muninoti vā etena adhipaññāsikkhā, monapathesu sikkhatoti etena tāsaṃ lokuttarasikkhānaṃ pubbabhāgappaṭipadā, sokā na bhavantītiādīhi sikkhāpāripūriyā ānisaṃsā pakāsitāti veditabbaṃ.
కోకనుదన్తి పదుమవిసేసనం యథా ‘‘కోకాసయ’’న్తి, తం కిర బహుపత్తం వణ్ణసమ్పన్నం అతివియ సుగన్ధఞ్చ హోతి. ‘‘కోకనుదం నామ సేతపదుమ’’న్తిపి వదన్తి. పాతోతి పగేవ. అయఞ్హేత్థ అత్థో – యథా కోకనుదసఙ్ఖాతం పదుమం పాతో సూరియుగ్గమనవేలాయం ఫుల్లం వికసితం అవీతగన్ధం సియా విరోచమానం, ఏవం సరీరగన్ధేన గుణగన్ధేన చ సుగన్ధం సరదకాలే అన్తలిక్ఖే ఆదిచ్చమివ అత్తనో తేజసా తపన్తం అఙ్గేహి నిచ్ఛరణజుతితాయ అఙ్గీరసం సమ్మాసమ్బుద్ధం పస్సాతి.
Kokanudanti padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaya’’nti, taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ ativiya sugandhañca hoti. ‘‘Kokanudaṃ nāma setapaduma’’ntipi vadanti. Pātoti pageva. Ayañhettha attho – yathā kokanudasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāyaṃ phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ aṅgehi niccharaṇajutitāya aṅgīrasaṃ sammāsambuddhaṃ passāti.
అభబ్బోతి పటిపత్తిసారమిదం సాసనం, పటిపత్తి చ పరియత్తిమూలికా, త్వఞ్చ పరియత్తిం ఉగ్గహేతుం అసమత్థో, తస్మా అభబ్బోతి అధిప్పాయో. సుద్ధం పిలోతికఖణ్డన్తి ఇద్ధియా అభిసఙ్ఖతం పరిసుద్ధం చోళఖణ్డం. తదా కిర భగవా ‘‘న సజ్ఝాయం కాతుం అసక్కోన్తో మమ సాసనే అభబ్బో నామ హోతి, మా సోచి భిక్ఖూ’’తి తం బాహాయం గహేత్వా విహారం పవిసిత్వా ఇద్ధియా పిలోతికఖణ్డం అభినిమ్మినిత్వా ‘‘హన్ద, భిక్ఖు, ఇమం పరిమజ్జన్తో ‘రజోహరణం రజోహరణ’న్తి పునప్పునం సజ్ఝాయం కరోహీ’’తి వత్వా అదాసి తత్థ పుబ్బేకతాధికారత్తా.
Abhabboti paṭipattisāramidaṃ sāsanaṃ, paṭipatti ca pariyattimūlikā, tvañca pariyattiṃ uggahetuṃ asamattho, tasmā abhabboti adhippāyo. Suddhaṃ pilotikakhaṇḍanti iddhiyā abhisaṅkhataṃ parisuddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ. Tadā kira bhagavā ‘‘na sajjhāyaṃ kātuṃ asakkonto mama sāsane abhabbo nāma hoti, mā soci bhikkhū’’ti taṃ bāhāyaṃ gahetvā vihāraṃ pavisitvā iddhiyā pilotikakhaṇḍaṃ abhinimminitvā ‘‘handa, bhikkhu, imaṃ parimajjanto ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti punappunaṃ sajjhāyaṃ karohī’’ti vatvā adāsi tattha pubbekatādhikārattā.
సో కిర పుబ్బే రాజా హుత్వా నగరం పదక్ఖిణం కరోన్తో నలాటతో సేదే ముచ్చన్తే పరిసుద్ధేన సాటకేన నలాటం పుఞ్ఛి, సాటకో కిలిట్ఠో అహోసి . సో ‘‘ఇమం సరీరం నిస్సాయ ఏవరూపో పరిసుద్ధసాటకో పకతిం జహిత్వా కిలిట్ఠో జాతో, అనిచ్చా వత సఙ్ఖారా’’తి అనిచ్చసఞ్ఞం పటిలభతి, తేన కారణేనస్స రజోహరణమేవ పచ్చయో జాతో. రజం హరతీతి రజోహరణం. సంవేగం పటిలభిత్వాతి అసుభసఞ్ఞం అనిచ్చసఞ్ఞఞ్చ ఉపట్ఠపేన్తో సంవేగం పటిలభిత్వా. సో హి యోనిసో ఉమ్మజ్జన్తో ‘‘పరిసుద్ధం వత్థం, నత్థేత్థ దోసో, అత్తభావస్స పనాయం దోసో’’తి అసుభసఞ్ఞం అనిచ్చసఞ్ఞఞ్చ పటిలభిత్వా నామరూపపరిగ్గహాదినా పఞ్చసు ఖన్ధేసు ఞాణం ఓతారేత్వా కలాపసమ్మసనాదిక్కమేన విపస్సనం వడ్ఢేత్వా ఉదయబ్బయఞాణాదిపఅపాటియా విపస్సనం అనులోమగోత్రభుసమీపం పాపేసి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘విపస్సనం ఆరభీ’’తి. ఓభాసగాథం అభాసీతి ఓభాసవిస్సజ్జనపుబ్బకభాసితగాథా ఓభాసగాథా, తం అభాసీతి అత్థో.
So kira pubbe rājā hutvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto nalāṭato sede muccante parisuddhena sāṭakena nalāṭaṃ puñchi, sāṭako kiliṭṭho ahosi . So ‘‘imaṃ sarīraṃ nissāya evarūpo parisuddhasāṭako pakatiṃ jahitvā kiliṭṭho jāto, aniccā vata saṅkhārā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhati, tena kāraṇenassa rajoharaṇameva paccayo jāto. Rajaṃ haratīti rajoharaṇaṃ. Saṃvegaṃ paṭilabhitvāti asubhasaññaṃ aniccasaññañca upaṭṭhapento saṃvegaṃ paṭilabhitvā. So hi yoniso ummajjanto ‘‘parisuddhaṃ vatthaṃ, natthettha doso, attabhāvassa panāyaṃ doso’’ti asubhasaññaṃ aniccasaññañca paṭilabhitvā nāmarūpapariggahādinā pañcasu khandhesu ñāṇaṃ otāretvā kalāpasammasanādikkamena vipassanaṃ vaḍḍhetvā udayabbayañāṇādipaapāṭiyā vipassanaṃ anulomagotrabhusamīpaṃ pāpesi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘vipassanaṃ ārabhī’’ti. Obhāsagāthaṃ abhāsīti obhāsavissajjanapubbakabhāsitagāthā obhāsagāthā, taṃ abhāsīti attho.
ఏత్థ చ ‘‘అధిచేతసోతి ఇమం ఓభాసగాథం అభాసీ’’తి ఇధేవ వుత్తం. విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౨.౩౮౬) పన ధమ్మపదట్ఠకథాయం (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.చూళపన్థకత్థేరవత్థు) థేరగాథాసంవణ్ణనాయఞ్చ (థేరగా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౬౬) –
Ettha ca ‘‘adhicetasoti imaṃ obhāsagāthaṃ abhāsī’’ti idheva vuttaṃ. Visuddhimagge (visuddhi. 2.386) pana dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.cūḷapanthakattheravatthu) theragāthāsaṃvaṇṇanāyañca (theragā. aṭṭha. 2.566) –
‘‘రాగో రజో న చ పన రేణు వుచ్చతి;
‘‘Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati;
రాగస్సేతం అధివచనం రజోతి;
Rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ఏతం రజం విప్పజహిత్వా పణ్డితా;
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā paṇḍitā;
విహరన్తి తే విగతరజస్స సాసనే.
Viharanti te vigatarajassa sāsane.
‘‘దోసో…పే॰… సాసనే.
‘‘Doso…pe… sāsane.
‘‘మోహో రజో న చ పన రేణు వుచ్చతి;
‘‘Moho rajo na ca pana reṇu vuccati;
మోహస్సేతం అధివచనం రజోతి;
Mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ఏతం రజం విప్పజహిత్వా పణ్డితా;
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā paṇḍitā;
విహరన్తి తే విగతరజస్స సాసనేతి. –
Viharanti te vigatarajassa sāsaneti. –
ఇమా తిస్సో ఓభాసగాథా అభాసీ’’తి వుత్తం. అధిచేతసోతి చ అయం చూళపన్థకత్థేరస్స ఉదానగాథాతి ఇమిస్సాయేవ పాళియా ఆగతం. థేరగాథాయం పన చూళపన్థకత్థేరస్స ఉదానగాథాసు అయం అనారుళ్హా, ‘‘ఏకుదానియత్థేరస్స పన అయం ఉదానగాథా’’తి (థేరగా॰ అట్ఠ॰ ౧.ఏకుదానియత్థేరగాథావణ్ణనా) తత్థ వుత్తం. ఏవం సన్తేపి ఇమిస్సా పాళియా అట్ఠకథాయ చ ఏవమాగతత్తా చూళపన్థకత్థేరస్సపి అయం ఉదానగాథా ఓభాసగాథావసేన చ భగవతా భాసితాతి గహేతబ్బం. అరహత్తం పాపుణీతి అభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాపరివారం అరహత్తం పాపుణి. అభబ్బో త్వన్తిఆదివచనతో అనుకమ్పావసేన సద్ధివిహారికాదిం సఙ్ఘికవిహారా నిక్కడ్ఢాపేన్తస్స అనాపత్తి వియ దిస్సతి. అభబ్బో హి థేరో సఞ్చిచ్చ తం కాతుం, నిక్కడ్ఢనసిక్ఖాపదే వా అపఞ్ఞత్తే థేరేన ఏవం కతన్తి గహేతబ్బం.
Imā tisso obhāsagāthā abhāsī’’ti vuttaṃ. Adhicetasoti ca ayaṃ cūḷapanthakattherassa udānagāthāti imissāyeva pāḷiyā āgataṃ. Theragāthāyaṃ pana cūḷapanthakattherassa udānagāthāsu ayaṃ anāruḷhā, ‘‘ekudāniyattherassa pana ayaṃ udānagāthā’’ti (theragā. aṭṭha. 1.ekudāniyattheragāthāvaṇṇanā) tattha vuttaṃ. Evaṃ santepi imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya ca evamāgatattā cūḷapanthakattherassapi ayaṃ udānagāthā obhāsagāthāvasena ca bhagavatā bhāsitāti gahetabbaṃ. Arahattaṃ pāpuṇīti abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇi. Abhabbo tvantiādivacanato anukampāvasena saddhivihārikādiṃ saṅghikavihārā nikkaḍḍhāpentassa anāpatti viya dissati. Abhabbo hi thero sañcicca taṃ kātuṃ, nikkaḍḍhanasikkhāpade vā apaññatte therena evaṃ katanti gahetabbaṃ.
౧౫౬. ఓవదన్తస్స పాచిత్తియన్తి అత్థఙ్గతే సూరియే గరుధమ్మేహి వా అఞ్ఞేన వా ధమ్మేనేవ ఓవదన్తస్స సమ్మతస్సపి పాచిత్తియం. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవ. అత్థఙ్గతసూరియతా, పరిపుణ్ణూపసమ్పన్నతా, ఓవదనన్తి ఇమాని పనేత్థ తీణి అఙ్గాని.
156.Ovadantassa pācittiyanti atthaṅgate sūriye garudhammehi vā aññena vā dhammeneva ovadantassa sammatassapi pācittiyaṃ. Sesamettha uttānameva. Atthaṅgatasūriyatā, paripuṇṇūpasampannatā, ovadananti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౩. ఓవాదవగ్గో • 3. Ovādavaggo
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౨. అత్థఙ్గతసిక్ఖాపదం • 2. Atthaṅgatasikkhāpadaṃ