Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
2. අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදවණ්ණනා
2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
153. දුතියසික්ඛාපදෙ – පරියායෙනාති වාරෙන, පටිපාටියාති අත්ථො. අධිචෙතසොති අධිචිත්තවතො , සබ්බචිත්තානං අධිකෙන අරහත්තඵලචිත්තෙන සමන්නාගතස්සාති අත්ථො. අප්පමජ්ජතොති නප්පමජ්ජතො, අප්පමාදෙන කුසලානං ධම්මානං සාතච්චකිරියාය සමන්නාගතස්සාති වුත්තං හොති. මුනිනොති ‘‘යො මුනාති උභො ලොකෙ, මුනි තෙන පවුච්චතී’’ති (ධ. ප. 269) එවං උභයලොකමුනනෙන වා, මොනං වුච්චති ඤාණං, තෙන ඤාණෙන සමන්නාගතත්තා වා ඛීණාසවො මුනි නාම වුච්චති, තස්ස මුනිනො. මොනපථෙසු සික්ඛතොති අරහත්තඤාණසඞ්ඛාතස්ස මොනස්ස පථෙසු සත්තතිංසබොධිපක්ඛියධම්මෙසු තීසු වා සික්ඛාසු සික්ඛතො. ඉදඤ්ච පුබ්බභාගපටිපදං ගහෙත්වා වුත්තං, තස්මා එවං පුබ්බභාගෙ සික්ඛතො ඉමාය සික්ඛාය මුනිභාවං පත්තස්ස මුනිනොති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. සොකා න භවන්ති තාදිනොති තාදිසස්ස ඛීණාසවමුනිනො අබ්භන්තරෙ ඉට්ඨවියොගාදිවත්ථුකා සොකා න සන්ති. අථ වා තාදිනොති තාදිලක්ඛණසමන්නාගතස්ස එවරූපස්ස මුනිනො සොකා න භවන්තීති අයමෙත්ථ අත්ථො. උපසන්තස්සාති රාගාදීනං උපසමෙන උපසන්තස්ස. සදා සතීමතොති සතිවෙපුල්ලප්පත්තත්තා නිච්චකාලං සතියා අවිරහිතස්ස . ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙති අන්තලික්ඛසඞ්ඛාතෙ ආකාසෙ, න කසිණුග්ඝාටිමෙ, න පන රූපපරිච්ඡෙදෙ. චඞ්කමතිපි තිට්ඨතිපීති තාසං භික්ඛුනීනං කථං සුත්වා ‘‘ඉමා භික්ඛුනියො මං ‘එත්තකමෙව අයං ජානාතී’ති අවමඤ්ඤන්ති, හන්ද දානි එතාසං අත්තනො ආනුභාවං දස්සෙමී’’ති ධම්මබහුමානං උප්පාදෙත්වා අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වා වුට්ඨාය එවරූපං ඉද්ධිපාටිහාරියං දස්සෙසි – ‘‘ආකාසෙ අන්තලික්ඛෙ චඞ්කමතිපි…පෙ.… අන්තරධායතිපී’’ති. තත්ථ අන්තරධායතිපීති අන්තරධායතිපි අදස්සනම්පි ගච්ඡතීති අත්ථො. තඤ්චෙව උදානං භණති අඤ්ඤඤ්ච බහුං බුද්ධවචනන්ති ථෙරො කිර අත්තනො භාතුථෙරස්ස සන්තිකෙ –
153. Dutiyasikkhāpade – pariyāyenāti vārena, paṭipāṭiyāti attho. Adhicetasoti adhicittavato , sabbacittānaṃ adhikena arahattaphalacittena samannāgatassāti attho. Appamajjatoti nappamajjato, appamādena kusalānaṃ dhammānaṃ sātaccakiriyāya samannāgatassāti vuttaṃ hoti. Muninoti ‘‘yo munāti ubho loke, muni tena pavuccatī’’ti (dha. pa. 269) evaṃ ubhayalokamunanena vā, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena ñāṇena samannāgatattā vā khīṇāsavo muni nāma vuccati, tassa munino. Monapathesu sikkhatoti arahattañāṇasaṅkhātassa monassa pathesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesu tīsu vā sikkhāsu sikkhato. Idañca pubbabhāgapaṭipadaṃ gahetvā vuttaṃ, tasmā evaṃ pubbabhāge sikkhato imāya sikkhāya munibhāvaṃ pattassa muninoti evamettha attho daṭṭhabbo. Sokā na bhavanti tādinoti tādisassa khīṇāsavamunino abbhantare iṭṭhaviyogādivatthukā sokā na santi. Atha vā tādinoti tādilakkhaṇasamannāgatassa evarūpassa munino sokā na bhavantīti ayamettha attho. Upasantassāti rāgādīnaṃ upasamena upasantassa. Sadā satīmatoti sativepullappattattā niccakālaṃ satiyā avirahitassa . Ākāse antalikkheti antalikkhasaṅkhāte ākāse, na kasiṇugghāṭime, na pana rūpaparicchede. Caṅkamatipi tiṭṭhatipīti tāsaṃ bhikkhunīnaṃ kathaṃ sutvā ‘‘imā bhikkhuniyo maṃ ‘ettakameva ayaṃ jānātī’ti avamaññanti, handa dāni etāsaṃ attano ānubhāvaṃ dassemī’’ti dhammabahumānaṃ uppādetvā abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya evarūpaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassesi – ‘‘ākāse antalikkhe caṅkamatipi…pe… antaradhāyatipī’’ti. Tattha antaradhāyatipīti antaradhāyatipi adassanampi gacchatīti attho. Tañceva udānaṃ bhaṇati aññañca bahuṃ buddhavacananti thero kira attano bhātutherassa santike –
‘‘පදුමං යථා කොකනුදං සුගන්ධං,
‘‘Padumaṃ yathā kokanudaṃ sugandhaṃ,
පාතො සියා ඵුල්ලමවීතගන්ධං;
Pāto siyā phullamavītagandhaṃ;
අඞ්ගීරසං පස්ස විරොචමානං,
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ,
තපන්තමාදිච්චමිවන්තලික්ඛෙ’’ති. (සං. නි. 1.123);
Tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (saṃ. ni. 1.123);
ඉමං ගාථං උද්දිසාපෙත්වා චත්තාරො මාසෙ සජ්ඣායි. න ච පගුණං කත්තුමසක්ඛි. තතො නං ථෙරො ‘‘අභබ්බො ත්වං ඉමස්මිං සාසනෙ’’ති විහාරා නික්කඩ්ඪාපෙසි, සො රොදමානො ද්වාරකොට්ඨකෙ අට්ඨාසි. අථ භගවා බුද්ධචක්ඛුනා වෙනෙය්යසත්තෙ ඔලොකෙන්තො තං දිස්වා විහාරචාරිකං චරමානො විය තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා ‘‘චූළපන්ථක, කස්මා රොදසී’’ති ආහ. සො තමත්ථං ආරොචෙසි. අථස්ස භගවා සුද්ධං පිලොතිකඛණ්ඩං දත්වා ‘‘ඉදං ‘රජොහරණං රජොහරණ’න්ති පරිමජ්ජාහී’’ති ආහ. සො ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡිත්වා අත්තනො නිවාසට්ඨානෙ නිසීදිත්වා තස්ස එකමන්තං පරිමජ්ජි, පරිමජ්ජිතට්ඨානං කාළකමහොසි. සො ‘‘එවං පරිසුද්ධම්පි නාම වත්ථං ඉමං අත්තභාවං නිස්සාය කාළකං ජාත’’න්ති සංවෙගං පටිලභිත්වා විපස්සනං ආරභි. අථස්ස භගවා ආරද්ධවීරියභාවං ඤත්වා ‘‘අධිචෙතසො’’ති ඉමං ඔභාසගාථං අභාසි. ථෙරො ගාථාපරියොසානෙ අරහත්තං පාපුණි. තස්මා ථෙරො පකතියාව ඉමං ගාථං මමායති, සො තං ඉමිස්සා ගාථාය මමායනභාවං ජානාපෙතුං තංයෙව භණති. අඤ්ඤඤ්ච අන්තරන්තරා ආහරිත්වා බහුං බුද්ධවචනං. තෙන වුත්තං – ‘‘තඤ්චෙව උදානං භණති, අඤ්ඤඤ්ච බහුං බුද්ධවචන’’න්ති.
Imaṃ gāthaṃ uddisāpetvā cattāro māse sajjhāyi. Na ca paguṇaṃ kattumasakkhi. Tato naṃ thero ‘‘abhabbo tvaṃ imasmiṃ sāsane’’ti vihārā nikkaḍḍhāpesi, so rodamāno dvārakoṭṭhake aṭṭhāsi. Atha bhagavā buddhacakkhunā veneyyasatte olokento taṃ disvā vihāracārikaṃ caramāno viya tassa santikaṃ gantvā ‘‘cūḷapanthaka, kasmā rodasī’’ti āha. So tamatthaṃ ārocesi. Athassa bhagavā suddhaṃ pilotikakhaṇḍaṃ datvā ‘‘idaṃ ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti parimajjāhī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā attano nivāsaṭṭhāne nisīditvā tassa ekamantaṃ parimajji, parimajjitaṭṭhānaṃ kāḷakamahosi. So ‘‘evaṃ parisuddhampi nāma vatthaṃ imaṃ attabhāvaṃ nissāya kāḷakaṃ jāta’’nti saṃvegaṃ paṭilabhitvā vipassanaṃ ārabhi. Athassa bhagavā āraddhavīriyabhāvaṃ ñatvā ‘‘adhicetaso’’ti imaṃ obhāsagāthaṃ abhāsi. Thero gāthāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Tasmā thero pakatiyāva imaṃ gāthaṃ mamāyati, so taṃ imissā gāthāya mamāyanabhāvaṃ jānāpetuṃ taṃyeva bhaṇati. Aññañca antarantarā āharitvā bahuṃ buddhavacanaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘tañceva udānaṃ bhaṇati, aññañca bahuṃ buddhavacana’’nti.
156. එකතො උපසම්පන්නායාති භික්ඛුනිසඞ්ඝෙ උපසම්පන්නාය, භික්ඛුසඞ්ඝෙ පන උපසම්පන්නං ඔවදන්තස්ස පාචිත්තියං. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව. ඉදම්පි ච පදසොධම්මසමුට්ඨානමෙව.
156.Ekato upasampannāyāti bhikkhunisaṅghe upasampannāya, bhikkhusaṅghe pana upasampannaṃ ovadantassa pācittiyaṃ. Sesamettha uttānameva. Idampi ca padasodhammasamuṭṭhānameva.
අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදං දුතියං.
Atthaṅgatasikkhāpadaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 3. ඔවාදවග්ගො • 3. Ovādavaggo
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 2. අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදවණ්ණනා • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 2. අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදවණ්ණනා • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 2. අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදවණ්ණනා • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 2. අත්ථඞ්ගතසික්ඛාපදං • 2. Atthaṅgatasikkhāpadaṃ