Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
൧൫൩. ദുതിയസിക്ഖാപദേ – പരിയായേനാതി വാരേന, പടിപാടിയാതി അത്ഥോ. അധിചേതസോതി അധിചിത്തവതോ , സബ്ബചിത്താനം അധികേന അരഹത്തഫലചിത്തേന സമന്നാഗതസ്സാതി അത്ഥോ. അപ്പമജ്ജതോതി നപ്പമജ്ജതോ, അപ്പമാദേന കുസലാനം ധമ്മാനം സാതച്ചകിരിയായ സമന്നാഗതസ്സാതി വുത്തം ഹോതി. മുനിനോതി ‘‘യോ മുനാതി ഉഭോ ലോകേ, മുനി തേന പവുച്ചതീ’’തി (ധ॰ പ॰ ൨൬൯) ഏവം ഉഭയലോകമുനനേന വാ, മോനം വുച്ചതി ഞാണം, തേന ഞാണേന സമന്നാഗതത്താ വാ ഖീണാസവോ മുനി നാമ വുച്ചതി, തസ്സ മുനിനോ. മോനപഥേസു സിക്ഖതോതി അരഹത്തഞാണസങ്ഖാതസ്സ മോനസ്സ പഥേസു സത്തതിംസബോധിപക്ഖിയധമ്മേസു തീസു വാ സിക്ഖാസു സിക്ഖതോ. ഇദഞ്ച പുബ്ബഭാഗപടിപദം ഗഹേത്വാ വുത്തം, തസ്മാ ഏവം പുബ്ബഭാഗേ സിക്ഖതോ ഇമായ സിക്ഖായ മുനിഭാവം പത്തസ്സ മുനിനോതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. സോകാ ന ഭവന്തി താദിനോതി താദിസസ്സ ഖീണാസവമുനിനോ അബ്ഭന്തരേ ഇട്ഠവിയോഗാദിവത്ഥുകാ സോകാ ന സന്തി. അഥ വാ താദിനോതി താദിലക്ഖണസമന്നാഗതസ്സ ഏവരൂപസ്സ മുനിനോ സോകാ ന ഭവന്തീതി അയമേത്ഥ അത്ഥോ. ഉപസന്തസ്സാതി രാഗാദീനം ഉപസമേന ഉപസന്തസ്സ. സദാ സതീമതോതി സതിവേപുല്ലപ്പത്തത്താ നിച്ചകാലം സതിയാ അവിരഹിതസ്സ . ആകാസേ അന്തലിക്ഖേതി അന്തലിക്ഖസങ്ഖാതേ ആകാസേ, ന കസിണുഗ്ഘാടിമേ, ന പന രൂപപരിച്ഛേദേ. ചങ്കമതിപി തിട്ഠതിപീതി താസം ഭിക്ഖുനീനം കഥം സുത്വാ ‘‘ഇമാ ഭിക്ഖുനിയോ മം ‘ഏത്തകമേവ അയം ജാനാതീ’തി അവമഞ്ഞന്തി, ഹന്ദ ദാനി ഏതാസം അത്തനോ ആനുഭാവം ദസ്സേമീ’’തി ധമ്മബഹുമാനം ഉപ്പാദേത്വാ അഭിഞ്ഞാപാദകം ചതുത്ഥജ്ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ വുട്ഠായ ഏവരൂപം ഇദ്ധിപാടിഹാരിയം ദസ്സേസി – ‘‘ആകാസേ അന്തലിക്ഖേ ചങ്കമതിപി…പേ॰… അന്തരധായതിപീ’’തി. തത്ഥ അന്തരധായതിപീതി അന്തരധായതിപി അദസ്സനമ്പി ഗച്ഛതീതി അത്ഥോ. തഞ്ചേവ ഉദാനം ഭണതി അഞ്ഞഞ്ച ബഹും ബുദ്ധവചനന്തി ഥേരോ കിര അത്തനോ ഭാതുഥേരസ്സ സന്തികേ –
153. Dutiyasikkhāpade – pariyāyenāti vārena, paṭipāṭiyāti attho. Adhicetasoti adhicittavato , sabbacittānaṃ adhikena arahattaphalacittena samannāgatassāti attho. Appamajjatoti nappamajjato, appamādena kusalānaṃ dhammānaṃ sātaccakiriyāya samannāgatassāti vuttaṃ hoti. Muninoti ‘‘yo munāti ubho loke, muni tena pavuccatī’’ti (dha. pa. 269) evaṃ ubhayalokamunanena vā, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena ñāṇena samannāgatattā vā khīṇāsavo muni nāma vuccati, tassa munino. Monapathesu sikkhatoti arahattañāṇasaṅkhātassa monassa pathesu sattatiṃsabodhipakkhiyadhammesu tīsu vā sikkhāsu sikkhato. Idañca pubbabhāgapaṭipadaṃ gahetvā vuttaṃ, tasmā evaṃ pubbabhāge sikkhato imāya sikkhāya munibhāvaṃ pattassa muninoti evamettha attho daṭṭhabbo. Sokā na bhavanti tādinoti tādisassa khīṇāsavamunino abbhantare iṭṭhaviyogādivatthukā sokā na santi. Atha vā tādinoti tādilakkhaṇasamannāgatassa evarūpassa munino sokā na bhavantīti ayamettha attho. Upasantassāti rāgādīnaṃ upasamena upasantassa. Sadā satīmatoti sativepullappattattā niccakālaṃ satiyā avirahitassa . Ākāse antalikkheti antalikkhasaṅkhāte ākāse, na kasiṇugghāṭime, na pana rūpaparicchede. Caṅkamatipi tiṭṭhatipīti tāsaṃ bhikkhunīnaṃ kathaṃ sutvā ‘‘imā bhikkhuniyo maṃ ‘ettakameva ayaṃ jānātī’ti avamaññanti, handa dāni etāsaṃ attano ānubhāvaṃ dassemī’’ti dhammabahumānaṃ uppādetvā abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya evarūpaṃ iddhipāṭihāriyaṃ dassesi – ‘‘ākāse antalikkhe caṅkamatipi…pe… antaradhāyatipī’’ti. Tattha antaradhāyatipīti antaradhāyatipi adassanampi gacchatīti attho. Tañceva udānaṃ bhaṇati aññañca bahuṃ buddhavacananti thero kira attano bhātutherassa santike –
‘‘പദുമം യഥാ കോകനുദം സുഗന്ധം,
‘‘Padumaṃ yathā kokanudaṃ sugandhaṃ,
പാതോ സിയാ ഫുല്ലമവീതഗന്ധം;
Pāto siyā phullamavītagandhaṃ;
അങ്ഗീരസം പസ്സ വിരോചമാനം,
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ,
തപന്തമാദിച്ചമിവന്തലിക്ഖേ’’തി. (സം॰ നി॰ ൧.൧൨൩);
Tapantamādiccamivantalikkhe’’ti. (saṃ. ni. 1.123);
ഇമം ഗാഥം ഉദ്ദിസാപേത്വാ ചത്താരോ മാസേ സജ്ഝായി. ന ച പഗുണം കത്തുമസക്ഖി. തതോ നം ഥേരോ ‘‘അഭബ്ബോ ത്വം ഇമസ്മിം സാസനേ’’തി വിഹാരാ നിക്കഡ്ഢാപേസി, സോ രോദമാനോ ദ്വാരകോട്ഠകേ അട്ഠാസി. അഥ ഭഗവാ ബുദ്ധചക്ഖുനാ വേനേയ്യസത്തേ ഓലോകേന്തോ തം ദിസ്വാ വിഹാരചാരികം ചരമാനോ വിയ തസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘ചൂളപന്ഥക, കസ്മാ രോദസീ’’തി ആഹ. സോ തമത്ഥം ആരോചേസി. അഥസ്സ ഭഗവാ സുദ്ധം പിലോതികഖണ്ഡം ദത്വാ ‘‘ഇദം ‘രജോഹരണം രജോഹരണ’ന്തി പരിമജ്ജാഹീ’’തി ആഹ. സോ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛിത്വാ അത്തനോ നിവാസട്ഠാനേ നിസീദിത്വാ തസ്സ ഏകമന്തം പരിമജ്ജി, പരിമജ്ജിതട്ഠാനം കാളകമഹോസി. സോ ‘‘ഏവം പരിസുദ്ധമ്പി നാമ വത്ഥം ഇമം അത്തഭാവം നിസ്സായ കാളകം ജാത’’ന്തി സംവേഗം പടിലഭിത്വാ വിപസ്സനം ആരഭി. അഥസ്സ ഭഗവാ ആരദ്ധവീരിയഭാവം ഞത്വാ ‘‘അധിചേതസോ’’തി ഇമം ഓഭാസഗാഥം അഭാസി. ഥേരോ ഗാഥാപരിയോസാനേ അരഹത്തം പാപുണി. തസ്മാ ഥേരോ പകതിയാവ ഇമം ഗാഥം മമായതി, സോ തം ഇമിസ്സാ ഗാഥായ മമായനഭാവം ജാനാപേതും തംയേവ ഭണതി. അഞ്ഞഞ്ച അന്തരന്തരാ ആഹരിത്വാ ബഹും ബുദ്ധവചനം. തേന വുത്തം – ‘‘തഞ്ചേവ ഉദാനം ഭണതി, അഞ്ഞഞ്ച ബഹും ബുദ്ധവചന’’ന്തി.
Imaṃ gāthaṃ uddisāpetvā cattāro māse sajjhāyi. Na ca paguṇaṃ kattumasakkhi. Tato naṃ thero ‘‘abhabbo tvaṃ imasmiṃ sāsane’’ti vihārā nikkaḍḍhāpesi, so rodamāno dvārakoṭṭhake aṭṭhāsi. Atha bhagavā buddhacakkhunā veneyyasatte olokento taṃ disvā vihāracārikaṃ caramāno viya tassa santikaṃ gantvā ‘‘cūḷapanthaka, kasmā rodasī’’ti āha. So tamatthaṃ ārocesi. Athassa bhagavā suddhaṃ pilotikakhaṇḍaṃ datvā ‘‘idaṃ ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti parimajjāhī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā attano nivāsaṭṭhāne nisīditvā tassa ekamantaṃ parimajji, parimajjitaṭṭhānaṃ kāḷakamahosi. So ‘‘evaṃ parisuddhampi nāma vatthaṃ imaṃ attabhāvaṃ nissāya kāḷakaṃ jāta’’nti saṃvegaṃ paṭilabhitvā vipassanaṃ ārabhi. Athassa bhagavā āraddhavīriyabhāvaṃ ñatvā ‘‘adhicetaso’’ti imaṃ obhāsagāthaṃ abhāsi. Thero gāthāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Tasmā thero pakatiyāva imaṃ gāthaṃ mamāyati, so taṃ imissā gāthāya mamāyanabhāvaṃ jānāpetuṃ taṃyeva bhaṇati. Aññañca antarantarā āharitvā bahuṃ buddhavacanaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘tañceva udānaṃ bhaṇati, aññañca bahuṃ buddhavacana’’nti.
൧൫൬. ഏകതോ ഉപസമ്പന്നായാതി ഭിക്ഖുനിസങ്ഘേ ഉപസമ്പന്നായ, ഭിക്ഖുസങ്ഘേ പന ഉപസമ്പന്നം ഓവദന്തസ്സ പാചിത്തിയം. സേസമേത്ഥ ഉത്താനമേവ. ഇദമ്പി ച പദസോധമ്മസമുട്ഠാനമേവ.
156.Ekato upasampannāyāti bhikkhunisaṅghe upasampannāya, bhikkhusaṅghe pana upasampannaṃ ovadantassa pācittiyaṃ. Sesamettha uttānameva. Idampi ca padasodhammasamuṭṭhānameva.
അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദം ദുതിയം.
Atthaṅgatasikkhāpadaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൩. ഓവാദവഗ്ഗോ • 3. Ovādavaggo
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദം • 2. Atthaṅgatasikkhāpadaṃ