Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
൧൫൩. ദുതിയേ കുസലാനം ധമ്മാനം സാതച്ചകിരിയായാതി പുബ്ബഭാഗപ്പടിപത്തിവസേന വുത്തം. മുനാതീതി ജാനാതി. തേന ഞാണേനാതി തേന അരഹത്തഫലപഞ്ഞാസങ്ഖാതേന ഞാണേന. പഥേസൂതി ഉപായമഗ്ഗേസു. അരഹതോ പരിനിട്ഠിതസിക്ഖത്താ ആഹ ‘‘ഇദഞ്ച…പേ॰… വുത്ത’’ന്തി. അഥ വാ ‘‘അപ്പമജ്ജതോ സിക്ഖതോ’’തി ഇമേസം പദാനം ഹേതുഅത്ഥതാ ദട്ഠബ്ബാ, തസ്മാ അപ്പമജ്ജനഹേതു സിക്ഖനഹേതു ച അധിചേതസോതി അത്ഥോ. സോകാതി ചിത്തസന്താപാ. ഏത്ഥ ച അധിചേതസോതി ഇമിനാ അധിചിത്തസിക്ഖാ, അപ്പമജ്ജതോതി ഇമിനാ അധിസീലസിക്ഖാ, മുനിനോ മോനപഥേസു സിക്ഖതോതി ഏതേഹി അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ, മുനിനോതി വാ ഏതേന അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ, മോനപഥേസു സിക്ഖതോതി ഏതേന താസം ലോകുത്തരസിക്ഖാനം പുബ്ബഭാഗപ്പടിപദാ, സോകാ ന ഭവന്തീതിആദീഹി സിക്ഖാപാരിപൂരിയാ ആനിസംസാ പകാസിതാതി വേദിതബ്ബം.
153. Dutiye kusalānaṃ dhammānaṃ sātaccakiriyāyāti pubbabhāgappaṭipattivasena vuttaṃ. Munātīti jānāti. Tena ñāṇenāti tena arahattaphalapaññāsaṅkhātena ñāṇena. Pathesūti upāyamaggesu. Arahato pariniṭṭhitasikkhattā āha ‘‘idañca…pe… vutta’’nti. Atha vā ‘‘appamajjato sikkhato’’ti imesaṃ padānaṃ hetuatthatā daṭṭhabbā, tasmā appamajjanahetu sikkhanahetu ca adhicetasoti attho. Sokāti cittasantāpā. Ettha ca adhicetasoti iminā adhicittasikkhā, appamajjatoti iminā adhisīlasikkhā, munino monapathesu sikkhatoti etehi adhipaññāsikkhā, muninoti vā etena adhipaññāsikkhā, monapathesu sikkhatoti etena tāsaṃ lokuttarasikkhānaṃ pubbabhāgappaṭipadā, sokā na bhavantītiādīhi sikkhāpāripūriyā ānisaṃsā pakāsitāti veditabbaṃ.
കോകനുദന്തി പദുമവിസേസനം യഥാ ‘‘കോകാസയ’’ന്തി, തം കിര ബഹുപത്തം വണ്ണസമ്പന്നം അതിവിയ സുഗന്ധഞ്ച ഹോതി. ‘‘കോകനുദം നാമ സേതപദുമ’’ന്തിപി വദന്തി. പാതോതി പഗേവ. അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ – യഥാ കോകനുദസങ്ഖാതം പദുമം പാതോ സൂരിയുഗ്ഗമനവേലായം ഫുല്ലം വികസിതം അവീതഗന്ധം സിയാ വിരോചമാനം, ഏവം സരീരഗന്ധേന ഗുണഗന്ധേന ച സുഗന്ധം സരദകാലേ അന്തലിക്ഖേ ആദിച്ചമിവ അത്തനോ തേജസാ തപന്തം അങ്ഗേഹി നിച്ഛരണജുതിതായ അങ്ഗീരസം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം പസ്സാതി.
Kokanudanti padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaya’’nti, taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ ativiya sugandhañca hoti. ‘‘Kokanudaṃ nāma setapaduma’’ntipi vadanti. Pātoti pageva. Ayañhettha attho – yathā kokanudasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāyaṃ phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ aṅgehi niccharaṇajutitāya aṅgīrasaṃ sammāsambuddhaṃ passāti.
അഭബ്ബോതി പടിപത്തിസാരമിദം സാസനം, പടിപത്തി ച പരിയത്തിമൂലികാ, ത്വഞ്ച പരിയത്തിം ഉഗ്ഗഹേതും അസമത്ഥോ, തസ്മാ അഭബ്ബോതി അധിപ്പായോ. സുദ്ധം പിലോതികഖണ്ഡന്തി ഇദ്ധിയാ അഭിസങ്ഖതം പരിസുദ്ധം ചോളഖണ്ഡം. തദാ കിര ഭഗവാ ‘‘ന സജ്ഝായം കാതും അസക്കോന്തോ മമ സാസനേ അഭബ്ബോ നാമ ഹോതി, മാ സോചി ഭിക്ഖൂ’’തി തം ബാഹായം ഗഹേത്വാ വിഹാരം പവിസിത്വാ ഇദ്ധിയാ പിലോതികഖണ്ഡം അഭിനിമ്മിനിത്വാ ‘‘ഹന്ദ, ഭിക്ഖു, ഇമം പരിമജ്ജന്തോ ‘രജോഹരണം രജോഹരണ’ന്തി പുനപ്പുനം സജ്ഝായം കരോഹീ’’തി വത്വാ അദാസി തത്ഥ പുബ്ബേകതാധികാരത്താ.
Abhabboti paṭipattisāramidaṃ sāsanaṃ, paṭipatti ca pariyattimūlikā, tvañca pariyattiṃ uggahetuṃ asamattho, tasmā abhabboti adhippāyo. Suddhaṃ pilotikakhaṇḍanti iddhiyā abhisaṅkhataṃ parisuddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ. Tadā kira bhagavā ‘‘na sajjhāyaṃ kātuṃ asakkonto mama sāsane abhabbo nāma hoti, mā soci bhikkhū’’ti taṃ bāhāyaṃ gahetvā vihāraṃ pavisitvā iddhiyā pilotikakhaṇḍaṃ abhinimminitvā ‘‘handa, bhikkhu, imaṃ parimajjanto ‘rajoharaṇaṃ rajoharaṇa’nti punappunaṃ sajjhāyaṃ karohī’’ti vatvā adāsi tattha pubbekatādhikārattā.
സോ കിര പുബ്ബേ രാജാ ഹുത്വാ നഗരം പദക്ഖിണം കരോന്തോ നലാടതോ സേദേ മുച്ചന്തേ പരിസുദ്ധേന സാടകേന നലാടം പുഞ്ഛി, സാടകോ കിലിട്ഠോ അഹോസി . സോ ‘‘ഇമം സരീരം നിസ്സായ ഏവരൂപോ പരിസുദ്ധസാടകോ പകതിം ജഹിത്വാ കിലിട്ഠോ ജാതോ, അനിച്ചാ വത സങ്ഖാരാ’’തി അനിച്ചസഞ്ഞം പടിലഭതി, തേന കാരണേനസ്സ രജോഹരണമേവ പച്ചയോ ജാതോ. രജം ഹരതീതി രജോഹരണം. സംവേഗം പടിലഭിത്വാതി അസുഭസഞ്ഞം അനിച്ചസഞ്ഞഞ്ച ഉപട്ഠപേന്തോ സംവേഗം പടിലഭിത്വാ. സോ ഹി യോനിസോ ഉമ്മജ്ജന്തോ ‘‘പരിസുദ്ധം വത്ഥം, നത്ഥേത്ഥ ദോസോ, അത്തഭാവസ്സ പനായം ദോസോ’’തി അസുഭസഞ്ഞം അനിച്ചസഞ്ഞഞ്ച പടിലഭിത്വാ നാമരൂപപരിഗ്ഗഹാദിനാ പഞ്ചസു ഖന്ധേസു ഞാണം ഓതാരേത്വാ കലാപസമ്മസനാദിക്കമേന വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ ഉദയബ്ബയഞാണാദിപഅപാടിയാ വിപസ്സനം അനുലോമഗോത്രഭുസമീപം പാപേസി. തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘വിപസ്സനം ആരഭീ’’തി. ഓഭാസഗാഥം അഭാസീതി ഓഭാസവിസ്സജ്ജനപുബ്ബകഭാസിതഗാഥാ ഓഭാസഗാഥാ, തം അഭാസീതി അത്ഥോ.
So kira pubbe rājā hutvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto nalāṭato sede muccante parisuddhena sāṭakena nalāṭaṃ puñchi, sāṭako kiliṭṭho ahosi . So ‘‘imaṃ sarīraṃ nissāya evarūpo parisuddhasāṭako pakatiṃ jahitvā kiliṭṭho jāto, aniccā vata saṅkhārā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhati, tena kāraṇenassa rajoharaṇameva paccayo jāto. Rajaṃ haratīti rajoharaṇaṃ. Saṃvegaṃ paṭilabhitvāti asubhasaññaṃ aniccasaññañca upaṭṭhapento saṃvegaṃ paṭilabhitvā. So hi yoniso ummajjanto ‘‘parisuddhaṃ vatthaṃ, natthettha doso, attabhāvassa panāyaṃ doso’’ti asubhasaññaṃ aniccasaññañca paṭilabhitvā nāmarūpapariggahādinā pañcasu khandhesu ñāṇaṃ otāretvā kalāpasammasanādikkamena vipassanaṃ vaḍḍhetvā udayabbayañāṇādipaapāṭiyā vipassanaṃ anulomagotrabhusamīpaṃ pāpesi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘vipassanaṃ ārabhī’’ti. Obhāsagāthaṃ abhāsīti obhāsavissajjanapubbakabhāsitagāthā obhāsagāthā, taṃ abhāsīti attho.
ഏത്ഥ ച ‘‘അധിചേതസോതി ഇമം ഓഭാസഗാഥം അഭാസീ’’തി ഇധേവ വുത്തം. വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൨.൩൮൬) പന ധമ്മപദട്ഠകഥായം (ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.ചൂളപന്ഥകത്ഥേരവത്ഥു) ഥേരഗാഥാസംവണ്ണനായഞ്ച (ഥേരഗാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൫൬൬) –
Ettha ca ‘‘adhicetasoti imaṃ obhāsagāthaṃ abhāsī’’ti idheva vuttaṃ. Visuddhimagge (visuddhi. 2.386) pana dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.cūḷapanthakattheravatthu) theragāthāsaṃvaṇṇanāyañca (theragā. aṭṭha. 2.566) –
‘‘രാഗോ രജോ ന ച പന രേണു വുച്ചതി;
‘‘Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati;
രാഗസ്സേതം അധിവചനം രജോതി;
Rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ഏതം രജം വിപ്പജഹിത്വാ പണ്ഡിതാ;
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā paṇḍitā;
വിഹരന്തി തേ വിഗതരജസ്സ സാസനേ.
Viharanti te vigatarajassa sāsane.
‘‘ദോസോ…പേ॰… സാസനേ.
‘‘Doso…pe… sāsane.
‘‘മോഹോ രജോ ന ച പന രേണു വുച്ചതി;
‘‘Moho rajo na ca pana reṇu vuccati;
മോഹസ്സേതം അധിവചനം രജോതി;
Mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ഏതം രജം വിപ്പജഹിത്വാ പണ്ഡിതാ;
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā paṇḍitā;
വിഹരന്തി തേ വിഗതരജസ്സ സാസനേതി. –
Viharanti te vigatarajassa sāsaneti. –
ഇമാ തിസ്സോ ഓഭാസഗാഥാ അഭാസീ’’തി വുത്തം. അധിചേതസോതി ച അയം ചൂളപന്ഥകത്ഥേരസ്സ ഉദാനഗാഥാതി ഇമിസ്സായേവ പാളിയാ ആഗതം. ഥേരഗാഥായം പന ചൂളപന്ഥകത്ഥേരസ്സ ഉദാനഗാഥാസു അയം അനാരുള്ഹാ, ‘‘ഏകുദാനിയത്ഥേരസ്സ പന അയം ഉദാനഗാഥാ’’തി (ഥേരഗാ॰ അട്ഠ॰ ൧.ഏകുദാനിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ) തത്ഥ വുത്തം. ഏവം സന്തേപി ഇമിസ്സാ പാളിയാ അട്ഠകഥായ ച ഏവമാഗതത്താ ചൂളപന്ഥകത്ഥേരസ്സപി അയം ഉദാനഗാഥാ ഓഭാസഗാഥാവസേന ച ഭഗവതാ ഭാസിതാതി ഗഹേതബ്ബം. അരഹത്തം പാപുണീതി അഭിഞ്ഞാപടിസമ്ഭിദാപരിവാരം അരഹത്തം പാപുണി. അഭബ്ബോ ത്വന്തിആദിവചനതോ അനുകമ്പാവസേന സദ്ധിവിഹാരികാദിം സങ്ഘികവിഹാരാ നിക്കഡ്ഢാപേന്തസ്സ അനാപത്തി വിയ ദിസ്സതി. അഭബ്ബോ ഹി ഥേരോ സഞ്ചിച്ച തം കാതും, നിക്കഡ്ഢനസിക്ഖാപദേ വാ അപഞ്ഞത്തേ ഥേരേന ഏവം കതന്തി ഗഹേതബ്ബം.
Imā tisso obhāsagāthā abhāsī’’ti vuttaṃ. Adhicetasoti ca ayaṃ cūḷapanthakattherassa udānagāthāti imissāyeva pāḷiyā āgataṃ. Theragāthāyaṃ pana cūḷapanthakattherassa udānagāthāsu ayaṃ anāruḷhā, ‘‘ekudāniyattherassa pana ayaṃ udānagāthā’’ti (theragā. aṭṭha. 1.ekudāniyattheragāthāvaṇṇanā) tattha vuttaṃ. Evaṃ santepi imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya ca evamāgatattā cūḷapanthakattherassapi ayaṃ udānagāthā obhāsagāthāvasena ca bhagavatā bhāsitāti gahetabbaṃ. Arahattaṃ pāpuṇīti abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇi. Abhabbo tvantiādivacanato anukampāvasena saddhivihārikādiṃ saṅghikavihārā nikkaḍḍhāpentassa anāpatti viya dissati. Abhabbo hi thero sañcicca taṃ kātuṃ, nikkaḍḍhanasikkhāpade vā apaññatte therena evaṃ katanti gahetabbaṃ.
൧൫൬. ഓവദന്തസ്സ പാചിത്തിയന്തി അത്ഥങ്ഗതേ സൂരിയേ ഗരുധമ്മേഹി വാ അഞ്ഞേന വാ ധമ്മേനേവ ഓവദന്തസ്സ സമ്മതസ്സപി പാചിത്തിയം. സേസമേത്ഥ ഉത്താനമേവ. അത്ഥങ്ഗതസൂരിയതാ, പരിപുണ്ണൂപസമ്പന്നതാ, ഓവദനന്തി ഇമാനി പനേത്ഥ തീണി അങ്ഗാനി.
156.Ovadantassa pācittiyanti atthaṅgate sūriye garudhammehi vā aññena vā dhammeneva ovadantassa sammatassapi pācittiyaṃ. Sesamettha uttānameva. Atthaṅgatasūriyatā, paripuṇṇūpasampannatā, ovadananti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൩. ഓവാദവഗ്ഗോ • 3. Ovādavaggo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 2. Atthaṅgatasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൨. അത്ഥങ്ഗതസിക്ഖാപദം • 2. Atthaṅgatasikkhāpadaṃ