| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๒๗๖. อฎฺฐารสวตฺถุกถา
276. Aṭṭhārasavatthukathā
๔๗๑. ‘‘ลทฺธิคฺคหณ’’นฺติ อิมินา อาทียเต อาทาโยติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ
471. ‘‘Laddhiggahaṇa’’nti iminā ādīyate ādāyoti vacanatthaṃ dasseti.
๔๗๕. ตํ ทิวสเมวาติ ตสฺมิํ สงฺฆสามคฺคิกรณทิวเสเยวฯ
475.Taṃ divasamevāti tasmiṃ saṅghasāmaggikaraṇadivaseyeva.
๔๗๖. น มูลา มูลํ คนฺตฺวาติ มูลโต มูลํ น คนฺตฺวาวฯ ‘‘อตฺถโต อปคตา’’ติ อิมินา อตฺถโต อเปตา อตฺถาเปตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘พฺยญฺชนมตฺตํ อุเปตา’’ติ อิมินา พฺยญฺชนมตฺตํ อุเปตา อุปคตา พฺยญฺชนูเปตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ
476.Na mūlā mūlaṃ gantvāti mūlato mūlaṃ na gantvāva. ‘‘Atthato apagatā’’ti iminā atthato apetā atthāpetāti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Byañjanamattaṃ upetā’’ti iminā byañjanamattaṃ upetā upagatā byañjanūpetāti vacanatthaṃ dasseti.
๔๗๗. อเตฺถสุ ชาเตสูติ เอตฺถ ชาตสโทฺท อุปฺปนฺนปริยาโยติ อาห ‘‘วินยอเตฺถสุ อุปฺปเนฺนสู’’ติฯ ตญฺจ ปทํ ‘‘สงฺฆสฺส กิเจฺจสู’’ติอาทีสุ สพฺพปเทสุ โยเชตพฺพํฯ มหตฺถิโกติ มหโนฺต อุปการสงฺขาโต อโตฺถ อิมสฺสาติ มหตฺถิโกติ ทสฺสโนฺต อาห ‘‘มหาอุปกาโร’’ติฯ
477.Atthesu jātesūti ettha jātasaddo uppannapariyāyoti āha ‘‘vinayaatthesu uppannesū’’ti. Tañca padaṃ ‘‘saṅghassa kiccesū’’tiādīsu sabbapadesu yojetabbaṃ. Mahatthikoti mahanto upakārasaṅkhāto attho imassāti mahatthikoti dassanto āha ‘‘mahāupakāro’’ti.
อนานุวโชฺช ปฐเมนาติ เอตฺถ ปฐมสโทฺท ตาวปริยาโยติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตาวา’’ติฯ สีลโตติ สีเลนฯ อุเปกฺขิตาจาโรติ อุปปตฺติโต อิกฺขิตาจาโรฯ ‘‘อเปกฺขิตาจาโร’’ติปิ ปาโฐฯ อุปปริกฺขิตาจาโรติ อุปปริกฺขิโต อาจาโร เอตสฺสาติ อุปปริกฺขิตาจาโรฯ
Anānuvajjo paṭhamenāti ettha paṭhamasaddo tāvapariyāyoti dassento āha ‘‘tāvā’’ti. Sīlatoti sīlena. Upekkhitācāroti upapattito ikkhitācāro. ‘‘Apekkhitācāro’’tipi pāṭho. Upaparikkhitācāroti upaparikkhito ācāro etassāti upaparikkhitācāro.
วิสยฺหาติ เอตฺถ วิปุโพฺพ สหธาตุ อภิภวนโตฺถ, ตฺวาปจฺจโย จ โหตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อภิภวิตฺวา’’ติฯ อนปคตนฺติ การณโต อนเปตํฯ ภณโนฺต ภิกฺขูติ สมฺพโนฺธฯ ตมตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยสฺมา หี’’ติอาทิฯ โสติ ภิกฺขุ, น หาเปตีติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘อุสูยายา’’ติ อิมินา โทสาคติคมนสฺส คหิตตฺตา ‘‘อคติคมนวเสนา’’ติ อิมินา ปาริเสสนเยน อวเสสอคติคมนเมวาธิเปฺปตํฯ โสติ ภิกฺขุฯ ฉมฺภติ เจวาติ ถมฺภติ เจว, ถทฺธํ กโรติ เจวาติ อโตฺถฯ เวธติ จาติ กมฺปติ จฯ โย จาติ ภิกฺขุ ปนฯ อีทิโสติ อุสูยาย วา อคติคมเนน วา ภณนสงฺขาโต เอทิโส น โหติฯ
Visayhāti ettha vipubbo sahadhātu abhibhavanattho, tvāpaccayo ca hotīti dassento āha ‘‘abhibhavitvā’’ti. Anapagatanti kāraṇato anapetaṃ. Bhaṇanto bhikkhūti sambandho. Tamatthaṃ dassento āha ‘‘yasmā hī’’tiādi. Soti bhikkhu, na hāpetīti sambandho. ‘‘Usūyāyā’’ti iminā dosāgatigamanassa gahitattā ‘‘agatigamanavasenā’’ti iminā pārisesanayena avasesaagatigamanamevādhippetaṃ. Soti bhikkhu. Chambhati cevāti thambhati ceva, thaddhaṃ karoti cevāti attho. Vedhati cāti kampati ca. Yo cāti bhikkhu pana. Īdisoti usūyāya vā agatigamanena vā bhaṇanasaṅkhāto ediso na hoti.
กิญฺจ ภิโยฺยติ นิปาตสมุทาโย, ตโต วุตฺตโต อติเรกํ กเถตพฺพํ กิํ ปนาติ อโตฺถฯ ตสฺสา คาถาย อโตฺถ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ โยติ ภิกฺขุฯ หีติ สจฺจํฯ กาลาคตนฺติ เอตฺถ คเหตพฺพกาลญฺจ สตฺตมีตปฺปุริสสมาสญฺจ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กเถตพฺพยุตฺตกาเล อาคต’’นฺติฯ วโจติ ปทํ น วจนปธานํ, วจนวนฺตปุคฺคโลเยว ปธานนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วทโนฺต’’ติฯ
Kiñca bhiyyoti nipātasamudāyo, tato vuttato atirekaṃ kathetabbaṃ kiṃ panāti attho. Tassā gāthāya attho veditabboti yojanā. Yoti bhikkhu. Hīti saccaṃ. Kālāgatanti ettha gahetabbakālañca sattamītappurisasamāsañca dassento āha ‘‘kathetabbayuttakāle āgata’’nti. Vacoti padaṃ na vacanapadhānaṃ, vacanavantapuggaloyeva padhānanti dassento āha ‘‘vadanto’’ti.
อาเจรกมฺหิ จ สเกติ เอตฺถ อาจริยสฺส เอโส อาเจรโก, สสฺส อตฺตโน เอโส สโกติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อตฺตโน อาจริยวาเท’’ติฯ คาถาภาวโต อาจริยสทฺทสฺส อาเจราเทโส กาตโพฺพฯ ‘‘วาเท’’ติ อิมินา อิทมเตฺถ ปวตฺตสฺส ณิกปจฺจยสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ อลํ ปเมตุนฺติ เอตฺถ อลํสโทฺท สมตฺถโตฺถ, ปมสโทฺทตุลนโตฺถติ อาห ‘‘ตุลยิตุํ สมโตฺถ’’ติฯ กเถตเวติ เอตฺถ ตเวสโทฺท อญฺญตฺถ เยภุเยฺยน ภาววาจโก, อิธ ปน กมฺมวาจโกติ อาห ‘‘กเถตเพฺพ’’ติฯ วิรทฺธฎฺฐานกุสโลติ วิรทฺธฎฺฐาเน กุสโลฯ
Ācerakamhi ca saketi ettha ācariyassa eso ācerako, sassa attano eso sakoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘attano ācariyavāde’’ti. Gāthābhāvato ācariyasaddassa ācerādeso kātabbo. ‘‘Vāde’’ti iminā idamatthe pavattassa ṇikapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Alaṃ pametunti ettha alaṃsaddo samatthattho, pamasaddotulanatthoti āha ‘‘tulayituṃ samattho’’ti. Kathetaveti ettha tavesaddo aññattha yebhuyyena bhāvavācako, idha pana kammavācakoti āha ‘‘kathetabbe’’ti. Viraddhaṭṭhānakusaloti viraddhaṭṭhāne kusalo.
อยํ คาถา วุตฺตาติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ กเถตพฺพํฯ อยํ เหตฺถโตฺถติ อยํ เอว เอตฺถ คาถายํ อโตฺถติ โยชนาฯ ‘‘คจฺฉนฺตี’’ติ อิมินา วชนฺตีติ เอตฺถ วชธาตุยา คตฺยตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อตฺตโน อาจริยวาท’’นฺติ อิมินา ‘‘สกํ อาทาย’’นฺติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ อาจริยวาโท หิ อาทาตพฺพโต คเหตพฺพโต อาทายนฺติ วุโตฺตฯ ตทนุรูปนฺติ ตสฺส วตฺถุสฺส อนุรูปํฯ พฺยากรมาโน ภิกฺขูติ สมฺพโนฺธฯ อฎฺฐหิ ทูตเงฺคหีติ ‘‘โสตา จ โหติ, สาเวตา จ, อุคฺคเหตา จ, ธาเรตา จ, วิญฺญาตา จ, วิญฺญาเปตา, จ กุสโล จ สหิตาสหิตสฺส, โน จ กลหการโก’’ติ (จูฬว. ๓๔๗; อ. นิ. ๘.๑๖) เอวํ วุเตฺตหิ อฎฺฐหิ ทูตสฺส อเงฺคหิฯ กสฺส ทูเตยฺยกมฺมนฺติ อาห ‘‘สงฺฆสฺสา’’ติฯ ทูตสฺส เอตานิ ทูเตยฺยานิ, ตานิเยว กมฺมานิ ทูเตยฺยกมฺมานิ, เตสุฯ อิทนฺติ อตฺถชากํ, วุตฺตํ โหตีติ โยชนาฯ อถ วา อิทนฺติ อยมโตฺถฯ วุตฺตํ โหตีติ วุโตฺต โหติฯ ปจฺฉิมนเย ลิงฺควิปลฺลาโสติ ทฎฺฐโพฺพฯ อาเนตฺวา หวนฺติ ปูเชนฺตีติ อาหโว ทายกา, เตสํ อาหูนํฯ อาเนตฺวา หุนิตพฺพํ ปูเชตพฺพนฺติ อาหุติ, ตํ อาหุติํฯ สงฺฆสฺส กิเจฺจสูติ นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตสฺส ตสฺส กิจฺจสฺสา’’ติฯ กรวโจติ เอตฺถ ‘‘วโจกโร’’ติ วตฺตเพฺพ คาถาภาวโต ปทวิปริยายวเสน ‘‘กรวโจ’’ติ วุโตฺตติ อาห ‘‘วจนํ กโรโนฺต’’ติฯ ‘‘วจนกรเณนา’’ติ อิมินา ‘‘น เตน มญฺญตี’’ติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทเสฺสติฯ
Ayaṃ gāthā vuttāti sambandho. Tanti kathetabbaṃ. Ayaṃ hetthatthoti ayaṃ eva ettha gāthāyaṃ atthoti yojanā. ‘‘Gacchantī’’ti iminā vajantīti ettha vajadhātuyā gatyatthaṃ dasseti. ‘‘Attano ācariyavāda’’nti iminā ‘‘sakaṃ ādāya’’nti padassa atthaṃ dasseti. Ācariyavādo hi ādātabbato gahetabbato ādāyanti vutto. Tadanurūpanti tassa vatthussa anurūpaṃ. Byākaramāno bhikkhūti sambandho. Aṭṭhahi dūtaṅgehīti ‘‘sotā ca hoti, sāvetā ca, uggahetā ca, dhāretā ca, viññātā ca, viññāpetā, ca kusalo ca sahitāsahitassa, no ca kalahakārako’’ti (cūḷava. 347; a. ni. 8.16) evaṃ vuttehi aṭṭhahi dūtassa aṅgehi. Kassa dūteyyakammanti āha ‘‘saṅghassā’’ti. Dūtassa etāni dūteyyāni, tāniyeva kammāni dūteyyakammāni, tesu. Idanti atthajākaṃ, vuttaṃ hotīti yojanā. Atha vā idanti ayamattho. Vuttaṃ hotīti vutto hoti. Pacchimanaye liṅgavipallāsoti daṭṭhabbo. Ānetvā havanti pūjentīti āhavo dāyakā, tesaṃ āhūnaṃ. Ānetvā hunitabbaṃ pūjetabbanti āhuti, taṃ āhutiṃ. Saṅghassa kiccesūti niddhāraṇe bhummaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘tassa tassa kiccassā’’ti. Karavacoti ettha ‘‘vacokaro’’ti vattabbe gāthābhāvato padavipariyāyavasena ‘‘karavaco’’ti vuttoti āha ‘‘vacanaṃ karonto’’ti. ‘‘Vacanakaraṇenā’’ti iminā ‘‘na tena maññatī’’ti ettha tasaddassa visayaṃ dasseti.
อาปชฺชมาโน ภิกฺขุ อาปตฺติ โหตีติ โยชนาฯ ตสฺสา จาติ เอตฺถ สฺมาวจนสฺส สฺสาเทโส กาตโพฺพฯ ยถาติ เยนากาเรน, วินยกมฺมากาเรนาติ อโตฺถฯ เยสูติ ยตฺตเกสุ วตฺถูสุฯ อุภเย เอเต วิภงฺคาติ สมฺพโนฺธฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ อาปตฺติวุฎฺฐานปทสฺสาติ ปทสโทฺท การณโตฺถ, ภุมฺมเตฺถ สามิวจโน จ โหตีติ อาห ‘‘อาปตฺติวุฎฺฐานการเณ’’ติฯ ‘‘กุสโล’’ติ อิมินา เฉโก ปณฺฑิโต, กุจฺฉิตํ ปาปํ วิทติ ชานาตีติ โกวิโทติ วจนเตฺถน โกวิโท นามาติ ทเสฺสติฯ
Āpajjamāno bhikkhu āpatti hotīti yojanā. Tassā cāti ettha smāvacanassa ssādeso kātabbo. Yathāti yenākārena, vinayakammākārenāti attho. Yesūti yattakesu vatthūsu. Ubhaye ete vibhaṅgāti sambandho. Assāti bhikkhussa. Āpattivuṭṭhānapadassāti padasaddo kāraṇattho, bhummatthe sāmivacano ca hotīti āha ‘‘āpattivuṭṭhānakāraṇe’’ti. ‘‘Kusalo’’ti iminā cheko paṇḍito, kucchitaṃ pāpaṃ vidati jānātīti kovidoti vacanatthena kovido nāmāti dasseti.
อาจรโนฺต ภิกฺขุ คจฺฉตีติ โยชนาฯ ‘‘วตฺต’’นฺติ อิมินา โอสารณํ ตนฺติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทเสฺสติฯ ‘‘ยา’’ติ อิมินา เอตมฺปีติ เอตฺถ เอตสทฺทสฺส อนิยมนิเทฺทสภาวํ ทเสฺสติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ โกสมฺพกกฺขนฺธเกฯ
Ācaranto bhikkhu gacchatīti yojanā. ‘‘Vatta’’nti iminā osāraṇaṃ tanti ettha tasaddassa visayaṃ dasseti. ‘‘Yā’’ti iminā etampīti ettha etasaddassa aniyamaniddesabhāvaṃ dasseti. Sabbatthāti sabbasmiṃ kosambakakkhandhake.
อิติ โกสมฺพกกฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti kosambakakkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
มหาวคฺควณฺณนาย
Mahāvaggavaṇṇanāya
โยชนา สมตฺตาฯ
Yojanā samattā.
ชาทิลญฺฉิตนาเมน, เนกานํ วาจิโต มยา;
Jādilañchitanāmena, nekānaṃ vācito mayā;
มหาวคฺคขนฺธกสฺส, สมโตฺต โยชนานโยติฯ
Mahāvaggakhandhakassa, samatto yojanānayoti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๒๗๖. อฎฺฐารสวตฺถุกถา • 276. Aṭṭhārasavatthukathā
๒๗๘. สงฺฆสามคฺคีกถา • 278. Saṅghasāmaggīkathā
๒๗๙. อุปาลิสงฺฆสามคฺคีปุจฺฉา • 279. Upālisaṅghasāmaggīpucchā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อฎฺฐารสวตฺถุกถา • Aṭṭhārasavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อุปาลิสงฺฆสามคฺคีปุจฺฉาวณฺณนา • Upālisaṅghasāmaggīpucchāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สงฺฆสามคฺคีกถาวณฺณนา • Saṅghasāmaggīkathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อฎฺฐารสวตฺถุกถาวณฺณนา • Aṭṭhārasavatthukathāvaṇṇanā
