Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౪౧౮] ౨. అట్ఠసద్దజాతకవణ్ణనా

    [418] 2. Aṭṭhasaddajātakavaṇṇanā

    ఇదం పురే నిన్నమాహూతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో కోసలరఞ్ఞో అడ్ఢరత్తసమయే సుతం భింసనకం అవినిబ్భోగసద్దం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు హేట్ఠా లోహకుమ్భిజాతకే (జా॰ ౧.౪.౫౩ ఆదయో) కథితసదిసమేవ. ఇధ పన సత్థా ‘‘మయ్హం, భన్తే, ఇమేసం సద్దానం సుతత్తా కిన్తి భవిస్సతీ’’తి వుత్తే ‘‘మా భాయి, మహారాజ, న తే ఏతేసం సుతపచ్చయా కోచి అన్తరాయో భవిస్సతి, న హి, మహారాజ, ఏవరూపం భయానకం అవినిబ్భోగసద్దం త్వమేవేకో సుణి, పుబ్బేపి రాజానో ఏవరూపం సద్దం సుత్వా బ్రాహ్మణానం కథం గహేత్వా సబ్బచతుక్కయఞ్ఞం యజితుకామా పణ్డితానం వచనం సుత్వా యఞ్ఞహరణత్థాయ గహితసత్తే విస్సజ్జేత్వా నగరే మాఘాతభేరిం చరాపేసు’’న్తి వత్వా తేన యాచితో అతీతం ఆహరి.

    Idaṃ pure ninnamāhūti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarañño aḍḍharattasamaye sutaṃ bhiṃsanakaṃ avinibbhogasaddaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā lohakumbhijātake (jā. 1.4.53 ādayo) kathitasadisameva. Idha pana satthā ‘‘mayhaṃ, bhante, imesaṃ saddānaṃ sutattā kinti bhavissatī’’ti vutte ‘‘mā bhāyi, mahārāja, na te etesaṃ sutapaccayā koci antarāyo bhavissati, na hi, mahārāja, evarūpaṃ bhayānakaṃ avinibbhogasaddaṃ tvameveko suṇi, pubbepi rājāno evarūpaṃ saddaṃ sutvā brāhmaṇānaṃ kathaṃ gahetvā sabbacatukkayaññaṃ yajitukāmā paṇḍitānaṃ vacanaṃ sutvā yaññaharaṇatthāya gahitasatte vissajjetvā nagare māghātabheriṃ carāpesu’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అసీతికోటివిభవే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలాయం ఉగ్గహితసిప్పో మాతాపితూనం అచ్చయేన రతనవిలోకనం కత్వా సబ్బం విభవజాతం దానముఖే విస్సజ్జేత్వా కామే పహాయ హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేత్వా అపరభాగే లోణమ్బిలసేవనత్థాయ మనుస్సపథం చరన్తో బారాణసిం పత్వా రాజుయ్యానే వసి. తదా బారాణసిరాజా సిరిసయనే నిసిన్నో అడ్ఢరత్తసమయే అట్ఠ సద్దే అస్సోసి – పఠమం రాజనివేసనసామన్తా ఉయ్యానే ఏకో బకో సద్దమకాసి, దుతియం తస్మిం సద్దే అనుపచ్ఛిన్నేయేవ హత్థిసాలాయ తోరణనివాసినీ కాకీ సద్దమకాసి, తతియం రాజగేహే కణ్ణికాయం నివుత్థఘుణపాణకో సద్దమకాసి, చతుత్థం రాజగేహే పోసావనియకోకిలో సద్దమకాసి, పఞ్చమం తత్థేవ పోసావనియమిగో సద్దమకాసి, ఛట్ఠం తత్థేవ పోసావనియవానరో సద్దమకాసి, సత్తమం తత్థేవ పోసావనియకిన్నరో సద్దమకాసి, అట్ఠమం తస్మిం సద్దే అనుపచ్ఛిన్నేయేవ రాజనివేసనమత్థకేన ఉయ్యానం గచ్ఛన్తో పచ్చేకబుద్ధో ఏకం ఉదానం ఉదానేన్తో సద్దమకాసి.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto asītikoṭivibhave brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo mātāpitūnaṃ accayena ratanavilokanaṃ katvā sabbaṃ vibhavajātaṃ dānamukhe vissajjetvā kāme pahāya himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattetvā aparabhāge loṇambilasevanatthāya manussapathaṃ caranto bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasi. Tadā bārāṇasirājā sirisayane nisinno aḍḍharattasamaye aṭṭha sadde assosi – paṭhamaṃ rājanivesanasāmantā uyyāne eko bako saddamakāsi, dutiyaṃ tasmiṃ sadde anupacchinneyeva hatthisālāya toraṇanivāsinī kākī saddamakāsi, tatiyaṃ rājagehe kaṇṇikāyaṃ nivutthaghuṇapāṇako saddamakāsi, catutthaṃ rājagehe posāvaniyakokilo saddamakāsi, pañcamaṃ tattheva posāvaniyamigo saddamakāsi, chaṭṭhaṃ tattheva posāvaniyavānaro saddamakāsi, sattamaṃ tattheva posāvaniyakinnaro saddamakāsi, aṭṭhamaṃ tasmiṃ sadde anupacchinneyeva rājanivesanamatthakena uyyānaṃ gacchanto paccekabuddho ekaṃ udānaṃ udānento saddamakāsi.

    బారాణసిరాజా ఇమే అట్ఠ సద్దే సుత్వా భీతతసితో పునదివసే బ్రాహ్మణే పుచ్ఛి. బ్రాహ్మణా ‘‘అన్తరాయో తే, మహారాజ, భవిస్సతి, సబ్బచతుక్కయఞ్ఞం యజిస్సామా’’తి వత్వా రఞ్ఞా ‘‘యథారుచితం కరోథా’’తి అనుఞ్ఞాతా హట్ఠపహట్ఠా రాజకులతో నిక్ఖమిత్వా యఞ్ఞకమ్మం ఆరభింసు. అథ నేసం జేట్ఠకస్స యఞ్ఞకారబ్రాహ్మణస్స అన్తేవాసీ మాణవో పణ్డితో బ్యత్తో ఆచరియం ఆహ – ‘‘ఆచరియ, ఏవరూపం కక్ఖళం ఫరుసం అసాతం బహూనం సత్తానం వినాసకమ్మం మా కరీ’’తి. ‘‘తాత, త్వం కిం జానాసి, సచేపి అఞ్ఞం కిఞ్చి న భవిస్సతి, మచ్ఛమంసం తావ బహుం ఖాదితుం లభిస్సామా’’తి. ‘‘ఆచరియ, కుచ్ఛిం నిస్సాయ నిరయే నిబ్బత్తనకమ్మం మా కరోథా’’తి. తం సుత్వా సేసబ్రాహ్మణా ‘‘అయం అమ్హాకం లాభన్తరాయం కరోతీ’’తి తస్స కుజ్ఝింసు. మాణవో తేసం భయేన ‘‘తేన హి తుమ్హేవ మచ్ఛమంసఖాదనూపాయం కరోథా’’తి వత్వా నిక్ఖమిత్వా బహినగరే రాజానం నివారేతుం సమత్థం ధమ్మికసమణబ్రాహ్మణం ఉపధారేన్తో రాజుయ్యానం గన్త్వా బోధిసత్తం దిస్వా వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, కిం తుమ్హాకం సత్తేసు అనుకమ్పా నత్థి, రాజా బహూ సత్తే మారేత్వా యఞ్ఞం యజాపేతి, కిం వో మహాజనస్స బన్ధనమోక్ఖం కాతుం న వట్టతీ’’తి ఆహ. ‘‘మాణవ, ఏత్థ నేవ రాజా అమ్హే జానాతి, న మయం రాజానం జానామా’’తి. ‘‘జానాథ పన, భన్తే, రఞ్ఞా సుతసద్దానం నిప్ఫత్తి’’న్తి? ‘‘ఆమ, జానామీ’’తి. ‘‘జానన్తా రఞ్ఞో కస్మా న కథేథా’’తి? ‘‘మాణవ కిం సక్కా ‘అహం జానామీ’తి నలాటే సిఙ్గం బన్ధిత్వా చరితుం, సచే ఇధాగన్త్వా పుచ్ఛిస్సతి, కథేస్సామీ’’తి.

    Bārāṇasirājā ime aṭṭha sadde sutvā bhītatasito punadivase brāhmaṇe pucchi. Brāhmaṇā ‘‘antarāyo te, mahārāja, bhavissati, sabbacatukkayaññaṃ yajissāmā’’ti vatvā raññā ‘‘yathārucitaṃ karothā’’ti anuññātā haṭṭhapahaṭṭhā rājakulato nikkhamitvā yaññakammaṃ ārabhiṃsu. Atha nesaṃ jeṭṭhakassa yaññakārabrāhmaṇassa antevāsī māṇavo paṇḍito byatto ācariyaṃ āha – ‘‘ācariya, evarūpaṃ kakkhaḷaṃ pharusaṃ asātaṃ bahūnaṃ sattānaṃ vināsakammaṃ mā karī’’ti. ‘‘Tāta, tvaṃ kiṃ jānāsi, sacepi aññaṃ kiñci na bhavissati, macchamaṃsaṃ tāva bahuṃ khādituṃ labhissāmā’’ti. ‘‘Ācariya, kucchiṃ nissāya niraye nibbattanakammaṃ mā karothā’’ti. Taṃ sutvā sesabrāhmaṇā ‘‘ayaṃ amhākaṃ lābhantarāyaṃ karotī’’ti tassa kujjhiṃsu. Māṇavo tesaṃ bhayena ‘‘tena hi tumheva macchamaṃsakhādanūpāyaṃ karothā’’ti vatvā nikkhamitvā bahinagare rājānaṃ nivāretuṃ samatthaṃ dhammikasamaṇabrāhmaṇaṃ upadhārento rājuyyānaṃ gantvā bodhisattaṃ disvā vanditvā ‘‘bhante, kiṃ tumhākaṃ sattesu anukampā natthi, rājā bahū satte māretvā yaññaṃ yajāpeti, kiṃ vo mahājanassa bandhanamokkhaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti āha. ‘‘Māṇava, ettha neva rājā amhe jānāti, na mayaṃ rājānaṃ jānāmā’’ti. ‘‘Jānātha pana, bhante, raññā sutasaddānaṃ nipphatti’’nti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Jānantā rañño kasmā na kathethā’’ti? ‘‘Māṇava kiṃ sakkā ‘ahaṃ jānāmī’ti nalāṭe siṅgaṃ bandhitvā carituṃ, sace idhāgantvā pucchissati, kathessāmī’’ti.

    మాణవో వేగేన రాజకులం గన్త్వా ‘‘కిం, తాతా’’తి వుత్తే ‘‘మహారాజ, తుమ్హేహి సుతసద్దానం నిప్ఫత్తిం జాననకో ఏకో తాపసో తుమ్హాకం ఉయ్యానే మఙ్గలసిలాయం నిసిన్నో ‘సచే మం పుచ్ఛిస్సతి, కథేస్సామీ’తి వదతి, గన్త్వా తం పుచ్ఛితుం వట్టతీ’’తి ఆహ. రాజా వేగేన తత్థ గన్త్వా తాపసం వన్దిత్వా కతపటిసన్థారో నిసీదిత్వా ‘‘సచ్చం కిర, భన్తే, తుమ్హే మయా సుతసద్దానం నిప్ఫత్తిం జానాథా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘ఆమ, మహారాజా’’తి. ‘‘తేన హి కథేథ తం మే’’తి. ‘‘మహారాజ, తేసం సుతపచ్చయా తవ కోచి అన్తరాయో నత్థి , పోరాణుయ్యానే పన తే ఏకో బకో అత్థి, సో గోచరం అలభన్తో జిఘచ్ఛాయ పరేతో పఠమం సద్దమకాసీ’’తి తస్స కిరియం అత్తనో ఞాణేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా పఠమం గాథమాహ –

    Māṇavo vegena rājakulaṃ gantvā ‘‘kiṃ, tātā’’ti vutte ‘‘mahārāja, tumhehi sutasaddānaṃ nipphattiṃ jānanako eko tāpaso tumhākaṃ uyyāne maṅgalasilāyaṃ nisinno ‘sace maṃ pucchissati, kathessāmī’ti vadati, gantvā taṃ pucchituṃ vaṭṭatī’’ti āha. Rājā vegena tattha gantvā tāpasaṃ vanditvā katapaṭisanthāro nisīditvā ‘‘saccaṃ kira, bhante, tumhe mayā sutasaddānaṃ nipphattiṃ jānāthā’’ti pucchi. ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi kathetha taṃ me’’ti. ‘‘Mahārāja, tesaṃ sutapaccayā tava koci antarāyo natthi , porāṇuyyāne pana te eko bako atthi, so gocaraṃ alabhanto jighacchāya pareto paṭhamaṃ saddamakāsī’’ti tassa kiriyaṃ attano ñāṇena paricchinditvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ౧౦.

    10.

    ‘‘ఇదం పురే నిన్నమాహు, బహుమచ్ఛం మహోదకం;

    ‘‘Idaṃ pure ninnamāhu, bahumacchaṃ mahodakaṃ;

    ఆవాసో బకరాజస్స, పేత్తికం భవనం మమ;

    Āvāso bakarājassa, pettikaṃ bhavanaṃ mama;

    త్యజ్జ భేకేన యాపేమ, ఓకం న విజహామసే’’తి.

    Tyajja bhekena yāpema, okaṃ na vijahāmase’’ti.

    తత్థ ఇదన్తి మఙ్గలపోక్ఖరణిం సన్ధాయ వదతి. సా హి పుబ్బే ఉదకతుమ్బేన ఉదకే పవిసన్తే మహోదకా బహుమచ్ఛా, ఇదాని పన ఉదకస్స పచ్ఛిన్నత్తా న మహోదకా జాతా. త్యజ్జ భేకేనాతి తే మయం అజ్జ మచ్ఛే అలభన్తా మణ్డూకమత్తేన యాపేమ. ఓకన్తి ఏవం జిఘచ్ఛాయ పీళితాపి వసనట్ఠానం న విజహామ.

    Tattha idanti maṅgalapokkharaṇiṃ sandhāya vadati. Sā hi pubbe udakatumbena udake pavisante mahodakā bahumacchā, idāni pana udakassa pacchinnattā na mahodakā jātā. Tyajja bhekenāti te mayaṃ ajja macche alabhantā maṇḍūkamattena yāpema. Okanti evaṃ jighacchāya pīḷitāpi vasanaṭṭhānaṃ na vijahāma.

    ఇతి, మహారాజ, సో బకో జిఘచ్ఛాపీళితో సద్దమకాసి. సచేపి తం జిఘచ్ఛాతో మోచేతుకామో, తం ఉయ్యానం సోధాపేత్వా పోక్ఖరణిం ఉదకస్స పూరేహీతి. రాజా తథా కారేతుం ఏకం అమచ్చం ఆణాపేసి.

    Iti, mahārāja, so bako jighacchāpīḷito saddamakāsi. Sacepi taṃ jighacchāto mocetukāmo, taṃ uyyānaṃ sodhāpetvā pokkharaṇiṃ udakassa pūrehīti. Rājā tathā kāretuṃ ekaṃ amaccaṃ āṇāpesi.

    ‘‘హత్థిసాలతోరణే పన తే, మహారాజ, ఏకా కాకీ వసమానా అత్తనో పుత్తసోకేన దుతియం సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి వత్వా దుతియం గాథమాహ –

    ‘‘Hatthisālatoraṇe pana te, mahārāja, ekā kākī vasamānā attano puttasokena dutiyaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –

    ౧౧.

    11.

    ‘‘కో దుతియం అసీలిస్స, బన్ధరస్సక్ఖి భేచ్ఛతి;

    ‘‘Ko dutiyaṃ asīlissa, bandharassakkhi bhecchati;

    కో మే పుత్తే కులావకం, మఞ్చ సోత్థిం కరిస్సతీ’’తి.

    Ko me putte kulāvakaṃ, mañca sotthiṃ karissatī’’ti.

    వత్వా చ పన ‘‘కో నామ తే, మహారాజ, హత్థిసాలాయ హత్థిమేణ్డో’’తి పుచ్ఛి. ‘‘బన్ధరో నామ, భన్తే’’తి. ‘‘ఏకక్ఖికాణో సో, మహారాజా’’తి? ‘‘ఆమ, భన్తే’’తి. మహారాజ, హత్థిసాలాయ తే ద్వారతోరణే ఏకా కాకీ కులావకం కత్వా అణ్డకాని నిక్ఖిపి. తాని పరిణతాని కాకపోతకా నిక్ఖన్తా, హత్థిమేణ్డో హత్థిం ఆరుయ్హ సాలతో నిక్ఖమన్తో చ పవిసన్తో చ అఙ్కుసకేన కాకిమ్పి పుత్తకేపిస్సా పహరతి, కులావకమ్పి విద్ధంసేతి. సా తేన దుక్ఖేన పీళితా తస్స అక్ఖిభేదనం ఆయాచన్తీ ఏవమాహ, సచే తే కాకియా మేత్తచిత్తం అత్థి, ఏతం బన్ధరం పక్కోసాపేత్వా కులావకవిద్ధంసనతో వారేహీతి . రాజా తం పక్కోసాపేత్వా పరిభాసిత్వా హారేత్వా అఞ్ఞస్స తం హత్థిం అదాసి.

    Vatvā ca pana ‘‘ko nāma te, mahārāja, hatthisālāya hatthimeṇḍo’’ti pucchi. ‘‘Bandharo nāma, bhante’’ti. ‘‘Ekakkhikāṇo so, mahārājā’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. Mahārāja, hatthisālāya te dvāratoraṇe ekā kākī kulāvakaṃ katvā aṇḍakāni nikkhipi. Tāni pariṇatāni kākapotakā nikkhantā, hatthimeṇḍo hatthiṃ āruyha sālato nikkhamanto ca pavisanto ca aṅkusakena kākimpi puttakepissā paharati, kulāvakampi viddhaṃseti. Sā tena dukkhena pīḷitā tassa akkhibhedanaṃ āyācantī evamāha, sace te kākiyā mettacittaṃ atthi, etaṃ bandharaṃ pakkosāpetvā kulāvakaviddhaṃsanato vārehīti . Rājā taṃ pakkosāpetvā paribhāsitvā hāretvā aññassa taṃ hatthiṃ adāsi.

    ‘‘పాసాదకణ్ణికాయ పన తే, మహారాజ, ఏకో ఘుణపాణకో వసతి. సో తత్థ ఫేగ్గుం ఖాదిత్వా తస్మిం ఖీణే సారం ఖాదితుం నాసక్ఖి, సో భక్ఖం అలభిత్వా నిక్ఖమితుమ్పి అసక్కోన్తో పరిదేవమానో తతియం సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి వత్వా తస్స కిరియం అత్తనో ఞాణేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా తతియం గాథమాహ –

    ‘‘Pāsādakaṇṇikāya pana te, mahārāja, eko ghuṇapāṇako vasati. So tattha phegguṃ khāditvā tasmiṃ khīṇe sāraṃ khādituṃ nāsakkhi, so bhakkhaṃ alabhitvā nikkhamitumpi asakkonto paridevamāno tatiyaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā tassa kiriyaṃ attano ñāṇena paricchinditvā tatiyaṃ gāthamāha –

    ౧౨.

    12.

    ‘‘సబ్బా పరిక్ఖతా ఫేగ్గు, యావ తస్సా గతీ అహు;

    ‘‘Sabbā parikkhatā pheggu, yāva tassā gatī ahu;

    ఖీణభక్ఖో మహారాజ, సారే న రమతీ ఘుణో’’తి.

    Khīṇabhakkho mahārāja, sāre na ramatī ghuṇo’’ti.

    తత్థ యావ తస్సా గతీ అహూతి యావ తస్సా ఫేగ్గుయా నిప్ఫత్తి అహోసి, సా సబ్బా ఖాదితా. న రమతీతి ‘‘మహారాజ, సో పాణకో తతో నిక్ఖమిత్వా గమనట్ఠానమ్పి అపస్సన్తో పరిదేవతి, నీహరాపేహి న’’న్తి ఆహ. రాజా ఏకం పురిసం ఆణాపేత్వా ఉపాయేన నం నీహరాపేసి.

    Tattha yāva tassā gatī ahūti yāva tassā phegguyā nipphatti ahosi, sā sabbā khāditā. Na ramatīti ‘‘mahārāja, so pāṇako tato nikkhamitvā gamanaṭṭhānampi apassanto paridevati, nīharāpehi na’’nti āha. Rājā ekaṃ purisaṃ āṇāpetvā upāyena naṃ nīharāpesi.

    ‘‘నివేసనే పన తే, మహారాజ, ఏకా పోసావనియా కోకిలా అత్థీ’’తి? ‘‘అత్థి, భన్తే’’తి. ‘‘మహారాజ, సా అత్తనా నివుత్థపుబ్బం వనసణ్డం సరిత్వా ఉక్కణ్ఠిత్వా ‘కదా ను ఖో ఇమమ్హా పఞ్జరా ముచ్చిత్వా రమణీయం వనసణ్డం గచ్ఛిస్సామీ’తి చతుత్థం సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి వత్వా చతుత్థం గాథమాహ –

    ‘‘Nivesane pana te, mahārāja, ekā posāvaniyā kokilā atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Mahārāja, sā attanā nivutthapubbaṃ vanasaṇḍaṃ saritvā ukkaṇṭhitvā ‘kadā nu kho imamhā pañjarā muccitvā ramaṇīyaṃ vanasaṇḍaṃ gacchissāmī’ti catutthaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –

    ౧౩.

    13.

    ‘‘సా నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తా నివేసనా;

    ‘‘Sā nūnāhaṃ ito gantvā, rañño muttā nivesanā;

    అత్తానం రమయిస్సామి, దుమసాఖనికేతినీ’’తి.

    Attānaṃ ramayissāmi, dumasākhaniketinī’’ti.

    తత్థ దుమసాఖనికేతినీతి సుపుప్ఫితాసు రుక్ఖసాఖాసు సకనికేతా హుత్వా. ఏవఞ్చ పన వత్వా ‘‘ఉక్కణ్ఠితా, మహారాజ, సా కోకిలా, విస్సజ్జేహి న’’న్తి ఆహ. రాజా తథా కారేసి.

    Tattha dumasākhaniketinīti supupphitāsu rukkhasākhāsu sakaniketā hutvā. Evañca pana vatvā ‘‘ukkaṇṭhitā, mahārāja, sā kokilā, vissajjehi na’’nti āha. Rājā tathā kāresi.

    ‘‘నివేసనే పన తే, మహారాజ, ఏకో పోసావనియో మిగో అత్థీ’’తి? ‘‘అత్థి, భన్తే’’తి. ‘‘మహారాజ, సో ఏకో యూథపతి అత్తనో మిగిం అనుస్సరిత్వా కిలేసవసేన ఉక్కణ్ఠితో పఞ్చమం సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి వత్వా పఞ్చమం గాథమాహ –

    ‘‘Nivesane pana te, mahārāja, eko posāvaniyo migo atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Mahārāja, so eko yūthapati attano migiṃ anussaritvā kilesavasena ukkaṇṭhito pañcamaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā pañcamaṃ gāthamāha –

    ౧౪.

    14.

    ‘‘సో నూనాహం ఇతో గన్త్వా, రఞ్ఞో ముత్తో నివేసనా;

    ‘‘So nūnāhaṃ ito gantvā, rañño mutto nivesanā;

    అగ్గోదకాని పిస్సామి, యూథస్స పురతో వజ’’న్తి.

    Aggodakāni pissāmi, yūthassa purato vaja’’nti.

    తత్థ అగ్గోదకానీతి అగ్గఉదకాని, అఞ్ఞేహి మిగేహి పఠమతరం అపీతాని అనుచ్ఛిట్ఠోదకాని యూథస్స పురతో గచ్ఛన్తో కదా ను ఖో పివిస్సామీతి.

    Tattha aggodakānīti aggaudakāni, aññehi migehi paṭhamataraṃ apītāni anucchiṭṭhodakāni yūthassa purato gacchanto kadā nu kho pivissāmīti.

    మహాసత్తో తమ్పి మిగం విస్సజ్జాపేత్వా ‘‘నివేసనే పన తే, మహారాజ, పోసావనియో మక్కటో అత్థీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అత్థి, భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘సోపి, మహారాజ, హిమవన్తపదేసే యూథపతి మక్కటీహి సద్ధిం కామగిద్ధో హుత్వా విచరన్తో భరతేన నామ లుద్దేన ఇధ ఆనీతో, ఇదాని ఉక్కణ్ఠిత్వా తత్థేవ గన్తుకామో ఛట్ఠం సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి వత్వా ఛట్ఠం గాథమాహ –

    Mahāsatto tampi migaṃ vissajjāpetvā ‘‘nivesane pana te, mahārāja, posāvaniyo makkaṭo atthī’’ti pucchi. ‘‘Atthi, bhante’’ti vutte ‘‘sopi, mahārāja, himavantapadese yūthapati makkaṭīhi saddhiṃ kāmagiddho hutvā vicaranto bharatena nāma luddena idha ānīto, idāni ukkaṇṭhitvā tattheva gantukāmo chaṭṭhaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –

    ౧౫.

    15.

    ‘‘తం మం కామేహి సమ్మత్తం, రత్తం కామేసు ముచ్ఛితం;

    ‘‘Taṃ maṃ kāmehi sammattaṃ, rattaṃ kāmesu mucchitaṃ;

    ఆనయీ భరతో లుద్దో, బాహికో భద్దమత్థు తే’’తి.

    Ānayī bharato luddo, bāhiko bhaddamatthu te’’ti.

    తత్థ బాహికోతి బాహికరట్ఠవాసీ. భద్దమత్థు తేతి ఇమమత్థం సో వానరో ఆహ, తుయ్హం పన భద్దమత్థు, విస్సజ్జేహి నన్తి.

    Tattha bāhikoti bāhikaraṭṭhavāsī. Bhaddamatthu teti imamatthaṃ so vānaro āha, tuyhaṃ pana bhaddamatthu, vissajjehi nanti.

    మహాసత్తో తం వానరం విస్సజ్జాపేత్వా ‘‘నివేసనే పన తే, మహారాజ, పోసావనియో కిన్నరో అత్థీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘అత్థీ’’తి వుత్తే ‘‘సో, మహారాజ, అత్తనో కిన్నరియా కతగుణం అనుస్సరిత్వా కిలేసాతురో సద్దమకాసి. సో హి తాయ సద్ధిం ఏకదివసం తుఙ్గపబ్బతసిఖరం ఆరుహి. తే తత్థ వణ్ణగన్ధరససమ్పన్నాని నానాపుప్ఫాని ఓచినన్తా పిళన్ధన్తా సూరియం అత్థఙ్గతం న సల్లక్ఖేసుం, అత్థఙ్గతే సూరియే ఓతరన్తానం అన్ధకారో అహోసి. తత్ర నం కిన్నరీ ‘సామి, అన్ధకారో వత్తతి, అపక్ఖలన్తో అప్పమాదేన ఓతరాహీ’తి వత్వా హత్థే గహేత్వా ఓతారేసి, సో తాయ తం వచనం అనుస్సరిత్వా సద్దమకాసి, తతోపి తే భయం నత్థీ’’తి తం కారణం అత్తనో ఞాణబలేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా పాకటం కరోన్తో సత్తమం గాథమాహ –

    Mahāsatto taṃ vānaraṃ vissajjāpetvā ‘‘nivesane pana te, mahārāja, posāvaniyo kinnaro atthī’’ti pucchitvā ‘‘atthī’’ti vutte ‘‘so, mahārāja, attano kinnariyā kataguṇaṃ anussaritvā kilesāturo saddamakāsi. So hi tāya saddhiṃ ekadivasaṃ tuṅgapabbatasikharaṃ āruhi. Te tattha vaṇṇagandharasasampannāni nānāpupphāni ocinantā piḷandhantā sūriyaṃ atthaṅgataṃ na sallakkhesuṃ, atthaṅgate sūriye otarantānaṃ andhakāro ahosi. Tatra naṃ kinnarī ‘sāmi, andhakāro vattati, apakkhalanto appamādena otarāhī’ti vatvā hatthe gahetvā otāresi, so tāya taṃ vacanaṃ anussaritvā saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti taṃ kāraṇaṃ attano ñāṇabalena paricchinditvā pākaṭaṃ karonto sattamaṃ gāthamāha –

    ౧౬.

    16.

    ‘‘అన్ధకారతిమిసాయం, తుఙ్గే ఉపరిపబ్బతే;

    ‘‘Andhakāratimisāyaṃ, tuṅge uparipabbate;

    సా మం సణ్హేన ముదునా, మా పాదం ఖలి యస్మనీ’’తి.

    Sā maṃ saṇhena mudunā, mā pādaṃ khali yasmanī’’ti.

    తత్థ అన్ధకారతిమిసాయన్తి అన్ధభావకారకే తమే. తుఙ్గేతి తిఖిణే. సణ్హేన ముదునాతి మట్ఠేన ముదుకేన వచనేన. మా పాదం ఖలి యస్మనీతి య-కారో బ్యఞ్జనసన్ధివసేన గహితో. ఇదం వుత్తం హోతి – సా మం కిన్నరీ సణ్హేన ముదకేన వచనేన ‘‘సామి, అప్పమత్తో హోహి, మా పాదం ఖలి అస్మని, యథా తే ఉపక్ఖలిత్వా పాదో పాసాణస్మిం న ఖలతి, తథా ఓతరా’’తి వత్వా హత్థేన గహేత్వా ఓతారేసీతి.

    Tattha andhakāratimisāyanti andhabhāvakārake tame. Tuṅgeti tikhiṇe. Saṇhena mudunāti maṭṭhena mudukena vacanena. Mā pādaṃ khali yasmanīti ya-kāro byañjanasandhivasena gahito. Idaṃ vuttaṃ hoti – sā maṃ kinnarī saṇhena mudakena vacanena ‘‘sāmi, appamatto hohi, mā pādaṃ khali asmani, yathā te upakkhalitvā pādo pāsāṇasmiṃ na khalati, tathā otarā’’ti vatvā hatthena gahetvā otāresīti.

    ఇతి మహాసత్తో కిన్నరేన కతసద్దకారణం కథేత్వా తం విస్సజ్జాపేత్వా ‘‘మహారాజ, అట్ఠమో ఉదానసద్దో అహోసి. నన్దమూలకపబ్భారస్మిం కిర ఏకో పచ్చేకబుద్ధో అత్తనో ఆయుసఙ్ఖారపరిక్ఖయం ఞత్వా ‘మనుస్సపథం గన్త్వా బారాణసిరఞ్ఞో ఉయ్యానే పరినిబ్బాయిస్సామి, తస్స మే మనుస్సా సరీరనిక్ఖేపం కారేత్వా సాధుకీళం కీళిత్వా ధాతుపూజం కత్వా సగ్గపథం పూరేస్సన్తీ’తి ఇద్ధానుభావేన ఆగచ్ఛన్తో తవ పాసాదస్స మత్థకం పత్తకాలే ఖన్ధభారం ఓతారేత్వా నిబ్బానపురపవేసనదీపనం ఉదానం ఉదానేసీ’’తి పచ్చేకబుద్ధేన వుత్తం గాథమాహ –

    Iti mahāsatto kinnarena katasaddakāraṇaṃ kathetvā taṃ vissajjāpetvā ‘‘mahārāja, aṭṭhamo udānasaddo ahosi. Nandamūlakapabbhārasmiṃ kira eko paccekabuddho attano āyusaṅkhāraparikkhayaṃ ñatvā ‘manussapathaṃ gantvā bārāṇasirañño uyyāne parinibbāyissāmi, tassa me manussā sarīranikkhepaṃ kāretvā sādhukīḷaṃ kīḷitvā dhātupūjaṃ katvā saggapathaṃ pūressantī’ti iddhānubhāvena āgacchanto tava pāsādassa matthakaṃ pattakāle khandhabhāraṃ otāretvā nibbānapurapavesanadīpanaṃ udānaṃ udānesī’’ti paccekabuddhena vuttaṃ gāthamāha –

    ౧౭.

    17.

    ‘‘అసంసయం జాతిఖయన్తదస్సీ, న గబ్భసేయ్యం పునరావజిస్సం;

    ‘‘Asaṃsayaṃ jātikhayantadassī, na gabbhaseyyaṃ punarāvajissaṃ;

    అయమన్తిమా పచ్ఛిమా గబ్భసేయ్యా, ఖీణో మే సంసారో పునబ్భవాయా’’తి.

    Ayamantimā pacchimā gabbhaseyyā, khīṇo me saṃsāro punabbhavāyā’’ti.

    తస్సత్థో – జాతియా ఖయన్తసఙ్ఖాతస్స నిబ్బానస్స దిట్ఠత్తా జాతిఖయన్తదస్సీ అహం అసంసయం పున గబ్భసేయ్యం న ఆవజిస్సం, అయం మే అన్తిమా జాతి, పచ్ఛిమా గబ్భసేయ్యా, ఖీణో మే పునబ్భవాయ ఖన్ధపటిపాటిసఙ్ఖాతో సంసారోతి.

    Tassattho – jātiyā khayantasaṅkhātassa nibbānassa diṭṭhattā jātikhayantadassī ahaṃ asaṃsayaṃ puna gabbhaseyyaṃ na āvajissaṃ, ayaṃ me antimā jāti, pacchimā gabbhaseyyā, khīṇo me punabbhavāya khandhapaṭipāṭisaṅkhāto saṃsāroti.

    ‘‘ఇదఞ్చ పన సో ఉదానం వత్వా ఇమం ఉయ్యానవనం ఆగమ్మ ఏకస్స సుపుప్ఫితస్స సాలస్స మూలే పరినిబ్బుతో, ఏహి, మహారాజ, సరీరకిచ్చమస్స కరిస్సామా’’తి మహాసత్తో రాజానం గహేత్వా పచ్చేకబుద్ధస్స పరినిబ్బుతట్ఠానం గన్త్వా సరీరం దస్సేసి. రాజా తస్స సరీరం దిస్వా సద్ధిం బలకాయేన గన్ధమాలాదీహి పూజేత్వా బోధిసత్తస్స వచనం నిస్సాయ యఞ్ఞం హారేత్వా సబ్బసత్తానం జీవితదానం దత్వా నగరే మాఘాతభేరిం చరాపేత్వా సత్తాహం సాధుకీళం కీళిత్వా సబ్బగన్ధచితకే మహన్తేన సక్కారేన పచ్చేకబుద్ధస్స సరీరం ఝాపేత్వా ధాతుయో చతుమహాపథే థూపం కారేసి. బోధిసత్తోపి రఞ్ఞో ధమ్మం దేసేత్వా ‘‘అప్పమత్తో హోహీ’’తి ఓవదిత్వా హిమవన్తమేవ పవిసిత్వా బ్రహ్మవిహారేసు పరికమ్మం కత్వా అపరిహీనజ్ఝానో బ్రహ్మలోకపరాయణో అహోసి.

    ‘‘Idañca pana so udānaṃ vatvā imaṃ uyyānavanaṃ āgamma ekassa supupphitassa sālassa mūle parinibbuto, ehi, mahārāja, sarīrakiccamassa karissāmā’’ti mahāsatto rājānaṃ gahetvā paccekabuddhassa parinibbutaṭṭhānaṃ gantvā sarīraṃ dassesi. Rājā tassa sarīraṃ disvā saddhiṃ balakāyena gandhamālādīhi pūjetvā bodhisattassa vacanaṃ nissāya yaññaṃ hāretvā sabbasattānaṃ jīvitadānaṃ datvā nagare māghātabheriṃ carāpetvā sattāhaṃ sādhukīḷaṃ kīḷitvā sabbagandhacitake mahantena sakkārena paccekabuddhassa sarīraṃ jhāpetvā dhātuyo catumahāpathe thūpaṃ kāresi. Bodhisattopi rañño dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohī’’ti ovaditvā himavantameva pavisitvā brahmavihāresu parikammaṃ katvā aparihīnajjhāno brahmalokaparāyaṇo ahosi.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘మహారాజ, తస్స సద్దస్స సుతకారణా తవ కోచి అన్తరాయో నత్థీ’’తి యఞ్ఞం హరాపేత్వా ‘‘మహాజనస్స జీవితం దేహీ’’తి జీవితదానం దాపేత్వా నగరే ధమ్మభేరిం చరాపేత్వా ధమ్మం దేసేత్వా జాతకం సమోధానేసి ‘‘తదా రాజా ఆనన్దో అహోసి, మాణవో సారిపుత్తో, తాపసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘mahārāja, tassa saddassa sutakāraṇā tava koci antarāyo natthī’’ti yaññaṃ harāpetvā ‘‘mahājanassa jīvitaṃ dehī’’ti jīvitadānaṃ dāpetvā nagare dhammabheriṃ carāpetvā dhammaṃ desetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā rājā ānando ahosi, māṇavo sāriputto, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.

    అట్ఠసద్దజాతకవణ్ణనా దుతియా.

    Aṭṭhasaddajātakavaṇṇanā dutiyā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౧౮. అట్ఠసద్దజాతకం • 418. Aṭṭhasaddajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact