| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2-10. අට්‌ඨසතසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
2-10. Aṭṭhasatasuttādivaṇṇanā
270-278. දුතියෙ අට්‌ඨසතපරියායන්‌ති අට්‌ඨසතස්‌ස කාරණභූතං. ධම්‌මපරියායන්‌ති ධම්‌මකාරණං. කායිකා ච චෙතසිකා චාති එත්‌ථ කායිකා කාමාවචරෙයෙව ලබ්‌භන්‌ති, චෙතසිකා චතුභූමිකාපි . සුඛාතිආදීසු සුඛා වෙදනා අරූපාවචරෙ නත්‌ථි, සෙසාසු තීසු භූමීසු ලබ්‌භන්‌ති, දුක්‌ඛා කාමාවචරාව, ඉතරා චතුභූමිකා. පඤ්‌චකෙ සුඛින්‌ද්‍රියදුක්‌ඛින්‌ද්‍රියදොමනස්‌සින්‌ද්‍රියානි කාමාවචරානෙව, සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං තෙභූමකං, උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං චතුභූමකං. ඡක්‌කෙ පඤ්‌චසු ද්‌වාරෙසු වෙදනා කාමාවචරාව, මනොද්‌වාරෙ චතුභූමිකා, අට්‌ඨාරසකෙ ඡසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙසු සොමනස්‌සෙන සහ උපවිචරන්‌තීති සොමනස්‌සූපවිචාරා. සෙසද්‌වයෙපි එසෙව නයො. ඉති අයං දෙසනා විචාරවසෙන ආගතා, තංසම්‌පයුත්‌තානං පන සොමනස්‌සාදීනං වසෙන ඉධ අට්‌ඨාරස වෙදනා වෙදිතබ්‌බා.
270-278. Dutiye aṭṭhasatapariyāyanti aṭṭhasatassa kāraṇabhūtaṃ. Dhammapariyāyanti dhammakāraṇaṃ. Kāyikā ca cetasikā cāti ettha kāyikā kāmāvacareyeva labbhanti, cetasikā catubhūmikāpi . Sukhātiādīsu sukhā vedanā arūpāvacare natthi, sesāsu tīsu bhūmīsu labbhanti, dukkhā kāmāvacarāva, itarā catubhūmikā. Pañcake sukhindriyadukkhindriyadomanassindriyāni kāmāvacarāneva, somanassindriyaṃ tebhūmakaṃ, upekkhindriyaṃ catubhūmakaṃ. Chakke pañcasu dvāresu vedanā kāmāvacarāva, manodvāre catubhūmikā, aṭṭhārasake chasu iṭṭhārammaṇesu somanassena saha upavicarantīti somanassūpavicārā. Sesadvayepi eseva nayo. Iti ayaṃ desanā vicāravasena āgatā, taṃsampayuttānaṃ pana somanassādīnaṃ vasena idha aṭṭhārasa vedanā veditabbā.
ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්‌සානීතිආදීසු ‘‘චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රූපානං ඉට්‌ඨානං කන්‌තානං මනාපානං මනොරමානං ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තානං පටිලාභං වා පටිලාභතො සමනුපස්‌සතො පුබ්‌බෙ වා පටිලද්‌ධපුබ්‌බං අතීතං නිරුද්‌ධං විපරිණතං සමනුස්‌සරතො උප්‌පජ්‌ජති සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං, ඉදං වුච්‌චති ගෙහසිතං සොමනස්‌ස’’න්‌ති (ම. නි. 3.306). එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු වුත්‌තකාමගුණනිස්‌සිතානි සොමනස්‌සානි ඡ ගෙහසිතසොමනස්‌සානි නාම.
Cha gehasitāni somanassānītiādīsu ‘‘cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassa’’nti (ma. ni. 3.306). Evaṃ chasu dvāresu vuttakāmaguṇanissitāni somanassāni cha gehasitasomanassāni nāma.
‘‘රූපානං ත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං ‘පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච, සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං, ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං සොමනස්‌ස’’න්‌ති (ම. නි. 3.306) එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ අනිච්‌චතාදිවසෙන විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා උස්‌සුක්‌කාපෙතුං සක්‌කොන්‌තස්‌ස ‘‘උස්‌සුක්‌කිතා මෙ විපස්‌සනා’’ති සොමනස්‌සජාතස්‌ස උප්‌පන්‌නසොමනස්‌සානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතසොමනස්‌සානි නාම.
‘‘Rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca, sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassa’’nti (ma. ni. 3.306) evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate aniccatādivasena vipassanaṃ paṭṭhapetvā ussukkāpetuṃ sakkontassa ‘‘ussukkitā me vipassanā’’ti somanassajātassa uppannasomanassāni cha nekkhammasitasomanassāni nāma.
‘‘චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රූපානං ඉට්‌ඨානං කන්‌තානං මනාපානං මනොරමානං ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තානං අප්‌පටිලාභං වා අප්‌පටිලාභතො සමනුපස්‌සතො පුබ්‌බෙ වා පටිලද්‌ධපුබ්‌බං අතීතං නිරුද්‌ධං විපරිණතං සමනුස්‌සරතො උප්‌පජ්‌ජති දොමනස්‌සං. යං එවරූපං දොමනස්‌සං, ඉදං වුච්‌චති ගෙහසිතං දොමනස්‌ස’’න්‌ති. එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ‘‘ඉට්‌ඨාරම්‌මණං නානුභවිස්‌සාමි නානුභවාමී’’ති විතක්‌කයතො උප්‌පන්‌නානි කාමගුණනිස්‌සිතදොමනස්‌සානි ඡ ගෙහසිතදොමනස්‌සානි නාම.
‘‘Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ, idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassa’’nti. Evaṃ chasu dvāresu ‘‘iṭṭhārammaṇaṃ nānubhavissāmi nānubhavāmī’’ti vitakkayato uppannāni kāmaguṇanissitadomanassāni cha gehasitadomanassāni nāma.
‘‘රූපානං ත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං ‘පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච , සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපෙති ‘කුදාස්‌සු නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමි, යදරියා එතරහි ආයතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌තී’’ති. ඉති අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපයතො උප්‌පජ්‌ජති පිහපච්‌චයා දොමනස්‌සං. යං එවරූපං දොමනස්‌සං, ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං දොමනස්‌සන්‌ති; එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ අනුත්‌තරවිමොක්‌ඛසඞ්‌ඛාතඅරියඵලධම්‌මෙසු පිහං උපට්‌ඨාපෙත්‌වා තදධිගමාය අනිච්‌චතාදිවසෙන විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා උස්‌සුක්‌කාපෙතුං අසක්‌කොන්‌තස්‌ස ‘‘ඉමම්‌පි පක්‌ඛං ඉමම්‌පි මාසං ඉමම්‌පි සංවච්‌ඡරං විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරියභූමිං පාපුණිතුං නාසක්‌ඛි’’න්‌ති අනුසොචතො උප්‌පන්‌නානි දොමනස්‌සානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතදොමනස්‌සානි නාම.
‘‘Rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca , sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi, yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’’ti. Iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ, idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassanti; evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate anuttaravimokkhasaṅkhātaariyaphaladhammesu pihaṃ upaṭṭhāpetvā tadadhigamāya aniccatādivasena vipassanaṃ paṭṭhapetvā ussukkāpetuṃ asakkontassa ‘‘imampi pakkhaṃ imampi māsaṃ imampi saṃvaccharaṃ vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyabhūmiṃ pāpuṇituṃ nāsakkhi’’nti anusocato uppannāni domanassāni cha nekkhammasitadomanassāni nāma.
‘‘චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා බාලස්‌ස මූළ්‌හස්‌ස පුථුජ්‌ජනස්‌ස අනොධිජිනස්‌ස අවිපාකජිනස්‌ස අනාදීනවදස්‌සාවිනො අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස . යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, රූපං සා නාතිවත්‌තති, තස්‌මා සා උපෙක්‌ඛා ගෙහසිතාති වුච්‌චතී’’ති; එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ ගුළපිණ්‌ඩකෙ නිලීනමක්‌ඛිකා විය රූපාදීනි අනතිවත්‌තමානා තත්‌ථෙව ලග්‌ගා ලග්‌ගිතා හුත්‌වා උප්‌පන්‌නකාමගුණනිස්‌සිතා උපෙක්‌ඛා ඡ ගෙහසිතඋපෙක්‌ඛා නාම.
‘‘Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa . Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā nātivattati, tasmā sā upekkhā gehasitāti vuccatī’’ti; evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate guḷapiṇḍake nilīnamakkhikā viya rūpādīni anativattamānā tattheva laggā laggitā hutvā uppannakāmaguṇanissitā upekkhā cha gehasitaupekkhā nāma.
‘‘රූපානං ත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච, ‘සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා. යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, රූපං සා අතිවත්‌තති, තස්‌මා සා උපෙක්‌ඛා නෙක්‌ඛම්‌මසිතාති වුච්‌චතී’’ති; එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාදිආරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ ඉට්‌ඨෙ අරජ්‌ජන්‌තස්‌ස අනිට්‌ඨෙ අදුස්‌සන්‌තස්‌ස අසමපෙක්‌ඛනෙ අමුය්‌හන්‌තස්‌ස උප්‌පන්‌නා විපස්‌සනාඤාණසම්‌පයුත්‌තා උපෙක්‌ඛා නෙක්‌ඛම්‌මසිතඋපෙක්‌ඛා නාම. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ සබ්‌බසඞ්‌ගාහකො චතුභූමකධම්‌මපරිච්‌ඡෙදො කථිතො. තතියාදීනි උත්‌තානත්‌ථානෙව.
‘‘Rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva rūpā etarahi ca, ‘sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā ativattati, tasmā sā upekkhā nekkhammasitāti vuccatī’’ti; evaṃ chasu dvāresu iṭṭhādiārammaṇe āpāthagate iṭṭhe arajjantassa aniṭṭhe adussantassa asamapekkhane amuyhantassa uppannā vipassanāñāṇasampayuttā upekkhā nekkhammasitaupekkhā nāma. Imasmiṃ sutte sabbasaṅgāhako catubhūmakadhammaparicchedo kathito. Tatiyādīni uttānatthāneva.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya
2. අට්‌ඨසතසුත්‌තං • 2. Aṭṭhasatasuttaṃ
3. අඤ්‌ඤතරභික්‌ඛුසුත්‌තං • 3. Aññatarabhikkhusuttaṃ
4. පුබ්‌බසුත්‌තං • 4. Pubbasuttaṃ
5. ඤාණසුත්‌තං • 5. Ñāṇasuttaṃ
6. සම්‌බහුලභික්‌ඛුසුත්‌තං • 6. Sambahulabhikkhusuttaṃ
7. පඨමසමණබ්‍රාහ්‌මණසුත්‌තං • 7. Paṭhamasamaṇabrāhmaṇasuttaṃ
8. දුතියසමණබ්‍රාහ්‌මණසුත්‌තං • 8. Dutiyasamaṇabrāhmaṇasuttaṃ
9. තතියසමණබ්‍රාහ්‌මණසුත්‌තං • 9. Tatiyasamaṇabrāhmaṇasuttaṃ
10. සුද්‌ධිකසුත්‌තං • 10. Suddhikasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2-10. අට්‌ඨසතසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 2-10. Aṭṭhasatasuttādivaṇṇanā
