| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៨៤] ៤. អត្ថស្សទ្វារជាតកវណ្ណនា
[84] 4. Atthassadvārajātakavaṇṇanā
អារោគ្យមិច្ឆេ បរមញ្ច លាភន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ អត្ថកុសលំ កុលបុត្តំ អារព្ភ កថេសិ។ សាវត្ថិយញ្ហិ ឯកស្ស មហាវិភវស្ស សេដ្ឋិនោ បុត្តោ ជាតិយា សត្តវស្សោ បញ្ញវា អត្ថកុសលោ។ សោ ឯកទិវសំ បិតរំ ឧបសង្កមិត្វា អត្ថស្ស ទ្វារបញ្ហំ នាម បុច្ឆិ, សោ តំ ន ជានាតិ។ អថស្ស ឯតទហោសិ ‘‘អយំ បញ្ហោ អតិសុខុមោ, ឋបេត្វា សព្ពញ្ញុពុទ្ធំ អញ្ញោ ឧបរិ ភវគ្គេន, ហេដ្ឋា ច អវីចិនា បរិច្ឆិន្នេ លោកសន្និវាសេ ឯតំ បញ្ហំ កថេតុំ សមត្ថោ នាម នត្ថី’’តិ។ សោ បុត្តមាទាយ ពហុំ មាលាគន្ធវិលេបនំ គាហាបេត្វា ជេតវនំ គន្ត្វា សត្ថារំ បូជេត្វា វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ និសិន្នោ ភគវន្តំ ឯតទវោច ‘‘អយំ, ភន្តេ, ទារកោ បញ្ញវា អត្ថកុសលោ មំ អត្ថស្ស ទ្វារបញ្ហំ នាម បុច្ឆិ, អហំ តំ បញ្ហំ អជានន្តោ តុម្ហាកំ សន្តិកំ អាគតោ, សាធុ មេ, ភន្តេ, ភគវា តំ បញ្ហំ កថេតូ’’តិ។ សត្ថា ‘‘បុព្ពេបាហំ, ឧបាសក, ឥមិនា កុមារកេនេតំ បញ្ហំ បុដ្ឋោ, មយា ចស្ស កថិតោ, តទា នំ ឯស ជានាតិ, ឥទានិ បន ភវសង្ខេបគតត្តា ន សល្លក្ខេតី’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Ārogyamiccheparamañca lābhanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ atthakusalaṃ kulaputtaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi ekassa mahāvibhavassa seṭṭhino putto jātiyā sattavasso paññavā atthakusalo. So ekadivasaṃ pitaraṃ upasaṅkamitvā atthassa dvārapañhaṃ nāma pucchi, so taṃ na jānāti. Athassa etadahosi ‘‘ayaṃ pañho atisukhumo, ṭhapetvā sabbaññubuddhaṃ añño upari bhavaggena, heṭṭhā ca avīcinā paricchinne lokasannivāse etaṃ pañhaṃ kathetuṃ samattho nāma natthī’’ti. So puttamādāya bahuṃ mālāgandhavilepanaṃ gāhāpetvā jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā vanditvā ekamantaṃ nisinno bhagavantaṃ etadavoca ‘‘ayaṃ, bhante, dārako paññavā atthakusalo maṃ atthassa dvārapañhaṃ nāma pucchi, ahaṃ taṃ pañhaṃ ajānanto tumhākaṃ santikaṃ āgato, sādhu me, bhante, bhagavā taṃ pañhaṃ kathetū’’ti. Satthā ‘‘pubbepāhaṃ, upāsaka, iminā kumārakenetaṃ pañhaṃ puṭṭho, mayā cassa kathito, tadā naṃ esa jānāti, idāni pana bhavasaṅkhepagatattā na sallakkhetī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ មហាវិភវោ សេដ្ឋិ អហោសិ។ អថស្ស បុត្តោ សត្តវស្សិកោ ជាតិយា បញ្ញវា អត្ថកុសលោ។ សោ ឯកទិវសំ បិតរំ ឧបសង្កមិត្វា ‘‘តាត, អត្ថស្ស ទ្វារំ នាម កិ’’ន្តិ អត្ថស្ស ទ្វារបញ្ហំ បុច្ឆិ។ អថស្ស បិតា តំ បញ្ហំ កថេន្តោ ឥមំ គាថមាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhavo seṭṭhi ahosi. Athassa putto sattavassiko jātiyā paññavā atthakusalo. So ekadivasaṃ pitaraṃ upasaṅkamitvā ‘‘tāta, atthassa dvāraṃ nāma ki’’nti atthassa dvārapañhaṃ pucchi. Athassa pitā taṃ pañhaṃ kathento imaṃ gāthamāha –
៨៤.
84.
‘‘អារោគ្យមិច្ឆេ បរមញ្ច លាភំ, សីលញ្ច វុទ្ធានុមតំ សុតញ្ច;
‘‘Ārogyamicche paramañca lābhaṃ, sīlañca vuddhānumataṃ sutañca;
ធម្មានុវត្តី ច អលីនតា ច, អត្ថស្ស ទ្វារា បមុខា ឆឡេតេ’’តិ។
Dhammānuvattī ca alīnatā ca, atthassa dvārā pamukhā chaḷete’’ti.
តត្ថ អារោគ្យមិច្ឆេ បរមញ្ច លាភន្តិ ច-ការោ និបាតមត្តំ។ តាត, បឋមមេវ អារោគ្យសង្ខាតំ បរមំ លាភំ ឥច្ឆេយ្យាតិ ឥមមត្ថំ ទីបេន្តោ ឯវមាហ។ តត្ថ អារោគ្យំ នាម សរីរស្ស ចេវ ចិត្តស្ស ច អរោគភាវោ អនាតុរតា។ សរីរេ ហិ រោគាតុរេ នេវ អលទ្ធំ ភោគលាភំ ឧប្បាទេតុំ សក្កោតិ, ន លទ្ធំ បរិភុញ្ជិតុំ, អនាតុរេ បន ឧភយម្បេតំ សក្កោតិ។ ចិត្តេ ច កិលេសាតុរេ នេវ អលទ្ធំ ឈានាទិភេទំ លាភំ ឧប្បាទេតុំ សក្កោតិ, ន លទ្ធំ បុន សមាបត្តិវសេន បរិភុញ្ជិតុំ។ ឯតស្មិំ អនារោគ្យេ សតិ អលទ្ធោបិ លាភោ ន លព្ភតិ, លទ្ធោបិ និរត្ថកោ ហោតិ, អសតិ បនេតស្មិំ អលទ្ធោបិ លាភោ លព្ភតិ, លទ្ធោបិ សាត្ថកោ ហោតីតិ អារោគ្យំ បរមោ លាភោ នាម។ តំ សព្ពបឋមំ ឥច្ឆិតព្ពំ។ ឥទមេកំ អត្ថស្ស ទ្វារន្តិ អយមេត្ថ អត្ថោ។ សីលញ្ចាតិ អាចារសីលំ។ ឥមិនា លោកចារិត្តំ ទស្សេតិ។ វុទ្ធានុមតន្តិ គុណវុទ្ធានំ បណ្ឌិតានំ អនុមតំ។ ឥមិនា ញាណសម្បន្នានំ គរូនំ ឱវាទំ ទស្សេតិ។ សុតញ្ចាតិ ការណនិស្សិតំ សុតំ។ ឥមិនា ឥមស្មិំ លោកេ អត្ថនិស្សិតំ ពាហុសច្ចំ ទស្សេតិ។ ធម្មានុវត្តី ចាតិ តិវិធស្ស សុចរិតធម្មស្ស អនុវត្តនំ។ ឥមិនា ទុច្ចរិតធម្មំ វជ្ជេត្វា សុចរិតធម្មស្ស អនុវត្តនភាវំ ទស្សេតិ។ អលីនតា ចាតិ ចិត្តស្ស អលីនតា អនីចតា។ ឥមិនា ចិត្តស្ស អសង្កោចតំ បណីតភាវំ ឧត្តមភាវំ ទស្សេតិ។ អត្ថស្ស ទ្វារា បមុខា ឆឡេតេតិ អត្ថោ នាម វុឌ្ឍិ, តស្ស វុឌ្ឍិសង្ខាតស្ស លោកិយលោកុត្តរស្ស អត្ថស្ស ឯតេ បមុខា ឧត្តមា ឆ ទ្វារា ឧបាយា អធិគមមុខានីតិ។
Tattha ārogyamicche paramañca lābhanti ca-kāro nipātamattaṃ. Tāta, paṭhamameva ārogyasaṅkhātaṃ paramaṃ lābhaṃ iccheyyāti imamatthaṃ dīpento evamāha. Tattha ārogyaṃ nāma sarīrassa ceva cittassa ca arogabhāvo anāturatā. Sarīre hi rogāture neva aladdhaṃ bhogalābhaṃ uppādetuṃ sakkoti, na laddhaṃ paribhuñjituṃ, anāture pana ubhayampetaṃ sakkoti. Citte ca kilesāture neva aladdhaṃ jhānādibhedaṃ lābhaṃ uppādetuṃ sakkoti, na laddhaṃ puna samāpattivasena paribhuñjituṃ. Etasmiṃ anārogye sati aladdhopi lābho na labbhati, laddhopi niratthako hoti, asati panetasmiṃ aladdhopi lābho labbhati, laddhopi sātthako hotīti ārogyaṃ paramo lābho nāma. Taṃ sabbapaṭhamaṃ icchitabbaṃ. Idamekaṃ atthassa dvāranti ayamettha attho. Sīlañcāti ācārasīlaṃ. Iminā lokacārittaṃ dasseti. Vuddhānumatanti guṇavuddhānaṃ paṇḍitānaṃ anumataṃ. Iminā ñāṇasampannānaṃ garūnaṃ ovādaṃ dasseti. Sutañcāti kāraṇanissitaṃ sutaṃ. Iminā imasmiṃ loke atthanissitaṃ bāhusaccaṃ dasseti. Dhammānuvattī cāti tividhassa sucaritadhammassa anuvattanaṃ. Iminā duccaritadhammaṃ vajjetvā sucaritadhammassa anuvattanabhāvaṃ dasseti. Alīnatā cāti cittassa alīnatā anīcatā. Iminā cittassa asaṅkocataṃ paṇītabhāvaṃ uttamabhāvaṃ dasseti. Atthassa dvārā pamukhā chaḷeteti attho nāma vuḍḍhi, tassa vuḍḍhisaṅkhātassa lokiyalokuttarassa atthassa ete pamukhā uttamā cha dvārā upāyā adhigamamukhānīti.
ឯវំ ពោធិសត្តោ បុត្តស្ស អត្ថស្ស ទ្វារបញ្ហំ កថេសិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ តេសុ ឆសុ ធម្មេសុ វត្តិ។ ពោធិសត្តោបិ ទានាទីនិ បុញ្ញានិ កត្វា យថាកម្មំ គតោ។
Evaṃ bodhisatto puttassa atthassa dvārapañhaṃ kathesi. So tato paṭṭhāya tesu chasu dhammesu vatti. Bodhisattopi dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា បុត្តោវ បច្ចុប្បន្នបុត្តោ, មហាសេដ្ឋិ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā puttova paccuppannaputto, mahāseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
អត្ថស្សទ្វារជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Atthassadvārajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៨៤. អត្ថស្សទ្វារជាតកំ • 84. Atthassadvārajātakaṃ
