Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
అత్థవసపకరణవణ్ణనా
Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
౩౩౪. దస అత్థవసే పటిచ్చాతి ఏత్థ తస్స తస్స సిక్ఖాపదస్స పఞ్ఞాపనే గుణవిసేసదీపనతో, అపఞ్ఞాపనే ఆదీనవదస్సనతో చ సఙ్ఘసుట్ఠుతా హోతి. తత్థ యథాసమ్భవం లోకవజ్జస్స అపణ్ణత్తిసమ్భవస్స పఞ్ఞాపనే పయోగవిసుద్ధి గుణో. పణ్ణత్తిసమ్భవస్స పన సేఖియస్స లోకవజ్జస్స పఞ్ఞాపనే పటిపత్తివిసుద్ధి గుణో, పణ్ణత్తివజ్జస్స ఆసయవిసుద్ధి గుణో అప్పిచ్ఛాదిగుణావహనతో, తేనేవాహ ‘‘సుభరతాయ సుపోసతాయ అప్పిచ్ఛతాయ అప్పిచ్ఛస్స వణ్ణం భాసిత్వా’’తి. సమణాచారవిసుద్ధి చస్స గుణోతి వేదితబ్బం. అథ వా లోకవజ్జస్స పఞ్ఞాపనే సఙ్ఘసుట్ఠుతా హోతి పాకటాదీనవతో, పణ్ణత్తివజ్జస్స పఞ్ఞాపనే సఙ్ఘఫాసుతా హోతి పాకటానిసంసత్తా. తథా పఠమేన దుమ్మఙ్కూనం నిగ్గహో, దుతియేన పేసలానం ఫాసువిహారో, పఠమేన సమ్పరాయికానం ఆసవానం పటిఘాతో, దుతియేన దిట్ఠధమ్మికానం, తథా పఠమేన అప్పసన్నానం పసాదో, దుతియేన పసన్నానం భియ్యోభావో, తథా పఠమేన సద్ధమ్మట్ఠితి, దుతియేన వినయానుగ్గహో హోతీతి వేదితబ్బో. పరివారనయేన వా పఠమేన పాపిచ్ఛానం భిక్ఖూనం పక్ఖుపచ్ఛేదో, దుతియేన గిహీనం అనుకమ్పా హోతి. వుత్తఞ్హేతం ‘‘ద్వే అత్థవసే పటిచ్చ తథాగతేన సావకానం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞత్తం గిహీనం అనుకమ్పాయ పాపిచ్ఛానం పక్ఖుపచ్ఛేదాయా’’తి (పరి॰ ౪౯౮). తథా దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికానం వేరానం వజ్జానం అకుసలానం వసేనపి యోజనా కాతబ్బా. వుత్తఞ్హేతం ‘‘ద్వే అత్థవసే…పే॰… పఞ్ఞత్తం దిట్ఠధమ్మికానం వేరానం సమ్పరాయికానం వేరానం పటిఘాతాయా’’తిఆది (పరి॰ ౪౯౮). అపిచేత్థ సబ్బమ్పి అకతవిఞ్ఞత్తిపటిసంయుత్తం, గిహీనం పీళాపటిసంయుత్తం, తేసం పసాదభోగక్ఖయరక్ఖాపటిసంయుత్తఞ్చ గిహీనం అనుకమ్పాయ పఞ్ఞత్తం నామ, కులదూసకగణభోజనాని పాపిచ్ఛానం పక్ఖుపచ్ఛేదాయ పఞ్ఞత్తం. సబ్బం లోకవజ్జం దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికవేరాదిపటిఘాతాయ , మాతుగామేన సంవిధానం దిట్ఠధమ్మికవేరాదిసంవరాయ పఞ్ఞత్తన్తి వేదితబ్బం. అపిచేత్థ ఆదితో పట్ఠాయ దసఅత్థవసపకరణమేవ నిస్సాయ వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో.
334.Dasa atthavase paṭiccāti ettha tassa tassa sikkhāpadassa paññāpane guṇavisesadīpanato, apaññāpane ādīnavadassanato ca saṅghasuṭṭhutā hoti. Tattha yathāsambhavaṃ lokavajjassa apaṇṇattisambhavassa paññāpane payogavisuddhi guṇo. Paṇṇattisambhavassa pana sekhiyassa lokavajjassa paññāpane paṭipattivisuddhi guṇo, paṇṇattivajjassa āsayavisuddhi guṇo appicchādiguṇāvahanato, tenevāha ‘‘subharatāya suposatāya appicchatāya appicchassa vaṇṇaṃ bhāsitvā’’ti. Samaṇācāravisuddhi cassa guṇoti veditabbaṃ. Atha vā lokavajjassa paññāpane saṅghasuṭṭhutā hoti pākaṭādīnavato, paṇṇattivajjassa paññāpane saṅghaphāsutā hoti pākaṭānisaṃsattā. Tathā paṭhamena dummaṅkūnaṃ niggaho, dutiyena pesalānaṃ phāsuvihāro, paṭhamena samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighāto, dutiyena diṭṭhadhammikānaṃ, tathā paṭhamena appasannānaṃ pasādo, dutiyena pasannānaṃ bhiyyobhāvo, tathā paṭhamena saddhammaṭṭhiti, dutiyena vinayānuggaho hotīti veditabbo. Parivāranayena vā paṭhamena pāpicchānaṃ bhikkhūnaṃ pakkhupacchedo, dutiyena gihīnaṃ anukampā hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase paṭicca tathāgatena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ gihīnaṃ anukampāya pāpicchānaṃ pakkhupacchedāyā’’ti (pari. 498). Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ verānaṃ vajjānaṃ akusalānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase…pe… paññattaṃ diṭṭhadhammikānaṃ verānaṃ samparāyikānaṃ verānaṃ paṭighātāyā’’tiādi (pari. 498). Apicettha sabbampi akataviññattipaṭisaṃyuttaṃ, gihīnaṃ pīḷāpaṭisaṃyuttaṃ, tesaṃ pasādabhogakkhayarakkhāpaṭisaṃyuttañca gihīnaṃ anukampāya paññattaṃ nāma, kuladūsakagaṇabhojanāni pāpicchānaṃ pakkhupacchedāya paññattaṃ. Sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaverādipaṭighātāya , mātugāmena saṃvidhānaṃ diṭṭhadhammikaverādisaṃvarāya paññattanti veditabbaṃ. Apicettha ādito paṭṭhāya dasaatthavasapakaraṇameva nissāya vinicchayo veditabbo.
వత్థువీతిక్కమేన యం, ఏకన్తాకుసలం భవే;
Vatthuvītikkamena yaṃ, ekantākusalaṃ bhave;
తం సఙ్ఘసుట్ఠుభావాయ, పఞ్ఞత్తం లోకవజ్జతో.
Taṃ saṅghasuṭṭhubhāvāya, paññattaṃ lokavajjato.
పారాజికాదిం,
Pārājikādiṃ,
పఞ్ఞత్తిజాననేనేవ, యత్థాపత్తి న అఞ్ఞథా;
Paññattijānaneneva, yatthāpatti na aññathā;
తం ధమ్మట్ఠితియా వాపి, పసాదుప్పాదబుద్ధియా.
Taṃ dhammaṭṭhitiyā vāpi, pasāduppādabuddhiyā.
ధమ్మదేసనాపటిసంయుత్తం ఇతరఞ్చ సేఖియం, ఇదం పణ్ణత్తిసమ్భవం లోకవజ్జం నామ. వత్థునో, పఞ్ఞత్తియా వా వీతిక్కమచేతనాయాభావేపి పటిక్ఖిత్తస్స కరణే, కత్తబ్బస్స అకరణే వా సతి యత్థ ఆపత్తి పహోతి, తం సబ్బం ఠపేత్వా సురాపానం పణ్ణత్తివజ్జన్తి వేదితబ్బం. తత్థ ఉక్కోటనకే పాచిత్తియం, ‘‘యో పన భిక్ఖు ధమ్మికానం కమ్మానం ఛన్దం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జేయ్య, పాచిత్తియం (పాచి॰ ౪౭౫), యో పన భిక్ఖు సఙ్ఘే వినిచ్ఛయకథాయ వత్తమానాయ ఛన్దం అదత్వా ఉట్ఠాయాసనా పక్కమేయ్య, పాచిత్తియం (పాచి॰ ౪౮౦), యో పన భిక్ఖు సమగ్గేన సఙ్ఘేన చీవరం దత్వా పచ్ఛా ఖీయనధమ్మం ఆపజ్జేయ్య…పే॰… పాచిత్తియ’’న్తి (పాచి॰ ౪౮౫) ఏవమాది సఙ్ఘఫాసుతాయ పఞ్ఞత్తం. ‘‘అఞ్ఞవాదకే విహేసకే పాచిత్తియం (పాచి॰ ౧౦౧), పారాజికాదీహి అనుద్ధంసనే సఙ్ఘాదిసేసాది చ దుమ్మఙ్కూనం నిగ్గహాయ, అనుపఖజ్జనిక్కడ్ఢనఉపస్సూతిసిక్ఖాపదాది పేసలానం ఫాసువిహారాయ, సబ్బం లోకవజ్జం దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికానం ఆసవానం పటిఘాతాయ, సబ్బం పణ్ణత్తివజ్జం దిట్ఠధమ్మికానమేవ సంవరాయ. సబ్బం గిహిపటిసంయుత్తం అప్పసన్నానం వా పసాదాయ పసన్నానం వా భియ్యోభావాయ చ. విసేసేన అరిట్ఠసమణుద్దేససిక్ఖాపదం, సామఞ్ఞేన పచ్చయేసు మరియాదపటిసంయుత్తఞ్చ సద్ధమ్మట్ఠితియా, ‘‘అప్పిచ్ఛస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో మహిచ్ఛస్సా’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౫౮; అ॰ ని॰ ౮.౩౦) ఆదిసుత్తమేత్థ సాధకం. ‘‘సిక్ఖాపదవివణ్ణకే (పాచి॰ ౪౩౯) మోహనకే పాచిత్తియ’’న్తిఆది (పాచి॰ ౪౪౪) వినయానుగ్గహాయ పఞ్ఞత్తన్తి వేదితబ్బం. ‘‘భూతగామపాతబ్యతాయ పాచిత్తియ’’న్తి (పాచి॰ ౯౦) ఇదం కిమత్థన్తి చే? అప్పసన్నానం పసాదాయ, పసన్నానం భియ్యోభావాయ చ. కథం?
Dhammadesanāpaṭisaṃyuttaṃ itarañca sekhiyaṃ, idaṃ paṇṇattisambhavaṃ lokavajjaṃ nāma. Vatthuno, paññattiyā vā vītikkamacetanāyābhāvepi paṭikkhittassa karaṇe, kattabbassa akaraṇe vā sati yattha āpatti pahoti, taṃ sabbaṃ ṭhapetvā surāpānaṃ paṇṇattivajjanti veditabbaṃ. Tattha ukkoṭanake pācittiyaṃ, ‘‘yo pana bhikkhu dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya, pācittiyaṃ (pāci. 475), yo pana bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyya, pācittiyaṃ (pāci. 480), yo pana bhikkhu samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya…pe… pācittiya’’nti (pāci. 485) evamādi saṅghaphāsutāya paññattaṃ. ‘‘Aññavādake vihesake pācittiyaṃ (pāci. 101), pārājikādīhi anuddhaṃsane saṅghādisesādi ca dummaṅkūnaṃ niggahāya, anupakhajjanikkaḍḍhanaupassūtisikkhāpadādi pesalānaṃ phāsuvihārāya, sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, sabbaṃ paṇṇattivajjaṃ diṭṭhadhammikānameva saṃvarāya. Sabbaṃ gihipaṭisaṃyuttaṃ appasannānaṃ vā pasādāya pasannānaṃ vā bhiyyobhāvāya ca. Visesena ariṭṭhasamaṇuddesasikkhāpadaṃ, sāmaññena paccayesu mariyādapaṭisaṃyuttañca saddhammaṭṭhitiyā, ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) ādisuttamettha sādhakaṃ. ‘‘Sikkhāpadavivaṇṇake (pāci. 439) mohanake pācittiya’’ntiādi (pāci. 444) vinayānuggahāya paññattanti veditabbaṃ. ‘‘Bhūtagāmapātabyatāya pācittiya’’nti (pāci. 90) idaṃ kimatthanti ce? Appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya ca. Kathaṃ?
‘‘భూతగామో సజీవోతి, అవిపల్లత్తదిట్ఠినో;
‘‘Bhūtagāmo sajīvoti, avipallattadiṭṭhino;
తస్స కోపనసఞ్ఞాయ, పసాదో బుద్ధసావకే.
Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake.
‘‘నిజ్జీవసఞ్ఞితంపేతం, అకోపేన్తో కథం ముని;
‘‘Nijjīvasaññitaṃpetaṃ, akopento kathaṃ muni;
జీవం కోపేయ్య నిద్దోసో, మచ్ఛమంసానుజాననే.
Jīvaṃ kopeyya niddoso, macchamaṃsānujānane.
ఏవమ్పి –
Evampi –
‘‘తస్స కోపనసఞ్ఞాయ, పసాదో బుద్ధసావకే;
‘‘Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake;
యతో తిత్థకరావిమే, విరతా భూతగామతో;
Yato titthakarāvime, viratā bhūtagāmato;
లోకస్స చిత్తరక్ఖత్థం, తతోపి విరతో మునీ’’తి. –
Lokassa cittarakkhatthaṃ, tatopi virato munī’’ti. –
పసన్నానం భియ్యోభావో హోతి.
Pasannānaṃ bhiyyobhāvo hoti.
వివిత్తసేనాసనభోగతణ్హావసేననిజ్జీవమితారక్ఖం;
Vivittasenāsanabhogataṇhāvasenanijjīvamitārakkhaṃ;
బుద్ధోభినిన్నఞ్చ వివజ్జయన్తో;
Buddhobhininnañca vivajjayanto;
సిక్ఖాపదం తత్థ చ పఞ్ఞపేసి.
Sikkhāpadaṃ tattha ca paññapesi.
నిజ్జీవస్సాపి మంసస్స, ఖాదనకం యతిం పతి;
Nijjīvassāpi maṃsassa, khādanakaṃ yatiṃ pati;
నిన్దమానం జనం దిస్వా, భూతగామం పరిచ్చజి.
Nindamānaṃ janaṃ disvā, bhūtagāmaṃ pariccaji.
తికోటిపరిసుద్ధత్తా, మచ్ఛమంసానుజాననే;
Tikoṭiparisuddhattā, macchamaṃsānujānane;
పటిచ్చ మంసానుజాననం, కమ్మే దిట్ఠిప్పసఙ్గభయా.
Paṭicca maṃsānujānanaṃ, kamme diṭṭhippasaṅgabhayā.
అపరిక్ఖకస్స లోకస్స, పరానుద్దయతాయ చ;
Aparikkhakassa lokassa, parānuddayatāya ca;
భూతగామపాతబ్యతాయ, పాణాతిపాతప్పసఙ్గభయా.
Bhūtagāmapātabyatāya, pāṇātipātappasaṅgabhayā.
తత్థ పరియాయవచనం అనుజాని భగవా, ఉద్దిస్స కతం పటిక్ఖిపి పరస్స వా పాపప్పసఙ్గభయేన. ఇధ పన భూతగామపాతబ్యతాయ పాపాభావఞాపనత్థం అత్తుద్దేసికం విహారం, కుటిఞ్చ అనుజానీతి వేదితబ్బం. పకిరియన్తి ఏత్థ తే తే పయోజనవిసేససఙ్ఖాతా అత్థవసాతి అత్థవసపకరణన్తి.
Tattha pariyāyavacanaṃ anujāni bhagavā, uddissa kataṃ paṭikkhipi parassa vā pāpappasaṅgabhayena. Idha pana bhūtagāmapātabyatāya pāpābhāvañāpanatthaṃ attuddesikaṃ vihāraṃ, kuṭiñca anujānīti veditabbaṃ. Pakiriyanti ettha te te payojanavisesasaṅkhātā atthavasāti atthavasapakaraṇanti.
మహావగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / పరివారపాళి • Parivārapāḷi / అత్థవసపకరణం • Atthavasapakaraṇaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / పరివార-అట్ఠకథా • Parivāra-aṭṭhakathā / అత్థవసపకరణావణ్ణనా • Atthavasapakaraṇāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / అత్థవసపకరణవణ్ణనా • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / అత్థవసపకరణవణ్ణనా • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā