| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā |
อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา
Uposathādipucchāvissajjanā
๓๓๒. ‘‘อุโปสถกมฺมสฺส โก อาที’’ติอาทีนํ ปุจฺฉานํ วิสฺสชฺชเน สามคฺคี อาทีติ ‘‘อุโปสถํ กริสฺสามา’’ติ สีมํ โสเธตฺวา ฉนฺทปาริสุทฺธิํ อาหริตฺวา สนฺนิปติตานํ กายสามคฺคี อาทิฯ กิริยา มเชฺฌติ ปุพฺพกิจฺจํ กตฺวา ปาติโมกฺขโอสารณกิริยา มเชฺฌฯ นิฎฺฐานํ ปริโยสานนฺติ ‘‘ตตฺถ สเพฺพเหว สมเคฺคหิ สโมฺมทมาเนหิ อวิวทมาเนหิ สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ อิทํ ปาติโมกฺขนิฎฺฐานํ ปริโยสานํฯ ปวารณากมฺมสฺส สามคฺคี อาทีติ ‘‘ปวารณํ กริสฺสามา’’ติ สีมํ โสเธตฺวา ฉนฺทปวารณํ อาหริตฺวา สนฺนิปติตานํ กายสามคฺคี อาทิฯ กิริยา มเชฺฌติ ปวารณาญตฺติ จ ปวารณากถา จ มเชฺฌ, สงฺฆนวกสฺส ‘‘ปสฺสโนฺต ปฎิกริสฺสามี’’ติ วจนํ ปริโยสานํฯ ตชฺชนียกมฺมาทีสุ วตฺถุ นาม เยน วตฺถุนา กมฺมารโห โหติ, ตํ วตฺถุฯ ปุคฺคโลติ เยน ตํ วตฺถุ กตํ, โส ปุคฺคโลฯ กมฺมวาจา ปริโยสานนฺติ ‘‘กตํ สเงฺฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ, ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ เอวํ ตสฺสา ตสฺสา กมฺมวาจาย อวสานวจนํ ปริโยสานํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ
332. ‘‘Uposathakammassa ko ādī’’tiādīnaṃ pucchānaṃ vissajjane sāmaggī ādīti ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti sīmaṃ sodhetvā chandapārisuddhiṃ āharitvā sannipatitānaṃ kāyasāmaggī ādi. Kiriyā majjheti pubbakiccaṃ katvā pātimokkhaosāraṇakiriyā majjhe. Niṭṭhānaṃ pariyosānanti ‘‘tattha sabbeheva samaggehi sammodamānehi avivadamānehi sikkhitabba’’nti idaṃ pātimokkhaniṭṭhānaṃ pariyosānaṃ. Pavāraṇākammassa sāmaggī ādīti ‘‘pavāraṇaṃ karissāmā’’ti sīmaṃ sodhetvā chandapavāraṇaṃ āharitvā sannipatitānaṃ kāyasāmaggī ādi. Kiriyā majjheti pavāraṇāñatti ca pavāraṇākathā ca majjhe, saṅghanavakassa ‘‘passanto paṭikarissāmī’’ti vacanaṃ pariyosānaṃ. Tajjanīyakammādīsu vatthu nāma yena vatthunā kammāraho hoti, taṃ vatthu. Puggaloti yena taṃ vatthu kataṃ, so puggalo. Kammavācā pariyosānanti ‘‘kataṃ saṅghena itthannāmassa bhikkhuno tajjanīyakammaṃ, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti evaṃ tassā tassā kammavācāya avasānavacanaṃ pariyosānaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti
อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Uposathādipucchāvissajjanāvaṇṇanā niṭṭhitā.
อตฺถวสปกรณาวณฺณนา
Atthavasapakaraṇāvaṇṇanā
๓๓๔. อตฺถวสปกรเณ – ทส อตฺถวเสติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ ปฐมปาราชิกวณฺณนายเมว วุตฺตํฯ ยํ สงฺฆสุฎฺฐุ ตํ สงฺฆผาสูติอาทีสุ อุปริมํ อุปริมํ ปทํ เหฎฺฐิมสฺส เหฎฺฐิมสฺส ปทสฺส อโตฺถฯ
334. Atthavasapakaraṇe – dasa atthavasetiādīsu yaṃ vattabbaṃ taṃ paṭhamapārājikavaṇṇanāyameva vuttaṃ. Yaṃ saṅghasuṭṭhu taṃ saṅghaphāsūtiādīsu uparimaṃ uparimaṃ padaṃ heṭṭhimassa heṭṭhimassa padassa attho.
อตฺถสตํ ธมฺมสตนฺติอาทิมฺหิ ปน ยเทตํ ทสสุ ปเทสุ เอเกกํ มูลํ กตฺวา ทสกฺขตฺตุํ โยชนาย ปทสตํ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปทสฺส วเสน อตฺถสตํ ปุริมสฺส ปุริมสฺส วเสน ธมฺมสตํ เวทิตพฺพํฯ อถ วา เย ทส อตฺถวเส ปฎิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, เย ปุเพฺพ ปฐมปาราชิกวณฺณนายํ ‘‘ตตฺถ สงฺฆสุฎฺฐุตา นาม สงฺฆสฺส สุฎฺฐุภาโว ‘สุฎฺฐุ เทวา’ติ อาคตฎฺฐาเน วิย ‘สุฎฺฐุ ภเนฺต’ติ วจนสมฺปฎิจฺฉนภาโว, โย จ ตถาคตสฺส วจนํ สมฺปฎิจฺฉติ, ตสฺส ตํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย โหติ, ตสฺมา สงฺฆสฺส ‘สุฎฺฐุ ภเนฺต’ติ มม วจนสมฺปฎิจฺฉนตฺถํ ปญฺญเปสฺสามิ อสมฺปฎิจฺฉเน อาทีนวํ สมฺปฎิจฺฉเน จ อานิสํสํ ทเสฺสตฺวา น พลกฺกาเรน อภิภวิตฺวาติ เอตมตฺถํ อาวิกโรโนฺต อาห – สงฺฆสุฎฺฐุตายา’’ติ เอวมาทินา นเยน วณฺณิตา, เตสํ อิธ ทสกฺขตฺตุํ อาคตตฺตา อตฺถสตํ ตทตฺถโชตกานญฺจ ปทานํ วเสน ธมฺมสตํ เวทิตพฺพํฯ อิทานิ อตฺถโชตกานํ นิรุตฺตีนํ วเสน นิรุตฺติสตํ, ธมฺมภูตานํ นิรุตฺตีนํ วเสน นิรุตฺติสตนฺติ เทฺว นิรุตฺติสตานิ, อตฺถสเต ญาณสตํ, ธมฺมสเต ญาณสตํ, ทฺวีสุ นิรุตฺติสเตสุ เทฺว ญาณสตานีติ จตฺตาริ ญาณสตานิ จ เวทิตพฺพานิฯ
Atthasataṃdhammasatantiādimhi pana yadetaṃ dasasu padesu ekekaṃ mūlaṃ katvā dasakkhattuṃ yojanāya padasataṃ vuttaṃ. Tattha pacchimassa pacchimassa padassa vasena atthasataṃ purimassa purimassa vasena dhammasataṃ veditabbaṃ. Atha vā ye dasa atthavase paṭicca tathāgatena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, ye pubbe paṭhamapārājikavaṇṇanāyaṃ ‘‘tattha saṅghasuṭṭhutā nāma saṅghassa suṭṭhubhāvo ‘suṭṭhu devā’ti āgataṭṭhāne viya ‘suṭṭhu bhante’ti vacanasampaṭicchanabhāvo, yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti, tasmā saṅghassa ‘suṭṭhu bhante’ti mama vacanasampaṭicchanatthaṃ paññapessāmi asampaṭicchane ādīnavaṃ sampaṭicchane ca ānisaṃsaṃ dassetvā na balakkārena abhibhavitvāti etamatthaṃ āvikaronto āha – saṅghasuṭṭhutāyā’’ti evamādinā nayena vaṇṇitā, tesaṃ idha dasakkhattuṃ āgatattā atthasataṃ tadatthajotakānañca padānaṃ vasena dhammasataṃ veditabbaṃ. Idāni atthajotakānaṃ niruttīnaṃ vasena niruttisataṃ, dhammabhūtānaṃ niruttīnaṃ vasena niruttisatanti dve niruttisatāni, atthasate ñāṇasataṃ, dhammasate ñāṇasataṃ, dvīsu niruttisatesu dve ñāṇasatānīti cattāri ñāṇasatāni ca veditabbāni.
‘‘อตฺถสตํ ธมฺมสตํ, เทฺว นิรุตฺติสตานิ;
‘‘Atthasataṃ dhammasataṃ, dve niruttisatāni;
จตฺตาริ ญาณสตานิ, อตฺถวเส ปกรเณ’’ติฯ
Cattāri ñāṇasatāni, atthavase pakaraṇe’’ti.
อิติ หิ ยํ วุตฺตํ, อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตนฺติฯ
Iti hi yaṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttanti.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
มหาวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi
อาทิมชฺฌนฺตปุจฺฉนํ • Ādimajjhantapucchanaṃ
อตฺถวสปกรณํ • Atthavasapakaraṇaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อตฺถวสปกรณวณฺณนา • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā
อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา • Uposathādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
อตฺถวสปกรณวณฺณนา • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา • Uposathādipucchāvissajjanāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi
อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา • Uposathādipucchāvissajjanā
อตฺถวสปกรณวณฺณนา • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
