Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā |
អត្ថវសបករណវណ្ណនា
Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
៣៣៤. ទស អត្ថវសេ បដិច្ចាតិ ឯត្ថ តស្ស តស្ស សិក្ខាបទស្ស បញ្ញាបនេ គុណវិសេសទីបនតោ, អបញ្ញាបនេ អាទីនវទស្សនតោ ច សង្ឃសុដ្ឋុតា ហោតិ។ តត្ថ យថាសម្ភវំ លោកវជ្ជស្ស អបណ្ណត្តិសម្ភវស្ស បញ្ញាបនេ បយោគវិសុទ្ធិ គុណោ។ បណ្ណត្តិសម្ភវស្ស បន សេខិយស្ស លោកវជ្ជស្ស បញ្ញាបនេ បដិបត្តិវិសុទ្ធិ គុណោ, បណ្ណត្តិវជ្ជស្ស អាសយវិសុទ្ធិ គុណោ អប្បិច្ឆាទិគុណាវហនតោ, តេនេវាហ ‘‘សុភរតាយ សុបោសតាយ អប្បិច្ឆតាយ អប្បិច្ឆស្ស វណ្ណំ ភាសិត្វា’’តិ។ សមណាចារវិសុទ្ធិ ចស្ស គុណោតិ វេទិតព្ពំ។ អថ វា លោកវជ្ជស្ស បញ្ញាបនេ សង្ឃសុដ្ឋុតា ហោតិ បាកដាទីនវតោ, បណ្ណត្តិវជ្ជស្ស បញ្ញាបនេ សង្ឃផាសុតា ហោតិ បាកដានិសំសត្តា។ តថា បឋមេន ទុម្មង្កូនំ និគ្គហោ, ទុតិយេន បេសលានំ ផាសុវិហារោ, បឋមេន សម្បរាយិកានំ អាសវានំ បដិឃាតោ, ទុតិយេន ទិដ្ឋធម្មិកានំ, តថា បឋមេន អប្បសន្នានំ បសាទោ, ទុតិយេន បសន្នានំ ភិយ្យោភាវោ, តថា បឋមេន សទ្ធម្មដ្ឋិតិ, ទុតិយេន វិនយានុគ្គហោ ហោតីតិ វេទិតព្ពោ។ បរិវារនយេន វា បឋមេន បាបិច្ឆានំ ភិក្ខូនំ បក្ខុបច្ឆេទោ, ទុតិយេន គិហីនំ អនុកម្បា ហោតិ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘ទ្វេ អត្ថវសេ បដិច្ច តថាគតេន សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ គិហីនំ អនុកម្បាយ បាបិច្ឆានំ បក្ខុបច្ឆេទាយា’’តិ (បរិ. ៤៩៨)។ តថា ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកានំ វេរានំ វជ្ជានំ អកុសលានំ វសេនបិ យោជនា កាតព្ពា។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘ទ្វេ អត្ថវសេ…បេ.… បញ្ញត្តំ ទិដ្ឋធម្មិកានំ វេរានំ សម្បរាយិកានំ វេរានំ បដិឃាតាយា’’តិអាទិ (បរិ. ៤៩៨)។ អបិចេត្ថ សព្ពម្បិ អកតវិញ្ញត្តិបដិសំយុត្តំ, គិហីនំ បីឡាបដិសំយុត្តំ, តេសំ បសាទភោគក្ខយរក្ខាបដិសំយុត្តញ្ច គិហីនំ អនុកម្បាយ បញ្ញត្តំ នាម, កុលទូសកគណភោជនានិ បាបិច្ឆានំ បក្ខុបច្ឆេទាយ បញ្ញត្តំ។ សព្ពំ លោកវជ្ជំ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកវេរាទិបដិឃាតាយ , មាតុគាមេន សំវិធានំ ទិដ្ឋធម្មិកវេរាទិសំវរាយ បញ្ញត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ អបិចេត្ថ អាទិតោ បដ្ឋាយ ទសអត្ថវសបករណមេវ និស្សាយ វិនិច្ឆយោ វេទិតព្ពោ។
334.Dasa atthavase paṭiccāti ettha tassa tassa sikkhāpadassa paññāpane guṇavisesadīpanato, apaññāpane ādīnavadassanato ca saṅghasuṭṭhutā hoti. Tattha yathāsambhavaṃ lokavajjassa apaṇṇattisambhavassa paññāpane payogavisuddhi guṇo. Paṇṇattisambhavassa pana sekhiyassa lokavajjassa paññāpane paṭipattivisuddhi guṇo, paṇṇattivajjassa āsayavisuddhi guṇo appicchādiguṇāvahanato, tenevāha ‘‘subharatāya suposatāya appicchatāya appicchassa vaṇṇaṃ bhāsitvā’’ti. Samaṇācāravisuddhi cassa guṇoti veditabbaṃ. Atha vā lokavajjassa paññāpane saṅghasuṭṭhutā hoti pākaṭādīnavato, paṇṇattivajjassa paññāpane saṅghaphāsutā hoti pākaṭānisaṃsattā. Tathā paṭhamena dummaṅkūnaṃ niggaho, dutiyena pesalānaṃ phāsuvihāro, paṭhamena samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighāto, dutiyena diṭṭhadhammikānaṃ, tathā paṭhamena appasannānaṃ pasādo, dutiyena pasannānaṃ bhiyyobhāvo, tathā paṭhamena saddhammaṭṭhiti, dutiyena vinayānuggaho hotīti veditabbo. Parivāranayena vā paṭhamena pāpicchānaṃ bhikkhūnaṃ pakkhupacchedo, dutiyena gihīnaṃ anukampā hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase paṭicca tathāgatena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ gihīnaṃ anukampāya pāpicchānaṃ pakkhupacchedāyā’’ti (pari. 498). Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ verānaṃ vajjānaṃ akusalānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase…pe… paññattaṃ diṭṭhadhammikānaṃ verānaṃ samparāyikānaṃ verānaṃ paṭighātāyā’’tiādi (pari. 498). Apicettha sabbampi akataviññattipaṭisaṃyuttaṃ, gihīnaṃ pīḷāpaṭisaṃyuttaṃ, tesaṃ pasādabhogakkhayarakkhāpaṭisaṃyuttañca gihīnaṃ anukampāya paññattaṃ nāma, kuladūsakagaṇabhojanāni pāpicchānaṃ pakkhupacchedāya paññattaṃ. Sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaverādipaṭighātāya , mātugāmena saṃvidhānaṃ diṭṭhadhammikaverādisaṃvarāya paññattanti veditabbaṃ. Apicettha ādito paṭṭhāya dasaatthavasapakaraṇameva nissāya vinicchayo veditabbo.
វត្ថុវីតិក្កមេន យំ, ឯកន្តាកុសលំ ភវេ;
Vatthuvītikkamena yaṃ, ekantākusalaṃ bhave;
តំ សង្ឃសុដ្ឋុភាវាយ, បញ្ញត្តំ លោកវជ្ជតោ។
Taṃ saṅghasuṭṭhubhāvāya, paññattaṃ lokavajjato.
បារាជិកាទិំ,
Pārājikādiṃ,
បញ្ញត្តិជាននេនេវ, យត្ថាបត្តិ ន អញ្ញថា;
Paññattijānaneneva, yatthāpatti na aññathā;
តំ ធម្មដ្ឋិតិយា វាបិ, បសាទុប្បាទពុទ្ធិយា។
Taṃ dhammaṭṭhitiyā vāpi, pasāduppādabuddhiyā.
ធម្មទេសនាបដិសំយុត្តំ ឥតរញ្ច សេខិយំ, ឥទំ បណ្ណត្តិសម្ភវំ លោកវជ្ជំ នាម។ វត្ថុនោ, បញ្ញត្តិយា វា វីតិក្កមចេតនាយាភាវេបិ បដិក្ខិត្តស្ស ករណេ, កត្តព្ពស្ស អករណេ វា សតិ យត្ថ អាបត្តិ បហោតិ, តំ សព្ពំ ឋបេត្វា សុរាបានំ បណ្ណត្តិវជ្ជន្តិ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ ឧក្កោដនកេ បាចិត្តិយំ, ‘‘យោ បន ភិក្ខុ ធម្មិកានំ កម្មានំ ឆន្ទំ ទត្វា បច្ឆា ខីយនធម្មំ អាបជ្ជេយ្យ, បាចិត្តិយំ (បាចិ. ៤៧៥), យោ បន ភិក្ខុ សង្ឃេ វិនិច្ឆយកថាយ វត្តមានាយ ឆន្ទំ អទត្វា ឧដ្ឋាយាសនា បក្កមេយ្យ, បាចិត្តិយំ (បាចិ. ៤៨០), យោ បន ភិក្ខុ សមគ្គេន សង្ឃេន ចីវរំ ទត្វា បច្ឆា ខីយនធម្មំ អាបជ្ជេយ្យ…បេ.… បាចិត្តិយ’’ន្តិ (បាចិ. ៤៨៥) ឯវមាទិ សង្ឃផាសុតាយ បញ្ញត្តំ។ ‘‘អញ្ញវាទកេ វិហេសកេ បាចិត្តិយំ (បាចិ. ១០១), បារាជិកាទីហិ អនុទ្ធំសនេ សង្ឃាទិសេសាទិ ច ទុម្មង្កូនំ និគ្គហាយ, អនុបខជ្ជនិក្កឌ្ឍនឧបស្សូតិសិក្ខាបទាទិ បេសលានំ ផាសុវិហារាយ, សព្ពំ លោកវជ្ជំ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកានំ អាសវានំ បដិឃាតាយ, សព្ពំ បណ្ណត្តិវជ្ជំ ទិដ្ឋធម្មិកានមេវ សំវរាយ។ សព្ពំ គិហិបដិសំយុត្តំ អប្បសន្នានំ វា បសាទាយ បសន្នានំ វា ភិយ្យោភាវាយ ច។ វិសេសេន អរិដ្ឋសមណុទ្ទេសសិក្ខាបទំ, សាមញ្ញេន បច្ចយេសុ មរិយាទបដិសំយុត្តញ្ច សទ្ធម្មដ្ឋិតិយា, ‘‘អប្បិច្ឆស្សាយំ ធម្មោ, នាយំ ធម្មោ មហិច្ឆស្សា’’តិ (ទី. និ. ៣.៣៥៨; អ. និ. ៨.៣០) អាទិសុត្តមេត្ថ សាធកំ។ ‘‘សិក្ខាបទវិវណ្ណកេ (បាចិ. ៤៣៩) មោហនកេ បាចិត្តិយ’’ន្តិអាទិ (បាចិ. ៤៤៤) វិនយានុគ្គហាយ បញ្ញត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ ‘‘ភូតគាមបាតព្យតាយ បាចិត្តិយ’’ន្តិ (បាចិ. ៩០) ឥទំ កិមត្ថន្តិ ចេ? អប្បសន្នានំ បសាទាយ, បសន្នានំ ភិយ្យោភាវាយ ច។ កថំ?
Dhammadesanāpaṭisaṃyuttaṃ itarañca sekhiyaṃ, idaṃ paṇṇattisambhavaṃ lokavajjaṃ nāma. Vatthuno, paññattiyā vā vītikkamacetanāyābhāvepi paṭikkhittassa karaṇe, kattabbassa akaraṇe vā sati yattha āpatti pahoti, taṃ sabbaṃ ṭhapetvā surāpānaṃ paṇṇattivajjanti veditabbaṃ. Tattha ukkoṭanake pācittiyaṃ, ‘‘yo pana bhikkhu dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya, pācittiyaṃ (pāci. 475), yo pana bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyya, pācittiyaṃ (pāci. 480), yo pana bhikkhu samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya…pe… pācittiya’’nti (pāci. 485) evamādi saṅghaphāsutāya paññattaṃ. ‘‘Aññavādake vihesake pācittiyaṃ (pāci. 101), pārājikādīhi anuddhaṃsane saṅghādisesādi ca dummaṅkūnaṃ niggahāya, anupakhajjanikkaḍḍhanaupassūtisikkhāpadādi pesalānaṃ phāsuvihārāya, sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, sabbaṃ paṇṇattivajjaṃ diṭṭhadhammikānameva saṃvarāya. Sabbaṃ gihipaṭisaṃyuttaṃ appasannānaṃ vā pasādāya pasannānaṃ vā bhiyyobhāvāya ca. Visesena ariṭṭhasamaṇuddesasikkhāpadaṃ, sāmaññena paccayesu mariyādapaṭisaṃyuttañca saddhammaṭṭhitiyā, ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) ādisuttamettha sādhakaṃ. ‘‘Sikkhāpadavivaṇṇake (pāci. 439) mohanake pācittiya’’ntiādi (pāci. 444) vinayānuggahāya paññattanti veditabbaṃ. ‘‘Bhūtagāmapātabyatāya pācittiya’’nti (pāci. 90) idaṃ kimatthanti ce? Appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya ca. Kathaṃ?
‘‘ភូតគាមោ សជីវោតិ, អវិបល្លត្តទិដ្ឋិនោ;
‘‘Bhūtagāmo sajīvoti, avipallattadiṭṭhino;
តស្ស កោបនសញ្ញាយ, បសាទោ ពុទ្ធសាវកេ។
Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake.
‘‘និជ្ជីវសញ្ញិតំបេតំ, អកោបេន្តោ កថំ មុនិ;
‘‘Nijjīvasaññitaṃpetaṃ, akopento kathaṃ muni;
ជីវំ កោបេយ្យ និទ្ទោសោ, មច្ឆមំសានុជាននេ។
Jīvaṃ kopeyya niddoso, macchamaṃsānujānane.
ឯវម្បិ –
Evampi –
‘‘តស្ស កោបនសញ្ញាយ, បសាទោ ពុទ្ធសាវកេ;
‘‘Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake;
យតោ តិត្ថករាវិមេ, វិរតា ភូតគាមតោ;
Yato titthakarāvime, viratā bhūtagāmato;
លោកស្ស ចិត្តរក្ខត្ថំ, តតោបិ វិរតោ មុនី’’តិ។ –
Lokassa cittarakkhatthaṃ, tatopi virato munī’’ti. –
បសន្នានំ ភិយ្យោភាវោ ហោតិ។
Pasannānaṃ bhiyyobhāvo hoti.
វិវិត្តសេនាសនភោគតណ្ហាវសេននិជ្ជីវមិតារក្ខំ;
Vivittasenāsanabhogataṇhāvasenanijjīvamitārakkhaṃ;
ពុទ្ធោភិនិន្នញ្ច វិវជ្ជយន្តោ;
Buddhobhininnañca vivajjayanto;
សិក្ខាបទំ តត្ថ ច បញ្ញបេសិ។
Sikkhāpadaṃ tattha ca paññapesi.
និជ្ជីវស្សាបិ មំសស្ស, ខាទនកំ យតិំ បតិ;
Nijjīvassāpi maṃsassa, khādanakaṃ yatiṃ pati;
និន្ទមានំ ជនំ ទិស្វា, ភូតគាមំ បរិច្ចជិ។
Nindamānaṃ janaṃ disvā, bhūtagāmaṃ pariccaji.
តិកោដិបរិសុទ្ធត្តា, មច្ឆមំសានុជាននេ;
Tikoṭiparisuddhattā, macchamaṃsānujānane;
បដិច្ច មំសានុជាននំ, កម្មេ ទិដ្ឋិប្បសង្គភយា។
Paṭicca maṃsānujānanaṃ, kamme diṭṭhippasaṅgabhayā.
អបរិក្ខកស្ស លោកស្ស, បរានុទ្ទយតាយ ច;
Aparikkhakassa lokassa, parānuddayatāya ca;
ភូតគាមបាតព្យតាយ, បាណាតិបាតប្បសង្គភយា។
Bhūtagāmapātabyatāya, pāṇātipātappasaṅgabhayā.
តត្ថ បរិយាយវចនំ អនុជានិ ភគវា, ឧទ្ទិស្ស កតំ បដិក្ខិបិ បរស្ស វា បាបប្បសង្គភយេន។ ឥធ បន ភូតគាមបាតព្យតាយ បាបាភាវញាបនត្ថំ អត្តុទ្ទេសិកំ វិហារំ, កុដិញ្ច អនុជានីតិ វេទិតព្ពំ។ បកិរិយន្តិ ឯត្ថ តេ តេ បយោជនវិសេសសង្ខាតា អត្ថវសាតិ អត្ថវសបករណន្តិ។
Tattha pariyāyavacanaṃ anujāni bhagavā, uddissa kataṃ paṭikkhipi parassa vā pāpappasaṅgabhayena. Idha pana bhūtagāmapātabyatāya pāpābhāvañāpanatthaṃ attuddesikaṃ vihāraṃ, kuṭiñca anujānīti veditabbaṃ. Pakiriyanti ettha te te payojanavisesasaṅkhātā atthavasāti atthavasapakaraṇanti.
មហាវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / បរិវារបាឡិ • Parivārapāḷi / អត្ថវសបករណំ • Atthavasapakaraṇaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / បរិវារ-អដ្ឋកថា • Parivāra-aṭṭhakathā / អត្ថវសបករណាវណ្ណនា • Atthavasapakaraṇāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / អត្ថវសបករណវណ្ណនា • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / អត្ថវសបករណវណ្ណនា • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā