Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
အတ္ထဝသပကရဏဝဏ္ဏနာ
Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
၃၃၄. ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထ တသ္သ တသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ ပညာပနေ ဂုဏဝိသေသဒီပနတော, အပညာပနေ အာဒီနဝဒသ္သနတော စ သင္ဃသုဋ္ဌုတာ ဟောတိ။ တတ္ထ ယထာသမ္ဘဝံ လောကဝဇ္ဇသ္သ အပဏ္ဏတ္တိသမ္ဘဝသ္သ ပညာပနေ ပယောဂဝိသုဒ္ဓိ ဂုဏော။ ပဏ္ဏတ္တိသမ္ဘဝသ္သ ပန သေခိယသ္သ လောကဝဇ္ဇသ္သ ပညာပနေ ပဋိပတ္တိဝိသုဒ္ဓိ ဂုဏော, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသ္သ အာသယဝိသုဒ္ဓိ ဂုဏော အပ္ပိစ္ဆာဒိဂုဏာဝဟနတော, တေနေဝာဟ ‘‘သုဘရတာယ သုပောသတာယ အပ္ပိစ္ဆတာယ အပ္ပိစ္ဆသ္သ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတ္ဝာ’’တိ။ သမဏာစာရဝိသုဒ္ဓိ စသ္သ ဂုဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝာ လောကဝဇ္ဇသ္သ ပညာပနေ သင္ဃသုဋ္ဌုတာ ဟောတိ ပာကဋာဒီနဝတော, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသ္သ ပညာပနေ သင္ဃဖာသုတာ ဟောတိ ပာကဋာနိသံသတ္တာ။ တထာ ပဌမေန ဒုမ္မင္ကူနံ နိဂ္ဂဟော, ဒုတိယေန ပေသလာနံ ဖာသုဝိဟာရော, ပဌမေန သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝာနံ ပဋိဃာတော, ဒုတိယေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ, တထာ ပဌမေန အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒော, ဒုတိယေန ပသန္နာနံ ဘိယ္ယောဘာဝော, တထာ ပဌမေန သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိ, ဒုတိယေန ဝိနယာနုဂ္ဂဟော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဝာရနယေန ဝာ ပဌမေန ပာပိစ္ဆာနံ ဘိက္ခူနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒော, ဒုတိယေန ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ဒ္ဝေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ တထာဂတေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာယ ပာပိစ္ဆာနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒာယာ’’တိ (ပရိ. ၄၉၈)။ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ ဝေရာနံ ဝဇ္ဇာနံ အကုသလာနံ ဝသေနပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ဒ္ဝေ အတ္ထဝသေ။ပေ.။ ပညတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ ဝေရာနံ သမ္ပရာယိကာနံ ဝေရာနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိအာဒိ (ပရိ. ၄၉၈)။ အပိစေတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ အကတဝိညတ္တိပဋိသံယုတ္တံ, ဂိဟီနံ ပီဠာပဋိသံယုတ္တံ, တေသံ ပသာဒဘောဂက္ခယရက္ခာပဋိသံယုတ္တဉ္စ ဂိဟီနံ အနုကမ္ပာယ ပညတ္တံ နာမ, ကုလဒူသကဂဏဘောဇနာနိ ပာပိစ္ဆာနံ ပက္ခုပစ္ဆေဒာယ ပညတ္တံ။ သဗ္ဗံ လောကဝဇ္ဇံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဝေရာဒိပဋိဃာတာယ , မာတုဂာမေန သံဝိဓာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဝေရာဒိသံဝရာယ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိစေတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒသအတ္ထဝသပကရဏမေဝ နိသ္သာယ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
334.Dasa atthavase paṭiccāti ettha tassa tassa sikkhāpadassa paññāpane guṇavisesadīpanato, apaññāpane ādīnavadassanato ca saṅghasuṭṭhutā hoti. Tattha yathāsambhavaṃ lokavajjassa apaṇṇattisambhavassa paññāpane payogavisuddhi guṇo. Paṇṇattisambhavassa pana sekhiyassa lokavajjassa paññāpane paṭipattivisuddhi guṇo, paṇṇattivajjassa āsayavisuddhi guṇo appicchādiguṇāvahanato, tenevāha ‘‘subharatāya suposatāya appicchatāya appicchassa vaṇṇaṃ bhāsitvā’’ti. Samaṇācāravisuddhi cassa guṇoti veditabbaṃ. Atha vā lokavajjassa paññāpane saṅghasuṭṭhutā hoti pākaṭādīnavato, paṇṇattivajjassa paññāpane saṅghaphāsutā hoti pākaṭānisaṃsattā. Tathā paṭhamena dummaṅkūnaṃ niggaho, dutiyena pesalānaṃ phāsuvihāro, paṭhamena samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighāto, dutiyena diṭṭhadhammikānaṃ, tathā paṭhamena appasannānaṃ pasādo, dutiyena pasannānaṃ bhiyyobhāvo, tathā paṭhamena saddhammaṭṭhiti, dutiyena vinayānuggaho hotīti veditabbo. Parivāranayena vā paṭhamena pāpicchānaṃ bhikkhūnaṃ pakkhupacchedo, dutiyena gihīnaṃ anukampā hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase paṭicca tathāgatena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ gihīnaṃ anukampāya pāpicchānaṃ pakkhupacchedāyā’’ti (pari. 498). Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ verānaṃ vajjānaṃ akusalānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase…pe… paññattaṃ diṭṭhadhammikānaṃ verānaṃ samparāyikānaṃ verānaṃ paṭighātāyā’’tiādi (pari. 498). Apicettha sabbampi akataviññattipaṭisaṃyuttaṃ, gihīnaṃ pīḷāpaṭisaṃyuttaṃ, tesaṃ pasādabhogakkhayarakkhāpaṭisaṃyuttañca gihīnaṃ anukampāya paññattaṃ nāma, kuladūsakagaṇabhojanāni pāpicchānaṃ pakkhupacchedāya paññattaṃ. Sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaverādipaṭighātāya , mātugāmena saṃvidhānaṃ diṭṭhadhammikaverādisaṃvarāya paññattanti veditabbaṃ. Apicettha ādito paṭṭhāya dasaatthavasapakaraṇameva nissāya vinicchayo veditabbo.
ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေန ယံ၊ ဧကန္တာကုသလံ ဘဝေ။
Vatthuvītikkamena yaṃ, ekantākusalaṃ bhave;
တံ သင္ဃသုဋ္ဌုဘာဝာယ၊ ပညတ္တံ လောကဝဇ္ဇတော။
Taṃ saṅghasuṭṭhubhāvāya, paññattaṃ lokavajjato.
ပာရာဇိကာဒိံ,
Pārājikādiṃ,
ပညတ္တိဇာနနေနေဝ၊ ယတ္ထာပတ္တိ န အညထာ။
Paññattijānaneneva, yatthāpatti na aññathā;
တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ဝာပိ၊ ပသာဒုပ္ပာဒဗုဒ္ဓိယာ။
Taṃ dhammaṭṭhitiyā vāpi, pasāduppādabuddhiyā.
ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တံ ဣတရဉ္စ သေခိယံ, ဣဒံ ပဏ္ဏတ္တိသမ္ဘဝံ လောကဝဇ္ဇံ နာမ။ ဝတ္ထုနော, ပညတ္တိယာ ဝာ ဝီတိက္ကမစေတနာယာဘာဝေပိ ပဋိက္ခိတ္တသ္သ ကရဏေ, ကတ္တဗ္ဗသ္သ အကရဏေ ဝာ သတိ ယတ္ထ အာပတ္တိ ပဟောတိ, တံ သဗ္ဗံ ဌပေတ္ဝာ သုရာပာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဥက္ကောဋနကေ ပာစိတ္တိယံ, ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတ္ဝာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယ္ယ, ပာစိတ္တိယံ (ပာစိ. ၄၇၅), ယော ပန ဘိက္ခု သင္ဃေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝတ္တမာနာယ ဆန္ဒံ အဒတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမေယ္ယ, ပာစိတ္တိယံ (ပာစိ. ၄၈၀), ယော ပန ဘိက္ခု သမဂ္ဂေန သင္ဃေန စီဝရံ ဒတ္ဝာ ပစ္ဆာ ခီယနဓမ္မံ အာပဇ္ဇေယ္ယ။ပေ.။ ပာစိတ္တိယ’’န္တိ (ပာစိ. ၄၈၅) ဧဝမာဒိ သင္ဃဖာသုတာယ ပညတ္တံ။ ‘‘အညဝာဒကေ ဝိဟေသကေ ပာစိတ္တိယံ (ပာစိ. ၁၀၁), ပာရာဇိကာဒီဟိ အနုဒ္ဓံသနေ သင္ဃာဒိသေသာဒိ စ ဒုမ္မင္ကူနံ နိဂ္ဂဟာယ, အနုပခဇ္ဇနိက္ကဍ္ဎနဥပသ္သူတိသိက္ခာပဒာဒိ ပေသလာနံ ဖာသုဝိဟာရာယ, သဗ္ဗံ လောကဝဇ္ဇံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အာသဝာနံ ပဋိဃာတာယ, သဗ္ဗံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနမေဝ သံဝရာယ။ သဗ္ဗံ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တံ အပ္ပသန္နာနံ ဝာ ပသာဒာယ ပသန္နာနံ ဝာ ဘိယ္ယောဘာဝာယ စ။ ဝိသေသေန အရိဋ္ဌသမဏုဒ္ဒေသသိက္ခာပဒံ, သာမညေန ပစ္စယေသု မရိယာဒပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ, ‘‘အပ္ပိစ္ဆသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆသ္သာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၈; အ. နိ. ၈.၃၀) အာဒိသုတ္တမေတ္ထ သာဓကံ။ ‘‘သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏကေ (ပာစိ. ၄၃၉) မောဟနကေ ပာစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိ (ပာစိ. ၄၄၄) ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘူတဂာမပာတဗ္ယတာယ ပာစိတ္တိယ’’န္တိ (ပာစိ. ၉၀) ဣဒံ ကိမတ္ထန္တိ စေ? အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒာယ, ပသန္နာနံ ဘိယ္ယောဘာဝာယ စ။ ကထံ?
Dhammadesanāpaṭisaṃyuttaṃ itarañca sekhiyaṃ, idaṃ paṇṇattisambhavaṃ lokavajjaṃ nāma. Vatthuno, paññattiyā vā vītikkamacetanāyābhāvepi paṭikkhittassa karaṇe, kattabbassa akaraṇe vā sati yattha āpatti pahoti, taṃ sabbaṃ ṭhapetvā surāpānaṃ paṇṇattivajjanti veditabbaṃ. Tattha ukkoṭanake pācittiyaṃ, ‘‘yo pana bhikkhu dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya, pācittiyaṃ (pāci. 475), yo pana bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyya, pācittiyaṃ (pāci. 480), yo pana bhikkhu samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya…pe… pācittiya’’nti (pāci. 485) evamādi saṅghaphāsutāya paññattaṃ. ‘‘Aññavādake vihesake pācittiyaṃ (pāci. 101), pārājikādīhi anuddhaṃsane saṅghādisesādi ca dummaṅkūnaṃ niggahāya, anupakhajjanikkaḍḍhanaupassūtisikkhāpadādi pesalānaṃ phāsuvihārāya, sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, sabbaṃ paṇṇattivajjaṃ diṭṭhadhammikānameva saṃvarāya. Sabbaṃ gihipaṭisaṃyuttaṃ appasannānaṃ vā pasādāya pasannānaṃ vā bhiyyobhāvāya ca. Visesena ariṭṭhasamaṇuddesasikkhāpadaṃ, sāmaññena paccayesu mariyādapaṭisaṃyuttañca saddhammaṭṭhitiyā, ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) ādisuttamettha sādhakaṃ. ‘‘Sikkhāpadavivaṇṇake (pāci. 439) mohanake pācittiya’’ntiādi (pāci. 444) vinayānuggahāya paññattanti veditabbaṃ. ‘‘Bhūtagāmapātabyatāya pācittiya’’nti (pāci. 90) idaṃ kimatthanti ce? Appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya ca. Kathaṃ?
‘‘ဘူတဂာမော သဇီဝောတိ၊ အဝိပလ္လတ္တဒိဋ္ဌိနော။
‘‘Bhūtagāmo sajīvoti, avipallattadiṭṭhino;
တသ္သ ကောပနသညာယ၊ ပသာဒော ဗုဒ္ဓသာဝကေ။
Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake.
‘‘နိဇ္ဇီဝသညိတံပေတံ၊ အကောပေန္တော ကထံ မုနိ။
‘‘Nijjīvasaññitaṃpetaṃ, akopento kathaṃ muni;
ဇီဝံ ကောပေယ္ယ နိဒ္ဒောသော၊ မစ္ဆမံသာနုဇာနနေ။
Jīvaṃ kopeyya niddoso, macchamaṃsānujānane.
ဧဝမ္ပိ –
Evampi –
‘‘တသ္သ ကောပနသညာယ၊ ပသာဒော ဗုဒ္ဓသာဝကေ။
‘‘Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake;
ယတော တိတ္ထကရာဝိမေ၊ ဝိရတာ ဘူတဂာမတော။
Yato titthakarāvime, viratā bhūtagāmato;
လောကသ္သ စိတ္တရက္ခတ္ထံ၊ တတောပိ ဝိရတော မုနီ’’တိ။ –
Lokassa cittarakkhatthaṃ, tatopi virato munī’’ti. –
ပသန္နာနံ ဘိယ္ယောဘာဝော ဟောတိ။
Pasannānaṃ bhiyyobhāvo hoti.
ဝိဝိတ္တသေနာသနဘောဂတဏ္ဟာဝသေနနိဇ္ဇီဝမိတာရက္ခံ။
Vivittasenāsanabhogataṇhāvasenanijjīvamitārakkhaṃ;
ဗုဒ္ဓောဘိနိန္နဉ္စ ဝိဝဇ္ဇယန္တော။
Buddhobhininnañca vivajjayanto;
သိက္ခာပဒံ တတ္ထ စ ပညပေသိ။
Sikkhāpadaṃ tattha ca paññapesi.
နိဇ္ဇီဝသ္သာပိ မံသသ္သ၊ ခာဒနကံ ယတိံ ပတိ။
Nijjīvassāpi maṃsassa, khādanakaṃ yatiṃ pati;
နိန္ဒမာနံ ဇနံ ဒိသ္ဝာ၊ ဘူတဂာမံ ပရိစ္စဇိ။
Nindamānaṃ janaṃ disvā, bhūtagāmaṃ pariccaji.
တိကောဋိပရိသုဒ္ဓတ္တာ၊ မစ္ဆမံသာနုဇာနနေ။
Tikoṭiparisuddhattā, macchamaṃsānujānane;
ပဋိစ္စ မံသာနုဇာနနံ၊ ကမ္မေ ဒိဋ္ဌိပ္ပသင္ဂဘယာ။
Paṭicca maṃsānujānanaṃ, kamme diṭṭhippasaṅgabhayā.
အပရိက္ခကသ္သ လောကသ္သ၊ ပရာနုဒ္ဒယတာယ စ။
Aparikkhakassa lokassa, parānuddayatāya ca;
ဘူတဂာမပာတဗ္ယတာယ၊ ပာဏာတိပာတပ္ပသင္ဂဘယာ။
Bhūtagāmapātabyatāya, pāṇātipātappasaṅgabhayā.
တတ္ထ ပရိယာယဝစနံ အနုဇာနိ ဘဂဝာ, ဥဒ္ဒိသ္သ ကတံ ပဋိက္ခိပိ ပရသ္သ ဝာ ပာပပ္ပသင္ဂဘယေန။ ဣဓ ပန ဘူတဂာမပာတဗ္ယတာယ ပာပာဘာဝဉာပနတ္ထံ အတ္တုဒ္ဒေသိကံ ဝိဟာရံ, ကုဋိဉ္စ အနုဇာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပကိရိယန္တိ ဧတ္ထ တေ တေ ပယောဇနဝိသေသသင္ခာတာ အတ္ထဝသာတိ အတ္ထဝသပကရဏန္တိ။
Tattha pariyāyavacanaṃ anujāni bhagavā, uddissa kataṃ paṭikkhipi parassa vā pāpappasaṅgabhayena. Idha pana bhūtagāmapātabyatāya pāpābhāvañāpanatthaṃ attuddesikaṃ vihāraṃ, kuṭiñca anujānīti veditabbaṃ. Pakiriyanti ettha te te payojanavisesasaṅkhātā atthavasāti atthavasapakaraṇanti.
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / ပရိဝာရပာဠိ • Parivārapāḷi / အတ္ထဝသပကရဏံ • Atthavasapakaraṇaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ပရိဝာရ-အဋ္ဌကထာ • Parivāra-aṭṭhakathā / အတ္ထဝသပကရဏာဝဏ္ဏနာ • Atthavasapakaraṇāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / အတ္ထဝသပကရဏဝဏ္ဏနာ • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / အတ္ထဝသပကရဏဝဏ္ဏနာ • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā