Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
අත්ථවසපකරණවණ්ණනා
Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
334. දස අත්ථවසෙ පටිච්චාති එත්ථ තස්ස තස්ස සික්ඛාපදස්ස පඤ්ඤාපනෙ ගුණවිසෙසදීපනතො, අපඤ්ඤාපනෙ ආදීනවදස්සනතො ච සඞ්ඝසුට්ඨුතා හොති. තත්ථ යථාසම්භවං ලොකවජ්ජස්ස අපණ්ණත්තිසම්භවස්ස පඤ්ඤාපනෙ පයොගවිසුද්ධි ගුණො. පණ්ණත්තිසම්භවස්ස පන සෙඛියස්ස ලොකවජ්ජස්ස පඤ්ඤාපනෙ පටිපත්තිවිසුද්ධි ගුණො, පණ්ණත්තිවජ්ජස්ස ආසයවිසුද්ධි ගුණො අප්පිච්ඡාදිගුණාවහනතො, තෙනෙවාහ ‘‘සුභරතාය සුපොසතාය අප්පිච්ඡතාය අප්පිච්ඡස්ස වණ්ණං භාසිත්වා’’ති. සමණාචාරවිසුද්ධි චස්ස ගුණොති වෙදිතබ්බං. අථ වා ලොකවජ්ජස්ස පඤ්ඤාපනෙ සඞ්ඝසුට්ඨුතා හොති පාකටාදීනවතො, පණ්ණත්තිවජ්ජස්ස පඤ්ඤාපනෙ සඞ්ඝඵාසුතා හොති පාකටානිසංසත්තා. තථා පඨමෙන දුම්මඞ්කූනං නිග්ගහො, දුතියෙන පෙසලානං ඵාසුවිහාරො, පඨමෙන සම්පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතො, දුතියෙන දිට්ඨධම්මිකානං, තථා පඨමෙන අප්පසන්නානං පසාදො, දුතියෙන පසන්නානං භිය්යොභාවො, තථා පඨමෙන සද්ධම්මට්ඨිති, දුතියෙන විනයානුග්ගහො හොතීති වෙදිතබ්බො. පරිවාරනයෙන වා පඨමෙන පාපිච්ඡානං භික්ඛූනං පක්ඛුපච්ඡෙදො, දුතියෙන ගිහීනං අනුකම්පා හොති. වුත්තඤ්හෙතං ‘‘ද්වෙ අත්ථවසෙ පටිච්ච තථාගතෙන සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං ගිහීනං අනුකම්පාය පාපිච්ඡානං පක්ඛුපච්ඡෙදායා’’ති (පරි. 498). තථා දිට්ඨධම්මිකසම්පරායිකානං වෙරානං වජ්ජානං අකුසලානං වසෙනපි යොජනා කාතබ්බා. වුත්තඤ්හෙතං ‘‘ද්වෙ අත්ථවසෙ…පෙ.… පඤ්ඤත්තං දිට්ඨධම්මිකානං වෙරානං සම්පරායිකානං වෙරානං පටිඝාතායා’’තිආදි (පරි. 498). අපිචෙත්ථ සබ්බම්පි අකතවිඤ්ඤත්තිපටිසංයුත්තං, ගිහීනං පීළාපටිසංයුත්තං, තෙසං පසාදභොගක්ඛයරක්ඛාපටිසංයුත්තඤ්ච ගිහීනං අනුකම්පාය පඤ්ඤත්තං නාම, කුලදූසකගණභොජනානි පාපිච්ඡානං පක්ඛුපච්ඡෙදාය පඤ්ඤත්තං. සබ්බං ලොකවජ්ජං දිට්ඨධම්මිකසම්පරායිකවෙරාදිපටිඝාතාය , මාතුගාමෙන සංවිධානං දිට්ඨධම්මිකවෙරාදිසංවරාය පඤ්ඤත්තන්ති වෙදිතබ්බං. අපිචෙත්ථ ආදිතො පට්ඨාය දසඅත්ථවසපකරණමෙව නිස්සාය විනිච්ඡයො වෙදිතබ්බො.
334.Dasa atthavase paṭiccāti ettha tassa tassa sikkhāpadassa paññāpane guṇavisesadīpanato, apaññāpane ādīnavadassanato ca saṅghasuṭṭhutā hoti. Tattha yathāsambhavaṃ lokavajjassa apaṇṇattisambhavassa paññāpane payogavisuddhi guṇo. Paṇṇattisambhavassa pana sekhiyassa lokavajjassa paññāpane paṭipattivisuddhi guṇo, paṇṇattivajjassa āsayavisuddhi guṇo appicchādiguṇāvahanato, tenevāha ‘‘subharatāya suposatāya appicchatāya appicchassa vaṇṇaṃ bhāsitvā’’ti. Samaṇācāravisuddhi cassa guṇoti veditabbaṃ. Atha vā lokavajjassa paññāpane saṅghasuṭṭhutā hoti pākaṭādīnavato, paṇṇattivajjassa paññāpane saṅghaphāsutā hoti pākaṭānisaṃsattā. Tathā paṭhamena dummaṅkūnaṃ niggaho, dutiyena pesalānaṃ phāsuvihāro, paṭhamena samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighāto, dutiyena diṭṭhadhammikānaṃ, tathā paṭhamena appasannānaṃ pasādo, dutiyena pasannānaṃ bhiyyobhāvo, tathā paṭhamena saddhammaṭṭhiti, dutiyena vinayānuggaho hotīti veditabbo. Parivāranayena vā paṭhamena pāpicchānaṃ bhikkhūnaṃ pakkhupacchedo, dutiyena gihīnaṃ anukampā hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase paṭicca tathāgatena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ gihīnaṃ anukampāya pāpicchānaṃ pakkhupacchedāyā’’ti (pari. 498). Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ verānaṃ vajjānaṃ akusalānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘dve atthavase…pe… paññattaṃ diṭṭhadhammikānaṃ verānaṃ samparāyikānaṃ verānaṃ paṭighātāyā’’tiādi (pari. 498). Apicettha sabbampi akataviññattipaṭisaṃyuttaṃ, gihīnaṃ pīḷāpaṭisaṃyuttaṃ, tesaṃ pasādabhogakkhayarakkhāpaṭisaṃyuttañca gihīnaṃ anukampāya paññattaṃ nāma, kuladūsakagaṇabhojanāni pāpicchānaṃ pakkhupacchedāya paññattaṃ. Sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaverādipaṭighātāya , mātugāmena saṃvidhānaṃ diṭṭhadhammikaverādisaṃvarāya paññattanti veditabbaṃ. Apicettha ādito paṭṭhāya dasaatthavasapakaraṇameva nissāya vinicchayo veditabbo.
වත්ථුවීතික්කමෙන යං, එකන්තාකුසලං භවෙ;
Vatthuvītikkamena yaṃ, ekantākusalaṃ bhave;
තං සඞ්ඝසුට්ඨුභාවාය, පඤ්ඤත්තං ලොකවජ්ජතො.
Taṃ saṅghasuṭṭhubhāvāya, paññattaṃ lokavajjato.
පාරාජිකාදිං,
Pārājikādiṃ,
පඤ්ඤත්තිජානනෙනෙව, යත්ථාපත්ති න අඤ්ඤථා;
Paññattijānaneneva, yatthāpatti na aññathā;
තං ධම්මට්ඨිතියා වාපි, පසාදුප්පාදබුද්ධියා.
Taṃ dhammaṭṭhitiyā vāpi, pasāduppādabuddhiyā.
ධම්මදෙසනාපටිසංයුත්තං ඉතරඤ්ච සෙඛියං, ඉදං පණ්ණත්තිසම්භවං ලොකවජ්ජං නාම. වත්ථුනො, පඤ්ඤත්තියා වා වීතික්කමචෙතනායාභාවෙපි පටික්ඛිත්තස්ස කරණෙ, කත්තබ්බස්ස අකරණෙ වා සති යත්ථ ආපත්ති පහොති, තං සබ්බං ඨපෙත්වා සුරාපානං පණ්ණත්තිවජ්ජන්ති වෙදිතබ්බං. තත්ථ උක්කොටනකෙ පාචිත්තියං, ‘‘යො පන භික්ඛු ධම්මිකානං කම්මානං ඡන්දං දත්වා පච්ඡා ඛීයනධම්මං ආපජ්ජෙය්ය, පාචිත්තියං (පාචි. 475), යො පන භික්ඛු සඞ්ඝෙ විනිච්ඡයකථාය වත්තමානාය ඡන්දං අදත්වා උට්ඨායාසනා පක්කමෙය්ය, පාචිත්තියං (පාචි. 480), යො පන භික්ඛු සමග්ගෙන සඞ්ඝෙන චීවරං දත්වා පච්ඡා ඛීයනධම්මං ආපජ්ජෙය්ය…පෙ.… පාචිත්තිය’’න්ති (පාචි. 485) එවමාදි සඞ්ඝඵාසුතාය පඤ්ඤත්තං. ‘‘අඤ්ඤවාදකෙ විහෙසකෙ පාචිත්තියං (පාචි. 101), පාරාජිකාදීහි අනුද්ධංසනෙ සඞ්ඝාදිසෙසාදි ච දුම්මඞ්කූනං නිග්ගහාය, අනුපඛජ්ජනික්කඩ්ඪනඋපස්සූතිසික්ඛාපදාදි පෙසලානං ඵාසුවිහාරාය, සබ්බං ලොකවජ්ජං දිට්ඨධම්මිකසම්පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතාය, සබ්බං පණ්ණත්තිවජ්ජං දිට්ඨධම්මිකානමෙව සංවරාය. සබ්බං ගිහිපටිසංයුත්තං අප්පසන්නානං වා පසාදාය පසන්නානං වා භිය්යොභාවාය ච. විසෙසෙන අරිට්ඨසමණුද්දෙසසික්ඛාපදං, සාමඤ්ඤෙන පච්චයෙසු මරියාදපටිසංයුත්තඤ්ච සද්ධම්මට්ඨිතියා, ‘‘අප්පිච්ඡස්සායං ධම්මො, නායං ධම්මො මහිච්ඡස්සා’’ති (දී. නි. 3.358; අ. නි. 8.30) ආදිසුත්තමෙත්ථ සාධකං. ‘‘සික්ඛාපදවිවණ්ණකෙ (පාචි. 439) මොහනකෙ පාචිත්තිය’’න්තිආදි (පාචි. 444) විනයානුග්ගහාය පඤ්ඤත්තන්ති වෙදිතබ්බං. ‘‘භූතගාමපාතබ්යතාය පාචිත්තිය’’න්ති (පාචි. 90) ඉදං කිමත්ථන්ති චෙ? අප්පසන්නානං පසාදාය, පසන්නානං භිය්යොභාවාය ච. කථං?
Dhammadesanāpaṭisaṃyuttaṃ itarañca sekhiyaṃ, idaṃ paṇṇattisambhavaṃ lokavajjaṃ nāma. Vatthuno, paññattiyā vā vītikkamacetanāyābhāvepi paṭikkhittassa karaṇe, kattabbassa akaraṇe vā sati yattha āpatti pahoti, taṃ sabbaṃ ṭhapetvā surāpānaṃ paṇṇattivajjanti veditabbaṃ. Tattha ukkoṭanake pācittiyaṃ, ‘‘yo pana bhikkhu dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya, pācittiyaṃ (pāci. 475), yo pana bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyya, pācittiyaṃ (pāci. 480), yo pana bhikkhu samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya…pe… pācittiya’’nti (pāci. 485) evamādi saṅghaphāsutāya paññattaṃ. ‘‘Aññavādake vihesake pācittiyaṃ (pāci. 101), pārājikādīhi anuddhaṃsane saṅghādisesādi ca dummaṅkūnaṃ niggahāya, anupakhajjanikkaḍḍhanaupassūtisikkhāpadādi pesalānaṃ phāsuvihārāya, sabbaṃ lokavajjaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya, sabbaṃ paṇṇattivajjaṃ diṭṭhadhammikānameva saṃvarāya. Sabbaṃ gihipaṭisaṃyuttaṃ appasannānaṃ vā pasādāya pasannānaṃ vā bhiyyobhāvāya ca. Visesena ariṭṭhasamaṇuddesasikkhāpadaṃ, sāmaññena paccayesu mariyādapaṭisaṃyuttañca saddhammaṭṭhitiyā, ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) ādisuttamettha sādhakaṃ. ‘‘Sikkhāpadavivaṇṇake (pāci. 439) mohanake pācittiya’’ntiādi (pāci. 444) vinayānuggahāya paññattanti veditabbaṃ. ‘‘Bhūtagāmapātabyatāya pācittiya’’nti (pāci. 90) idaṃ kimatthanti ce? Appasannānaṃ pasādāya, pasannānaṃ bhiyyobhāvāya ca. Kathaṃ?
‘‘භූතගාමො සජීවොති, අවිපල්ලත්තදිට්ඨිනො;
‘‘Bhūtagāmo sajīvoti, avipallattadiṭṭhino;
තස්ස කොපනසඤ්ඤාය, පසාදො බුද්ධසාවකෙ.
Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake.
‘‘නිජ්ජීවසඤ්ඤිතංපෙතං, අකොපෙන්තො කථං මුනි;
‘‘Nijjīvasaññitaṃpetaṃ, akopento kathaṃ muni;
ජීවං කොපෙය්ය නිද්දොසො, මච්ඡමංසානුජානනෙ.
Jīvaṃ kopeyya niddoso, macchamaṃsānujānane.
එවම්පි –
Evampi –
‘‘තස්ස කොපනසඤ්ඤාය, පසාදො බුද්ධසාවකෙ;
‘‘Tassa kopanasaññāya, pasādo buddhasāvake;
යතො තිත්ථකරාවිමෙ, විරතා භූතගාමතො;
Yato titthakarāvime, viratā bhūtagāmato;
ලොකස්ස චිත්තරක්ඛත්ථං, තතොපි විරතො මුනී’’ති. –
Lokassa cittarakkhatthaṃ, tatopi virato munī’’ti. –
පසන්නානං භිය්යොභාවො හොති.
Pasannānaṃ bhiyyobhāvo hoti.
විවිත්තසෙනාසනභොගතණ්හාවසෙනනිජ්ජීවමිතාරක්ඛං;
Vivittasenāsanabhogataṇhāvasenanijjīvamitārakkhaṃ;
බුද්ධොභිනින්නඤ්ච විවජ්ජයන්තො;
Buddhobhininnañca vivajjayanto;
සික්ඛාපදං තත්ථ ච පඤ්ඤපෙසි.
Sikkhāpadaṃ tattha ca paññapesi.
නිජ්ජීවස්සාපි මංසස්ස, ඛාදනකං යතිං පති;
Nijjīvassāpi maṃsassa, khādanakaṃ yatiṃ pati;
නින්දමානං ජනං දිස්වා, භූතගාමං පරිච්චජි.
Nindamānaṃ janaṃ disvā, bhūtagāmaṃ pariccaji.
තිකොටිපරිසුද්ධත්තා, මච්ඡමංසානුජානනෙ;
Tikoṭiparisuddhattā, macchamaṃsānujānane;
පටිච්ච මංසානුජානනං, කම්මෙ දිට්ඨිප්පසඞ්ගභයා.
Paṭicca maṃsānujānanaṃ, kamme diṭṭhippasaṅgabhayā.
අපරික්ඛකස්ස ලොකස්ස, පරානුද්දයතාය ච;
Aparikkhakassa lokassa, parānuddayatāya ca;
භූතගාමපාතබ්යතාය, පාණාතිපාතප්පසඞ්ගභයා.
Bhūtagāmapātabyatāya, pāṇātipātappasaṅgabhayā.
තත්ථ පරියායවචනං අනුජානි භගවා, උද්දිස්ස කතං පටික්ඛිපි පරස්ස වා පාපප්පසඞ්ගභයෙන. ඉධ පන භූතගාමපාතබ්යතාය පාපාභාවඤාපනත්ථං අත්තුද්දෙසිකං විහාරං, කුටිඤ්ච අනුජානීති වෙදිතබ්බං. පකිරියන්ති එත්ථ තෙ තෙ පයොජනවිසෙසසඞ්ඛාතා අත්ථවසාති අත්ථවසපකරණන්ති.
Tattha pariyāyavacanaṃ anujāni bhagavā, uddissa kataṃ paṭikkhipi parassa vā pāpappasaṅgabhayena. Idha pana bhūtagāmapātabyatāya pāpābhāvañāpanatthaṃ attuddesikaṃ vihāraṃ, kuṭiñca anujānīti veditabbaṃ. Pakiriyanti ettha te te payojanavisesasaṅkhātā atthavasāti atthavasapakaraṇanti.
මහාවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / පරිවාරපාළි • Parivārapāḷi / අත්ථවසපකරණං • Atthavasapakaraṇaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / පරිවාර-අට්ඨකථා • Parivāra-aṭṭhakathā / අත්ථවසපකරණාවණ්ණනා • Atthavasapakaraṇāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / අත්ථවසපකරණවණ්ණනා • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / අත්ථවසපකරණවණ්ණනා • Atthavasapakaraṇavaṇṇanā