| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
८. अट्ठवत्थुकासिक्खापदवण्णना
8. Aṭṭhavatthukāsikkhāpadavaṇṇanā
लोकस्सादमित्तसन्थववसेनाति (सारत्थ॰ टी॰ पाचित्तिय ३.६७५) लोकस्सादसङ्खातस्स मित्तसन्थवस्स वसेन। किं तन्ति आह ‘‘कायसंसग्गरागेना’’ति। कायसंसग्गरागेनेव तिन्ता इध अवस्सुता नाम, न मेथुनरागेनाति। कथमेतं विञ्ञायतीति आह ‘‘अयमेव ही’’तिआदि। किं पनेत्थ कारणन्ति आह ‘‘समन्तपासादिकायं पनस्स विचारणा कता’’ति। तत्थायं विचारणा – एत्थ च असद्धम्मोति कायसंसग्गोव वेदितब्बो, न मेथुनधम्मो। न हि मेथुनस्स सामन्ता थुल्लच्चयं होति। ‘‘विञ्ञू पटिबलो कायसंसग्गं समापज्जितु’’न्ति (पाचि॰ ६७६) वचनम्पि चेत्थ साधकन्ति। यं येन कतं, तं तस्सेव होतीति। पुरिसपुग्गलस्साति सामिवचनन्ति दस्सेतुं ‘‘यं पुरिसपुग्गलेना’’तिआदि वुत्तं। तत्थ हत्थोति अत्तनो हत्थो। न केवलञ्चेत्थ हत्थग्गहणन्ति ‘‘हत्थो नाम कप्परं उपादाय याव अग्गनखा’’ति (पाचि॰ ६७६) वुत्तस्स हत्थस्सेव गहणं, अथ खो तस्स च अञ्ञस्सपि अपाराजिकखेत्तस्स गहणं एकज्झं कत्वा ‘‘हत्थग्गहण’’न्ति वुत्तं। तथा सङ्घाटिकण्णग्गहणन्ति न केवलं सङ्घाटिकण्णस्सेव गहणं, अथ खो तस्स च अञ्ञस्सपि यस्स कस्सचि चीवरप्पदेसस्स गहणं वुत्तन्ति दस्सेतुं ‘‘एत्थ च यस्स कस्सची’’तिआदि वुत्तं। इत्थन्नामं ठानन्ति एवंनामकं ठानं। ‘‘पटिपाटिया वा उप्पटिपाटिया वा पूरेत्वा’’ति इदं निदस्सनमत्तं। तस्मा पटिपाटिया वा उप्पटिपाटिया वा एकन्तरिकाय वा येन तेन नयेन पूरेत्वाति अत्थो।
Lokassādamittasanthavavasenāti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.675) lokassādasaṅkhātassa mittasanthavassa vasena. Kiṃ tanti āha ‘‘kāyasaṃsaggarāgenā’’ti. Kāyasaṃsaggarāgeneva tintā idha avassutā nāma, na methunarāgenāti. Kathametaṃ viññāyatīti āha ‘‘ayameva hī’’tiādi. Kiṃ panettha kāraṇanti āha ‘‘samantapāsādikāyaṃ panassa vicāraṇā katā’’ti. Tatthāyaṃ vicāraṇā – ettha ca asaddhammoti kāyasaṃsaggova veditabbo, na methunadhammo. Na hi methunassa sāmantā thullaccayaṃ hoti. ‘‘Viññū paṭibalo kāyasaṃsaggaṃ samāpajjitu’’nti (pāci. 676) vacanampi cettha sādhakanti. Yaṃ yena kataṃ, taṃ tasseva hotīti. Purisapuggalassāti sāmivacananti dassetuṃ ‘‘yaṃ purisapuggalenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha hatthoti attano hattho. Na kevalañcettha hatthaggahaṇanti ‘‘hattho nāma kapparaṃ upādāya yāva agganakhā’’ti (pāci. 676) vuttassa hatthasseva gahaṇaṃ, atha kho tassa ca aññassapi apārājikakhettassa gahaṇaṃ ekajjhaṃ katvā ‘‘hatthaggahaṇa’’nti vuttaṃ. Tathā saṅghāṭikaṇṇaggahaṇanti na kevalaṃ saṅghāṭikaṇṇasseva gahaṇaṃ, atha kho tassa ca aññassapi yassa kassaci cīvarappadesassa gahaṇaṃ vuttanti dassetuṃ ‘‘ettha ca yassa kassacī’’tiādi vuttaṃ. Itthannāmaṃ ṭhānanti evaṃnāmakaṃ ṭhānaṃ. ‘‘Paṭipāṭiyā vā uppaṭipāṭiyā vā pūretvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ. Tasmā paṭipāṭiyā vā uppaṭipāṭiyā vā ekantarikāya vā yena tena nayena pūretvāti attho.
ता आपत्तियोति ता आपन्ना आपत्तियो। यथा चेकेकस्मिं वत्थुस्मिं एवं विसुं विसुं सत्तसु वत्थूसु सतक्खत्तुम्पि वीतिक्कन्तेसु ता आपत्तियो देसेत्वा मुच्चति। गणनूपिकाति देसितगणनं उपगच्छति। धुरनिक्खेपं कत्वाति ‘‘अञ्ञं वत्थुं आपज्जिस्सामी’’ति उस्साहं ठपेत्वा।
Tā āpattiyoti tā āpannā āpattiyo. Yathā cekekasmiṃ vatthusmiṃ evaṃ visuṃ visuṃ sattasu vatthūsu satakkhattumpi vītikkantesu tā āpattiyo desetvā muccati. Gaṇanūpikāti desitagaṇanaṃ upagacchati. Dhuranikkhepaṃ katvāti ‘‘aññaṃ vatthuṃ āpajjissāmī’’ti ussāhaṃ ṭhapetvā.
अट्ठवत्थुकासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aṭṭhavatthukāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
इति कङ्खावितरणिया पातिमोक्खवण्णनाय
Iti kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
विनयत्थमञ्जूसायं लीनत्थप्पकासनियं
Vinayatthamañjūsāyaṃ līnatthappakāsaniyaṃ
भिक्खुनिपातिमोक्खे पाराजिकवण्णना निट्ठिता।
Bhikkhunipātimokkhe pārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.
