| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๘. อตฺถินุโขปริยายสุตฺตวณฺณนา
8. Atthinukhopariyāyasuttavaṇṇanā
๑๕๓. ปริยายติ ปริคจฺฉติ ผลํ เอตสฺสาติ ปริยาโย เหตูติ อาห – ‘‘ยํ ปริยายนฺติ ยํ การณ’’นฺติฯ ปจฺจกฺขทิเฎฺฐ อวิปรีเต อเตฺถ ปวตฺตสทฺธา ปจฺจกฺขสทฺธา ยถา ‘‘สมฺมาสมฺพุโทฺธ ภควา, สฺวาขาโต ธโมฺม’’ติ (ม. นิ. ๑.๒๘๘) จฯ เอวํ กิราติ อิติ กิราย อุปฺปโนฺน สทฺทหนากาโร สทฺธาปติรูปโกฯ เอตนฺติ ‘‘อญฺญเตฺรว สทฺธายา’’ติ เอตํ วจนํ ฯ รุจาเปตฺวาติ กิญฺจิ อตฺถํ อตฺตโน มติยา โรเจตฺวาฯ ขมาเปตฺวาติ ตเสฺสว เววจนํ, จิตฺตํ ตถา ขมาเปตฺวาฯ เตนาห – ‘‘อเตฺถตนฺติ คหณากาโร’’ติฯ ปรมฺปราคตสฺส อตฺถสฺส เอวํ กิรสฺสาติ อนุสฺสวนํฯ การณํ จิเนฺตนฺตสฺสาติ ยุตฺติํ จิเนฺตนฺตสฺสฯ การณํ อุปฎฺฐาตีติ ‘‘สาธู’’ติ อตฺตโน จิตฺตสฺส อุปติฎฺฐติฯ อเตฺถตนฺติ ‘‘เอตํ การณํ เอวมยมโตฺถ ยุชฺชตี’’ติ จิเตฺตน คหณํฯ อาการปริวิตโกฺกติ ยุตฺติปริกปฺปนาฯ ลทฺธีติ นิจฺฉเยน คหณํ, สา จ โข ทิฎฺฐิ อยาถาวคฺคหเณน อญฺญาณเมวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ ตนฺติ ลทฺธิํฯ อเตฺถสาติ เอสา ลทฺธิ มม อุปฺปนฺนา อตฺถิ ยุตฺตรูปา หุตฺวา อุปลพฺภติฯ เอวํ คหณากาโร ทิฎฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติ นาม, ปฐมุปฺปนฺนลทฺธิสงฺขาตาย ทิฎฺฐิยา นิชฺฌานํ ขมนากาโร ทิฎฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติ นามฯ ปญฺจ ฐานานีติ ยถาวุตฺตานิ สทฺธาทีนิ ปญฺจ การณานิฯ มุญฺจิตฺวา อคฺคเหตฺวาฯ เหฎฺฐิมมคฺควชฺฌานํ ราคาทีนํ อภาวํ สนฺธาย ‘‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโห’’ติ อยํ เสกฺขานํ ปจฺจเวกฺขณา, สพฺพโส อภาวํ สนฺธาย อเสกฺขานนฺติ อาห – ‘‘เสกฺขาเสกฺขานํ ปจฺจเวกฺขณา กถิตา’’ติฯ ‘‘สนฺตํ วา อชฺฌตฺต’’นฺติอาทินา เสกฺขานํ, ‘‘อสนฺตํ วา อชฺฌตฺต’’นฺติอาทินา อเสกฺขานํ ปจฺจเวกฺขณา กถิตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
153. Pariyāyati parigacchati phalaṃ etassāti pariyāyo hetūti āha – ‘‘yaṃ pariyāyanti yaṃ kāraṇa’’nti. Paccakkhadiṭṭhe aviparīte atthe pavattasaddhā paccakkhasaddhā yathā ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo’’ti (ma. ni. 1.288) ca. Evaṃ kirāti iti kirāya uppanno saddahanākāro saddhāpatirūpako. Etanti ‘‘aññatreva saddhāyā’’ti etaṃ vacanaṃ . Rucāpetvāti kiñci atthaṃ attano matiyā rocetvā. Khamāpetvāti tasseva vevacanaṃ, cittaṃ tathā khamāpetvā. Tenāha – ‘‘atthetanti gahaṇākāro’’ti. Paramparāgatassa atthassa evaṃ kirassāti anussavanaṃ. Kāraṇaṃ cintentassāti yuttiṃ cintentassa. Kāraṇaṃ upaṭṭhātīti ‘‘sādhū’’ti attano cittassa upatiṭṭhati. Atthetanti ‘‘etaṃ kāraṇaṃ evamayamattho yujjatī’’ti cittena gahaṇaṃ. Ākāraparivitakkoti yuttiparikappanā. Laddhīti nicchayena gahaṇaṃ, sā ca kho diṭṭhi ayāthāvaggahaṇena aññāṇamevāti daṭṭhabbaṃ. Tanti laddhiṃ. Atthesāti esā laddhi mama uppannā atthi yuttarūpā hutvā upalabbhati. Evaṃ gahaṇākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma, paṭhamuppannaladdhisaṅkhātāya diṭṭhiyā nijjhānaṃ khamanākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma. Pañca ṭhānānīti yathāvuttāni saddhādīni pañca kāraṇāni. Muñcitvā aggahetvā. Heṭṭhimamaggavajjhānaṃ rāgādīnaṃ abhāvaṃ sandhāya ‘‘natthi me ajjhattaṃ rāgadosamoho’’ti ayaṃ sekkhānaṃ paccavekkhaṇā, sabbaso abhāvaṃ sandhāya asekkhānanti āha – ‘‘sekkhāsekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā’’ti. ‘‘Santaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā sekkhānaṃ, ‘‘asantaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā asekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitāti daṭṭhabbaṃ.
อตฺถินุโขปริยายสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Atthinukhopariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๘. อตฺถินุโขปริยายสุตฺตํ • 8. Atthinukhopariyāyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๘. อตฺถินุโขปริยายสุตฺตวณฺณนา • 8. Atthinukhopariyāyasuttavaṇṇanā
