Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
౨౧. అత్థిపచ్చయనిద్దేసవణ్ణనా
21. Atthipaccayaniddesavaṇṇanā
౨౧. అత్థిపచ్చయనిద్దేసే చత్తారో ఖన్ధాతిఆదీహి సహజాతవసేన అత్థిపచ్చయో నిద్దిట్ఠో. చక్ఖాయతనన్తిఆదీహి పురేజాతవసేన. యం రూపం నిస్సాయాతి ఏత్థ సహజాతపురేజాతవసేన అత్థిపచ్చయో నిద్దిట్ఠో. ఏవమయం పాళి సహజాతపురేజాతానఞ్ఞేవ అత్థిపచ్చయానం వసేన ఆగతా. పఞ్హావారే పన సహజాతం, పురేజాతం, పచ్ఛాజాతం, ఆహారం, ఇన్ద్రియన్తి ఇమేసం వసేన ఆగతత్తా పచ్ఛాజాతఆహారిన్ద్రియవసేనాపి అత్థిపచ్చయో లబ్భతి. ఇధ పన సావసేసవసేన దేసనా కతాతి అయం తావేత్థ పాళివణ్ణనా.
21. Atthipaccayaniddese cattāro khandhātiādīhi sahajātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Cakkhāyatanantiādīhi purejātavasena. Yaṃ rūpaṃ nissāyāti ettha sahajātapurejātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Evamayaṃ pāḷi sahajātapurejātānaññeva atthipaccayānaṃ vasena āgatā. Pañhāvāre pana sahajātaṃ, purejātaṃ, pacchājātaṃ, āhāraṃ, indriyanti imesaṃ vasena āgatattā pacchājātaāhārindriyavasenāpi atthipaccayo labbhati. Idha pana sāvasesavasena desanā katāti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
అయం పన అత్థిపచ్చయో నామ దువిధో – అఞ్ఞమఞ్ఞతో, న అఞ్ఞమఞ్ఞతో. తత్థ అఞ్ఞమఞ్ఞం తివిధం – అరూపం అరూపేన, రూపం రూపేన, రూపారూపం రూపారూపేన. ‘‘చత్తారో ఖన్ధా అరూపినో’’తి ఏత్థ హి సబ్బచిత్తుప్పత్తివసేన అరూపం అరూపేన వుత్తం. ‘‘చత్తారో మహాభూతా’’తి ఏత్థ సబ్బసన్తతివసేన రూపం రూపేన. ‘‘ఓక్కన్తిక్ఖణే నామరూప’’న్తి ఏత్థ పటిసన్ధిఖన్ధానఞ్చేవ వత్థునో చ వసేన రూపారూపం రూపారూపేన వుత్తం. న అఞ్ఞమఞ్ఞమ్పి తివిధం – ‘‘అరూపం రూపస్స, రూపం రూపస్స, రూపం అరూపస్స చిత్తచేతసికా ధమ్మా’’తి ఏత్థ హి పఞ్చవోకారవసేన అరూపం రూపస్స వుత్తం. ‘‘మహాభూతా ఉపాదారూపాన’’న్తి ఏత్థ సబ్బసన్తతివసేన రూపం రూపస్స. ‘‘చక్ఖాయతనం చక్ఖువిఞ్ఞాణధాతుయా’’తిఆదీసు వత్థారమ్మణవసేన రూపం అరూపస్స అత్థిపచ్చయోతి వుత్తం.
Ayaṃ pana atthipaccayo nāma duvidho – aññamaññato, na aññamaññato. Tattha aññamaññaṃ tividhaṃ – arūpaṃ arūpena, rūpaṃ rūpena, rūpārūpaṃ rūpārūpena. ‘‘Cattāro khandhā arūpino’’ti ettha hi sabbacittuppattivasena arūpaṃ arūpena vuttaṃ. ‘‘Cattāro mahābhūtā’’ti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpena. ‘‘Okkantikkhaṇe nāmarūpa’’nti ettha paṭisandhikhandhānañceva vatthuno ca vasena rūpārūpaṃ rūpārūpena vuttaṃ. Na aññamaññampi tividhaṃ – ‘‘arūpaṃ rūpassa, rūpaṃ rūpassa, rūpaṃ arūpassa cittacetasikā dhammā’’ti ettha hi pañcavokāravasena arūpaṃ rūpassa vuttaṃ. ‘‘Mahābhūtā upādārūpāna’’nti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpassa. ‘‘Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā’’tiādīsu vatthārammaṇavasena rūpaṃ arūpassa atthipaccayoti vuttaṃ.
అపిచేస అత్థిపచ్చయో నామ సఙ్ఖేపతో ఖణత్తయప్పత్తం నామఞ్చేవ రూపఞ్చ, వత్తమానా పఞ్చక్ఖన్ధాతిపి వత్తుం వట్టతి. సో జాతిభేదతో కుసలాకుసలవిపాకకిరియరూపవసేన పఞ్చధా భిజ్జతి . తత్థ కుసలో సహజాతపచ్ఛాజాతవసేన దువిధో హోతి, తథా అకుసలో విపాకకిరియసఙ్ఖాతో చ. తేసు కుసలో కామావచరాదిభేదేన చతుధా భిజ్జతి, అకుసలో కామావచరోవ విపాకో చతుభూమకో, కిరియాసఙ్ఖాతో తిభూమకో. రూపసఙ్ఖాతో అత్థిపచ్చయో కామావచరోవ. సో పన సహజాతపురేజాతవసేన దువిధో. తత్థ పఞ్చ వత్థూని ఆరమ్మణాని చ పురేజాతానేవ, హదయవత్థు సహజాతం వా హోతి పురేజాతం వా. పఞ్హావారే పన ఆగతో ఆహారో ఇన్ద్రియఞ్చ సహజాతాదిభేదం న లభతీతి ఏవమేత్థ నానప్పకారభేదతో విఞ్ఞాతబ్బో వినిచ్ఛయో.
Apicesa atthipaccayo nāma saṅkhepato khaṇattayappattaṃ nāmañceva rūpañca, vattamānā pañcakkhandhātipi vattuṃ vaṭṭati. So jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati . Tattha kusalo sahajātapacchājātavasena duvidho hoti, tathā akusalo vipākakiriyasaṅkhāto ca. Tesu kusalo kāmāvacarādibhedena catudhā bhijjati, akusalo kāmāvacarova vipāko catubhūmako, kiriyāsaṅkhāto tibhūmako. Rūpasaṅkhāto atthipaccayo kāmāvacarova. So pana sahajātapurejātavasena duvidho. Tattha pañca vatthūni ārammaṇāni ca purejātāneva, hadayavatthu sahajātaṃ vā hoti purejātaṃ vā. Pañhāvāre pana āgato āhāro indriyañca sahajātādibhedaṃ na labhatīti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ఏవం భిన్నే పనేత్థ చతుభూమకకుసలోపి సహజాతో అత్థిపచ్చయో పఞ్చవోకారే ‘‘ఏకో ఖన్ధో తిణ్ణన్నం ఖన్ధాన’’న్తిఆదినా నయేన అఞ్ఞమఞ్ఞం ఖన్ధానఞ్చేవ చిత్తసముట్ఠానరూపస్స చ ఠపేత్వా పన రూపావచరకుసలం అవసేసో ఆరుప్పే సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్ఞేవ సహజాతకుసలో అత్థిపచ్చయేన పచ్చయో హోతి. చతుభూమకో పనేస పఞ్చవోకారే చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతో కుసలో అత్థిపచ్చయేన పచ్చయో హోతి. అకుసలేపి ఏసేవ నయో. సోపి హి పఞ్చవోకారే సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్చేవ చిత్తసముట్ఠానరూపస్స చ, చతువోకారే సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్ఞేవ సహజాతాకుసలో అత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. పఞ్చవోకారే చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతాకుసలో అత్థిపచ్చయేన పచ్చయో.
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakakusalopi sahajāto atthipaccayo pañcavokāre ‘‘eko khandho tiṇṇannaṃ khandhāna’’ntiādinā nayena aññamaññaṃ khandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avaseso āruppe sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakusalo atthipaccayena paccayo hoti. Catubhūmako panesa pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājāto kusalo atthipaccayena paccayo hoti. Akusalepi eseva nayo. Sopi hi pañcavokāre sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātākusalo atthipaccayena paccayo. Pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātākusalo atthipaccayena paccayo.
విపాకతో పన కామావచరరూపావచరో అత్థిపచ్చయో నియమేనేవ పటిసన్ధిక్ఖణే ఖన్ధానఞ్చేవ కటత్తారూపస్స చ సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. పవత్తే పన సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్చేవ చిత్తసముట్ఠానరూపస్స చ సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో, ఠితిప్పత్తస్స చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. అరూపావచరవిపాకో పన ఆరుప్పే ఉప్పన్నలోకుత్తరవిపాకో చ అత్తనా సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్ఞేవ సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. పఞ్చవోకారే లోకుత్తరవిపాకో సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్చేవ చిత్తసముట్ఠానరూపస్స చ సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో, చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. కిరియతో రూపావచరో అత్థిపచ్చయో సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్చేవ చిత్తసముట్ఠానరూపస్స చ సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో, చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో. కామావచరారూపావచరో పన ఆరుప్పే సమ్పయుత్తక్ఖన్ధానఞ్ఞేవ, పఞ్చవోకారే చిత్తసముట్ఠానరూపస్సాపి సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో, చతుసముట్ఠానికతిసముట్ఠానికకాయస్స పచ్ఛాజాతత్థి పచ్చయేన పచ్చయో.
Vipākato pana kāmāvacararūpāvacaro atthipaccayo niyameneva paṭisandhikkhaṇe khandhānañceva kaṭattārūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo. Pavatte pana sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, ṭhitippattassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Arūpāvacaravipāko pana āruppe uppannalokuttaravipāko ca attanā sampayuttakkhandhānaññeva sahajātatthipaccayena paccayo. Pañcavokāre lokuttaravipāko sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kiriyato rūpāvacaro atthipaccayo sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kāmāvacarārūpāvacaro pana āruppe sampayuttakkhandhānaññeva, pañcavokāre cittasamuṭṭhānarūpassāpi sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthi paccayena paccayo.
రూపసఙ్ఖాతో పన అత్థిపచ్చయో సహజాతో, పురేజాతో, ఆహారో, ఇన్ద్రియన్తి చతుబ్బిధో. తత్థ సహజాతరూపత్థిపచ్చయో చతుసముట్ఠానవసేన చతుధా ఠితో. తత్థ కమ్మసముట్ఠానో ఏకం మహాభూతం తిణ్ణన్నం మహాభూతానం, తీణి ఏకస్స, ద్వే ద్విన్నం, మహాభూతా ఉపాదారూపానన్తి ఏవం సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో హోతి. పటిసన్ధిక్ఖణే వత్థురూపం కామావచరరూపావచరవిపాకక్ఖన్ధానం సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో హోతి. తేసమ్పి తిసముట్ఠానికరూపం ఏకం మహాభూతం తిణ్ణన్నం మహాభూతానం, తీణి ఏకస్స, ద్వే ద్విన్నం, మహాభూతా ఉపాదారూపానన్తి ఏవం సహజాతత్థిపచ్చయేన పచ్చయో హోతి. పురేజాతత్థిపచ్చయో పన వత్థుపురేజాతఆరమ్మణపురేజాతవసేన దువిధో హోతి. సో దువిధోపి హేట్ఠా పురేజాతపచ్చయే వుత్తనయేనేవ యోజేత్వా గహేతబ్బో. ఆహారత్థిపచ్చయోపి హేట్ఠా కబళీకారాహారపచ్చయే యోజితనయేనేవ యోజేతబ్బో. ఇధ పనేస అత్తనో అనిరుద్ధక్ఖణే పచ్చయభావేన అత్థిపచ్చయోతి వుత్తో. రూపజీవితిన్ద్రియమ్పి హేట్ఠా ఇన్ద్రియపచ్చయే రూపజీవితిన్ద్రియయోజనాయం వుత్తనయేనేవ యోజేతబ్బం. ఇధ పనేతమ్పి అత్తనో అనిరుద్ధక్ఖణేయేవ పచ్చయభావేన అత్థిపచ్చయోతి వుత్తన్తి ఏవమేత్థ పచ్చయుప్పన్నతోపి విఞ్ఞాతబ్బో వినిచ్ఛయోతి.
Rūpasaṅkhāto pana atthipaccayo sahajāto, purejāto, āhāro, indriyanti catubbidho. Tattha sahajātarūpatthipaccayo catusamuṭṭhānavasena catudhā ṭhito. Tattha kammasamuṭṭhāno ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Paṭisandhikkhaṇe vatthurūpaṃ kāmāvacararūpāvacaravipākakkhandhānaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Tesampi tisamuṭṭhānikarūpaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Purejātatthipaccayo pana vatthupurejātaārammaṇapurejātavasena duvidho hoti. So duvidhopi heṭṭhā purejātapaccaye vuttanayeneva yojetvā gahetabbo. Āhāratthipaccayopi heṭṭhā kabaḷīkārāhārapaccaye yojitanayeneva yojetabbo. Idha panesa attano aniruddhakkhaṇe paccayabhāvena atthipaccayoti vutto. Rūpajīvitindriyampi heṭṭhā indriyapaccaye rūpajīvitindriyayojanāyaṃ vuttanayeneva yojetabbaṃ. Idha panetampi attano aniruddhakkhaṇeyeva paccayabhāvena atthipaccayoti vuttanti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
అత్థిపచ్చయనిద్దేసవణ్ణనా.
Atthipaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / పట్ఠానపాళి • Paṭṭhānapāḷi / (౨) పచ్చయనిద్దేసో • (2) Paccayaniddeso