| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
២១. អត្ថិបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
21. Atthipaccayaniddesavaṇṇanā
២១. អត្ថិបច្ចយនិទ្ទេសេ ចត្តារោ ខន្ធាតិអាទីហិ សហជាតវសេន អត្ថិបច្ចយោ និទ្ទិដ្ឋោ។ ចក្ខាយតនន្តិអាទីហិ បុរេជាតវសេន។ យំ រូបំ និស្សាយាតិ ឯត្ថ សហជាតបុរេជាតវសេន អត្ថិបច្ចយោ និទ្ទិដ្ឋោ។ ឯវមយំ បាឡិ សហជាតបុរេជាតានញ្ញេវ អត្ថិបច្ចយានំ វសេន អាគតា។ បញ្ហាវារេ បន សហជាតំ, បុរេជាតំ, បច្ឆាជាតំ, អាហារំ, ឥន្ទ្រិយន្តិ ឥមេសំ វសេន អាគតត្តា បច្ឆាជាតអាហារិន្ទ្រិយវសេនាបិ អត្ថិបច្ចយោ លព្ភតិ។ ឥធ បន សាវសេសវសេន ទេសនា កតាតិ អយំ តាវេត្ថ បាឡិវណ្ណនា។
21. Atthipaccayaniddese cattāro khandhātiādīhi sahajātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Cakkhāyatanantiādīhi purejātavasena. Yaṃ rūpaṃ nissāyāti ettha sahajātapurejātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Evamayaṃ pāḷi sahajātapurejātānaññeva atthipaccayānaṃ vasena āgatā. Pañhāvāre pana sahajātaṃ, purejātaṃ, pacchājātaṃ, āhāraṃ, indriyanti imesaṃ vasena āgatattā pacchājātaāhārindriyavasenāpi atthipaccayo labbhati. Idha pana sāvasesavasena desanā katāti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
អយំ បន អត្ថិបច្ចយោ នាម ទុវិធោ – អញ្ញមញ្ញតោ, ន អញ្ញមញ្ញតោ។ តត្ថ អញ្ញមញ្ញំ តិវិធំ – អរូបំ អរូបេន, រូបំ រូបេន, រូបារូបំ រូបារូបេន។ ‘‘ចត្តារោ ខន្ធា អរូបិនោ’’តិ ឯត្ថ ហិ សព្ពចិត្តុប្បត្តិវសេន អរូបំ អរូបេន វុត្តំ។ ‘‘ចត្តារោ មហាភូតា’’តិ ឯត្ថ សព្ពសន្តតិវសេន រូបំ រូបេន។ ‘‘ឱក្កន្តិក្ខណេ នាមរូប’’ន្តិ ឯត្ថ បដិសន្ធិខន្ធានញ្ចេវ វត្ថុនោ ច វសេន រូបារូបំ រូបារូបេន វុត្តំ។ ន អញ្ញមញ្ញម្បិ តិវិធំ – ‘‘អរូបំ រូបស្ស, រូបំ រូបស្ស, រូបំ អរូបស្ស ចិត្តចេតសិកា ធម្មា’’តិ ឯត្ថ ហិ បញ្ចវោការវសេន អរូបំ រូបស្ស វុត្តំ។ ‘‘មហាភូតា ឧបាទារូបាន’’ន្តិ ឯត្ថ សព្ពសន្តតិវសេន រូបំ រូបស្ស។ ‘‘ចក្ខាយតនំ ចក្ខុវិញ្ញាណធាតុយា’’តិអាទីសុ វត្ថារម្មណវសេន រូបំ អរូបស្ស អត្ថិបច្ចយោតិ វុត្តំ។
Ayaṃ pana atthipaccayo nāma duvidho – aññamaññato, na aññamaññato. Tattha aññamaññaṃ tividhaṃ – arūpaṃ arūpena, rūpaṃ rūpena, rūpārūpaṃ rūpārūpena. ‘‘Cattāro khandhā arūpino’’ti ettha hi sabbacittuppattivasena arūpaṃ arūpena vuttaṃ. ‘‘Cattāro mahābhūtā’’ti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpena. ‘‘Okkantikkhaṇe nāmarūpa’’nti ettha paṭisandhikhandhānañceva vatthuno ca vasena rūpārūpaṃ rūpārūpena vuttaṃ. Na aññamaññampi tividhaṃ – ‘‘arūpaṃ rūpassa, rūpaṃ rūpassa, rūpaṃ arūpassa cittacetasikā dhammā’’ti ettha hi pañcavokāravasena arūpaṃ rūpassa vuttaṃ. ‘‘Mahābhūtā upādārūpāna’’nti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpassa. ‘‘Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā’’tiādīsu vatthārammaṇavasena rūpaṃ arūpassa atthipaccayoti vuttaṃ.
អបិចេស អត្ថិបច្ចយោ នាម សង្ខេបតោ ខណត្តយប្បត្តំ នាមញ្ចេវ រូបញ្ច, វត្តមានា បញ្ចក្ខន្ធាតិបិ វត្តុំ វដ្ដតិ។ សោ ជាតិភេទតោ កុសលាកុសលវិបាកកិរិយរូបវសេន បញ្ចធា ភិជ្ជតិ ។ តត្ថ កុសលោ សហជាតបច្ឆាជាតវសេន ទុវិធោ ហោតិ, តថា អកុសលោ វិបាកកិរិយសង្ខាតោ ច។ តេសុ កុសលោ កាមាវចរាទិភេទេន ចតុធា ភិជ្ជតិ, អកុសលោ កាមាវចរោវ វិបាកោ ចតុភូមកោ, កិរិយាសង្ខាតោ តិភូមកោ។ រូបសង្ខាតោ អត្ថិបច្ចយោ កាមាវចរោវ។ សោ បន សហជាតបុរេជាតវសេន ទុវិធោ។ តត្ថ បញ្ច វត្ថូនិ អារម្មណានិ ច បុរេជាតានេវ, ហទយវត្ថុ សហជាតំ វា ហោតិ បុរេជាតំ វា។ បញ្ហាវារេ បន អាគតោ អាហារោ ឥន្ទ្រិយញ្ច សហជាតាទិភេទំ ន លភតីតិ ឯវមេត្ថ នានប្បការភេទតោ វិញ្ញាតព្ពោ វិនិច្ឆយោ។
Apicesa atthipaccayo nāma saṅkhepato khaṇattayappattaṃ nāmañceva rūpañca, vattamānā pañcakkhandhātipi vattuṃ vaṭṭati. So jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati . Tattha kusalo sahajātapacchājātavasena duvidho hoti, tathā akusalo vipākakiriyasaṅkhāto ca. Tesu kusalo kāmāvacarādibhedena catudhā bhijjati, akusalo kāmāvacarova vipāko catubhūmako, kiriyāsaṅkhāto tibhūmako. Rūpasaṅkhāto atthipaccayo kāmāvacarova. So pana sahajātapurejātavasena duvidho. Tattha pañca vatthūni ārammaṇāni ca purejātāneva, hadayavatthu sahajātaṃ vā hoti purejātaṃ vā. Pañhāvāre pana āgato āhāro indriyañca sahajātādibhedaṃ na labhatīti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ឯវំ ភិន្នេ បនេត្ថ ចតុភូមកកុសលោបិ សហជាតោ អត្ថិបច្ចយោ បញ្ចវោការេ ‘‘ឯកោ ខន្ធោ តិណ្ណន្នំ ខន្ធាន’’ន្តិអាទិនា នយេន អញ្ញមញ្ញំ ខន្ធានញ្ចេវ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស ច ឋបេត្វា បន រូបាវចរកុសលំ អវសេសោ អារុប្បេ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ញេវ សហជាតកុសលោ អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ ចតុភូមកោ បនេស បញ្ចវោការេ ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតោ កុសលោ អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ អកុសលេបិ ឯសេវ នយោ។ សោបិ ហិ បញ្ចវោការេ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ចេវ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស ច, ចតុវោការេ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ញេវ សហជាតាកុសលោ អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ បញ្ចវោការេ ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតាកុសលោ អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakakusalopi sahajāto atthipaccayo pañcavokāre ‘‘eko khandho tiṇṇannaṃ khandhāna’’ntiādinā nayena aññamaññaṃ khandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avaseso āruppe sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakusalo atthipaccayena paccayo hoti. Catubhūmako panesa pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājāto kusalo atthipaccayena paccayo hoti. Akusalepi eseva nayo. Sopi hi pañcavokāre sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātākusalo atthipaccayena paccayo. Pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātākusalo atthipaccayena paccayo.
វិបាកតោ បន កាមាវចររូបាវចរោ អត្ថិបច្ចយោ និយមេនេវ បដិសន្ធិក្ខណេ ខន្ធានញ្ចេវ កដត្តារូបស្ស ច សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ បវត្តេ បន សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ចេវ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស ច សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, ឋិតិប្បត្តស្ស ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ អរូបាវចរវិបាកោ បន អារុប្បេ ឧប្បន្នលោកុត្តរវិបាកោ ច អត្តនា សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ញេវ សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ បញ្ចវោការេ លោកុត្តរវិបាកោ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ចេវ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស ច សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ កិរិយតោ រូបាវចរោ អត្ថិបច្ចយោ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ចេវ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្ស ច សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ។ កាមាវចរារូបាវចរោ បន អារុប្បេ សម្បយុត្តក្ខន្ធានញ្ញេវ, បញ្ចវោការេ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបស្សាបិ សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, ចតុសមុដ្ឋានិកតិសមុដ្ឋានិកកាយស្ស បច្ឆាជាតត្ថិ បច្ចយេន បច្ចយោ។
Vipākato pana kāmāvacararūpāvacaro atthipaccayo niyameneva paṭisandhikkhaṇe khandhānañceva kaṭattārūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo. Pavatte pana sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, ṭhitippattassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Arūpāvacaravipāko pana āruppe uppannalokuttaravipāko ca attanā sampayuttakkhandhānaññeva sahajātatthipaccayena paccayo. Pañcavokāre lokuttaravipāko sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kiriyato rūpāvacaro atthipaccayo sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kāmāvacarārūpāvacaro pana āruppe sampayuttakkhandhānaññeva, pañcavokāre cittasamuṭṭhānarūpassāpi sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthi paccayena paccayo.
រូបសង្ខាតោ បន អត្ថិបច្ចយោ សហជាតោ, បុរេជាតោ, អាហារោ, ឥន្ទ្រិយន្តិ ចតុព្ពិធោ។ តត្ថ សហជាតរូបត្ថិបច្ចយោ ចតុសមុដ្ឋានវសេន ចតុធា ឋិតោ។ តត្ថ កម្មសមុដ្ឋានោ ឯកំ មហាភូតំ តិណ្ណន្នំ មហាភូតានំ, តីណិ ឯកស្ស, ទ្វេ ទ្វិន្នំ, មហាភូតា ឧបាទារូបានន្តិ ឯវំ សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ បដិសន្ធិក្ខណេ វត្ថុរូបំ កាមាវចររូបាវចរវិបាកក្ខន្ធានំ សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ តេសម្បិ តិសមុដ្ឋានិករូបំ ឯកំ មហាភូតំ តិណ្ណន្នំ មហាភូតានំ, តីណិ ឯកស្ស, ទ្វេ ទ្វិន្នំ, មហាភូតា ឧបាទារូបានន្តិ ឯវំ សហជាតត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ បុរេជាតត្ថិបច្ចយោ បន វត្ថុបុរេជាតអារម្មណបុរេជាតវសេន ទុវិធោ ហោតិ។ សោ ទុវិធោបិ ហេដ្ឋា បុរេជាតបច្ចយេ វុត្តនយេនេវ យោជេត្វា គហេតព្ពោ។ អាហារត្ថិបច្ចយោបិ ហេដ្ឋា កពឡីការាហារបច្ចយេ យោជិតនយេនេវ យោជេតព្ពោ។ ឥធ បនេស អត្តនោ អនិរុទ្ធក្ខណេ បច្ចយភាវេន អត្ថិបច្ចយោតិ វុត្តោ។ រូបជីវិតិន្ទ្រិយម្បិ ហេដ្ឋា ឥន្ទ្រិយបច្ចយេ រូបជីវិតិន្ទ្រិយយោជនាយំ វុត្តនយេនេវ យោជេតព្ពំ។ ឥធ បនេតម្បិ អត្តនោ អនិរុទ្ធក្ខណេយេវ បច្ចយភាវេន អត្ថិបច្ចយោតិ វុត្តន្តិ ឯវមេត្ថ បច្ចយុប្បន្នតោបិ វិញ្ញាតព្ពោ វិនិច្ឆយោតិ។
Rūpasaṅkhāto pana atthipaccayo sahajāto, purejāto, āhāro, indriyanti catubbidho. Tattha sahajātarūpatthipaccayo catusamuṭṭhānavasena catudhā ṭhito. Tattha kammasamuṭṭhāno ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Paṭisandhikkhaṇe vatthurūpaṃ kāmāvacararūpāvacaravipākakkhandhānaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Tesampi tisamuṭṭhānikarūpaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Purejātatthipaccayo pana vatthupurejātaārammaṇapurejātavasena duvidho hoti. So duvidhopi heṭṭhā purejātapaccaye vuttanayeneva yojetvā gahetabbo. Āhāratthipaccayopi heṭṭhā kabaḷīkārāhārapaccaye yojitanayeneva yojetabbo. Idha panesa attano aniruddhakkhaṇe paccayabhāvena atthipaccayoti vutto. Rūpajīvitindriyampi heṭṭhā indriyapaccaye rūpajīvitindriyayojanāyaṃ vuttanayeneva yojetabbaṃ. Idha panetampi attano aniruddhakkhaṇeyeva paccayabhāvena atthipaccayoti vuttanti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
អត្ថិបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា។
Atthipaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
